Ruggespraak. In plaats van volumes, moeten we meer in euro s leren denken. 18 HZPC verovert de Fish & Chips markt

Transcriptie

1 Ruggespraak 4 In plaats van volumes, moeten we meer in euro s leren denken 3 18 HZPC verovert de Fish & Chips markt 26 Ik ben, denk ik, wel een workaholic Relatiemagazine van HZPC jaargang 14 nummer 3 oktober 2012

2 voorspraak demodagen De aardappel is belangrijk voor het voeden van de wereldbevolking Het is nog niet zo lang geleden dat het toenmalige ministerie van Landbouw de toevoeging had en voedselvoorziening. De overheid bekommerde zich om de voedselvoorziening in ons land. Nadat de EU voor veel voedselproducten in een overschotsituatie terecht was gekomen, werd de zorg van de overheid het omgekeerde. Vandaag de dag denken we uiteraard niet meer nationaal, maar meer mondiaal. Op wereldschaal wordt de zorg voor voedselvoorziening nijpender en nijpender. Dat is geen zorg voor de overheid, maar voor ons allemaal. Hoe kunnen we de ruim 7 miljard wereldbewoners vandaag voeden en hoe voeden we over een paar decennia de 9 miljard bewoners? Veel mensen hebben er verschillende meningen over. Het is een discussie van wetenschappers maar ook bedrijven zijn er sterk bij betrokken. Marktvooruitzichten In Europa hebben we een jaar met lage aardappelprijzen achter de rug. We hebben gezien dat dit in 2012 direct tot lagere aardappelarealen in Noordwest-Europa heeft geleid. Dit, tezamen met lagere opbrengsten, maakt dat de stemming op de markt snel is omgeslagen. Dat stemt ook de pootaardappelmarkt optimistischer. In 2011/12 was de pootaardappelmarkt voor gecertificeerd pootgoed in Europa kleiner dan in de jaren daarvoor door het grote gebruik van eigen pootgoed. Normaliter kan de pootgoedmarkt dit jaar weer hoger uitvallen. Dat zou welkom zijn bij het huidige totale aanbod. Het Midden-Oosten blijft een onzeker gebied voor de afzet. Het gaat dan niet alleen om de gebieden die nu veel in het nieuws zijn, maar ook de gebieden die de laatste tijd een revolutie achter de rug hebben. Een totaal ander bestuur in een land leidt er veelal toe dat veel nieuwe overheidsstructuren opgebouwd moeten worden door minder ervaren mensen. Telers moeten een optimistische stemming niet gelijk vertalen in hoge telersprijzen. De totale pootgoedopbrengsten zijn immers hoog. Per ras verschilt het sterk. Maar een mooie hectareopbrengst maal een redelijke prijs, kan toch tot mooie financiële opbrengsten per hectare leiden. De Aardappeldemodag in Westmaas stond afgelopen zomer geheel in het teken van duurzaamheid. HZPC heeft hier op ingespeeld door de thema s van duurzaamheid te belichten en uit te leggen wat dit voor ons als kweekbedrijf en handelshuis inhoudt. Ik ben er zelf van overtuigd dat er nog zoveel verbeteringen te realiseren zijn in de plantenteelt, dat het mogelijk moet zijn om de voedselproductie sterk op te voeren. Ook de plantenveredeling kan hier een belangrijke bijdrage aan leveren. Ik ben er ook zeker van dat het gewas aardappel daar een belangrijke bijdrage in zal leveren en al levert. Het areaal aardappelen groeit sterk in Afrika en Azië. In diverse Afrikaanse landen worden er per hoofd van de bevolking veel meer aardappelen gegeten dan in bijvoorbeeld Nederland. Met aardappelen kun je in een relatief korte tijd, met relatief weinig water, veel hoogwaardig voedsel produceren. Op veel plaatsen kan de aardappelteelt nog sterk verbeterd worden en de verliezen na de oogst worden gereduceerd. HZPC werkt aan de introductie van haar rassen in die gebieden waar het areaal sterk groeit, ook al liggen die gebieden verder weg en kunnen we er lang niet altijd met Nederlands pootgoed naar toe. Je ervaart in die landen dat je met een goede rassenkeuze en een beetje extra aandacht, de productie sterk kunt verbeteren. Schaarste in voedsel betekent hogere voedselprijzen. Dat is politiek niet altijd gewenst, maar wel een sterke methode om de productie te verhogen en te verbeteren. Hogere voedselprijzen is goed nieuws voor landbouwers in landen waar producten vrij verhandeld mogen worden. Vanaf 2006, en vooral 2007, zijn de graan-, mais- en sojaprijzen flink gestegen. Dat trekt andere gewassen, waaronder de aardappel, direct mee. Lage aardappelprijzen leiden gelijk tot areaalreductie omdat er alternatieven zijn voor veel telers. Dat is een groot verschil met een kleine tien jaar geleden. Acquisitie HZPC heeft de pootaardappelactiviteiten van Kantaperuna geacquireerd. Dit bedrijf produceert pootaardappelen in een landbouwgebied iets ten zuiden van de stad Oulu in het midden van Finland. HZPC werkt al jaren samen met Kantaperuna. Zij vermeerderen en verhandelen op de Finse markt onder andere HZPC-rassen. Er wordt ook geëxporteerd naar bijvoorbeeld Rusland. De afstand van dit pootgoedgebied tot St. Petersburg is niet groot. HZPC verwacht door deze overname haar marktaandeel in Europa nog wat verder te kunnen vergroten. Er gaat maar weinig pootgoed van Nederland naar Finland. Deze acquisitie is van belang voor de exploitatie van onze rassen op de EU-markt. Ik merk dat telers verbaasd zijn dat er zo noordelijk goede pootaardappelen worden geteeld. De winters zijn koud en lang, de aardappelen worden laat gepoot, maar groeien dan bij zeer lange dagen. De oogst is niet later dan in Nederland. Hoge temperaturen komen er ook niet voor. Het is een gebied waar zomergranen en aardappelen worden geteeld. Voor hen die dit willen opzoeken op de kaart, het bedrijf is gevestigd in het plaatsje Tyrnävä. De afstand tot de poolcirkel is ongeveer 200 kilometer. Deze acquisitie past in het streven van HZPC om het gebruik van haar rassen over de gehele wereld te laten groeien. Over de laatste vier jaar is dat volume met 20% toegenomen en we zien nog ruimte voor verdere groei. Gerard Backx Foto voorpagina: het team van Feico Tijmstra. Meer lezen? Kijk dan op pagina 4. Een bedrijf dat op de toekomst gericht is, kan niet zonder duurzaamheidsbeleid. Juist daarom heeft HZPC afgelopen jaar het thema duurzaamheid verder vorm gegeven. Wij hebben drie thema s benoemd die we nu en in de toekomst meer aandacht willen geven. Dit zijn: 1. Zorg voor het milieu 2. Voedselzekerheid 3. Maatschappelijke betrokkenheid Potato Europe 2012 Potato Europe 2012 in het Franse Villers Saint Christophe wordt door iedereen als een succes beschouwd. Alle toonaangevende pootaardappelbedrijven alsmede kleinverpakkers waren aanwezig. De goede organisatie, de vele ontmoetingen, en natuurlijk de hoge aardappelprijzen zorgden voor een zeer positieve sfeer. Het team van HZPC/Huchette gebruikte de stand om hun sterkste punt naar voren te brengen; een gevarieerd rassenpakket geschikt voor de verschillende marktsegmenten. Beide dagen kon het team zich dan ook verheugen op een buitengewoon groot aantal bezoekers die allemaal meer informatie wilden over de rassen. De kleinverpakkers en telers gaven hoog op van de vastkokers Annabelle, Marilyn, Luciole, Leontine en Franceline. Een flink aantal kleinverpakkers, maar ook retailers en food service bedrijven toonden zich erg geïnteresseerd in Challenger. Per aandachtsveld wordt eraan gewerkt om de activiteiten die we verrichten duurzamer te maken. Dit betekent dat we voor elk van deze drie aandachtsgebieden nagaan hoe we dit op korte en lange termijn beter en duurzamer kunnen gaan doen. Een belangrijk onderdeel van duurzaamheid zijn de duurzame relaties die HZPC heeft met haar medewerkers, telers en kwekers. Hun betrokkenheid bij HZPC is groot. Dit willen we ook zo houden. 2 3

3 interview Omdat de omvang en de complexiteit van HZPC steeds verder toeneemt, is de managementcapaciteit op directieniveau vergroot van een eenhoofdige directie naar een driehoofdige directie, bestaande uit Gerard Backx (CEO), Feico Tijmstra (CFO) en commercieel directeur Herman Verveld. Met de komst van Tijmstra is de directie vanaf 1 oktober 2011 op volle sterkte. In plaats van volumes, moeten we meer in euro s leren denken Nu er een jaar verstreken is, wordt het tijd hem eens wat nader aan de tand te voelen. Wie is Feico Tijmstra eigenlijk, hoe is het hem vergaan het afgelopen jaar en zijn er nog nieuwe ontwikkelingen te melden? Allereerst maar eens wat dieper het verleden induiken. Hij heeft de doctorale studie Bedrijfseconomie afgerond, naast zijn eerste baan nog twee jaar accountancy gestudeerd, gevolgd door een postdoctorale studie tot Registercontroller. Deze bagage bracht hij negen jaar in de praktijk bij PricewaterhouseCoopers (PwC), een internationaal accountants- en consultancybedrijf. Veruit het grootste deel van deze negen jaar werkte hij als consultant in de Randstad. De werkzaamheden waren daar heel divers: advisering, businessplannen maken, bedrijven helpen om te overleven, financiële strategieën uitzetten... noem maar op. Daarna werkte hij twee jaar als financieel directeur bij vijf grote woningbouwcorporaties die een jaar eerder waren gefuseerd en waar een heleboel te doen was. Feico Tijmstra: De woningbouwcorporaties waren destijds veel en vaak negatief in het nieuws. Het leek mij een uitdaging om daar aan de slag te gaan. Ik heb daar in twee jaar tijd een heleboel kunnen neerzetten, ik voelde mij echter uiteindelijk niet thuis in de cultuur. Daarom ben ik na twee jaar opgestapt en bij Avebe als financieel directeur Operations gaan werken in Foxhol. Inmiddels stond zijn privéleven ook niet stil, want samen met zijn partner Ivanka, klinisch psychologe en verbonden aan het Martini Ziekenhuis in Groningen, kreeg hij drie zoons, die nu drie, vijf en zeven jaar zijn. Lekker druk dus! De geboorte van hun eerste zoon viel zo ongeveer samen met de verhuizing naar de stad Groningen, waar ze aan de zuidrand van de stad wonen. In 2007 was Avebe net gereorganiseerd in twee organisatorische eenheden, te weten Avebe Commerce en Avebe Operations. Avebe Commerce is verantwoordelijk voor de verkoop, marketing en innovatie van zetmeelgebaseerde oplossingen voor klanten in de diverse markten voor voeding, veevoer, papier, de bouw, lijm, textiel en overige specialiteiten. Avebe Operations is verantwoordelijk voor de gehele supply chain ten dienste van de markten en omvat productie, logistiek, engineering, onderhoud en inkoop. Bij Avebe Operations zijn ongeveer duizend mensen werkzaam. Ik heb hier met veel plezier gewerkt en kunnen meehelpen om de nieuwe organisatie vorm te geven. Na vier jaar in de aardappelzetmeel, ben ik dus op 1 oktober 2011 bij HZPC in de pootaardappelen beland. Noem eens wat overeenkomsten en verschillen? De overeenkomst is evident. Er wordt gewerkt met een natuurlijk product. Weliswaar op een andere markt en met een ander bedrijfsmodel, maar de jaarlijkse fluctuaties in vraag en productie binnen beide bedrijven maken het werk boeiend en interessant. Het verschil is dat bij Avebe een enorm productieapparaat in werking is. Zes fabrieken, dat betekent omvangrijke investeringsprogramma s, efficiency-programma s, minimaliseren van stilstandtijden, het opzetten van nieuwe productielijnen... Dat heeft HZPC niet. Wat zijn je indrukken over HZPC? Wat is je opgevallen? HZPC is een goed en mooi bedrijf met betrokken medewerkers en heeft een duidelijke strategie die gericht is op de markt. De afdeling R&D in Metslawier is door de nieuwe investeringen koploper in de branche. Daar komt wel bij dat de kosten behoorlijk zijn gestegen. Even rustig aan is dus het devies. Data warehouse tool Wat finance & control betreft moeten we een volgende stap zetten naar verdere professionalisering. We denken nu nog te veel in tonnen en volumes. Wat we moeten veranderen is dat we moeten leren denken in euro s. Welke rassen dragen het meeste bij aan ons resultaat, welke klanten leveren ons het meeste op en welke klanten leveren juist heel weinig op, hoe kunnen we de afzet vergroten in die landen waar we de meest winstgevende omzet genereren? We hebben goede managementinformatie nodig om dit soort vragen te kunnen beantwoorden. Samen met Bertus Rooze van de afdeling ICT is daartoe een data warehouse tool opgezet, waarbij vanuit bestaande databases data wordt verzameld, geanalyseerd en getransformeerd naar overzichtelijke bronnen, waaruit we weer allerlei informatie kunnen halen die we nodig hebben om beter te kunnen presteren. Bijvoorbeeld over de vraag hoe de afzet te optimaliseren, of op welke gebieden en/of landen we ons meer moeten richten omdat daar nog wel wat meer te halen valt. Die informatie is inmiddels al deels beschikbaar, waardoor we onze strategie beter op de markt, lees de vraag naar pootaardappelen, kunnen afstemmen. Daarnaast zijn we bezig om bij alle vestigingen dezelfde financiële en logistieke pakketten te implementeren zodat we naar meer uniformiteit en integrale besturing toe kunnen. Deze integrale besturing wordt verder vormgegeven doordat er Board Reviews zijn geïmplementeerd waarin de directie eens per kwartaal de financiële resultaten met de verschillende vestigings- en functiemanagers doorspreekt. Voor ieder bedrijf is een goede kostenbeheersing van essentieel belang. Feico: Finance moet hiervoor de tools aan de organisatie aanreiken. We zijn druk doende om ook deze middelen verder te professionaliseren, bijvoorbeeld door gedetailleerde en geperiodiseerde kostenbudgetten te maken en een uitgebreide projectenadministratie op te zetten voor de afdeling Research en Development. De kosten worden hiermee beter beheersbaar. Ten aanzien van de strategie geeft hij nogmaals aan dat HZPC een goede en duidelijke strategie heeft, maar dat de financiële paragraaf nog wat onderbelicht is. In de nieuwe strategische cyclus, die binnenkort start, ziet hij dan ook een zwaardere rol van Finance. Onze financiële doelstellingen zijn helder: minimaal 8% rendement op eigen vermogen en een goede uitbetalingsprijs voor de teler. Om dit te realiseren heb je een goede strategie nodig. En onderdeel van een goede strategie is een uitgebreid financieel hoofdstuk: wat is het financiële meerjarenplaatje bij verschillende scenario s, wat zijn de mogelijkheden om bij te sturen indien het resultaat tegenvalt, wat zijn de knoppen waar je aan kunt draaien om het resultaat te optimaliseren? >> 4 5

