Toolkit Gezonde Leefstijl jaar voor de JGZ

Transcriptie

1 voor de JGZ Veel jongeren eperimenteren vanaf de puberteit met roken, drugs, seks, uitgaan, eten en drinken. Ze maken zich steeds meer los van hun ouders, ontwikkelen een eigen identiteit, maar zijn ook nog gevoelig voor sociale normen in de thuisomgeving. Het eigen lichaam en het zelfbeeld verandert en wordt beïnvloed door de omgeving en media. Veel jongeren zijn nog niet voldoende weerbaar, overzien de gevolgen van hun gedrag nog niet goed en kunnen zich niet altijd beheersen. De directe beloning trekt sterker dan een doel op langere termijn, zoals gezondheidswinst. Bepaalde groepen (laag opgeleid, niet-westerse achtergrond, jongeren met een lichamelijke of verstan delijke beperking en streng gelovige jongeren) lopen op bepaalde thema s grotere gezondheidsrisico s dan andere jongeren. In deze toolkit vindt u een groot aantal interventies om een gezonde leefstijl juist bij deze jongeren te bevorderen. Er is een aantal determinanten dat op alle thema s van toepassing is en op individueel niveau een gezonde leefstijl positief kan beïnvloeden: positief zelfbeeld/eigenwaarde, interne locus of control, eigen effectiviteit in nee zeggen/weerbaarheid. Daarnaast zijn er omgevingsfactoren die een positieve invloed kunnen hebben op een gezonde leefstijl: modeling van gezond gedrag door peers en ouders, het uitdragen van een positieve subjectieve norm, een betrokken en ondersteunende opvoedingsstijl van ouders/verzorgers, maar ook een gezonde fysieke omgeving. Gezamenlijk een gezonde leefstijl bevorderen De landelijke thema-instituten (NISB, Pharos, Rutgers WPF, SoaAids, Trimbos, VeiligheidNL, Voedingscentrum) hebben het initiatief genomen om zich gezamenlijk in te zetten voor het bevor deren van een gezonde leefstijl 1 van jongeren, en er zo aan bij te dragen dat zij positieve keuzes maken ten aanzien van hun eigen gezondheid. De jeugdgezondheidszorg heeft ook met thema s als middelengebruik, seks en overgewicht te maken en speelt een belangrijke rol in de preventie en signalering van eventuele problemen, advisering, begeleiding en verwijzing. Met het adolescentencontactmoment kan de JGZ jongeren onder steunen bij het maken van gezonde en verant woorde keuzen door hen te empoweren, aan te sluiten bij vragen en behoeften van jongeren en hen zo nodig toe te leiden naar betrouwbare informatie, specialistische hulp en dienstverlening. Maar hoe vertaal je uitkomsten van een vragenlijst naar collectieve preventie of juist een indivi duele aanpak? Welke interventies kun je inzetten? Op dat snijvlak willen de thema-instituten graag de krachten bundelen met de JGZ en de JGZ ondersteunen in de dagelijkse praktijk. Ons ondersteuningsaanbod voor de JGZ Het gezamenlijk aanbod van de thema-instituten bestaat uit: Overzicht van producten en diensten op de verschillende thema s gericht op jongeren en professionals waarmee onder andere de ver binding kan worden gemaakt met collectieve preventie en interventies voor onderwijs (VO en MBO), Advies en ondersteuning bij de inrichting van het contactmoment met 14+ jongeren, Bijscholing van de JGZ op het gebied van bevordering van een gezonde leefstijl van jongeren jaar (in ontwikkeling), Overzicht van good practices in ondersteuning jongeren jaar op gezonde leefstijl (in ontwikkeling). Daarnaast is er een aantal thema-overstijgende interventies waarin de thema-instituten onderling samenwerken en die mogelijk ook interessant zijn om te gebruiken of naar te verwijzen: Gezonde school/vignet via Centrum Gezond Leven Overzicht van erkende interventies in de database Gezond en Actief Leven ( en Website (met thematische subsites voor opvoedingsondersteuning aan ouders) Website (leefstijlscan voor jongeren) Thema-instituten leveren gevalideerde informatie over opvoeden en gezond opgroeien voor de CJG websites van gemeenten. Het beheer van de contentdatabase ligt bij de Stichting Opvoeden. 1 Onder gezonde leefstijl vallen de volgende thema s: voeding, beweging, veiligheid, middelengebruik (roken, alcohol, drugs), seks en psychosociale gezondheid. versie september

