Jaarverslag 2013 Nazorg ex-gedetineerden Katwijk

Transcriptie

1 Jaarverslag 2013 Nazorg ex-gedetineerden Katwijk Stichting Kocon Katwijk, mei 2014

2 Colofon Auteurs: Albert van der Plas en Thea Guijt Contactpersonen: Albert van der Plas, Thea Guijt, Uitgiftemaand: Mei 2014 Uitgever: Stichting Kocon Downloaden:

3 Inhoudsopgave Voorwoord... 2 Inleiding... 3 Samenvatting Verloop november 2012 t/m december Omvang en kenmerken gedetineerden Omvang (37 unieke personen) Kenmerken (36 mannen en 1 vrouw) Bezoek aan gedetineerden in de PI en (32) Niet bezocht tijdens detentie in de PI (7) Overzicht spreiding van de plaatsingen in een PI (12 verschillende) Detentieduur Recidive (5%) Gegevens en werkwijze vijf basisvoorzieningen Identiteitsbewijs (ID) Inkomen en werk Huisvesting / onderdak Schulden Zorg Conclusie en aanbevelingen Aanbevelingen Bijlage 1 Aanleiding Pilot Nazorg ex-gedetineerden Katwijk Bijlage 2 Organisatie en werkwijze Bijlage 3 Cijfers periode 1 maart 2011 t/m 31 december Bijlage 4 Lijst met afkortingen... 38

4 Voorwoord In dit jaarverslag staan de uitkomsten van de nazorgactiviteiten voor ex-gedetineerden uit de gemeente Katwijk gedurende de periode 1 november 2012 tot en met 31 december Met dit verslag legt het bestuur van de Stichting Kocon inhoudelijke en financiële verantwoording af. Op 3 maart 2011 is de lokale aanpak voor nazorg aan volwassen ex-gedetineerden in de gemeente Katwijk van start gegaan. Met grote gedrevenheid, inspiratie en inzet is er ook in 2013 door alle betrokkenen samengewerkt om de recidive te beperken, waardoor ook de maatschappelijke veiligheid wordt bevorderd. De inspanningen leveren een prima resultaat op. De recidive is opnieuw afgenomen en bedraagt over de verslagperiode slechts 5%. In het jaarverslag wordt meer uitleg gegeven over de cijfers en de wijze van meten. Veel verbeterpunten zijn in 2013 met de ketenpartners gerealiseerd. Dreigende dakloosheid na detentie is voor de ex-gedetineerde zeer ongewenst. Enerzijds werkt dit een grote kans op recidive in de hand en anderzijds is het voor het bevorderen van de veiligheid in de samenleving van belang dat er geen zwervende ex-gedetineerden in de gemeente worden aangetroffen. Daarom is er voortvarend gewerkt aan preventieve oplossingen en maatwerk met betrekking tot huisvesting. Niet geheel zonder trots kan gemeld worden dat in 2013 niemand uit detentie is gekomen met een aansluitend probleem van dakloosheid. Om een betrouwbaar beeld te krijgen en vergelijk met de landelijke recidivecijfers mogelijk te maken, registreert ook de gemeente Katwijk. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de methodiek die het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) hanteert. Nadere contacten met de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) en het WODC zijn noodzakelijk om een betrouwbaar beeld te krijgen over het recidivepercentage in Katwijk. Namens het bestuur van Stichting Kocon, Nico van der Stel (voorzitter) Albert van der Plas (portefeuillehouder activiteiten nazorg ex-gedetineerden) Pagina 2

5 Inleiding Het bieden van nazorg aan ex-gedetineerde inwoners is een gemeentelijke verantwoordelijkheid. Voor het uitvoeren van de nazorgtaken, startte de gemeente Katwijk in maart 2011 met de tweejarige Pilot Nazorg (ex) gedetineerden Katwijk in nauwe samenwerking met Platform en Stichting Kocon (verder kortweg: Kocon). Na een proefperiode van 22 maanden is door het gemeentebestuur van Katwijk besloten dat de resultaten van de proefperiode zo positief en veelbelovend waren, dat de aanpak zoals opgezet vanuit de Pilot Nazorg ex-gedetineerden met ingang van januari 2013 een structureel karakter kon krijgen. In Bijlage 1 is de aanleiding van de pilot weergegeven. Doel en werkwijze Doel van de nazorg aan ex-gedetineerden is het terugdringen van recidive en het bevorderen van de veiligheid in de samenleving. De gemeente Katwijk wil (ex)gedetineerde inwoners motiveren om hun leven een andere wending te geven en biedt hulp aan, onder meer bij vijf belangrijke basisvoorzieningen 1 : beschikken over een ID bewijs, inkomen, werk, huisvesting, zorg en schuldhulpverlening. De uitvoering van de nazorg ligt in handen van het zogeheten Nazorgteam. Binnen dit team werkt de gemeentelijke nazorgcoördinator nauw samen met medewerkers verbonden aan Kocon. De nazorgcoördinator ontvangt van de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) de meldingen van detentie, waarop de trajectbegeleiders de desbetreffende gedetineerden binnen vijf werkdagen bezoeken in de gevangenis. Zij inventariseren welke hulp de gedetineerden nodig hebben op het gebied van die basisvoorzieningen zodat ze weer kunnen reïntegreren in de samenleving. Wanneer er meer begeleiding en zorg nodig is, dragen de trajectbegeleiders de exgedetineerde tijdens detentie of direct na het verlaten van de PI warm over aan de casemanager van het Project Reïntegratie. De casemanager bemiddelt de ex-gedetineerden naar het Project Reïntegratie of een andere zorgvoorziening. In Bijlage 2 is een beschrijving te vinden van de werkwijze en de organisatie van de nazorg. Resultaten zoals opgenomen in dit jaarverslag De uitkomsten in dit jaarverslag zijn verzameld met behulp van evaluatiegesprekken in het nazorgteam, de verslagen van het nazorgoverleg, informatie vanuit de gevangenissen, de ervaringen van de (ex-)gedetineerden en de gegevens zoals geregistreerd met behulp van de Tool van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) Het begrip basisvoorzieningen, ook wel basisvoorwaarden genoemd, vervangt het eerder gebruikte begrip leefgebieden. De WODC-Recidivemonitor is een langlopend onderzoeksproject waarin gestandaardiseerde recidivemetingen worden verricht onder uiteenlopende dadergroepen. Met dit project krijgt Justitie beter zicht op de uitstroomresultaten van strafrechtelijke interventies en op het verloop van criminele carrières, zowel bij jeugdige als bij volwassen daders. De metingen in het kader van de Recidivemonitor verlopen volgens een vaste methode. De uitkomsten van het onderzoek zijn hierdoor onderling vergelijkbaar. Bron citaat: De WODC-Recidivemonitor, Memorandum , pagina 5, 4e, herziene versie, Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum, Den Haag Pagina 3

