RVB 2014_29 Arrest Grondwettelijk Hof over vervroegd pensioen bij de politie

Transcriptie

1 RVB 2014_29 Arrest Grondwettelijk Hof over vervroegd pensioen bij de politie Nota over het arrest van het grondwettelijk hof van 10 juli 2014 ivm het vervroegd pensioen bij de politie Koen Van Heddeghem 19 augustus 2014 Inhoud 1 Inleiding Historiek van de pensioenregeling voor politiepersoneel Vóór de politiehervorming Tijdens de politiehervorming Na de pensioenhervorming van Het arrest van het Grondwettelijk Hof van 10 juli Schending van het gelijkheidsbeginsel bij nieuwe pensioenregeling politie? Motivering van het Grondwettelijk Hof Gevolgen van het arrest voor de lokale politiezones Inleiding Het Grondwettelijk Hof heeft in een arrest van 10 juli 2014 komaf gemaakt met de gunstige regeling van vervroegd pensioen voor het politiepersoneel. Door dit arrest valt het politiepersoneel onder de algemene regeling van het vervroegd pensioen: vanaf 2016 is vervroegd pensioen voor het politiepersoneel slechts mogelijk vanaf 62 jaar en na een loopbaan van 40 jaar. 2 Historiek van de pensioenregeling voor politiepersoneel Wat was de pensioenregeling vóór het arrest van het Grondwettelijk Hof? Om het arrest van het Grondwettelijk goed te begrijpen, is het nuttig om de pensioenregeling voor het politiepersoneel kort te schetsen vóór de politiehervorming, tijdens de politiehervorming en na de algemene pensioenhervorming van Nota pensioenarrest politie 27 augustus /8

2 2.1 Vóór de politiehervorming Vóór de politiehervorming vielen de personeelsleden van de gemeentelijke politiekorpsen en van de gerechtelijke politie onder het gemeenrechtelijke statuut van de ambtenaren. Dit betekende dat algemene pensioenleeftijd 65 jaar was, maar dat ze vanaf 60 jaar met vervroegd pensioen konden gaan. Voor het personeel van de rijkswacht golden een aantal zogenaamde preferentiële leeftijdsgrenzen voor het pensioen: afhankelijk van het kader waartoe ze behoorden, was de pensioenleeftijd 54, 56 of 58 jaar. 2.2 Tijdens de politiehervorming Tijdens de politiehervorming werd het pensioenstatuut van het personeel van de geïntegreerde politie geregeld in de wet van 30 maart 2001 betreffende het pensioen van het personeel van de politiediensten en hun rechthebbenden. Deze wet creëerde een eenvorming pensioenstelsel voor de geïntegreerde politie maar bepaalde ook heel wat uitzonderingen. Op die manier wilde de wetgever geen afbreuk doen aan de rechtmatige pensioenverwachtingen van de gewezen leden van de afgeschafte politiekorpsen. Het politiepersoneel kon bij de politiehervorming kiezen voor het nieuw statuut (met overgangsmaatregelen) of opteren voor het oud statuut (hierbij bleef de oude pensioenregeling van toepassing). Volgens het nieuwe pensioenstatuut is de algemene pensioenleeftijd 65 jaar en is vervroegd pensioen mogelijk vanaf 60 jaar. Het contractueel Calog-personeel volgt het algemeen statuut van de privé-sector. Voor het officierenkader en het Calog-personeel was vervroegd pensioen mogelijk vanaf 60 jaar. Maar het pensioenstatuut bepaalde ook uitzonderingen. Bepaalde personeelscategorieën genieten van een bevoorrechte leeftijdsgrens en loopbaanvoorwaarde: 1) Zo konden leden van het basiskader, middenkader en de agenten van politie op pensioen vanaf 58 jaar en minimum 20 jaar dienstjaren hadden (artikel 5 van de wet van 30 maart 2001 betreffende het pensioen van het personeel van de politiediensten). 2) Maar het nieuwe pensioenstatuut bepaalde ook overgangsmaatregelen: zo konden ex-rijkwachters en Calog-personeel (ex-militairen) van de ex-rijkswacht met vervroegd pensioen vanaf 54, 56 of 58 jaar, afhankelijk van het kader waartoe ze behoorden en minimum 20 jaar dienstjaren hadden (artikel 10 van de wet van 30 maart 2001 betreffende het pensioen van het personeel van de politiediensten). Dit zijn de gevrijwaarde pensioenleeftijden. De redenering van de wetgever was dat de ex-rijkswachters pas op vervroegd pensioen konden vanaf 58 of 60 jaar indien ze opteerden voor het nieuwe statuut. Daarom voorzag het nieuwe statuut in overgangsmaatregelen. Nota pensioenarrest politie 27 augustus /8