4 te r u g bli k >> Nieuw team ke van een moeizame consumentenmarkt. Gemiddeld lag de opbrengst per hectare een aantal procenten onder de meerjarenopbrengst van de laatste jaren, dus was er minder aanbod. De vraag varieerde sterk per afzetgebied. Het uiteindelijke resultaat was een goede uitbetalingsprijs. Voor komend jaar verwachten wij een hogere productie, dus meer aanbod, maar we zijn zeker niet negatief over de markt. Hij wordt echt enthousiast als hij over zijn team begint. Na het vertrek van Jan Hoogenboom eind april dit jaar was er uiteraard een leemte. Verschillende mensen van de afdeling Finance & Control hebben mij toen gevraagd de functie niet gelijk in te vullen door naar een extern iemand te zoeken, maar eerst eens naar de mogelijkheden binnen het team te kijken. Daar ben ik serieus op in gegaan en dat resulteerde in een aantal mutaties binnen het team. Onder mijn verantwoordelijkheid werken nu twee controllers, HZPC National en HZPC International. Voor HZPC National is Rudolf Visser uit het team naar voren geschoven voor deze functie, Astrid de Bruin doet nu de uitbetalingen aan de telers en Edwin van Schaik is finance manager. De tweede controller, Alex Gijzenberg, is speciaal aangetrokken voor HZPC International. Hij zit hier pas sinds september en is druk bezig zich in te werken. Tot slot werken we nu ook met een nieuw accountantsbureau. KPMG voert dit jaar voor het eerst de accountantscontrole uit nadat dit jaren door Ernst & Young is verricht. Ondanks het feit dat we de afgelopen maanden onderbezet zijn geweest zijn al deze wijzigingen in goede harmonie doorgevoerd en maken we flinke stappen in het verder professionaliseren van Finance. Iedereen op de afdeling Finance heeft hier aan bijgedragen. Hij vervolgt: Een compliment aan de afdeling is dan ook zeer op z n plaats. Ze hebben echt hun nek uitgestoken, avonden doorgewerkt om de zaken goed op poten te krijgen en de veranderingen goed door te voeren. We hebben net gesproken over efficiency en leren denken in euro s in plaats van in tonnen en volumes. Op een ander niveau kan dat ook gelden voor onze telers. Als je de vergelijking maakt tussen telers in hetzelfde gebied die dezelfde rassen telen, dan kan er soms een heel verschil in resultaat zijn tussen de ene en de andere teler. Hoe komt dit verschil in rendement? Wat doen ze verschillend? Efficiency levert de teler ook meer euro s op! Wat merkt HZPC van de financiële crisis in Europa en de politieke onrust in het Midden-Oosten? We hebben natuurlijk het geluk dat HZPC pootaardappelen verhandelt. Uiteindelijk moet iedereen eten en zal de afzet van pootaardappelen ook blijven doorgaan. Het is wel moeilijker geworden om je geld binnen te krijgen. Ook wij hebben een aantal moeilijke debiteuren maar over het algemeen leveren wij aan risicolanden uitsluitend tegen garantie van betaling. En wat het Midden-Oosten betreft, Syrië, Irak en Libië, daar is de afzet met het nodige doorzettingsvermogen geregeld én betaald. Het blijft wel een uitdaging, voor zowel HZPC als haar partners, om dat rond te krijgen. Ook daar is voor de mensen die er mee te maken hebben, een compliment op z n plaats! Het afgelopen jaar hebben de telers een goede uitbetalingsprijs ontvangen De uitbetalingsprijzen zijn de afgelopen jaren op een hoger niveau gekomen. In het afgelopen seizoen varieerde de vraag naar pootaardappelen echter per afzetgebied en was er spra- Jessica de Bey Feico Tijmstra CFO Rudolf Visser Controller National FM Bonna Terra 6 FM Stet Johan Bentlage FM ZOS Hilda de Jong & Frouwkje Riedstra Crediteuren FM = finance manager Alex Gijzenberg Controller International Edwin van Schaik FM HZPC NL Abe Tilstra Debiteuren FM UK Freddy Wiersma Teleradministratie FM ZWE FM POL FM GER Astrid de Bruin Uitbetaling FM FR Facilitair FM CAN Telefonistes Kwekers naar Bologna Bologna en omgeving waren dit jaar het reisdoel van de kwekersreis. Bologna is een Italiaanse stad met inwoners, gelegen in Noord-Italië en tevens de hoofdstad van de gelijknamige provincie en regio Emilia-Romagna. De stad ligt aan de voet van de Apennijnen, tussen de rivieren Reno en Savena. De Etrusken stichtten de stad rond 510 voor Chr., en heel aardig om te weten, in die tijd heette de stad Felsina. Op 9 juli vertrok de groep HZPCkwekers met partners vanaf Schiphol naar Italië waar we met een buon giorno van de HZPC-vertegenwoordiger in Italië, Roberto Ravier, werden verwelkomd. De regio Bologna en het noordelijker gelegen Verona zijn uitermate vruchtbare landbouwgebieden waar jaarlijks meer dan ha aardappelen worden verbouwd. HZPC heeft in deze regio jaarlijks een aantal proefvelden waar nieuwe klonen worden beproefd. Benieuwd naar de prestaties van de eigen klonen, werd de volgende dag door de kwekers een bezoek gebracht aan een proefveld waar de oogst en beoordeling in volle gang waren. Dit proefveld wordt meestal half maart gepoot en bestond dit jaar uit 26 vroege klonen en rassen en 74 middenvroege tot late rassen. Beide proeven zijn uitgevoerd in twee herhalingen, zodat in totaal 200 veldjes bekeken konden worden. Vanwege de hoge temperatuur tijdens het groeiseizoen kunnen de aardappelen in deze regio te maken krijgen met hittestress. Reden voor HZPC om klonen te selecteren die onder deze stressomstandigheden toch goed presteren. Met veel belangstelling werd ook dit proefveld bezocht en was het resultaat van groei tijdens stress duidelijk te zien. De middag werd gevuld met bezoeken aan demonstratie- en commerciële velden. Vooral het ras Agata (Agrico) heeft een prominente positie in deze regio samen met de rassen Primura, Vivaldi en Ambra. HZPC introduceert met succes het ras Colomba in dit gebied. Op de demonstratievelden konden de kwekers kennis maken met de prestaties van hun eigen rassen die ook in dit gebied worden beproefd en geïntroduceerd. Het was bijzonder bemoedigend om ook daar te zien dat nieuwe klonen de competitie met Agata kunnen aangaan. s Avonds terug in het hotel werden de kwekers weer herenigd met hun partners die onder begeleiding van een gids alle mooie en indrukwekkende bezienswaardigheden van Bologna hadden bekeken. De volgende dag stond geheel in het teken van veldbezoeken. Helaas kon het geplande bezoek aan de Pizzoli-fritesfabriek niet doorgaan vanwege regelgeving omtrent hygiëne. Gelukkig waren wel de rassen te zien die in beproeving liggen voor verwerking tot aardappelproducten in de Pizzoli-fabriek. s Middags werd de reis voortgezet naar de regio Verona. Rijdend door een eindeloos lijkend landbouwlandschap bereikten we uiteindelijk het doel van deze middag. Bij een verpakkingsstation stond de oogst van Colomba voor ons gereed in kuubskisten. Daarna volgde nog een bezoek aan een teler waar de oogst in volle gang was. De vierde dag stond een toeristisch bezoek aan Venetië op het programma. De reis ging per trein, die ons in het midden van de stad van het water bracht. Daar stond een gids klaar die ons tijdens een wandeling de highlights van de stad liet zien. We bezochten onder andere de Basilica dei Frari en eindigden op het beroemde San Marco plein. s Middags gingen we per boot naar het eiland Murano, bekend om zijn kleurrijke glaskunst. Op het eiland bezochten we een glasfabriek waar we een kijkje konden nemen in de werkplaats en in het museum de prachtigste kunstwerken konden bezichtigen. Tijdens het afscheidsdiner op donderdagavond konden we voor de laatste keer genieten van de Italiaanse kookkunst, waarna op vrijdag de terugreis plaatsvond van een geslaagde kwekersreis. Henk Visser, veredelaar HZPC R&D 7