6 Om een vergelijk van de cijfers met de voorafgaande periode mogelijk te maken, is bij de weergave van de uitkomsten zoveel als mogelijk aangesloten bij het laatste verslag 3. Dit verslag eindigde bij de periode oktober Om een aansluitende reeks van gegevens beschikbaar te houden is ervoor gekozen om in dit jaarverslag ook de maanden november en december 2012 op te nemen. Bijlage 3 toont enkele tabellen die een totaaloverzicht geven van de lokale cijfers en enige landelijke cijfers. In dit verslag is onder meer de volgende informatie te vinden: Het aantal personen uit Katwijk in detentie in de periode 1 november 2012 tot en met 31 december 2013; het aantal gedetineerden uit Katwijk 4 die gemeld zijn via het Digitaal Platform Aansluiting Nazorg (DPAN) in de periode november 2012 tot en met december 2013; de kenmerken van de gedetineerden uit Katwijk; het aantal gedetineerden dat bezocht is in de Penitentiaire Inrichting (PI); de knelpunten en aanbevelingen voor het vervolg t.a.v. de nazorg aan (ex-)gedetineerde inwoners van Katwijk. De financiële verantwoording vindt in een apart schrijven plaats 5. Leeswijzer Hoofdstuk 1 beschrijft het verloop van de nazorg in de periode 1 november 2012 tot en met 31 december Hoofdstuk 2 geeft in tabellen de cijfers weer over de omvang, de kenmerken, de duur van detentie en de recidive. In Hoofdstuk 3 zijn de gegevens op het gebied van de vijf basisvoorzieningen beschreven die van belang zijn om herhaling in criminaliteit te voorkomen; identiteitsbewijs, inkomen en werk, huisvesting/ onderdak, schulden en zorg. Naast de cijfermatige overzichten wordt in Hoofdstuk 3 beschreven welke initiatieven en activiteiten plaats vonden met betrekking tot de leeftijdsgroep 12 tot 18 jaar. Daarnaast is opgenomen een paragraaf over de knelpunten met betrekking tot de groep jongeren tot 23 jaar en het voornemen op een pilot te starten voor huisvesting van deze leeftijdsgroep. In Hoofdstuk 4 staan aanbevelingen voor het vervolg Zie : Evaluatieverslag Pilot Nazorg ex-gedetineerden Katwijk, december 2102 De gemeente Katwijk is op 1 januari 2006 ontstaan uit een samenvoeging van de voormalige gemeenten Katwijk, Rijnsburg en Valkenburg en heeft per 1 januari 2013: inwoners. Bron: Voor de periode 1 maart 2013 t/m 28 februari 2014 kende de gemeente Katwijk een subsidiebedrag van ,- toe. Het beheer en de verantwoordelijkheid van de organisatiekosten, ad 6300,-, ligt in handen van Stichting Kocon. Voor de personele subsidiekosten ligt de verantwoording bij Stichting Welzijnskwartier (voorheen Factor W). Pagina 4