3 Onderstaande tabel geeft een overzicht: officierenkader (ex-gemeentepolitie, ex-gpp en nieuwe officieren) en 60 jaar calogpersoneel basiskader, middenkader of van agenten van politie 58 jaar ex-rijkswachtofficieren (met weddeschaal O1,O2,O3,O4,O4bis, O2ir, O3ir, O4ir of O4bisir vanaf 1 april 2001) niveau A Calog-personeel ex-rijkswacht (met weddeschaal AA2) (exmilitairen) basis- en middenkader ex-rijkswacht ex-rijkswachtofficieren (met weddeschaal O1,O2,O3,O4,O4bis, O2ir, O3ir, O4ir of O4bisir maar niet vanaf 1 april 2001) niveau B, C en D van Calog-personeel ex-rijkswacht (ex-militairen) niveau A van Calog-personeel ex-rijkswacht (met weddeschaal AA4, AA5, A3A, A4A) (ex-militairen) ex-rijkswachtofficieren (met weddeschaal O7) niveau A van Calog-personeel ex-rijkswacht (met weddeschaal A5A) (exmilitairen) 54 jaar 56 jaar 58 jaar Het onderscheid in vervroegde pensioenleeftijd tussen de ex-rijkswachtofficieren enerzijds, en de officieren van de ex-gemeentepolitie en ex-gerechtelijke politie en de nieuwe officieren anderzijds, was het volgens Grondwettelijk Hof geen schending van het gelijkheidsbeginsel en was niet-discriminerend (Arrest nr. 177/2002 van 5 december 2002). 2.3 Na de pensioenhervorming van 2011 Wat was de weerslag van de pensioenhervorming wet van 28 december 2011 op pensioenregeling voor de politie? De wetten van 28 december 2011 en 13 december 2012 hebben de regeling van de pensioenberekening van de publieke sector grondig gewijzigd door de volgende 4 maatregelen: 1) Verhoging van de pensioenleeftijd en de loopbaanvoorwaarde om een vervroegd rustpensioen te kunnen genieten 2) Vanaf 1 januari kan geen voordeliger tantième meer toegekend worden dan 1/48 3) Beperking van het aantal periodes van vrijwillige loopbaanberekening, vierdagenweek en halftijds werken tot 1 jaar bij de pensioenberekening 4) Vervanging van de refertewedde van de laatste 5 dienstjaren door een gemiddelde van de laatste tien dienstjaren Nota pensioenarrest politie 27 augustus /8