2 Thema-overstijgende activiteiten Gezonde Schoolvignet Interventiedatabase Gezond en Actief Leven overzicht van erkende interventies Jongeren Opvoeders JGZ/CJG Erkenning Contactpersoon Bereikbaarheid Hoe-pak-jij-dat-aan thematische opvoedondersteuning voor ouders Test-je-leefstijl leefstijlscan voor jongeren Stichting opvoeden ( door thema-instituten gevalideerde contentdatabase Per thema Seksuele gezondheid Rond je seksualiteit Kaartspel voor jongeren 15+ Lets Talk (dvd) Bespreekbaar maken van seks voor jongeren jaar Boys R Us Bordspel voor jongens jaar Girls Choice Bordspel voor meisjes jaar Girls Talk Groepscounseling voor meiden jaar Begrijp me goed (dvd) Misverstanden communicatie voor jongeren jaar Opgroeien met liefde Handleiding voor bijeenkomsten met ouders Anticonceptiekoffer en handleiding jaar Richtlijn seksuele ontwikkeling 0-19 jaar JGZ Lang leve de liefde Onderbouw vmbo/havo/vwo jaar met speciale versie voor praktijkonderwijs en bovenbouw carousselspel (kaartspel) waarbij jongeren leren praten over seksualiteit om eigen normen en waarden te ontdekken over relaties en seksualiteit a.d.h.v. van audiovisueel materiaal wordt discussie gestimuleerd over seksualiteit, seksuele diversiteit, soa, zwangerschap, weerbaarheid, e.d. in seksehomogene groepen voeren jongens opdrachten uit over seksualitet en relaties (kennis, mening, intenties, doen) in seksehomogene groepen voeren meisjes opdrachten uit over seksualiteit en relaties (kennis, mening, intenties, doen) voor kwetsbare meiden wordt in seksehomogene groepen in 8 bijeenkomsten gewerkt aan seksuele empowerment lespakket over miscommunicatie tussen de seksen tijdens relaties en grensoverschrijdend gedrag draaiboek voor 3 groepsbijeenkomsten met ouders over seksuele ontwikkeling en opvoeding van kinderen/pubers ondersteunend materiaal over anticonceptiemethoden, - keuze en effectief gebruik met werkvormen en informatie (mede-auteur) richtlijn met informatie over normale seksuele ontwikkeling 0-19 jaar voor preventie, informatie/advies, begeleiding en verwijzing lespakket van 6 lessen over puberteit, verliefdheid, relatievorming, eerste keer, grenzen, veilige en prettige seks, met etra module over seksuele diversiteit goed goed goed goed goed goed Ineke Mouthaan Annelies Kuyper Annelies Kuyper Annelies Kuyper Ineke Mouthaan Ineke Mouthaan i.mouthaan@rutgerswpf.nl a.kuyper@rutgerswpf.nl a.kuyper@rutgerswpf.nl a.kuyper@rutgerswpf.nl i.mouthaan@rutgerswpf.nl i.mouthaan@rutgerswpf.nl Nilüfer Gürses n.gurses@rutgerswpf.nl autorisatie NCJ Ineke van der Vlugt i.vandervlugt@rutgerswpf.nl effectief Suzanne Meijer smeijer@soaaids.nl 2

3 Seksuele gezondheid (vervolg) Jij en de media Lang leve de liefde Bovenbouw havo/vwo, jaar Lang leve de liefde mbo, jaar langlevedeliefde.nl lesgevenindeliefde.nl en seksuelevorming.nl Seksuele Diversiteit Leerlingen klas 2 vmbo, havo, vwo Wensen en grenzen Praktijkonderwijs en vmbo bb, klas 2, 3, Pubergidsen jongeren jaar Brochure Seksuele ontwikkeling 0-19 jaar Seksualiteit breed jongeren 12+ Go-no Go Zelfmeetinstrument seksuele weerbaarheid jongeren (seksuele opvoeding door ouders) (zelfkeuzeinstrument jongeren 14+) (jongeren 14+) Trainingen en bijscholingen professionals aanvullende module bij Lang leve de liefde over kritisch kijken naar seksueel getinte en geïdealiseerde schoonheidsbeelden in de media digitaal lesprogramma over seksuele diversiteit, grenzen/wensen, soa-en zwangerschappreventie digitaal en analoog lespakket over liefde, relaties, grenzen, seksuele diversiteit, veilig vrijen, partnerkeuze website met e-learninglessen voor leerlingen en portal voor lespakketten Lang leve de liefde (alle onderwijsniveaus) website voor docenten met video's, ervaringsverhalen en tips rondom lesgeven in relationele en seksuele vorming verdiepingsles bij Lang Leve de Liefde klas 2 vmbo, havo,vwo over seksuele diversiteit, homo-acceptatie aanvullend etra lesmateriaal bij Lang Leve de Liefde onderbouw op basis van filmpjes Can you fi it Milleke de Neef m.deneef@rutgerswpf.nl goed goed Suzanne Meijer Suzanne Meijer smeijer@soaaids.nl smeijer@soaaids.nl Suzanne Meijer smeijer@soaaids.nl Suzanne Meijer smeijer@soaaids.nl Suzanne Meijer smeijer@soaaids.nl Suzanne Meijer smeijer@soaaids.nl brochures over veranderingen in puberteit, seksuele diversiteit, vruchtbaarheid, voorbereiding op veilige, gewenste en prettige seks brochure met eenvoudig beeld en tekst over seksuele ontwikkeling van kinderen 0-19 jaar website met betrouwbare informatie over relaties en seksualiteit, met FAQ en links naar Sense-infolijn en Sense-spreekuren in regio digitaal zelfinstrument om eigen seksuele weerbaarheid te peilen informatieve website met filmpjes en tips over seksuele opvoeding digitiaal zelfkeuzeinstrument voor starters of switchers om tot anticonceptie keuze op maat te komen digitale filmpjes met alledaagse situaties in seksuele omgang waarbij jongeren hun eigen wensen en grenzen leren ontdekken op maat en open inschrijving rondom bespreekbaar maken van seksua liteit, werken met interventies, seksuele ontwikkeling en opvoeding 3