7 Samenvatting Resultaten Katwijkers in preventieve hechtenis, boeteklanten (wet Mulder) en veroordeelde gedetineerden worden bij een tijdige melding namens de gemeente Katwijk bezocht in de PI door de twee trajectbegeleiders 6. De kracht van deze aanpak is dat er binnen 5 werkdagen, via de Medewerker Maatschappelijke Dienstverlening (hierna: MMD-er) van de PI, een bezoek geregeld wordt met de gedetineerde. Tijdens het gesprek in de PI vindt een inventarisatie plaats van vijf basisvoorzieningen; identiteitsbewijs, huisvesting, inkomen, schulden en zorg. De eventuele hulpvraag van de persoon in kwestie en de uitkomst van de inventarisatie wordt vervolgens besproken in het lokale Nazorgoverleg, dat tweewekelijks plaats vindt. Daarin wordt per persoon besproken wat de eventuele vervolgstappen in het nazorgtraject inhouden en wie hiervoor verantwoordelijk is. In de periode november 2012 tot en met december 2013 waren 37 unieke personen uit Katwijk in detentie. Hiervan zijn 32 personen bezocht in de PI. Zeven mensen zijn niet bezocht omdat de melding te laat binnen kwam (4x) of door vroegtijdige vrijlating (3x). Bij twee personen was sprake van recidive; dit is 5 % van het totaal in Om de recidive goed te kunnen beoordelen is het noodzakelijk een langere periode te monitoren. Wanneer de cijfers uit de voorafgaande periode worden meegerekend dan is de recidive van het totale aantal personen dat in detentie verbleef: 9 %. In absolute getallen gaat het om een totaal van 114 unieke personen uit Katwijk die vanaf 1 maart in detentie verbleven; op 31 december 2013 was bij tien van hen sprake van recidive 8. In 2013 is een aantal knelpunten op het gebied van de vijf basisvoorzieningen verder aangepakt met een positief resultaat; er is meer maatwerk mogelijk én toegepast. De aanbeveling van Kocon om (meer) aandacht te geven aan de nazorg voor jeugdige gedetineerden van 12 tot 18 jaar die kortstondig in jeugddetentie verblijven 9 kreeg minder aandacht dan vooraf werd verondersteld De trajectbegeleiders zijn professionele beroepskrachten op Hbo-niveau met ruime ervaring op het gebied van het gevangeniswezen. De Pilot Nazorg is gestart in maart Vanaf deze maand bestond de mogelijkheid tot een bezoek in de PI en nazorg door hulp aan te bieden vanuit de gemeente Katwijk. De recidive in dit verslag betreft uitsluitend een herhaalde opsluiting in een PI. Het DJI noemt dit de detentierecidive. Andere justitiële documentatie waarin ook de lichtere recidivedelicten vermeld staan, die niet leiden tot een nieuwe insluiting in een penitentiaire inrichting zijn niet beschikbaar voor een gemeente. Deze recidivecijfers (door DJI algemene recidive genoemd) zijn uiteraard hoger. Het WODC maakt voor het meten van recidive van ex-gedetineerden gebruik van alle gegevens van de justitiële documentatie, het DJI maakt hierin onderscheid. Voor een zo goed mogelijk vergelijk wordt in dit verslag gebruik gemaakt van de gegevens van het DJI met betrekking tot de detentierecidive. 70% van de jeugdigen wordt vanwege het opheffen of schorsen van de preventieve hechtenis min of meer zonder nazorg op straat gezet. De algemene recidive onder jeugdige daders met een strafzaak afgedaan in 2009 (totale groep ) was na 2 jaar 62,5%. Bron Repris van het WODC. Zie: Pagina 5

8 Enerzijds vanwege het geringe aantal jongeren uit Katwijk dat in detentie komt en anderzijds vanwege de gesloten keten/ setting waarin dit gebeurd. Samenwerken met ketenpartners als de Raad voor de Kinderbescherming en Bureau Jeugdzorg die werkzaam zijn met jeugdige gedetineerden bleek achteraf niet zo vanzelfsprekend. Bereikt is wel dat de nazorgcoördinator van de gemeente Katwijk sinds 2013 een uitnodiging ontvangt voor het Trajectberaad waarin jongeren die in hechtenis zijn genomen besproken worden. Dit betreft ook de jongeren uit Katwijk. Indien gewenst wordt vervolgens een beroep gedaan op de inzet vanuit het Nazorgteam. Concreet betekende dit dat het Nazorgteam betrokken is geweest bij de nazorg van één jongere, die op dat moment nog net geen 18 jaar was. Conclusie en aanbevelingen De lokale aanpak voor nazorg is zeer succesvol en draagt bij aan het terugdringen van recidive en het stoppen van misdaad. Dit levert aantoonbare positieve effecten op; zowel voor de ex-gedetineerden zelf als voor de Katwijkse samenleving. Gelet op de positieve resultaten van de uitgevoerde nazorg blijft de conclusie zondermeer dat het voortzetten van de huidige aanpak van nazorg zeer gewenst is. Aanbevelingen hierbij zijn dat er aandacht blijft voor: het ontbreken van opvang- en huisvestingsmogelijkheden voor dakloze ex-gedetineerden; de knelpunten voor de groep 18 tot 23 jarigen (vooral huisvesting/ verblijf en werk/ dagbesteding); ontwikkelingen blijven volgen in het kader van mogelijkheden voor het leveren van nazorg aan jeugdige ex-gedetineerden en het propageren van de Katwijkse aanpak in de regio. Pagina 6