4 De algemene regel is dat vanaf 2013 de minimale leeftijd waarop men met vervroegd pensioen kan vertrekken, jaarlijks met 6 maanden verhoogd om in 2016 op 62 jaar te komen. Ook de minimale leeftijdsvoorwaarde is vanaf 2013 stelselmatig opgetrokken. jaar leeftijdsgrens Minimale loopbaanvoorwaarde jaar 5 jaar jaar en 6 maanden 38 jaar jaar 39 jaar jaar en 6 maanden 40 jaar jaar 40 jaar Op deze algemene regel zijn een aantal uitzonderingen bepaald: In afwijking van de algemene regel kunnen personeelsleden die een lange loopbaan hebben nog steeds vroeger op pensioen vertrekken (60 jaar met een loopbaan van 40 jaar of meer, afhankelijk van het jaartal). Niet onbelangrijk is dat binnen het ambtenarenstelsel ook een bijzondere regeling geldt voor periodes met een pensioenbreuk (tantième) voordeliger dan 1/60 ste. De duur van de jaren met een voordelige pensioenbreuk wordt verlengd tot meer dan 12 maanden. Voor personeel van het operationeel kader geldt de pensioenbreuk 1/50 ste en dus kunnen zij van deze regeling gebruik maken. Zo telt 1 dienstjaar aan 1/50 ste voor 1,2 jaar: dit betekent dat concreet dat iemand van 62 jaar in 2016 toch nog op vervroegd pensioen kan vanaf een loopbaan van 33 jaar, 3 maanden en 30 dagen in plaats van de 40 loopbaanjaren. Deze algemene regeling geldt ook niet voor de personeelscategorieën die genieten van een preferentiële leeftijdgrens. De wet bepaalde dat deze uitzondering geldt voor het rijdend personeel van de NMBS Holding, voor de geïntegreerde politie en voor de militairen (artikel 88 van de wet van 28 december 2011). 1 Concreet betekent dat zij die binnen de geïntegreerde 1 Art. 88. Niettegenstaande elke andere wettelijke, reglementaire of contractuele bepaling zijn de voorwaarden inzak de leeftijd en duur van de diensten vermeld in artikel 46, 1, eerstelid,1, van de wet van 15 mei 1984 houdende maatregelen tot harmonisering in de pensioenregelingen toepasselijk op elke persoon wiens pensioen bedoeld wordt in artikel 38 van de wet van 5 augustus 1978 houdende economische en budgettaire hervormingen of artikel 80 van de wet van 3 februari 2003 houdende diverse wijzigingen aan de wetgeving betreffende de pensioenen van de openbare sector. Het eerste lid doet geen afbreuk aan de voorwaarden inzake duur van de diensten en aan de preferentiële leeftijdsgrenzen van de oppensioenstelling bepaald : - voor het rijdend personeel van de NMBS-Holding; - voor de geïntegreerde politie; - voor de militairen; - voor de gewezen militairen bedoeld in artikel 10 van de wet van 30 maart 2001 betreffende het pensioen van het personeel van de politiediensten en hun rechthebbenden, in artikel 5bis van de wet van 25 februari 2003 houdende de inrichting van de functie van veiligheidsbeambte met het oog op de uitvoering van taken die betrekking hebben op de Nota pensioenarrest politie 27 augustus /8

5 politie een afwijking kennen op de leeftijdgrens van 60 jaar (algemene regel conform de wet van 30 maart 2001) buiten de nieuwe regelgeving vallen. Dus de personeelscategorieën met een preferentiële leeftijdsgrens. Of anders gezegd voor de agenten van politie, de inspecteurs en de hoofdinspecteurs alsook voor de officieren en de calogpersoneelsleden (ex-militairen) die op 30 april 1999 tot de vroegere rijkswacht behoorden blijven de bestaande leeftijdgrenzen gelden. Voor alle andere personeelsleden (officieren en calogpersoneelsleden) gelden de nieuwe regels. Voor hen wordt de leeftijdgrens van 60 jaar opgetrokken tot 62 jaar met de bijkomende voorwaarde dat zij minstens 40 jaar dienstjaren vanaf Deze regelgeving is van toepassing vanaf 1 januari Op deze regelgeving zijn ook een aantal overgangsmaatregelen van toepassing tot en met Onderstaande tabel geeft hiervan een overzicht: Betrokken personeelsleden leeftijd loopbaan officierenkader (ex-gemeentepolitie, ex-gpp en nieuwe 62 jaar* 40 jaar officieren) en calogpersoneel basiskader, middenkader of van agenten van politie 58 jaar 20 jaar ex-rijkswacht officieren (met weddeschaal O1,O2,O3,O4,O4bis, O2ir, O3ir, O4ir of O4bisir vanaf 1 april 2001) niveau A Calog-personeel ex-rijkswacht (met weddeschaal AA2) (ex-militairen) basis- en middenkader ex-rijkswacht ex-rijkswachtofficieren (met weddeschaal O1,O2,O3,O4,O4bis, O2ir, O3ir, O4ir of O4bisir maar niet vanaf 1 april 2001) niveau B, C en D van Calog-personeel ex-rijkswacht (exmilitairen) niveau A van Calog-personeel ex-rijkswacht (met weddeschaal AA4, AA5, A3A, A4A) (ex-militairen) ex-rijkswachtofficieren (met weddeschaal O7) niveau A van Calog-personeel ex-rijkswacht (met weddeschaal A5A) (ex-militairen) 54 jaar 20 jaar 56 jaar 20 jaar 58 jaar 20 jaar *De leeftijd en loopbaanvoorwaarde wordt stelselmatig opgetrokken, om in 2016 te eindigen op 62 jaar en 40 loopbaanjaren, zie tabel hiervoor. politie van hoven en rechtbanken en de overbrenging van gevangenen, in artikel 10 van de wet van 16 juli 2005 houdende de overplaatsing van sommige militairen naar een openbare werkgever en in artikel 194 van de wet van 28 februari 2007 tot vaststelling van het statuut van de militairen van het actief kader van de Krijgsmacht. Nota pensioenarrest politie 27 augustus /8