5 productie consumptieaardappelen buitenland Teelt in beeld: Colomba Was in de vorige Ruggespraak Colomba in Nederland het onderwerp, ditmaal gaan we over de grens. De Colomba-consumptieteelt in het Franse gebied Marmande is veelbelovend. Productmanager Lilian Escalon doet verslag over de teelt- en verpakkingservaringen in dit gebied. Colomba is meer dan drie jaar getest in Marmande Het is maandagmiddag en terwijl ik terugrijd naar kantoor over de kleine bochtige weggetjes in de Franse streek Marmande, voel ik me een gelukkig mens. Het landschap is prachtig, de zon schijnt en de vele reacties die ik vandaag heb mogen ontvangen over het ras Colomba waren veelbelovend. Al meer dan drie jaar doet het team van HZPC/Huchette positioneringsproeven met Colomba in de Marmande en niet zonder resultaat. Enkele kleinverpakkers in dit gebied waren zo enthousiast dat ze dit jaar voor het eerst Colomba aan hun aardappelassortiment hebben toegevoegd met als gevolg dat Colomba nu dus daadwerkelijk in de schappen komt te liggen. Vroeg gebied Marmande is een van de drie overgebleven vroege gebieden in Frankrijk. Het ligt in het zuidwesten van Frankrijk, ruwweg 100 km van de Atlantische kust en 200 km van de Spaanse grens. Het gebied kent een vroege lente, een heel droge en hete zomer en een milde en regenachtige winter. De grond is over het algemeen vrij licht (van puur zand tot leemachtig). De combinatie van deze elementen maakt Marmande tot het enige gebied dat de Franse markt tussen 15 juni en 15 augustus van aardappelen kan voorzien. Hiermee speelt Marmande een belangrijke rol in deze markt, omdat de totale oogst van de 500 hectare verbouwde aardappelen wordt gekocht en verkocht via het nationale supermarktnetwerk. Telers De gemiddelde teler in het gebied verbouwt een scala aan gewassen, van groente en tomaten tot granen, maïs en zonnebloemen. De telers van aardappelen zijn specialisten met jarenlange ervaring, hoewel het aandeel aardappelen op hun bedrijf relatief klein is. Het gemiddelde areaal is 80 hectare en het gemiddelde aardappelareaal 4 hectare. De telers ontvangen het pootgoed graag zeer vroeg, zodat twee maanden voor het poten zorgvuldig kan worden voorgekiemd. Vanaf begin maart kan er gepoot worden. Voorkiemen vindt plaats bij de poters die als eerste de grond in gaan, maar niet bij de poters bestemd voor de markt in de eindperiode. Bij het voorkiemen maken de telers meestal gebruik van hun broeikassen. Deze kassen worden het hele jaar gebruikt, naast aardappelen ook voor onder andere groentezaden (tomaten/sla) en tabak-droging. De poters worden voor-gekiemd in kisten of in polyzakken. Voor de teelt worden normaliter de volgende stappen en methodes gehanteerd: Ongeveer drie dagen voor het poten wordt er geploegd en geëgd. Poten vindt plaats op 80 cm rijafstand en de plantdichtheid is tot planten per hectare. Twee weken later moet er flink aangeaard worden zodat zeer hoge ruggen ontstaan. Dit laatste is echt cruciaal in dit gebied omdat de bodem erg zanderig is en er tijdens het groeiseizoen kans is op zware regenstormen. Deze hogeruggentechniek is in dit gebied de enige manier om de grote dreiging van groene knollen tegen te gaan. Alle percelen worden gemiddeld 5 x 25 mm per jaar beregend. Gebaseerd op bodemanalyse wordt als bemesting gemiddeld NPK: 180 / 80 / 250 toegediend. >> 8 9

6 financieel nieuws Groothandelverpakking van Gourgues >> De verpakking Verpakker Etablissements Gourgues in Birac-sur-Trec is een van de kleinverpakkers die Colomba heeft opgenomen in hun assortiment. Tijdens mijn bezoek aan deze firma heb ik de eigenaar, de heer Gourgues, gevraagd waarom ze voor Colomba hebben gekozen en wat hun gevoelens zijn bij het ras. Gourgues verpakt circa ton aardappelen gedurende het hele jaar ton hiervan wordt lokaal geproduceerd, vroeg geoogst en verpakt voor de Franse markt. De resterende ton wordt afgezet in andere maincrop -gebieden zoals Beauce en Champagne. Het rassenportfolio van Gourgues bevat zeven rassen, te weten Lady Christl, Annabelle, Cherie, Carrera, Sirco, Agata en Colomba. Agata en Carrera domineren hierbij met een aandeel van respectievelijk 50% en 30%. Alle aardappelen worden gewassen en verpakt. Een significant deel wordt verpakt voor supermarkten in zakken van 2,5 kg met private labels. Verder wordt een aanzienlijk deel in kartonnen dozen van 12,5 kg verpakt voor de groothandel. Het restant wordt verpakt in veel verschillende verpakkingen, uiteenlopend van 5 en 10 kg netzakken tot 15 kg papieren zakken voor de restaurants. De ideale sorteermaat voor hun markt is 30% 40/50 mm en 70% 50/75 mm. Niet onvermeld mag blijven dat deze firma veel heeft bijgedragen aan de ontwikkeling en groei van het ras Carrera, dat hier wordt verkocht als de nieuwe verse thuisfritesaardappel voor de consument. Hierbij is het percentage grote knollen hoog, 90% 50/75. Dat deze inzet zijn vruchten heeft afgeworpen blijkt uit het feit dat Carrera een van de zeldzame rassen is die bij de Franse processing industrie geregistreerd staat als vroeg ras voor thuisfrites. En hoe gaat het met Colomba? Gourgues heeft Colomba leren kennen via de positioneringsvelden in Marmande en ze besloten om de goede proefveldresultaten te testen bij hun eigen telers. Wat hen vooral aanspreekt is de vroegheid van Colomba met een snelle en vroege opkomst met al vroeg grote knollen. Ook de heldere en gladde schil, de totale opbrengst en het ontbreken van groene knollen dragen bij aan hun enthousiasme over Colomba. Afgelopen jaar werd Colomba dan ook door twee van hun telers verbouwd op drie verschillende percelen. Twee van deze velden bevinden zich op echte zandgrond waar vroeg werd gepoot, het andere veld lag op zwaardere grond grenzend aan een rivier, waar laat is gepoot. Ze hebben geen spijt van hun keuze gehad want de resultaten van dit jaar bevestigen dat het een ras is met veel potentie. Als gevolg van het wisselvallige klimaat in Marmande, koud en nat in het begin van het groeiseizoen en droog in de rest van het seizoen, waren de gemiddelde opbrengsten erg laag; tussen de 25 en 35 ton. Colomba daarentegen liet een gemiddelde opbrengst van meer dan 40 ton zien met een uitschieter van 49,2 ton per hectare. Ook de uniforme sortering en de uiterlijke kenmerken voldeden aan de verwachtingen. Als grootste pluspunt noemde de kleinverpakker echter het extreem lage percentage uitval in de partijen die hij heeft verpakt. De heer Gourgues vertelt met enthousiasme: Bij vroege rassen hebben we over het algemeen sowieso weinig uitval, maar bij Colomba was dit werkelijk extreem laag, fantastisch gewoon! En terwijl hij de gegevens van de optische sorteermachine doorleest, vervolgt hij: Kijk bijvoorbeeld eens naar deze partij, van de 4,2 ton brutoproduct is slechts 39 kg uitgevallen! En deze andere partij, 65 kg uitval van 6,3 ton. Dat is gewoon ongelooflijk! En ik moet eerlijk zeggen dat ik zelf ook behoorlijk onder de indruk was van de scores toen ik de gegevens onder ogen kreeg: knollen gesorteerd bij de eerste partij en slechts 728 knollen uitval, dat is 1,25%! Van deze 728 knollen werd slechts 3% veroorzaakt door groene knollen. De heer Gourgues: Dit is ook een van de redenen dat de supermarkten die Colomba hebben ontvangen zeer tevreden zijn over de kwaliteit. We hebben geen enkele negatieve klank gehoord. Optische sorteermachine Wat zijn uw plannen voor volgend jaar en de jaren erna? Vanuit agrarisch oogpunt moeten nog de puntjes op de i worden gezet, maar Colomba heeft alles in zich om een belangrijk ras te worden in dit gebied, aldus de heer Gourgues. Als bedrijf hebben we zelfs besloten Colomba extra aandacht te geven door middel van de ontwikkeling van een langetermijnstrategie, wat niet gebruikelijk is voor ons. Volgend jaar zal Colomba worden getest bij 70% van onze telers wat inhoudt dat het ras wordt geteeld op bijna alle grondsoorten. Ook willen we onderzoeken of de uniforme knolsortering van afgelopen jaar zich voortzet in het komende jaar. Al onze rassen lieten namelijk een extreem hoog knolaantal (13 tot 17) zien en Colomba volgde deze trend. Iets wat we niet hadden verwacht omdat we van HZPC hadden begrepen dat het knolaantal van Colomba eigenlijk altijd rond 12 ligt. Hij vult aan: Verder hebben we een bemestings- en beregeningsprogramma uitgewerkt en zijn we benieuwd hoe Colomba reageert op de extreem hoge temperaturen die kunnen voorkomen in dit gebied. We moeten testen hoe we het gewas groen en levend kunnen houden om de consistente knolsortering te behouden die noodzakelijk is voor onze afzetmarkten. Al onze testen vinden plaats in nauw overleg met het Franse HZPC/Huchette team. Voor wat betreft de afzetmarkten, heeft de heer Gourgues besloten Colomba het registratieproces te laten doorlopen bij sommige van de grootste supermarktketens. Als het areaal dan wordt uitgebreid van 1 naar 10 hectare, zullen we Colomba volgend jaar bij alle supermarkten introduceren. We gaan er heel veel tijd insteken, maar we gaan ervan uit Colomba elke minuut hiervan waard zal zijn! Het zou me weinig moeite kosten om de hele Ruggespraak te vullen met de lovende verhalen van de heer Gourgues over Colomba, want hij raakt er niet over uitgepraat. Het heeft echter geen haast, want het enthousiasme van Gourgues in combinatie met hun strategieën voor zowel de teelt als de afzet, hebben mij ervan overtuigd dat dit slechts het begin is van een prachtig Colomba-verhaal. Lilian Escalon, productmanager Retail Fresh Resultaten boekjaar passen goed in meerjarig groeiperspectief De afgelopen week hebben de raad van commissarissen en het bestuur van Vereniging HZPC zich gebogen over de jaarcijfers 2011/2012. Schommelingen in volume en prijzen zijn inherent aan de aardappelhandel. Zo was het voorgaande jaar 2010/2011 een absoluut recordjaar. Door de unieke omstandigheden was het mogelijk om een hoog volume te combineren met een hoog prijsniveau. Ook de prijs van consumptieaardappelen was dat jaar bijzonder goed. Dit leidde tot een recordomzet van 290 miljoen euro en een nettowinst van 8,6 miljoen euro. De resultaten van 2011/2012 liggen uiteraard op een lager niveau dan in het jaar 2010/2011. Toch passen ze goed in het meerjarig groeiperspectief waarin het tonnage aan pootaardappelen en licenties gestaag toeneemt. De volume-afzet in Europa was zeer matig maar de afzet in het Midden-Oosten en Noord- Afrika was goed. De pootaardappelopbrengst per hectare lag een aantal procenten onder het gemiddelde van de laatste jaren en bestond voor een relatief hoog percentage uit bovenmaat. Het totale aanbod in de potermaat was hierdoor lager dan het gemiddelde van de laatste jaren. Al met al hebben wij goede prijzen kunnen realiseren voor de pootaardappelen. Het geringere volume gecombineerd met goede prijzen heeft geleid tot een omzet van 237 miljoen euro en een nettoresultaat van 4,4 miljoen euro. Dit komt overeen met een rendement op eigen vermogen van 11,5% en ligt daarmee duidelijk boven onze doelstelling van jaarlijks 8% rendement op eigen vermogen. Daarmee is het jaar 2011/2012 een prima jaar geworden. Afgelopen 4 oktober heeft de raad van commissarissen en de aandeelhouder ingestemd met de jaarrekening en een bedrag van 2,9 miljoen euro (65%) beschikbaar gesteld voor dividend. Dit komt overeen met een uitkering van 3,75 euro per certificaat (vorig boekjaar 7 euro). De huidige beursnotering van het certificaat is 64,35 euro, tegen 53,25 euro een jaar geleden), zodat het dividendrendement uitkomt op 6%. Feico Tijmstra 10 11