4 Seksuele gezondheid Advies en beleidsondersteuning Advies en beleidsondersteuning (vervolg) rondom beleid seksuele gezondheid op lokaal niveau voor gemeenten en GGD-en rondom visieontwikkeling, beleid en duurzame inbedding seksuele vorming of seksuele opvoeding in de organisatie Voeding Programma De Gezonde Schoolkantine ondersteuningsprogramma voor een gezond kantine aanbod goed Heleen Schuit Lesprogramma Weet Wat Je Eet digitaal lesprogramma voor de vakken Biologie, Bewegingsonderwijs en Zorg en Welzijn op vmbo-, havo- en vwo-niveau Richtlijn Voeding en eetgedrag (0-19/23 jr) (mede auteur) richtlijn met informatie over voeding en eetgedrag autorisatie NCJ Valérie Klostermann Karen van Drongelen Gezond eten en bewegen met kinderen van jaar Vitamine D Eettest Lekker in je lijf De Gezonde Schoolkantine Brigade website met betrouwbare informatie over gezond, veilig en duurzaam eten brochure over gezond eten en bewegen met kinderen van jaar voor professionals en ouders brochure met informatie over Vitamine D voor jongeren met een getinte of donkere huid test voor jongeren van 8-14 jaar waarin ze kunnen ontdekken of ze goed bezig zijn t.a.v. eigen gezondheid en de wereld om hen heen (te delen via facebook en twitter) folder voor jongeren met antwoorden op eetvragen en praktische tips voor gezond eten ondersteuning op maat voor scholen die hun kantine gezonder willen maken Heleen Schuit schuit@voedingscentrum.nl 4

5 Veiligheid Split The Risk meerjarencampagne gericht op het vergroten van bewustwording bij vmbo-jongeren (12-18 jaar) over de risico's die zij lopen in het dagelijks leven VO Veiligheidsmanager ( snel en grondig digitale analyse van de veiligheid op school + automatisch gegenereerd schoolveiligheidsplan met praktische actielijst om school veiliger te maken Migranten en laaggeletterden Welkom op school Geweld is niet gewoon No game mentormethode voor nieuwkomerskinderen op het voortgezet onderwijs DVD met handreiking voor adolescenten en jong volwasenne die de Nederlandse taal slecht beheersen voorlichting over vrouwelijke genitale verminking door jonge (getrainde) vrijwilligers Bram Tuk b.tuk@pharos.nl Frea Haker f.haker@pharos.nl Marjan Groefsema m.groefsema@pharos.nl Bart Looman b.looman@pharos.nl Training en advies aan profesionals in de zorg voor jeugd Cultuursensitief maken van interventies, richtlijnen ed Ouderbetrokkenheid vergroten Voorlichtingsmateriaal geschikt maken voor laaggeletterden waar het gaat om bereiken van en communiceren met groepen met een migrnatenachtergrond en/of lage ses zorgen dat interventies en richtlijnen rekening houden met de diversiteit van de jeugdpopulatie vergroten van ouderbetrokkenheid van ouders met een migranten en/of lage ses-achtergrond bij school en de ontwikkeling van hun kinderen teksten toegankelijk maken voor mensen die de Nederlands taal niet goed beheersen, waaronder ook veel autochtonen Marian Moons m.moons@pharos.nl Bart Looman b.looman@pharos.nl Bart Looman b.looman@pharos.nl Bart Looman b.looman@pharos.nl 5