6 3 Het arrest van het Grondwettelijk Hof van 10 juli Schending van het gelijkheidsbeginsel bij nieuwe pensioenregeling politie? De VZW Koninklijke Kring van Officieren van de Lokale Politie van Antwerpen en omliggende zones en de erkende maar niet representatieve politievakbond Sypol zijn in 2012 naar het Grondwettelijk Hof gestapt: ze waren het niet eens met het feit dat de officieren van de exgemeentepolitie, ex-gpp en het Calog-personeel niet konden genieten van de gunstigere pensioenregeling voor de leden van de ex-rijkswacht (respectievelijk 54,56 of 58 naargelang de graad en loonschaal). Door de pensioenhervorming van 2001 is de vervroegde pensioenleeftijd voor de officieren van de ex-gemeentepolitie, ex-gpp en het Calog-personeel verhoogd is van 60 jaar naar 62 jaar en de loopbaanvoorwaarde verhoogd van 5 jaar naar 40 jaar, terwijl de vervroegde pensioenleeftijd voor het personeel van de ex-rijkswacht ongewijzigd is gebleven. Volgens hen worden door deze pensioenhervorming de bestaande verschillen tussen de verschillende personeelscategorieën nog vergroot. Volgens de verzoekende partijen is dit een schending van het grondwettelijk gelijkheidsbeginsel. 3.2 Motivering van het Grondwettelijk Hof Het Grondwettelijk Hof beperkt zijn onderzoek tot de aangevoerde tussen de personeelsleden van het operationeel kader die behoren tot het officierenkader naargelang ze op 30 april 1999 al dan niet deel uitmaakten van de rijkswacht. Het Grondwettelijk Hof benadrukt vooreerst de ruime beoordelingsvrijheid van de wetgever inzake pensioenbeleid: het komt de wetgever toe te oordelen in hoeverre het opportuun is maatregelen te nemen met het oog op besparingen inzake rust- en overlevingspensioenen. Aangezien die pensioen met overheidsfondsen worden gefinancierd, moet de last die op de Staat weegt, kunnen worden gewijzigd wanneer de sanering van de openbare financiën of het tekort in de sociale zekerheid zulks vereisen. Volgens het Hof: kon bij de politiehervorming de wil om rekening te houden met de gerechtvaardigde pensioenverwachtingen van de gewezen rijkswachtofficieren rechtvaardigen dat zij een gunstiger pensioenstatuut mochten behouden dan de gewezen personeelsleden van de gemeentepolitie en van de gerechtelijke politie (zie ook het arrest van het GWH van 5 december 2001, nr. 177/2002). vergt de pensioenhervorming van 2001, die beoogt de pensioen op langere termijn betaalbaar te houden, evenwel inspanningen van iedereen. heeft de wetgever met de pensioenhervorming - weliswaar op gerechtvaardigde wijze afbreuk gedaan aan de rechtmatige pensioenverwachtingen van alle ambtenaren, met inbegrip van de vroegere gemeentelijke politiekorpsen en van de vroegere gerechtelijke Nota pensioenarrest politie 27 augustus /8