9 1. Verloop november 2012 t/m december 2013 De uitvoering van de nazorg lag in handen van het nazorgteam bestaande uit de nazorgcoördinator van de gemeente Katwijk, twee trajectbegeleiders en de casemanager van het Project Reïntegratie. Naast de kerntaken is er in 2013 aandacht geweest voor de kennismaking en het onderhoud van contacten met medewerkers van de lokale en regionale organisaties en een (nadere) kennismaking met de verschillende MMD-ers van de PI en. Kennismaking en werkbezoeken (10 x): Naast de (nadere) kennismaking met de medewerkers maatschappelijke dienstverlening van 11 verschillende PI en, vond 10 x een uitwisselingsgesprek met of werkbezoek plaats bij: - Raad voor de Kinderbescherming - Bureau Jeugdzorg - De Binnenvest - PI Teylingereind - Werkhotel Leiden - Gemeente Lelystad - DJI Groningen, Stafbureau Ketensamenwerking & CBTR Noord Nederland. - VisieR - Politie, eenheid Den Haag - Budget InformatiePunt (BIP) Bezoek en contacten met (ex) gedetineerden In totaal zijn er in unieke personen bezocht verspreid over 12 verschillende PI en. De Katwijkers die zijn opgezocht in de PI en waren erg positief over de aanpak van de gemeente Katwijk. Vooral het persoonlijke contact ervoeren de meeste mensen als een belangrijke ondersteuning en het werkt motiverend voor de terugkeer in de samenleving. Voor 22 gedetineerden was een eenmalig bezoek in de PI voldoende. Daarna volgde met veel van hen nog wel telefonisch contact voor navraag en informatie. De geboden nazorg was vooral welkom bij mensen die niet op hulp konden rekenen vanuit hun sociale netwerk en niet op de hoogte waren van praktische zaken (regelen van zorgverzekering, stopzetten van huur, e.d.) en/ of hulp nodig hadden op het gebied van zorg. Sommige gedetineerden hadden de verwachting dat verdere hulp van de trajectbegeleiders na detentie niet meer nodig zou zijn. De praktijk wees soms anders uit en dan werd het als een uitkomst gezien dat zij alsnog hulp konden inroepen. 10 Aanvullingen en/ of opmerkingen van de gedetineerden zelf zijn desgevraagd niet naar voren gekomen. Alle reacties waren altijd erg positief. De gedetineerden waren erg blij met de 10 Alle gedetineerden ontvangen bij het bezoek van de trajectbegeleiders een visitekaartje met de contactgegevens en een folder van het Project Reïntegratie met de boodschap dat zij altijd, ook ná vrijlating, contact kunnen opnemen. Pagina 7

10 adviezen zoals het wijzen op de actie die nodig is voor het behoud van hun werk 11 en het stopzetten van de zorgverzekering. 12 Diverse malen is op aandringen van een gedetineerde contact opgenomen met het thuisfront 13 voor bijvoorbeeld uitleg en ondersteuning. Ieder half jaar bellen de trajectbegeleiders naar de ex-gedetineerden die niet meer direct in beeld zijn om navraag te doen over de stand van zaken rond o.a. de vijf basisvoorzieningen. Hierbij viel het op dat een eerdere overdracht of verwijzing naar een andere organisaties niet automatisch en vanzelf werd opgepakt. Zo kwam soms naar voren dat ex-gedetineerden nog geen voortgang konden melden, omdat zij nog geen (verder) contact hadden met een medewerker van bijvoorbeeld Reclassering of de Maregroep. Door tussenkomst van de nazorgcoördinator of de casemanager van het Project Reïntegratie, kwam de hulp dan alsnog of weer op gang. Vooral de mensen die geen ondersteuning hebben van familie en vrienden, ondervinden problemen bij de terugkeer. Maar ook ouders van jonge gedetineerden (18-23 jaar) zijn erg blij dat ze terecht kunnen bij lokale medewerkers om te informeren over de stand van zaken en de plannen na detentie; bellen naar een gevangenis doe je niet zo makkelijk. Doordat gedetineerden persoonlijk werden opgezocht in de PI en/of een uitnodiging kregen voor een gesprek direct na vrijlating, ontstond een beeld van de knelpunten en acties die nodig zijn voor een zo goed mogelijke terugkeer en de maatschappelijke re-integratie van deze gedetineerden. Zie hiervoor hoofdstuk 3. De afspraak dat de trajectbegeleiders, na het doorgeven van de melding door de zorgcoördinator van de gemeente, binnen vijf dagen de gedetineerde zou bezoeken in de PI is volledig nagekomen en gerealiseerd. Door niet tijdige of onvolledige DPAN-meldingen vanuit de PI en kon in enkele gevallen het bezoek niet binnen de PI zelf plaatsvinden. Contacten en samenwerking met de PI en Steeds meer medewerkers in de gevangenissen zijn bekend met de aanpak van de gemeente Katwijk en nemen op eigen initiatief contact op met de nazorg coördinator of de trajectbegeleiders. Een uitzondering hierop was de medewerking vanuit de PI Alphen. Het kwam regelmatig voor dat er vanuit deze gevangenis geen meldingen of te late meldingen waren en ook andere taken van de MMD-ers werden niet uitgevoerd. Hierover heeft in oktober 2013 een gesprek plaats gevonden, waarin door PI Alphen beterschap is beloofd. Een aantal MMD-ers, bijvoorbeeld uit de PI Zoetermeer en Dordrecht, nemen uit eigen beweging contact op met de trajectbegeleiders en/ of de casemanager van het Project Veel gedetineerden weten niet dat een verdachte recht heeft op behoud van zijn/ haar werk. Ontslag tijdens een preventieve hechtenis kan voorkomen worden, mits dit tijdig is doorgegeven aan de werkgever. Een gedetineerde moet de zorgverzekeraar vragen om de aanvullende zorgverzekering tegelijk met de basisverzekering op te schorten. Als dit niet gebeurd loopt de premie door. Zodra de detentie is afgelopen, moet dit weer gemeld worden bij de zorgverzekeraar om de verzekering weer actief te maken. Ook de eventuele zorgtoeslag moet dan opnieuw aangevraagd worden. De mogelijkheid om vanuit de PI te bellen is zeer beperkt; 10 minuten per week en in een bepaalde afgebakende tijd waarin dan ook gemiddeld 10 anderen willen/ mogen bellen. Pagina 8