6 Middelengebruik e-learning over het verwerven van informatie over alcohol en drugs als basis voor vervolgmodules voor specifieke schoolsoort (zie hieronder) e-learning over het signaleren van alcohol en drugsgebruik in het voortgezet onderwijs en/of het aanbod van de GGD/IVZ e-learning over het signaleren van alcohol en drugsgebruik in het vso en/of het aanbod van de GGD/IVZ e-learning over het signaleren van alcohol en drugsgebruik in het MBO en/of het aanbod van de GGD/IVZ Marianne Maat Marianne Maat Marianne Maat Marianne Maat rookvrij opgroeien jaar spreekuur/consult/voorlichting/internet Ingrid Schulten voorlichting op maat via internet homeparty voor hokken en keten ouders van jongeren die keten bezoeken Liesbeth Naaborgh voorlichting op maat via internet Le Lemmers open en alert cursus voor licht verstandelijk beperkte jongeren van jaar vso Els Bransen voor jongeren met ouders met een drankprobleem Annemarie Kok voorlichting aan uitgaanders voorlichting op maat via internet voor uitgaande jongeren van jaar Aukje Sannen informatie over Trimbos-instituut interactieve informatie voor ouders over roken interactieve informatie voor ouders over alcohol interactieve informatie voor ouders over blowen informatie over roken informatie over alcohol informatie over drugs informatie voor uitgaande jongeren van jaar Marloes van Goor informatie voor uitgaande jongeren van jaar Marloes van Goor wiet-check consult jongeren van jaar bij verslavingszorg ook online Els Bransen Happydrinks Factsheets recepten, lesmateriaal via voor jongeren van14-25 jaar als alternatief voor alcohol diverse factsheets waaronder over de waterpijp, shishapen, e-sigaret Le Lemmers 6

7 Middelengebruik (vervolg) op de website De Gezonde School en Genotmiddelen is een aparte tab geplaatst voor de JGZ met tips voor het bespreekbaar maken van het onderwerp genotmiddelen Psychische gezondheid Power cursus weerbaarheid empowerment voor allochtone jongeren van jaar Simone Onrust Head up cursus voor jongeren van jaar met depressieve klachten Rianne van der Grip op je dip Happyles Jongerengroep KOPP/KVO voorlichting op maat via internet voor jongeren van jaar met depressieve klachten internetcursus voor jongeren van jaar voor voorkomen depressie en ontwikkelen van weerbaarheid cursus voor jongeren van jaar met ouders met een psychiatrisch of verslavingsprobleem cursus voor jongeren van jaar met ouders met een psychiatrisch of verslavingsprobleem Rianne van der Rianne van der Rianne van der Rianne van der Sport en bewegen Realfit Judo in de zorg Sport It website met overzicht van erkende sport- en beweeginterventies om lokaal in te zetten, zoals onderstaande interventies (bezoek de website voor een actueel overzicht) multidisciplinaire groepsgerichte aanpak voor jongeren met overgewicht waarin bewegen, voeding, psychologische aspecten en ouderparticipatie centraal staan interventie waarbij onderdelen uit het judo, jiujitsu en aikido als middel worden ingezet voor speciale doelgroepen die etra aandacht vragen, behoeven en ontvangen jongeren die verbinding met onderwijs en arbeid dreigen te verliezen krijgen een sportprogramma aangeboden, waarin competentieversterking door middel van sport centraal staat effectief Simone Gerono goed beschreven goed beschreven Laura Goudriaan Marieke Kroon 7

8 Sport en bewegen Alle leerlingen actief Sport Zorgt (vervolg) interventie die inactieve leerlingen, die niet reageren op het schoolbrede aanbod, wil activeren. Op basis van specifieke gesprekstechnieken voeren docenten of interne begeleiders individuele gesprekken sportaanbod voor jongeren binnen de jeugdhulpverlening om met geschoolde (vechtsport)docenten deel te kunnen nemen aan sportactiviteiten goed goed beschreven Ysra Wagemaker Wouter Schols website met diverse feiten, cijfers, dossiers en andere kennis op het gebied van sport en bewegen platform voor professionals met als werkveld sport, bewegen en gezondheid Trainingen en bijscholingen professionals diverse trainingen, workshops en lesmodules voor het onderwijs Advies en beleidsondersteuning advies op maat rondom sporten en bewegen voor jongeren 8