7 reportage buitenland Cuba, een Westerse exoot in de sorteerplanning! Cuba: anders dan anders. Dit is zonder meer van toepassing op deze Caribische exportbestemming. Ten eerste strekt het plantseizoen in Cuba zich uit van medio november tot begin januari en dat impliceert een sorteer- en verlaadseizoen dat hoofdzakelijk in november plaatsvindt. Tel daarbij de strenge keuringseisen van de Cubanen op en het wordt duidelijk dat het op tijd leveren van gezond pootgoed nogal wat hoofdbrekens kost. Haven Havanna Ko Geelhoed (links) met Cubaanse telers. Het exportaandeel van HZPC naar Cuba betreft de afgelopen jaren voornamelijk Spunta. Een ras dat meer dan gemiddeld - in vergelijking met andere rassen - tijd nodig heeft voor wondheling en sorteerbaarheid. Pas daarna kan worden begonnen met de daadwerkelijke planning, sorteerwerkzaamheden en aflevering. Bijkomende complicatie is dat Spunta eveneens een vroege bestemming heeft naar het Midden-Oosten en Azië en in hetzelfde tijdsbestek en soms al eerder moet worden verscheept. Tijdwinst De laatste jaren tracht HZPC via vroegleveringscontracten met de telers wat meer speelruimte te creëren in de aanbodzijde. Tevens is er via de versnelde PCR-nacontrole en het ontheffingsbeleid nacontrole bij de NAK nog een extra winstpunt binnengehaald. Echter, het groeiseizoen en de rooiomstandigheden zijn bovenal de beslissende factoren voor een succesvolle tijdige verlading. De ervaring over de afgelopen jaren bij de oogstwerkzaamheden leert ons dat. Vanwege grondbemonstering door de Cubanen op alle cysten vindt vooraf via HZPC vrijwillige grondbemonstering bij de NAK plaats. Bij een acceptabele uitslag start begin oktober het sorteren. Kostenpost Ofschoon in Zuid-West Nederland en de Flevopolders over het algemeen net even eerder sorteerbaar product beschikbaar is dan in Noord-Nederland, is de kans op afkeuring vanwege cysten in Zuid-West Nederland en de Flevopolders groter. Afkeuring door de Cubanen van gereed staand product wegens cysten is een extra kostenpost voor de pool. De partij zal normaal gesproken dan worden opgeslagen bij een distributiecentrum. Na verloop van tijd zal er een andere bestemming worden gekozen voor de betreffende partij(en). Een mooie partij pootaardappelen, die wegens afkeuring overige cysten wordt opgeslagen bij een distributiecentrum, lijkt een demotiverende aangelegenheid voor de teler. Niettemin is er elders in de wereld altijd plaats en behoefte om zo n partij wel af te nemen. Afkeuring voor Cuba op basis van hun grondbemonstering is nu eenmaal een ingecalculeerd risico en niet leveren aan Cuba is vanwege strategische commerciële belangen geen optie. Temeer daar de afzet naar Cuba wordt georganiseerd en beklonken voordat er sprake is van enige marktstemming over het verloop van het exportseizoen. Bootverladingen De verladingen vinden plaats in Beverwijk. Bijna altijd wordt het gezamenlijk exportkwantum van BV Nederland verdeeld over drie bootverladingen met een onderling tijdsverschil van ongeveer twee weken. Zo is Cuba min of meer de aftrap voor de veel bootverladingen in Beverwijk, waarna het Midden-Oosten en Noord-Afrika als belangrijkste bestemmingen qua volume spoedig volgen. Johannes Terpstra, medewerker planning

8 HZPC nederland Rondje langs de velden in Nederland De verschillen in Nederland waren dit jaar groot. In sommige gebieden waren de omstandigheden nagenoeg perfect, andere gebieden hadden de nodige problemen met (te) veel water. Hierdoor is er gemiddeld een grote oogst. Groningen Het groeiseizoen was vrijwel perfect. Het poten begon eind maart en duurde tot begin mei. Na een wat koude start, waardoor de opkomst iets trager verliep, volgde een perfect groeiseizoen met een gematigde temperatuur en regelmatig precies voldoende neerslag. De selectie verliep aanvankelijk vrijwel probleemloos; pas de laatste weken voor het doodmaken begonnen de bacterieziekten de kop op te steken en werden er nog wat percelen gedeclasseerd of afgekeurd. Door de hoge zetting en voldoende vocht is de opbrengst uitzonderlijk hoog met een groot deel in de potermaat, terwijl schurft geen problemen oplevert. Wel wordt hier en daar wat Rhizoctonia aangetroffen. Friesland Friesland liet een groot verschil in neerslag zien tussen het oosten en westen van de provincie. In het oosten waren de omstandigheden prima, waardoor er zich weinig of geen problemen voordeden tijdens het seizoen. Het poten was begin mei afgerond en na een koude start groeide er evenals in Groningen een grote oogst. In de selectie kwam in het begin wat virus aan het licht, tegen het einde werd er bacterie aangetroffen. Het westen was qua neerslag een heel ander verhaal, hierdoor duurde het poten tot eind mei. Vervolgens viel op 5 juli plaatselijk 60 mm regen in een half uur, gevolgd door 120 mm op 30 en 31 augustus. Hierdoor liep veel water van het land, met als gevolg overgelopen sloten en (gedeelten van) percelen waarvan het gewas niet meer als pootgoed mag worden afgezet. Eind september was er nog ongeveer 100 hectare te rooien. De kwaliteit is goed te noemen: weinig schurft en een enkele partij met Rhizoctonia. De polders Ook in dit gebied was de neerslag hier en daar een probleem. Vooral rond Marknesse en Kraggenburg viel tussen 5 juli en 12 augustus veel neerslag: ca. 280 mm. Doordat er overal regelmatig voldoende tot te veel neerslag viel, is er veel minder beregend dan in voorgaande jaren. Het poten was ook hier van vroeg tot laat en met name in de vroege percelen kwamen door de koude start hier en daar veel onderzeeërs voor, met name in Carlita. De opbrengst is goed, waarbij de regelmatige sortering opvalt en er niet veel bovenmaats zijn gegroeid. Doordat het ten tijde van het doodmaken nat was, zijn er veel percelen volvelds doodgespoten. In percelen met te veel neerslag werden enige verstikte knollen aangetroffen. Het sorteren is inmiddels, op 23 september, begonnen met als bestemmingen Bangladesh, Malta en Pakistan. Noord-Holland Ook in Noord-Holland speelde de koude start een rol, waardoor sommige rassen slecht opkwamen en ook hier onderzeeërs voor kwamen. In de selectie gaf vooral bacterie veel werk, waardoor in de eerste keuring nogal wat percelen werden afgekeurd. De opbrengsten in de potermaat zijn goed met weinig bovenmaat. Ook op Texel is op 31 augustus veel neerslag gevallen. Desondanks is de oogst goed verlopen. In de boxen komt hier en daar een rotje voor, met name in partijen die te schoon zijn binnengekomen. De vrees bestaat dat zilverschurft hierdoor wel eens een probleem kan worden. Behandelen tijdens het sorteren lijkt dan ook het beste advies. Zuid-Nederland Het pootseizoen is in de derde week van maart gestart en de laatste percelen zijn in de eerste week van mei gepoot. De structuur van de grond was dit voorjaar heel goed. Dit vertaalde zich in het feit dat de nieuw gevormde knollen erg diep zaten. Gedurende het groeiseizoen werd al snel duidelijk dat de bacterieziekte veel selectiewerk zou geven. Veel percelen zijn hierdoor in klasse verlaagd en enkele percelen zijn zelfs afgekeurd. Ook verliep de selectie moeizaam, omdat gedurende het gehele seizoen veel water is gevallen. Door de vele neerslag komt nu hier en daar rot voor. De knolaanleg is over het algemeen goed geweest, met als gevolg veel kilo s in de pootgoedmaat. De oogst verloopt op sommige plaatsen moeizaam als gevolg van veel neerslag. Eind september hopen de telers toch het pootgoed weer achter de planken te hebben zitten. Naast een enkele partij met rot, komt er dit seizoen wat meer Rhizoctonia voor. Verder lijkt de kwaliteit in orde. Buitendienst HZPC 14 15

9 HZPC internationaal Rondje langs de velden Internationaal Als je de collega s van onze buitenlandse vestigingen vraagt naar het meest opvallende van teeltseizoen 2012 roepen ze allemaal in koor het weer. En dan met name de neerslag en de kou. Natuurlijk zijn er ook betere gebieden, maar in het algemeen waren de weersomstandigheden hét item van Frankrijk Naast de regen speelde ook zware nachtvorst in april en mei een grote rol. Het planten duurde van midden april tot eind mei. Ondanks de moeilijke start was de zetting goed en de oogst zal ca. 10% groter zijn dan het afgelopen jaar. De aardappelen zijn niet erg grof, het merendeel van de knollen zit in de maat 35/50. Van het pootgoed is eind september ongeveer 70% geoogst en de kwaliteit is erg goed: heel weinig schurft en Rhizoctonia. Het planten van de consumptieaardappelen duurde van eind maart tot eind mei met als gevolg hiervan een groot verschil in opbrengst. De oogst van consumptie zal ca. 20% kleiner zijn dan afgelopen jaar, maar is wel van goede kwaliteit. De oogst in gebieden als Picardië, Beauce en Champagne is al een heel eind gevorderd, maar in Pas de Calais en district Nord moet een groot gedeelte nog worden geoogst. Zweden Is Sagitta de alleskunner? Dit jaar is in Zweden ongeveer 90 ha pootgoed uitgeplant voor vermeerdering door HZPC. De belangrijkste rassen zijn Asterix, Challenger en Taurus. De plantdatum was van 15 mei tot 15 juni. Er is voor consumptieteelt zelfs nog in juli geplant. Eind juli viel er veel regen in West-Zweden. Op sommige plaatsen is in een paar dagen tijd 200 mm regen gevallen. Hier is veel schade door ontstaan zoals rot, Phytophthora in het loof en later, door de natte omstandigheden, bacterieplanten. De maand juli was een goede groeimaand met weinig regen en temperaturen van 18 tot 20 graden. Deze temperaturen zetten door in de maand augustus. Eind augustus en begin september zijn de meeste aardappelen dood gemaakt. De opbrengstverschillen zijn zeer groot. Waar veel regen is gevallen ligt de opbrengst tussen de 20 en 25 ton en in de andere gebieden tussen de 30 en de 40 ton. De kwaliteit is goed; weinig schurft en Rhizoctonia en bijna alles in de pootgoedmaat. Schotland Schotland heeft deze zomer erg natte maanden beleefd na een droge maand maart: de zomer was de natste in 100 jaar! In juli viel er bijvoorbeeld in Noord- en Noordoost-Schotland 25 mm, maar in de pootgoedgebieden in Centraal- en Zuid-Schotland viel meer dan 100 mm. Een klein gedeelte van het pootgoed kon begin april worden geplant, maar het merendeel werd pas midden en eind mei gepoot. Vanaf dat moment is het steeds nat gebleven, wat veel problemen heeft gegeven bij het spuiten. Er ontstonden problemen met Phytophthora en Erwinia. Virus kwam niet veel voor. Midden september knapte het weer op, kon de graanoogst beginnen en droogden de aardappelenpercelen op. De oogst kon de laatste week van september beginnen. De opbrengst varieert erg, maar door de goede zetting is de sortering fijn. Sommige percelen zijn nog niet doodgemaakt omdat ze nog niet aan de maat zijn. Het risico van bijvoorbeeld poederschurft wordt voor deze percelen wel groter. De oogst loopt ongeveer twee weken achter, wat een risico is in verband met vroege nachtvorsten. Doordat er veel aardappelen op hellingen worden geteeld, zijn er ook percelen die wel goed de natte omstandigheden hebben overleefd. Gezien de moeilijke omstandigheden is duidelijk dat telers met goede bewaarmogelijkheden hiervan zullen profiteren. Engeland Ook hier was de grote hoeveelheid regen een probleem: in de maanden april tot en met juli viel 80 tot 100 procent meer neerslag dan normaal. Hierdoor was Phytophthora maar moeilijk onder controle te houden. Er zijn grote verschillen tussen de vroeg en erg laat geplante percelen. Eind maart werd een groot gedeelte gepoot onder uitstekende omstandigheden, maar deze percelen kregen vervolgens een hoop neerslag en kou te verwerken. Het poten kon pas midden mei worden afgerond en deze laat geplante velden hadden minder te lijden van kou en regen. De ontstane achterstand in de groei is later in het seizoen niet ingehaald en bleef ca. drie weken. De oogst valt fijn uit. Het ontbreken van voldoende grove knollen is een probleem voor de baker -markt en de verwerkende industrie. Het onderwatergewicht ligt ca. 10 tot 20 procent hoger dan normaal. Deze omstandigheden leiden tot een late oogst. Deze zal minstens tot november duren. Verschillende nieuwe HZPC-rassen hebben het ondanks de moeilijke omstandigheden goed gedaan, bijvoorbeeld de Mozart, Sylvana, Sagitta en Taurus. Duitsland De omstandigheden in Sleeswijk-Holstein (het voornaamste productiegebied van HZPC in Duitsland) waren te vergelijken met Noord-Nederland. Er is gepoot vanaf eind maart tot circa 20 april onder ideale omstandigheden. Na het poten volgde een periode van koud weer, wat de opkomst ietwat vertraagde. Daarna waren de weersomstandigheden ideaal, waardoor een grote oogst kon groeien. Virusproblemen waren er nauwelijks, mede door een strak spuitschema in het begin van het groeiseizoen. De zetting was erg hoog, waardoor weinig bovenmaat in de geoogste partijen voorkomt. De opbrengst per hectare is te vergelijken met Noord-Nederland. Annabelle, het grootste ras, zal ongeveer 50 ton 28/opw. per hectare opbrengen, terwijl de Innovator zal variëren van 25 tot 35 ton