7 politie, onder meer door de leeftijd waarop zij vervroegd met pensioen kunnen gaan, met twee jaren te verhogen. kunnen de doelstellingen die ten tijde van de politiehervorming speelden, nu niet verantwoorden waarom de wetgever de gewezen rijkswachtofficieren uitzondert van de inspanningen die hij van eenieder vraagt, vooral omdat zij al voor de pensioenhervorming over een gunstiger leeftijdsvoorwaarde voor vervroegd pensioen hadden. Bovendien is de integratie van de verschillende politiekorpsen al meer dan 11 jaar achter de rug: de officieren in de geïntegreerde politie oefenen sindsdien dezelfde taken uit en staan bloot aan dezelfde risico s. is het wenselijk om de pensioenleeftijd te verhogen van alle categorieën van overheidspersoneel met het oog op coherente regelgeving. Bovendien doet iedere blijvende uitzondering op de verhoging van de pensioenleeftijd en het vereiste aantal dienstjaren afbreuk aan de vooropgestelde doelstelling maar ook aan het noodzakelijke maatschappelijke draagvlak van de pensioenhervorming. konden de gewezen rijkwachtofficieren niet rechtmatig verwachten dat zij van elke pensioenhervorming zouden worden vrijgesteld bestaat er geen redelijke verantwoording voor het vergroten van het al bestaande verschil in behandeling over de vervroegde pensioenleeftijd binnen de geïntegreerde politie en vernietigt het Grondwettelijk Hof de woorden voor de geïntegreerde politie in artikel 88 van de wet van 28 december 2011 houdende diverse bepalingen. worden de gevolgen van het arrest gemoduleerd in de tijd: de vernietiging geldt niet voor het personeel van de geïntegreerde politie dat al op 10 juli 2014 met vervroegd pensioen ging of wiens aanvraag al op 10 juli 2014 was goedgekeurd maar nog niet met vervroegd pensioen waren op het ogenblik van de uitspraak. In het oorspronkelijk arrest van 10 juli 2014 was er alleen sprake van de gewezen rijkswachtofficieren, maar het Hof heeft deze onnauwkeurigheid rechtgezet op 30 juli 2014 in een navolgende beschikking: de vernietiging geldt voor alle leden van de geïntegreerde politie en niet alleen voor de gewezen rijkswachtofficieren. 4 Gevolgen van het arrest voor de lokale politiezones Enkel wie voor 11 juli 2014 een aanvraag voor vervroegd pensioen heeft ingediend, kan nog genieten van de preferentiële voorwaarden. Door het arrest valt het politiepersoneel onder de algemene regeling voor vervroegd pensioen. Hierbij is vervroegd pensioen pas mogelijk wanneer men voldoet aan een loopbaanvoorwaarde die afhankelijk is van de leeftijd. Tot 2016 is er een overgangsperiode voorzien en de loopbaanvoorwaarde worden elk jaar strenger. 60 jaar 60 jaar 6m 61 jaar 61 jaar 6m 62 jaar Nota pensioenarrest politie 27 augustus /8

8 > De algemene regeling voor vervroegd pensioen wordt gemilderd voor het operationeel personeel want voor hen geldt de pensioenbreuk 1/50 ste : Zo telt 1 dienstjaar aan 1/50 ste voor 1,2 jaar: dit betekent dat concreet dat iemand van 62 jaar in 2016 toch nog op vervroegd pensioen kan vanaf een loopbaan van 33 jaar, 3 maanden en 30 dagen in plaats van de 40 loopbaanjaren. Er zijn de organisatorische gevolgen voor de zones: de hele personeelsplanning voor de komende jaren moet worden herbekeken. Politiepersoneel dat volgens de oude pensioenregeling in aanmerking kwam voor vervroegd pensioen, moet nu langer werken. Maar rekening houdend met het feit dat politiepersoneel vanaf een bepaalde leeftijd dienstvrijstellingen kan krijgen, (bijv. vanaf 5 jaar vóór de vervroegde pensioenleeftijd kan het personeelslid een aanvraag indienen om vrijgesteld te worden van nachtprestaties), is de inzetbaarheid van het oudere politiepersoneel beperkter. Een omschakeling naar administratief werk is niet evident aangezien door de calogisering van de afgelopen jaren vooral burgerpersoneel dit werk uitoefent. Er zijn ook budgettaire effecten: oudere en dus duurdere krachten blijven langer dan verwacht in dienst en worden niet of pas later vervangen door nieuw politiepersoneel met een lager loon. Door de vele rode lopers in het verleden hebben heel wat politiezones een overtal aan commissarissen: vele zones hadden gepland om hen te laten afvloeien en te vervangen door nieuw en jong personeel (basis- en middenkader). Er zijn de gevolgen voor de pensioenfinanciering: als meer mensen langer werken, is er een milderend effect op de sterk stijgende pensioenuitgaven voor de politiezones (Pool 5). Het lokaal overheidsniveau is het enige overheidsniveau dat de pensioenfactuur 100% zelf ten laste neemt. Er gaan al stemmen op om de scherpste gevolgen van dit arrest te milderen via een wetgevend initiatief. Dat zal met de nodige omzichtigheid moeten gebeuren om geen nieuwe discriminaties te veroorzaken. Bovendien kan het niet dat de factuur naar de lokale besturen wordt doorgeschoven. Zij zijn nooit vragende partij geweest om in uitzonderingen te voorzien in de wet voor de hervorming van de overheidspensioenen Nota pensioenarrest politie 27 augustus /8