11 Reïntegratie voor vragen, afstemming of meldingen van wijzigingen. Op die manier kwamen ook 2 gedetineerden uit Katwijk boven water die eerder gemeld waren via het DPAN van de gemeente Leiden, maar (nog) niet gemeld waren door het Veiligheidshuis. Deze samenwerking wordt zeer gewaardeerd. In een enkele PI zijn de MMD-ers telefonisch slecht bereikbaar 14, zoals in de PI Alphen en het gebruik van een algemeen mailadres, zoals in PI Zoetermeer, is nadelig voor de noodzakelijke afstemming. In 2013 ondervonden de trajectbegeleiders minder hinder van de gebruikelijke drempels om in de PI te komen (zaken als toegang tot, in- en uitgangscontrole, planning van afspraken, beschikbare gespreksruimten, aan- of afwezigheid van de gedetineerde), waardoor een afspraak sneller tot stand kon komen. DPAN Via het DPAN 15 is bekend in welke PI de gedetineerden uit Katwijk vastzitten. Als gevolg van de start van de lokale nazorg in maart 2011 volgt daarnaast nu ook actie op basis van de informatie vanuit de PI en. Voor wat betreft de DPAN-meldingen constateerden we een verbetering ten opzichte van 2011 en In enkele situaties verloopt het nog niet optimaal omdat: een PI niet altijd een DPAN-melding stuurt of dat dit naar de verkeerde gemeente gaat 16 ; het Veiligheidshuis Leiden onvoldoende doorgeeft welke Katwijkers via het DPAN zijn aangemeld; DPAN-meldingen soms later binnen komen dan de afgesproken tien werkdagen; het onderhoud van de gegevens in DPAN (wijzigingen zoals overplaatsing en vervroegde vrijlating) onvoldoende plaats vindt en/of niet wordt doorgegeven aan de gemeente. Volgens de formele verwerkingsprocedure is dit niet noodzakelijk, maar voor de lokale nazorg is dit wel van belang. Dit wordt steeds vaker ondervangen doordat MMD-ers de moeite nemen om een berichtje te sturen als een persoon wordt vrij gelaten of overgeplaatst. Nazorgoverleg Uitwisselen en afstemmen van de aanpak op klantniveau is het belangrijkste doel van het zogeheten Nazorgoverleg dat tweewekelijks plaats vindt. Daarnaast vindt extra overleg plaats voor het bespreken van het werkdocument of andere zaken die de aandacht vragen. In het Nazorgoverleg wordt per individuele gedetineerde de actuele en gewenste situatie besproken en worden afspraken gemaakt over de aanpak en vervolgacties. De afspraken worden bijgehouden in een actielijst en in een klantoverzicht. Waar nodig vindt Een bezoek aan een gedetineerde moet vooraf geregeld worden, rekening houdend met de interne programma s, zoals arbeid. Tijdens deze uren is de agenda van de gedetineerde geblokt voor bezoek. Bij binnenkomst in de PI inventariseert een MMD-er samen met de gedetineerde op welk gebied de betrokkene problemen ondervindt en hulp nodig heeft. Deze gegevens levert de MMD-er in DPAN aan bij de coördinator nazorg. De coördinator verifieert de gegevens en vult deze aan. Dit gebeurt bij het begin en einde van de detentie. Gedetineerden die korter dan vijf werkdagen vastzitten en geen hulpvraag aangeven, worden alleen administratief verwerkt in DPAN. De nazorgcoördinator ontvangt automatisch een bericht dat er een nieuw basisdocument op DPAN is geplaatst. Bijvoorbeeld naar de gemeente waar de bewindvoerder van de gedetineerde het postadres heeft. Pagina 9