10 In totaal zijn er circa Fish & Chip shops die meer dan ton verse aardappelen per jaar gebruiken. Omdat de aardappelen vers zijn en ter plekke geschild worden door middel van centrifugeschillers, wijken de criteria waaraan ze moeten voldoen enigszins af van die van de fritesfabrieken. De aardappelen moeten een gemiddeld tot hoog drogestofgehalte hebben van 19 tot 23%, een iets kortere knol - liever ovaal dan langovaal- en ondiepe ogen in verband met het schillen. Verder moeten ze goed resistent zijn tegen beschadigingen, zodat er weinig uitval is en een minimum aan handmatig werk. Ze moeten ook resistent tegen enzymatische verkleuring zijn, zodat het uiterlijk goed blijft en de aardappelen, zo mogelijk, in water bewaard kunnen worden. Kortom: een waslijst aan criteria! Mogelijkheden Tot voor kort werd de markt volledig gedomineerd door Maris Piper, het door de staat gekweekte ras. De afgelopen jaren worden geleidelijk ook nieuwe rassen geaccepteerd, waardoor ook Victoria en Caesar een marktaandeel hadden. Verder hebben de rassen Markies, Fontane, Caberet, Agria en Ramos allemaal een ingang weten te vinden in deze markt, waarbij Markies het succesvolst was. Deze rassen stuiten echter allemaal op problemen bij zowel de boeren als de fritesbakkers. HZPC UK heeft inmiddels Challenger en Sagitta in de markt gezet en dit is vrij succesvol verlopen. Compass wordt op dit moment geïntroduceerd. We hadden geen beter tijdstip kunnen kiezen, want die bewuste dag bleek de zonnigste dag van 2012 in de UK te zijn. Daarbij was de interesse groot, want er waren meer dan 70 telers en handelaren aanwezig die de aardappelen hebben bekeken en de frites geproefd. De mening van de gasten was voor ons natuurlijk van groot belang en om objectiviteit te garanderen, hadden we een jongedame gevraagd de gasten een vragenlijst voor te leggen. Naast enkele algemene vragen over het Fish & Chips segment, was het doel van de enquête uiteraard hun oordeel over Challenger, Sagitta en Compass. Zowel de gasten als wij werden niet teleurgesteld, want het eindresultaat mocht er zijn. Er werd volop genoten van de frites, die we hier chips noemen. Zowel de presentatie als de bakeigenschappen waren erg goed bij de drie rassen, waarbij de bezoekers unaniem hun voorkeur uitspraken voor Challenger, vanwege haar speciale smaak. We kunnen dus concluderen dat Challenger, Sagitta en Compass heel veel toekomst hebben in de Fish & Chips markt. Aan het UK team zal het in elk geval niet liggen want zij zullen alles in het werk stellen om dit drietal tot een succes te maken. Met aardappelen van hoogwaardige kwaliteit en de technische en marktondersteuning vanuit Joure, zullen we binnen no time een prominente positie innemen in de Fish & Chips markt. Richard Baker en Ron Reiss, HZPC UK HZPC verovert de Fish & Chips markt Fish & Chip shops zijn alleen te vinden in het Verenigd Koninkrijk en de republiek Ierland. Deze shops verkopen gebakken vis met frites van verse aardappelen, die ter plekke geschild en gesneden worden. De aardappelen worden drooggeborsteld, maar ongewassen, aangeleverd in papieren zakken van 25 kg waarbij 40 zakken op een pallet gaan. Marketing De boeren zijn nog steeds erg betrokken bij het vermarkten van hun productie aan de Chip shops en hun leveranciers. Veel boeren drukken hun eigen logo op de witte papieren zakken en dit heeft het gewenste effect. Om deze reden heeft HZPC voor elk van de drie eerder genoemde rassen ook een logo ontwikkeld zodat de boer dit logo kan verwerken in zijn eigen verpakking. Een ideale manier om naamsbekendheid te krijgen en promotie te maken. Alle drie rassen zijn gepoot op één locatie bij een bekende producent. Om de consumenten kennis te laten maken met ons product hebben we een open dag georganiseerd op locatie waar een mobiele Fish & Chip shop heerlijke frites maakte van de HZPC-aardappelen

11 jongerencollege Jongerencollege doet ervaring op in Frankrijk teeld waarvan 85% voor het binnenland en 15% voor de export. Het bedrijf heeft twee logistieke bases, de eerste op het hoofdkantoor, de tweede op Cap Gris-Nez, aan de kust. De activiteiten van de hoofdlocatie bestaan uit productie, verkoop en op- en overslag, met als piekperiode de maand maart. In deze periode wordt 80% van de aardappelen afgezet. De omzet per klant varieert van enkele duizenden tonnen tot 25 kg! Comité Nord Wij vervolgden onze reis naar Achicourt, voor een rondleiding bij Comité Nord, de Franse NAK. Tijdens een gesprek met Yves Begues, de directeur van Comité Nord, werd snel duidelijk dat de zakelijke cultuur in Frankrijk anders werkt dan in Nederland. De directeur is een man met een visie en status; elke Franse pootgoedteler zorgt voor een goede verstandhouding met hem! Comité Nord heeft een systeem met een hectare-quotering per ras en per teler. Elke hectare die meer verbouwd wordt dan afgesproken is, wordt níet gecertificeerd. De directeur hecht hieraan een grote waarde. Zo krijgen telers een eerlijke prijs en kunnen ze investeren in de pootaardappelteelt. Comité Nord investeert ook fors, omdat het verwacht in de toekomst de export van pootgoed vanuit Frankrijk te kunnen laten groeien. Het jongerencollege van HZPC bezoekt eens per twee jaar een van de ons omringende landen, waarbij we kijken hoe de aardappelteelt daar verloopt. Dit jaar hebben we gekozen voor Frankrijk, een groot land in de aardappelteelt. In Europa is Frankrijk een van de belangrijkste landen voor de aardappelteelt. Het pootaardappelareaal is sinds 2006 toegenomen en bedroeg vorig jaar ruim hectare. Na Nederland met een aandeel van 36% en Duitsland met 17% is Frankrijk de derde op rij met een aandeel van 16%. Wat betreft de productie van consumptieaardappelen in de EU is de volgorde Duitsland, Frankrijk en daarna Nederland. Sinds 2009 neemt de pootgoedexport uit Frankrijk toe. In 2011 was de export ton. Van de export vindt 50% zijn bestemming in de EU, 47% gaat naar Noord- Afrika en het Midden-Oosten. Frankrijk is de grootste exporteur van consumptieaardappelen, niet alleen in de Europese Unie, maar ook wereldwijd. In 2011 exporteerde Frankrijk 20% van zijn productie, oftewel bijna twee miljoen ton. Voornaamste bestemmingen van de Franse consumptieaardappelen zijn België en Zuid- en Oost-Europa. De export naar Oost- Europa nam in 2011 met 48% toe, naar verluidt dankzij de goede, constante kwaliteit, maar ook dankzij de versterkte marktpositie van de Franse retailers aldaar. Deze markt wordt als een belangrijke groeimarkt gezien. Op maandagmorgen 18 juni zijn we met twaalf leden van het Jongerencollege en manager productie & logistiek Frank van der Werff afgereisd naar La Chapelle d Armentières in Noord-Frankrijk, waar het kantoor van Huchette Cap Gris-Nez gevestigd is. Na ontvangst door Alain Mercier, Nicolas Kowalzcyk en Nicolas Reumaux volgde een inleiding over de activiteiten en een rondleiding in het bedrijf. Met 180 telers wordt hectare ge- S-productie Wij hebben drie pootgoedbedrijven bezocht, waar naast de reguliere pootgoedteelt ook basic seed productie plaatsvindt. Hiervoor worden vitroplantjes, die ze ontvangen van Comité Nord, opgekweekt in een centrale gaaskas voor de productie van miniknollen. De miniknollen worden verdeeld over de telers, die ze in het veld natelen. Als na drie of vier jaar een goede kwaliteit wordt geleverd (o.a. nacontrole resultaten) dan wordt een goede prijs uitbetaald. Het is een risicovolle teelt, maar met een beter rendement dan de gewone E- of A-teelt. Deze drie telers hebben elk 80 tot 100 ha pootaardappelen met ongeveer een derde deel van deze S-teelt. Nat voorjaar De effecten van het late en natte voorjaar waren duidelijk zichtbaar in het veld. Een aantal percelen die we bezocht hebben stond er triest bij, veel missende planten en rotte knollen in de rug. Op het moment van bezoek stonden sommige velden dicht en andere percelen net boven. Omdat er veel verse grond beschikbaar is zegt men schoon pootgoed te kunnen telen, zonder grote problemen met AM of bacterie. Virus is voor de Franse telers een groter probleem. Er wordt relatief veel olie gespoten in de eerste groeifase, waarna er aan het eind van de loofgroei geselecteerd wordt en overgegaan wordt op een wekelijkse bespuiting. Perspectief Frankrijk is een groot land met veel verschillende teeltgebieden, met volop kansen voor ontwikkeling en uitbreiding van het pootgoedareaal en verbetering van de kwaliteit. Comité Nord is van mening dat groei in het areaal goed mogelijk is, maar de telers denken daar soms wat anders over. Meer productie van hoogwaardig pootgoed en minder hectares in totaal, is waar ze eerder aan denken als de prijzen niet verder omhoog gaan. Marien Verhage 20 21

12 TRADITIONAL uit de markt RETAIL FRESH FRENCH FRIES CRISPS PEELED Traditional Op het moment van schrijven zijn we als team weer volop bezig met het verkoopseizoen 2012/2013. De verkopen naar enkele vroege markten zijn inmiddels rond en de hoeveelheden komen overeen met onze verwachtingen. De eerste poters zijn half september verladen en verscheept. De Nederlandse pootgoedoogst is tijdig en onder gunstige omstandigheden gerooid. Hierdoor konden we op tijd beginnen met de verscheping. Een hele opluchting in vergelijking met de twee voorafgaande jaren. De prijzen van pootgoed voor de belangrijke afnemende landen zijn nog niet gezet, want een belangrijke graadmeter blijft het prijspeil van vrije rassen die nog steeds een groot aandeel hebben. HZPC levert ook deze rassen, maar gelukkig zien we ook een toenemende vraag naar onze nieuwe(re) generatie beschermde rassen. Om deze trend verder te versnellen hebben we onlangs een overeenkomst gesloten met een praktische en professionele productmanager die in het Midden-Oosten woont. Hij heeft jarenlange ervaring in het managen van grootschalige aardappelteeltprojecten in deze regio en we hebben veel vertrouwen in zijn competenties. Het hoofddoel is om in enkele van de belangrijkste landen de teelt van de jongste generatie beschermde rassen actief te ondersteunen en de bekendheid van deze rassen te vergroten. De handelsmarges staan voortdurend onder druk, maar desondanks zien we deze investering als een belangrijke stap om onze monopolierassen samen met hem succesvol te maken. Ter afsluiting hierbij de wens dat we met zijn allen weer kunnen werken aan een mooi seizoen. Ko Geelhoed - sectormanager Traditional Processing Minder areaal en ongunstige weersomstandigheden voor de groei hebben ervoor gezorgd dat de oogst van industrieaardappelen in Noord-Europa geringer zal zijn dan in het vorige seizoen. Met name in de UK en in België, belangrijke gebieden voor de grondstofproductie voor frites, wordt een veel lagere oogst verwacht. Ook is het percentage grove knollen geringer, wat gevolgen heeft voor de efficiëntie tijdens de verwerking. Op dit moment is nog maar een klein gedeelte van de hoofdoogst geoogst en verloopt het oogsten in een aantal landen moeizaam. In het ene gebied is het te droog en in het andere gebied te nat. Dat al het bovenstaande een effect heeft op de prijsvorming is duidelijk te merken. Vanaf de nieuwe oogst is het prijsniveau hoog en staat de termijnmarkt eind september boven de 25 euro. In november zal meer duidelijk worden over opbrengst en kwaliteit en kan de balans opgemaakt worden voor de rest van het seizoen. In Noord-Amerika is er een geheel andere situatie. Er is een groter areaal geplant en de opbrengsten in het hoofdproductiegebied (westen van de VS) lijken goed, waardoor er een duidelijk groter aanbod is. Op basis van deze gegevens zal de Noord- Amerikaanse frites dit seizoen zeker concurrerend zijn ten opzichte van de geproduceerde frites in Europa. Precies het tegenovergestelde van het vorige seizoen. Men verwacht daarom veel export van frites van Noord-Amerika naar Zuid-Amerika en Azië. De productie van grondstof voor Crisps is in een aantal landen ook moeilijk en we zien hier ook een beweging van grondstof naar die gebieden die een matige oogst gehad hebben. Frietjes doen het overal goed. Ook aan de Côte d Opale in Noord-Frankrijk. Ons palet aan fritesrassen heeft het goed gedaan dit seizoen. Innovator bewijst eens te meer een zeer stabiel ras te zijn, dat in diverse omstandigheden goed presteert. Challenger laat eveneens zien, na een soms moeilijke start, een zeer sterk ras te zijn die het goed volhoudt onder moeilijke omstandigheden, daar waar andere rassen het laten zitten. De jonge rassen als Sagitta, Leonardo en de introductierassen Ivory Russet, Dione, Navigator en Compass presteren goed in diverse teeltgebieden. In het segment Crisps doet met name Taurus het erg goed en in de sector Peeled heeft de Saline prima gepresteerd. Martin Jansen Klomp - sectormanager Processing Retail Fresh Vanuit Italië en Spanje zijn de eerste afroepen al weer geplaatst. In het zuiden van Italië verwacht men een kleine krimp van het areaal, in het noorden verwacht men een geringe uitbreiding. De economische crisis speelt het land deels parten. Met name het (voor-)financieren is lastiger geworden voor de telers. Afgelopen seizoen heeft de export in Spanje minder opgebracht dan werd verwacht. De binnenlandse consumptie is ook afgenomen, ondanks het feit dat de supermarkten veel bezig zijn met prijspromoties. Toch zijn de telers en verpakkers optimistisch en denken dat de stemming gaat keren en dat men meer eigen product kan telen en verwerken. Voor Portugal is het van hetzelfde laken en pak: lage consumptieaardappelprijzen in het noorden en hoge productiekosten in Frites zeer in trek op de Floriade Het zal u niet ontgaan zijn dat de Floriade dit jaar gehouden werd in Venlo. Veel noviteiten op het gebied van de tuinbouw zijn getoond. De organisatie van de Floriade was van mening dat het niet nodig was om frites te serveren in het park. Dat dit een misvatting was, werd meteen duidelijk in de eerste week. Veel bezoekers van de Floriade klaagden over het enorme gemis aan de patatjes. Gelukkig heeft de organisatie haar fout ingezien en alsnog een friteskraam geplaatst. Dat frites enorm populair zijn, is duidelijk gezien de lange wachtrij bij het uitserveerpunt op deze regenachtige rustige dag. Hoe lang zal de rij geweest zijn op een drukke dag? De organisatie van de Floriade voor 2022 in Almere doet er verstandig aan om meerdere friteskramen te plaatsen op haar complex om de grote stroom fritesliefhebbers te kunnen bedienen. Nou ja, ze hebben nog wel even de tijd... het zuiden geven geen vooruitzicht op een gemakkelijk seizoen. In Duitsland neemt het aardappelareaal gestaag af, vooral ten koste van de zetmeelrassen. In de vroege teelten zijn wederom hoge prijzen gerealiseerd. Daarnaast zien we een groei in het Frites-segment, waarin Duitsland een steeds grotere exporteur wordt. In Frankrijk zet de groei door. De export voor zowel de wasserij als voor de verwerking is de laatste jaren fors toegenomen. Niet alleen naar de omringende landen maar ook overzee. Ook de verkoop via de supermarkten neemt nog steeds toe, waaronder steeds meer van onze rassen. Een goede ontwikkeling. In de UK zijn de omstandigheden verre van rooskleurig. Het risico in de aardappelteelt is groot en door de hoge graanprijzen hebben de telers een goed alternatief met minder teeltrisico. Dankzij de door HZPC ingezette koers zien we wel een groei in de vraag naar onze rassen, waarbij extra promotie en geïntroduceerde marketingconcepten de verkoop ondersteunen. In Nederland en België is de consumptieoogst nog volop aan de gang. De stemming is goed. De export van consumptieaardappelen staat op een relatief laag pitje vanwege de hoge prijzen, maar hopelijk houden we de overzeese export vast. De vroege consumptieoogst is goed verlopen met redelijke tot zeer goede opbrengsten en normale prijzen. Ook voor de hoofdoogst zijn de vooruitzichten goed. Dit geeft voor komend seizoen weer goede perspectieven voor de pootgoedverkoop. Ruud Kosters - operational manager Retail Fresh Een lange wachtrij voor de friteskraam 22 23

13 terugblik Bildtse Aardappelweken 2012 met thema Verre wereld Eind juni/begin juli vond de tweede editie van het evenement Bildtse Aardappelweken plaats met als thema Verre wereld. Het was een opmerkelijk programma, waarin de akkerbouw en de kunst met elkaar de dialoog aangaan. Naast een symposium, een streekproductenmarkt, een filmfestival, en nog meer leuke activiteiten waren er zes boeren op en rond de Oudebildtdijk, die hun schuren uitleenden als tentoonstellingsruimtes. Er waren presentaties te zien van aspecten van de akkerbouw en het boerenbedrijf en tegelijkertijd exposeerden er zes Bildtse en zes internationaal werkende kunstenaars. Het thema Verre Wereld was overal en voor elke deelnemende kunstenaar hetzelfde. Ruggespraak zet graag de deelnemende HZPC-telers én hun boerderijen in het zonnetje voor hun belangeloze deelname aan dit unieke project op het Bildt. G. Rienks - Koudeweg 36 G. de Jong - Oudebildtdijk 722 G. Schuiling - Nieuwebildtdijk 62 D. Swart - Oudebildtdijk 331 T. de Jong - Oudebildtdijk 487 A. Jensma - Oudebildtdijk 78 Fotografie: Roelof Varkevisser (HZPC-telers en Paulien Ploeger (boerderijen)