12 terugkoppeling plaats over de voortgang. Ook het overzicht met meldingen in het DPAN is een vast agendapunt. Aan het tweewekelijks Nazorgoverleg nemen deel: de portefeuillehouder ex-gedetineerden van Stichting Kocon (voorzitter van het overleg); de twee trajectbegeleiders; de casemanager van het Project Reïntegratie; de coördinator nazorg ex-gedetineerden van de gemeente Katwijk; de secretaris van Kocon (verslaglegging). Taakverdeling en samenwerking Al werkend ontstond een verdere verduidelijking van de taakverdeling tussen de betrokken partners, waarbij de praktijk telkens laat zien dat maatwerk nodig is. Bij de meeste gedetineerden volstaat een eenmalig gesprek in de PI en het geven van telefonische adviezen, bij anderen is intensieve (woon)begeleiding nodig. Coördinator nazorg gemeente Katwijk De coördinator nazorg van de gemeente houdt de DPAN-meldingen bij, verifieert de gegevens en vult ze aan. Daarna zorgt de coördinator ervoor dat de trajectbegeleiders de nieuwe en gewijzigde meldingen ontvangen, zodat zij hierop actie kunnen ondernemen. De coördinator heeft kennis van sociale verzekeringswetten, gemeentelijke diensten en voorzieningen en initieert ook de contacten met medewerkers van de gemeente. Hierdoor zijn gemeentelijke afspraken en informatie snel beschikbaar (o.a. voor het regelen van een ID of inkomen). Bij ziekte en tijdens vakanties is vervanging geregeld. Trajectbegeleiders De belangrijkste taken voor de trajectbegeleiders die de gedetineerden namens de gemeente Katwijk een bezoek brengen in de gevangenis, liggen op het gebied van de inventarisatie (de vijf basisvoorzieningen), het bieden van praktische ondersteuning, contacten met het thuisfront en hulp/ bemiddeling naar verschillende instanties en de gemeente. Bijvoorbeeld het (mee)regelen van afspraken voor de aanvraag van een ID tijdens een verlof, een aanvraag voor een DigiD, de (digitale) inschrijving bij het Werkbedrijf (UWV), een afspraak met een klantmanager van het Team Werk en Inkomen van de gemeente Katwijk of de koppeling met de casemanager van het Project Reïntegratie. Casemanager Project Reïntegratie De casemanager van het Project Reïntegratie richt zich op de zorginhoudelijke taken en adviezen. Daar waar het duidelijk is dat een zorgtraject nodig is na vrijlating, verwijzen de trajectbegeleiders een ex-gedetineerde door naar de casemanager. De casemanager gaat vervolgens aan de slag met het vervolg en voert het voorbereidende werk hiervoor uit. Zoals het afnemen van een intake voor zorg, contacten met zorginstellingen voor opvang, een interne opname of bemiddeling naar ambulante behandeling. In het verslagjaar zijn 17 ex-gedetineerden doorverwezen naar het Project Reïntegratie. Twaalf van hen zijn deelnemer geworden. De andere personen zijn geholpen naar behandeling of ambulante begeleiding (bijvoorbeeld bij de Waag of de GGZ), een opname (bijvoorbeeld in het TripleX of het Woonhuis van de Brug). Daarnaast is het ook voor Pagina 10

13 gekomen dat de persoon in kwestie niets meer van zich liet horen. In het Jaarverslag van het Project Reïntegratie is hierover meer informatie te vinden. Met de huidige werkwijze zijn er meer ex-gedetineerden in beeld gekomen en daarmee is ook het beroep op de begeleiding vanuit het Project Reïntegratie toegenomen. Deze toename van deelnemers met veelal complexe problematiek op meerdere leefgebieden, vormde aanleiding voor het herschikken van de werkzaamheden van de casemanager. Zo is het niet langer vanzelfsprekend dat de casemanager de gedetineerden die verwezen worden naar het project al in de PI worden opgezocht voor een warme overdracht en een intake. Dit gebeurt nog wel op verzoek van de trajectbegeleiders. In de andere situaties wordt vooraf een afspraak gemaakt voor een intake direct na vrijlating. Project Reïntegratie Het Project Reïntegratie Katwijk is geïnitieerd door het Platform Kocon. Sinds juni 2002 biedt dit project nazorg aan ex-verslaafden en/of ex-gedetineerden uit Katwijk. Stichting Kocon heeft de uitvoering gedelegeerd naar De Brug Midden Nederland in samenwerking met Brijder en de GGZ Duin- en Bollenstreek. De intensieve begeleiding door vrijwilligers (mentoren) en de casemanager spelen een belangrijke rol in het nazorgtraject. Deelname duurt 1 tot 2 jaar. Voor huisvesting van de deelnemers is samen met Woningcorporatie Dunavie het aanbod Koconwoningen ontwikkeld. Dit zijn huurwoningen verspreid in Katwijk die onder strenge voorwaarden gehuurd kunnen worden door ex-gedetineerden en/ of ex-verslaafden. Na twee jaar woonbegeleiding zonder overlast en terugval in verslaving en/ of criminaliteit, kan de huurovereenkomst op naam van de deelnemer gezet worden. In de periode juni 2002 t/m december 2013 is het nazorgtraject van 41 deelnemers succesvol afgerond. Dat wil zeggen: na afronding van hun deelname aan het Project Reïntegratie waren de deelnemers (weer) in staat om zelfstandig invulling te geven aan hun leven zonder gebruik van riskante genotmiddelen of criminele activiteiten. Pagina 11