14 een dag uit het leven van peter verschure Ik ben, denk ik, wel een workaholic Mijn bestemming vandaag is het kwaliteitslaboratorium van HZPC in Emmeloord. Tot mijn schande moet ik bekennen dat ik er nog nooit ben geweest en op de Produktieweg rijd ik er dus ook voorbij. Het gaat me te ver om bij Stet de weg te vragen en dus doe ik een nieuwe poging en ontdek ik dat ik gewoon bij de ZOS het terrein op moet. Het kwaliteitslaboratorium is het domein van Peter Verschure. Hoewel we al heel lang collega s zijn, zie of spreek ik Peter zelden. De laatste keer dat ik hem zag, zat hij op een paal. Op Facebook dan welteverstaan. Hij deed mee aan een paalzitactie van 24 uur in Dronten en heeft hiermee een flink bedrag binnengehaald voor zijn judovereniging in Swifterbant. Bij binnenkomst in het lab, zit Peter allesbehalve stil want hij is druk bezig met het wassen van een partij aardappelen. Nadat hij dit karwei heeft afgemaakt, gaan we naar de kantine en onder het genot van een kop koffie steekt Peter van wal. Zoals gebruikelijk wil ik eerst wat persoonlijke informatie. Ik ben 36 jaar en ik ben getrouwd met Miranda. We hebben twee zoons, Dave van negen en Kay van vijf jaar. We wonen sinds 2003 in Lelystad op de boerderij van mijn ouders, die nu in Swifterbant wonen. Ik neem, abusievelijk, aan dat zijn vader het land verkocht heeft, maar Peter vertelt me tot mijn verbazing dat hij ook nog boer is. Ik heb 32 hectare grond, waarvan ik 18 hectare zelf bebouw en 14 hectare verhuur. Ik teel suikerbieten, gerst en uien. Vol respect kijk ik hem aan: En daarbij heb je een fulltime baan? Stilzitten is er niet bij dus, behalve dan die 24 uur op een paal? Peter haalt zijn schouders op en doet of het de normaalste zaak van de wereld is. Het is goed te combineren hoor, ik werk samen met twee andere boeren en we helpen elkaar in de drukke periodes. Peter blijkt nog drie oudere zussen te hebben en een tweelingzus. Zijn ogen beginnen te glimmen als hij zegt: Mijn oudste zus Irma wilde ook graag boerin worden, maar het is anders gelopen. Toen zij het huis uitging was mijn vader nog jong en later was het niet meer aan de orde. Dit is inderdaad interessant om te horen, want Irma is inmiddels een collega van ons bij HZPC. Ze werkt op de afdeling Processing. Peters vader was overigens consumptieteler voor Agrico. Hoe ben je bij HZPC terechtgekomen? Ik heb altijd al geweten dat ik boer zou worden en begon al jong mijn vader op de boerderij te helpen. Na drie jaar havo ben ik naar de middelbare landbouwschool gegaan. De havo heb ik niet afgemaakt omdat ik veel moeite had met de talen vanwege mijn dyslexie. Na de MLS ben ik naar de has in Dronten gegaan. In die tijd heb ik stage gelopen op het kweekbedrijf van Hettema. Nadat ik de HAS had afgerond, was er een vacature op het kweekbedrijf en Jacob Eising, die toen nog bij Hettema werkte, benaderde mij hiervoor. In welk jaar was dat? Peter vervolgt: In 1999, een half jaar voor de fusie. Vanaf 2000 moest ik dus dagelijks op en neer naar Metslawier. Wilde je dat wel dan? Het is nogal een afstand, Lelystad - Metslawier. Ik woonde tot 2003 nog in Swifterbant, maar het was inderdaad niet naast de deur. De helft van de medewerkers in Emmeloord ging dan ook niet mee. Ik wilde echter wel omdat ik in Metslawier assistent onderzoeksveredelaar voor de geniteursafdeling kon worden en dat sprak me erg aan. Ik heb dit circa vijf jaar gedaan totdat ze me vroegen om kwaliteitsspecialist consumptieaardappelen te worden. Van Metslawier kwam ik toen in Wehe den Hoorn terecht waar toen nog het laboratorium zat. Weer kijk ik hem enigszins verbijsterd aan En toen ging je weer op en neer naar Wehe den Hoorn? Peter: Ja, maar ik wist toen wel dat er op termijn een nieuw kwaliteitslaboratorium in Emmeloord zou komen, wat natuurlijk meewoog in mijn beslissing om dit werk te gaan doen. En wat doet een kwaliteitsspecialist consumptieaardappelen nu eigenlijk? In principe ben ik altijd in Emmeloord waar ik het hele jaar monsters van consumptie beoordeel. Tijdens het importseizoen ga ik echter ook naar de havens en tijdens de groei ga ik soms naar het buitenland om consumptievelden te bekijken. En word je ook ingeschakeld als er kwaliteitsklachten zijn op geleverde consumptie? Ja, ook dan ben ik de aangewezen persoon om het product te gaan bekijken. Het zijn tenslotte altijd aardappelen die door mijn handen zijn gegaan. Hoe gaat de beoordeling op het laboratorium precies in zijn werk? Van elke consumptiepartij worden meerdere monsters genomen. Sowieso wordt tijdens het inschuren een monster uit het veld beoordeeld en bij het afleveren gebeurt dit wederom. Van 4 hectare wordt 25 kg beoordeeld. Als er iets aan de hand is met een monster, wordt eventueel nog een monster afgenomen. Bij fritesaardappelen moet ik vanaf januari ook regelmatig bakproeven doen om te zien of ze nog fritesgeschikt zijn. Bij frites denk ik aan Innovator en ik vraag of we veel consumptietelers hebben met Innovator. Peters antwoord doet me wederom concluderen dat mijn werk voor de Ruggespraak heel leerzaam is. Naast onze consumptietelers, zijn er ook veel pootgoedtelers die een strookje Innovator hebben omdat ze minder poters krijgen vanwege een lichte besmetting. Innovator is resistent tegen aaltjes en zorgt er dan voor dat de AM-besmetting uit de grond verdwijnt. Mijn werk bestaat dus voor het grootste deel uit het keuren van partijen. Op dit moment ben ik met afgekeurde poters bezig. De telers brengen me de monsters omdat ze van deze partijen af willen. Afhankelijk van mijn beoordeling worden ze als consumptie geëxporteerd, gaan ze als tafelaardappel Nederland in of eindigen ze in het voer. En waarop worden de aardappelen beoordeeld? Dat is afhankelijk van het ras, maar in principe worden ze eerst gewassen, daarna gesorteerd, dan geteld en vervolgens gewogen en gemeten. Voor frites is de lengte van groot belang en bij een tafelaardappel moet de schil de goede kleur hebben en huidvast zijn. Dan gaat de beoordeling verder met het nemen van een monster voor het onderwatergewicht en snijd ik 50 knollen om de interne kwaliteit te zien. Voor tafelaardappelen kook ik ook drie knollen en ik eindig met het nemen van een residumonster voor Globalgap. Als ik dat allemaal gedaan heb, stuur ik mijn beoordeling per mail naar de teler en de HZPC-medewerker. En hoe staat het met de kwaliteit dit jaar? Peter: Om eerlijk te zijn valt de kwaliteit me tot nu toe enigszins tegen. Ik zie veel knollen met beschadigings- en blauwgevoeligheid en ook nogal wat vreterij. Maar het is niet mijn taak om partijen goed of af te keuren. Ik beoordeel alleen de kwaliteit en op kantoor in Joure wordt bepaald wat de uiteindelijke bestemming van de aardappelen wordt. Heb je ook wel eens een rustige periode? Eigenlijk niet. We zitten nu in een erg drukke periode, maar ik heb het hele jaar door wel werk. Naast het beoordelen, tarreer ik ook voor telers. Tarreren is het bepalen van het tarragewicht, het verschil in gewicht tussen bruto en netto. De teler brengt dan een monster en dat wordt gesorteerd waarbij de groene knollen, de knollen met groeischeuren en dergelijke eruit worden gehaald en de grond wordt verwijderd. Voor een teler is het natuurlijk heel belangrijk wat zijn nettoopbrengst is. Hij voegt nog toe: Van juni tot begin december zitten hier ook andere collega s voor het sorteren van pootgoed, maar de rest van het jaar ben ik alleen. Ik zeg hem dat het me vreselijk lijkt om de hele dag alleen te zitten en met niemand te kunnen praten, maar Peter zegt dat hij dit juist fijn vindt. En hoewel ik me niet kan voorstellen dat Peter naast zijn twee banen nog tijd heeft om iets anders te doen dan uitgeput op de bank te hangen, blijkt hij nog een grote passie te hebben. Peter beaamt: Ik judo al vanaf mijn zesde en heb de zwarte band. Ik ben nu ook judoleraar en dat vind ik prachtig om te doen. Daarnaast doe ik aan krachttraining. En ja, het mag gezegd worden, Peter heeft inderdaad een sixpack waar menig man alleen maar van kan dromen. Wederom kan ik terugkijken op een boeiend gesprek met een collega. Ik heb Peter nog wel even gezegd dat hij me altijd kan bellen voor een praatje als hij zich eenzaam voelt op het lab. Waarschijnlijk zal het er niet van komen, maar gelukkig hebben we altijd nog Facebook. Jacoba Vos-Feenstra 26 27

15 in memoriam nieuwe collega s Telersuitje op Texel Op 7 juni jl. is er voor de telers van Noord-Holland en Texel, een telersuitje op Texel georganiseerd. Na de overtocht met de veerboot en een rondtoer over het eiland vond de ontvangst plaats bij de familie Langeveld. Na de koffie met HZPC-gebak werd het programma vervolgd met een bezoek aan de Texelse bierbrouwerij. Het mooie weer was inmiddels vertrokken, maar de goede stemming had daar niet onder te lijden. Ook dit jaar werd de vergadering op locatie gehouden en wel bij de familie Kaat te Nagele. Zo n 45 consumptietelers en een handvol HZPC-medewerkers kwamen op de uitnodiging af en werden om uur gastvrij ontvangen. De familie Kaat teelt Carrera voor het Sunlite-concept; Annabelle, Sylvana, Innovator en een ras onder nummer VDZ Tevens zijn zij proefveldhouder van onze (nieuwe) frites- en chipsrassen. Bij de familie Keijser werden de finesses van de aspergeteelt bijgebracht, inclusief het steken, wat nog niet zo eenvoudig bleek! Onder het genot van live muziek en Texels bier werd de dag afgesloten met een heerlijk buffet van Annabelle s met - hoe kan het anders - heerlijke asperges. Kortom: een geslaagde dag! Telersvergadering consumptie in Nagele Voorzitter J. van het Westeinde gaf een korte terugblik op het afgelopen seizoen en een vooruitblik. Daarna gaf hij uitleg over de werking van de termijnmarkt en hoe HZPC daar op inspeelt. Frank van der Werff, manager Productie & Logistiek deed verslag van het nieuwe hygiëneprotocol. Operational manager Retail Fresh Ruud Kosters ten slotte, maakte de verschillende poolprijzen bekend en deed verslag van de marktanalyse. Vervolgens werd het proefveld bezocht met de verschillende frites- en chipsrassen, deskundig en praktisch voorzien van commentaar door Jaap Poortinga. Om uur werd de barbecue aangestoken voor een gezamenlijk buffet. Het weer werkte fantastisch mee en in een ontspannen sfeer werden de onderlinge ervaringen uitgewisseld en contacten onderhouden. De familie Kaat wordt natuurlijk hartelijk bedankt voor het ter beschikking stellen van hun erf en de mooi opgeruimde schuur om deze vergadering mogelijk te maken. Namens iedereen, hartelijk dank! De volledige notulen zijn terug te vinden op de Portal van HZPC. Kor Dongstra, buitendienstmedewerker Brunia, een unieke kweker, een uniek persoon Op 4 oktober jl. is kweker Simon Brunia overleden op 94-jarige leeftijd. De voorkant van de rouwkaart wordt gesierd door een aardappel in bloei met het onderschrift Ús heit syn hobby. We hadden en hebben grote bewondering voor de prachtige persoon die Brunia was en we zijn het hem, maar ook onszelf, verplicht zijn liefde voor de aardappel over te brengen aan u met een terugblik op zijn leven dat voor een groot deel uit aardappelen bestond. Brunia noemde zichzelf inderdaad altijd een klein, bescheiden hobbykwekertje, maar niets was minder waar. De aardappel en het kweken ervan was voor hem een levensbehoefte. Op de binnenkant van de rouwkaart staat een tekst met daarin de regel Geleefd en gewerkt op de bodem van de zee. Als één van de eerste inwoners van de Noordoostpolder was Brunia een polderpionier die heeft bijgedragen aan de opbouw van de polder met haar prachtige landbouwgronden. Gronden waar wij nu nog steeds de vruchten van plukken. Brunia was getrouwd met zijn vrouw, maar eigenlijk ook met de aardappel. Zijn hele ziel en zaligheid legde hij in het kweken. Zorgvuldigheid, precisie, gedrevenheid, nauwkeurigheid, maar vooral heel veel tijd waren inherent aan zijn perfectionistische manier van kweken. Zijn vrouw was de stille kracht achter Brunia en stond altijd achter hem en zijn passie voor de aardappel. Hij was één van de weinige zelfkruisende kwekers, waarbij hij de volgende, unieke selectiecriteria aanhield: loof met grote, gladde bladeren, rond is opruimen en voorkeur voor fritesgeschikt. Brunia was voorloper in het gespecialiseerd kweken voor frites en niet zonder resultaat. Zijn Morene was een van de eerste rassen die specifiek geschikt was voor diepvriesfrites. Hierna volgden meer successen met de rassen Felsina, Triplo, Focus en Quincy. Brunia was een diplomaat en een ambassadeur voor de aardappel want hij wilde niets liever dan zijn bezieling overbrengen aan anderen. Hij reisde dan ook de wereld rond om relaties te bezoeken en zijn rassen aan te prijzen. En hoewel wereldreiziger Brunia geen woord over de grens sprak, kon hij met iedereen communiceren in aardappeltaal. Hieraan dankt hij ook zijn bijnaam in het buitenland, Mister Potato. Brunia was Brunia. Uniek in alle opzichten. Een persoon die een onuitwisbare indruk op ons heeft achtergelaten en die we daarom zullen missen maar ook zeker zullen blijven herinneren. Hilda de Jong (23) woont samen met JP in Joure. Is op 1 mei 2012 bij HZPC in dienst getreden. Wat is je functie bij HZPC, wat houdt het in? Ik werk op de crediteurenadministratie en daardoor leer je de hele organisatie goed kennen. Je hebt namelijk te maken met verschillende medewerkers, kostenplaatsen, projecten en landen. Wat heb je hiervoor gedaan? Na mijn opleiding heb ik eerst een jaar als caissière bij de Hanos gewerkt. Vervolgens ben ik drie jaar als assistent accountant werkzaam geweest op de agrarische afdeling van AcconAVM. Via AcconAVM heb ik een werk- en leertraject gevolgd voor de studie Bedrijfseconomie. Afgelopen juli heb ik deze studie afgerond. Waarom HZPC? Zelf ben ik op een veeteeltbedrijf opgegroeid en van kleins af aan heb ik mijn ouders geholpen op de boerderij. Behalve de veeteelt heb ik ook altijd de akkerbouw interessant gevonden. Bovendien is HZPC een toonaangevend bedrijf waarvan ik graag deel uit wil maken. Wat zijn je ervaringen tot nu toe bij HZPC en wat is je opgevallen? Ik was me er niet van bewust dat er zo`n wereld achter de aardappel zit. Laatst heb ik een rondleiding gehad in Metslawier en ben ik bij het rooien van de proefvelden geweest. Ik vind het echt fantastisch om meer te weten te komen over de aardappel. Wil je nog iets delen met je nieuwe collega s? Ik heb gemerkt dat de collega`s van HZPC heel betrokken zijn bij het product en dat ze hier heel enthousiast over kunnen vertellen. Verder valt het me wel op dat de gemiddelde leeftijd van de medewerkers van HZPC vrij hoog ligt. Colin MacIntyre woont in Summerside - Prince Edward Island, Canada en is op 4 september 2012 in dienst getreden bij HZPC Americas Corp. Wat is je functie en wat houdt het in? Ik ben verantwoordelijk voor de pootaardappelproductie en begeleid de telers tijdens het hele teeltproces. Wat heb je hiervoor gedaan? Ik ben afgestudeerd aan de University of Prince Edward Island en ik heb onlangs mijn M.A. (Master of Arts) in Island Studies / Environmental History behaald. Waarom HZPC? Ik ben opgegroeid tussen de aardappelen en daardoor altijd geïnteresseerd geweest in de aardappelteelt en -handel. De ervaring die ik tijdens mijn studie heb opgedaan wil ik graag aanwenden om de pootgoedproductie in Noord-Amerika te verbeteren en te verhogen. Wat zijn je ervaringen tot nu toe bij HZPC en wat is je opgevallen? Al op mijn tweede dag bij HZPC had ik het genoegen om bij het oogsten van een proefveld in Alliston (Ontario) aanwezig te zijn. Deze reis was de perfecte gelegenheid om mijn collega s van het Canadese HZPC team te leren kennen. Tijdens het rooien van het proefveld heb ik de opbrengsten per ras geregistreerd, waarbij me opviel dat bijna alle rassen goed presteerden. Er werd erg hard gewerkt en aan het eind van de dag was het hele veld gerooid. Wil je nog iets delen met je nieuwe collega s? Ik ben altijd al geïnteresseerd geweest in de aardappelbusiness op Prince Edward Island en ik kijk ernaar uit om dit nu op internationaal niveau te ervaren. Verder wil ik graag kennismaken met de collega s die werkzaam zijn bij de andere HZPC-vestigingen