14 Jeugdige ex-gedetineerden In de brief aan het gemeentebestuur in december gaf Kocon aan een meerwaarde te zien in het bezoeken van jeugdige gedetineerden (12 tot 18 jaar) in de jeugdgevangenis en in samenwerking van de betrokken ketenpartners nadere invulling te geven aan de nazorg van jongeren. De wens hierbij was ook om de niet-veroordeelde jongeren in een gezamenlijke aanpak te betrekken omdat deze eveneens vatbaar zijn voor recidiverend gedrag. Begin 2013 vonden verkennende gesprekken plaats met medewerkers van de Jeugdreclassering (onderdeel van Bureau Jeugdzorg), de Raad voor de Kinderbescherming en de PI Teylingereind. Vooral PI Teylingereind was enthousiast voor het initiatief. Op 2 mei 2013 vond een netwerkbijeenkomst plaats met alle betrokken partijen. Gedurende deze dag werd de keten van nazorg besproken en de mogelijkheden voor samenwerking. De uitkomst hiervan was dat het initiatief vanuit Kocon en de gemeente Katwijk om meer gezamenlijk op te trekken niet werd ondersteund. Reden hiervoor was dat de huidige werkwijze goed werkt; het is gestandaardiseerd vanuit een wettelijk kader en hiermee is voor iedereen duidelijk waar taken en verantwoordelijkheden liggen. Een andere aanpak met een uitbreiding van samenwerkingspartners zou nadelig kunnen zijn voor de nazorg. Een meerwaarde werd wel gezien in het uitbreiden van de contacten naar het Nazorgteam in Katwijk en de afspraak was dat hier waar nodig ook een beroep op gedaan zou worden. In één situatie is samenwerking en overleg ook daadwerkelijk tot stand gekomen omdat er problemen waren op het gebied van inkomen en huisvesting. Omdat de nazorg voor jeugdige ex-gedetineerden formeel geen gemeentelijke taak is, is besloten om vanuit het Nazorgteam vooralsnog geen vervolgacties te ondernemen om meer samenwerking tot stand te brengen. De ontwikkelingen die mogelijkheden bieden voor het leveren van nazorg aan jeugdige ex-gedetineerden blijft het Nazorgteam volgen. Een recente ontwikkeling is onder andere de komst van het adolescentenstrafrecht (ASR) op 1 april Hiermee wordt de leeftijdsgrens voor toepassing van het jeugdstrafrecht verhoogd van 18 naar 23 jaar. Door het adolescentenstrafrecht wordt de grens tussen het jeugdstrafrecht en het volwassenenstrafrecht flexibeler. Het gaat om jongeren en jongvolwassenen die op het moment dat ze het delict plegen, tussen de 16 en 23 jaar zijn Citaat uit de brief van 6 december 2012: Kocon is verder van mening dat de justitieel jeugdigen, of first offenders in het volwassen strafrecht een hoge prioriteit moeten hebben. Zij zijn immers maar al te vaak de toekomstige criminelen binnen het volwassen strafrecht. Een nader te ontwikkelen visie en een daartoe afgestemd beleid zou daarop van grote preventieve waarde kunnen zijn voor de veiligheid in de samenleving. De medewerkers aan de nazorgactiviteiten zien hierin een uitdaging voor de komende periode en willen daaraan een verdere invulling geven. Onderdeel hiervan is dat de trajectbegeleiders jeugdige gedetineerden bezoeken in detentie. Dit omdat veel jongvolwassenen op hun 18de nog niet klaar zijn met hun mentale en morele ontwikkeling. Door het jeugd- en volwassenstrafrecht flexibel te hanteren kan elke jongvolwassene een straf op maat krijgen die aansluit bij zijn ontwikkelingsfase. Een aanpak die zo effectief mogelijk is voor de ontwikkeling van de dader en zijn bijdrage aan de maatschappij en die de kans op herhaling zo klein mogelijk maakt. Bron citaat: Pagina 12

15 Wethouder G. Mostert (rechts op de foto) geeft op 2 mei 2013 het startsein van de Netwerkbijeenkomst Nazorg Jeugd en wenst Albert van der Plas (links op de foto) en de andere aanwezigen veel succes toe. Trajectberaad 12 tot 18 jarigen Een andere uitkomst van de netwerkbijeenkomst op 2 mei was de belofte dat de nazorgcoördinator van de gemeente Katwijk in het vervolg uitgenodigd zou worden voor het Trajectberaad als hierin jongeren uit Katwijk besproken zouden worden. Aanvankelijk waren de verwachtingen over de deelname van de gemeente Katwijk aan het Trajectberaad hoog. Dit is immers het formele overleg waarbinnen de aandacht voor nazorg een belangrijke plek zou hebben. In de praktijk viel de uitkomst van deelname tegen; het aantal jongeren (uit de gehele regio Leiden) dat besproken wordt binnen dit overleg is zo groot dat er nauwelijks tijd is om de situatie van een jongere door te spreken. De uitwisseling en afstemming zijn hierdoor in tijd beperkt (3 tot 5 minuten per jongere) en blijft veelal steken bij het rapporteren van gerechtelijke uitspraken, beslissingen en procedures. De verwachting was dat meer aandacht zou worden besteed aan afspraken over de aanpak van de nazorg. Na een eerste ervaring hiermee is, gelet op de enorme tijdsbesteding die het bijwonen van een Trajectberaad (1x per 2 weken) in Leiden met zich meebrengt, door de nazorgcoördinator gevraagd om deelname met behulp van videoconference. In totaal heeft de nazorgcoördinator vier bijeenkomsten bijgewoond in 2013 waarin drie jongeren uit Katwijk zijn besproken. Gemeentelijk beleid nazorg Tijdens het Nazorgoverleg wordt regelmatig aandacht geschonken aan het gemeentelijk beleid voor nazorg op basis van de vijf basisvoorzieningen. Knelpunten, ideeën en mogelijkheden voor oplossingen worden besproken. Hierbij is ook steeds het leveren van maatwerk aan de orde. De uitkomsten hiervan worden bijgehouden in het zogeheten Werkdocument. Het Werkdocument is een dynamisch document, onder andere als gevolg van de voortdurend wijzigende wet- en regelgeving, en wordt telkens bijgesteld. De nazorgcoördinator houdt hierin de wijzigingen bij en ziet erop toe dat het document in het nazorgoverleg wordt besproken. Deze manier van werken werkt uitstekend en heeft als bijkomend voordeel dat de aanpak en afspraken overdraagbaar zijn. Pagina 13