16 vervolg nieuwe collega s diversen Alex Gijzenberg (39) woont met vriendin Tinette in Groningen. Wat is je functie bij HZPC en wat houdt het in? Mijn functie is controller HZPC international. Dit houdt in dat ik verantwoordelijk ben voor de financiële verslaggeving van de buitenlandse deelnemingen. Hierbij draait het niet alleen om rapportage, maar ik moet er ook zorg voor dragen dat de informatie juist en volledig is. Verder mag ik een bepalende rol gaan spelen in de ontwikkeling van het managementinformatiesysteem alsmede de ontwikkeling van het financieel-strategisch beleid van deze buitenlandse ondernemingen. Wat heb je hiervoor gedaan? Hiervoor heb ik anderhalf jaar werkervaring als controller opgedaan bij Hanzevast, een onderneming die beleggingsfondsen creëert en onderhoudt in de vastgoed- en scheepvaartsector. Daarvoor heb ik zeven jaar bij Koepon gewerkt als controller. Dit bedrijf is net als HZPC actief in de agribusiness en gespecialiseerd in veeverbetering. Bij Koepon was ik ook medeverantwoordelijk voor een deel van de buitenlandse vestigingen. Waarom HZPC? Na de anderhalf jaar bij Hanzevast, betekende de vacature bij HZPC voor mij een kans om weer terug te keren in de agribusiness. Mijn affiniteit met deze sector is niet alleen het gevolg van mijn ervaring bij Koepon, maar heeft ook te maken met het feit dat ik van een akkerbouwbedrijf (consumptieaardappelteelt) kom. Verder zie ik deze functie als een mooie uitdaging. Wat zijn je ervaringen tot nu toe bij HZPC en wat is je opgevallen? Ik viel midden in het proces van de jaarafsluiting, hetgeen voor een financiële afdeling de drukste periode is. Verder heb ik al een aantal buitenlandse kantoren mogen bezoeken om bij te dragen aan de verdere invoering van Exact als financieel systeem en was ik betrokken bij het overnameproces van de Finse tak. De cursusdag voor leidinggevenden binnen HZPC was de perfecte manier om een aantal collega s iets beter te leren kennen. Het is mij opgevallen dat HZPC de zaken professioneel aanpakt en is gefocust op de juiste zaken, waarmee groei in met name internationale markten moet worden gerealiseerd. Wil je nog iets delen met je nieuwe collega s? Door mijn prettige collega s voelde ik mij gelijk op mijn plek bij HZPC en ik hoop en verwacht dat dat gevoel de komende tijd alleen maar zal versterken. Dorota Ziedek (31) woont samen met haar partner in Hamburg. Wat is je functie bij HZPC en wat houdt het in? Ik ben productmanager in Duitsland en dus verantwoordelijk voor de teeltbegeleiding van de huidige alsook de nieuwe rassen. Wat heb je hiervoor gedaan? Nadat ik mijn agrarische studie had afgerond aan de Universiteit van Wroclaw (Polen), ben ik werkzaam geweest als productmanager in zaden en daarna heb ik als vertegenwoordigster gewerkt voor een groep farmaceutische bedrijven. In 2009 ben ik samen met mijn partner naar Duitsland verhuisd. Nadat ik de Duitse taal onder de knie had, ben ik actief geweest in de bloemenindustrie alsmede telecommunicatie. Het is echter altijd mijn doel geweest een baan te vinden die aansluit bij mijn studie zodat ik mijn kennis in praktijk kan brengen. Waarom HZPC? HZPC is een internationale onderneming op het gebied van landbouw en dat was de reden dat ik gesolliciteerd heb naar deze functie. Wat zijn je ervaringen tot nu toe en wat is je opgevallen? Alle collega s zijn erg open en behulpzaam waardoor mijn begintijd gemakkelijk verliep. Verder ben ik erg onder de indruk van de afdeling Research & Development in Metslawier. Wil je nog iets delen met je nieuwe collega s? Ik kijk er erg naar uit om al mijn nieuwe collega s persoonlijk te ontmoeten. Ik vind het leuk om samen te werken met mensen uit veel verschillende landen en ik voel me trots dat ik deel uit mag maken van het bedrijf. Henk Veldhuizen (51) woont samen met Marian van Aalzum in Joure en heeft drie kinderen, Eelco, Kim en Kevin. Wat is je functie bij HZPC en wat houdt dit in? Ik ben catering & facility manager. Zoals het woord al zegt, verzorg ik de catering en ben ik verantwoordelijk voor het facilitaire gedeelte van het HZPCkantoor in Joure Wat heb je hiervoor gedaan? In 2001 ben ik begonnen als catering medewerker bij Party Centrum t Haske in Joure. Van daaruit was ik gedetacheerd bij HZPC om onder andere de dagelijkse lunch te verzorgen. Waarom HZPC? Ja, dat is een goede vraag, ik vind het gewoon een mooi en leuk bedrijf. Wat zijn je ervaringen tot nu toe en wat is je opgevallen? De catering is voor mij natuurlijk een peulenschilletje maar bij het facilitaire gedeelte komt nog wel het een en ander kijken. Wil je nog iets delen met je nieuwe collega s? Een biertje??? Menna Hospers (24) is 24 jaar en woont in Ulrum. Op 1 oktober 2011 is zij begonnen bij HZPC als afstudeerstudent voor de opleiding Bedrijfskunde en Agribusiness. Nadat zij afgestudeerd was, heeft ze van 1 april 2012 tot 1 oktober 2012 als marketing assistent gewerkt en op 1 oktober 2012 is zij begonnen als trainee buitendienst. Wat is je functie bij HZPC? En wat houdt dit in? Ik ben dus trainee buitendienst, wat inhoudt dat ik het komende jaar met twee buitendienstmedewerkers meeloop in de Noordoostpolder om het vak te leren. Daarbij ga ik me bezighouden met logistiek, verdeling van miniknollen, global gap, selectie etc. Eigenlijk alle werkzaamheden waarmee een buitendienstmedewerker te maken krijgt. Wat heb je hiervoor gedaan? Ik heb Bedrijfskunde & Agribusiness gestudeerd aan de hogeschool Van Hall Larenstein in Leeuwarden. Tijdens mijn opleiding heb ik stage gelopen bij DLV plant, een onafhankelijk advies- en onderzoeksbedrijf voor de plantaardige sectoren. Ook heb ik nog een aantal projecten gedaan in samenwerking met LTO Noord. Waarom HZPC? Omdat het een leerzaam en vooruitstrevend bedrijf is met veel doorgroeimogelijkheden en leuke collega s. Wat zijn je ervaringen tot nu toe en wat is je opgevallen? HZPC is een actief, innovatief maar ook sociaal bedrijf en men is continu bezig met vernieuwingen op alle niveaus. Wil je nog iets delen met je nieuwe collega s? Ik vind het hartstikke leuk dat ik bij HZPC mag werken en supertof dat ik een warm welkom kreeg als eerste Nederlandse vrouwelijke trainee buitendienst. Jacoba Vos-Feenstra Personeel HZPC In dienst : Alex Gijzenberg, controller HZPC Internationaal - Joure : Menna Hospers, trainee buitendienst Uit dienst Per : Don Lester, productmanager - Joure Per : Henk Muileman, comm. adm. medewerker consumptie - Joure Per : Jan Bouma, buitendienstmedewerker Jubilea, 12,5 jaar : Allette Dijkstra-Hellingwerf, secretariaat HZPC - Metslawier : Rudolf Visser, controller HZPC binnenland - Joure : Alie Koning-van Huizen, facilitair medewerker - Joure Jubilea, 25 jaar : Engel Louwes, HZPC Polen ZOS In dienst : Lammy van der Schaaf-Postma, medewerkster huishoudelijke dienst - Stiens Jubilea, 25 jaar : José Fernandez da Silva, HZPC Portugal : Petra Smit-Zelhorst, telefoniste/receptioniste/ secretaresse - Emmeloord : Klaas Gast, buitendienstmedewerker : Gert Jan Huitsing, adm. medewerker - Wehe den Hoorn Agenda Teler Informatie Bijeenkomsten (TIB) BDMW Datum Locatie L. Vogelaar De Halle, Axel B. Huizenga Willibrord, Kloosterburen B. v.d. Weide R&D, Metslawier E. Timmerman Saaze, Kraggenburg J. Jukema Gekroonde Leeuw, Arum D.J. van Dam Eemshaven, Losdorp M. Fokkema Het Graauwe Paard, Oudebildtzijl G. v.d. Berg De Butler, Uithuizen J. van Meel Ducdalf, espel W. Vellema R&D, Metslawier W. Esselink/ Bij de Buren, Wieringerwerf H. Lakeman H. Rooms/ Koch, Kruisland L. Vogelaar K. Gast De Butler, Uithuizen W. Esselink (Texel) Hotel Texel, De Cocksdorp B. Jorink (ZAP) Wapen van Holland, Anna Paulowna Donderdag 8 t/m vrijdag 9 november: HZPC Potato days Vrijdag 15 november: Algemene Ledenvergadering te Joure Zondag 25 t/m dinsdag 27 november: Interpom, Kortrijk, België COLOFON Hoofdredacteur Annemarie Blitterswijk Eindredacteur Martin Jansen Klomp Redactieleden Bennie Huizenga, Jan Hendrik van der Tas Redactie Jessica de Bey Redactiesecretariaat Annechien Born-Stok, Janny van der Weide Vormgeving De Bey Communicatie & Vormgeving B.V. Druk Graphic Support Aan dit nummer werkten mee Gerard Backx, Buitendienst HZPC, Richard Baker, Kor Dongstra, Lilian Escalon, Martin Jansen Klomp, Ron Reiss, Johannes Terpstra, Feico Tijmstra, Marien Verhage, Henk Visser, Jacoba Vos-Feenstra, Frank van der Werff e.a. Fotografie Douwe Lodewijk, Roelof Varkevisser e.a. Adres Postbus 88, 8500 AB Joure Telefoon Fax redactieruggespraak@hzpc.nl Internet Ruggespraak is een uitgave van HZPC Holland B.V. Verschijnt vier maal per jaar. Oplage ex. Jaargang 14 Copyright HZPC, Joure. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever

17 Potatoes good food! HZPC Potato Days Joure Donderdag 8 november tot uur Vrijdag 9 november tot uur You are most welcome! HZPC Holland B.V. Edisonweg 5, 8501 XG Joure Postbus 88, 8500 AB Joure T +31 (0) F +31 (0) E info@hzpc.com I