16 Veiligheidshuis Leiden Een aantal gedetineerden dat geboren en getogen is in Katwijk, wordt niet doorgegeven via het DPAN van de gemeente Katwijk. Dit komt doordat zij, voordat zij in hechtenis werden genomen, als dakloze in de gemeente Leiden stonden ingeschreven. Het Veiligheidshuis Leiden is daarom gevraagd de DPAN-gegevens van Katwijkers te achterhalen en door te geven. Dit verliep in het verslagjaar nog steeds niet geheel naar wens; er bleef regelmatig informatie steken, waardoor (bleek dan achteraf) deze Katwijkers niet meer bezocht konden worden. Het is daarom een geluk bij een ongeluk dat de trajectbegeleiders, doordat zij een goed netwerk hebben opgebouwd, in sommige gevallen rechtstreeks door MMD-ers van de PI geïnformeerd werden over Katwijkers in detentie die in de gemeente Leiden staan ingeschreven. Op die manier hebben de trajectbegeleiders alsnog contact kunnen leggen met vier (ex-) gedetineerden. De nazorgcoördinator van de gemeente Katwijk neemt deel aan het subregionale overleg van het Veiligheidshuis Leiden om ontwikkelingen te bespreken of de meldingen van gedetineerden uit Katwijk uit te wisselen. Tijdens het verslagjaar zijn afspraken gemaakt om de informatie-uitwisseling in de toekomst te verbeteren. Samenwerking Nazorgteam De samenwerking en afstemming van werkzaamheden met de betrokken medewerkers verliep goed. De frequentie en de duur van het overleg (tweewekelijks 2 uur) zorgt ervoor dat personen en acties goed in beeld blijven. De positieve resultaten en waardering van de ex-gedetineerden zelf, stimuleren enorm. Vooral ook het kunnen bieden van onderdak werpt zijn vruchten af wat ook motiverend en enthousiasmerend voor het team werkt. Punt van aandacht blijft voortdurend het afbakenen van taken en het bewaken van uurbesteding. Voorlichting in de regio Vanuit Kocon is, op basis van de eerste ervaringen met de succesvolle aanpak van de pilot, aangeboden om voorlichting te geven aan gemeenten in de regio. In de verslagperiode is van dit aanbod geen gebruik gemaakt. Wel is belangstelling getoond vanuit Justitie en de gemeente Lelystad. Pagina 14

17 2. Omvang en kenmerken gedetineerden Voor het bijhouden van de gegevens is gebruik gemaakt van de Tool ex-gedetineerden (een Excelbestand voor het bijhouden en verwerken van gegevens) van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC), de gegevens uit het DPAN en de verslagen van de twee wekelijkse bijeenkomsten van het Nazorgoverleg. Bij het weergeven van de cijfers is zo veel als mogelijk de indeling aangehouden van de monitor van het WODC. Omvang (37 unieke personen) In de periode november 2012 tot en met december 2013 waren 37 unieke personen in detentie. In onderstaande tabel een nadere specificatie naar leeftijd. Leeftijden en aantallen Leeftijdsklasse Aantal detenties van november 2012 t/m december 2013 november 2012 t/m december 2013 unieke mannen unieke vrouwen en 19 jaar tot 23 jaar tot 28 jaar tot 40 jaar tot 50 jaar tot 60 jaar jaar en ouder Totalen Figuur 1: Tabel met overzicht naar leeftijd en geslacht Kenmerken (36 mannen en 1 vrouw) De 37 personen in 2013 betrof: 36 mannen, een percentage van 97% en 1 vrouw een percentage van 3% vrouw In het overzicht Uitstroom nazorgkandidaten per geslacht en regionale (politieregio Den Haag) gemeente op alfabet behorend bij de landelijke monitor van het WODC wordt bij de gemeente Katwijk voor het jaar 2013 de aantallen van 34 mannen en 8 vrouwen vermeld. Omdat er via DPAN in de verslagperiode 1 vrouw bij de gemeente Katwijk is aangemeld (die ook bezocht is) riep het aantal van 8 vrouwen vragen op. Navraag bij de Afdeling Analyse, Strategie en Kennis van DJI leverde de volgende verduidelijking: Het aantal unieke vrouwen in 2013 is 4, waarvan één vrouw 5x is ingesloten vanuit het politiebureau voor 5 verschillende zaken. Deze vrouw verbleef nooit langer dan drie weken per keer binnen de muren van justitie. Deze uitleg verklaart waarom de gemeente Katwijk geen melding via DPAN ontving èn laat bovendien zien dat de aantallen in het overzicht Uitstroom van de politie geen unieke personen weergeeft, maar het aantal insluitingen. Pagina 15

18 Bezoek aan gedetineerden in de PI en (32) 32 (unieke) personen zijn door de trajectbegeleiders bezocht in de PI in de periode november 2012 tot en met december In totaal ging het om 42 face-to-face gesprekken in de verschillende PI en andere plekken. Daarnaast vonden vele telefonische contacten plaats met MMD-ers, (ex) gedetineerden en familieleden voor afstemming, advies en monitoring. Bezoek en gesprekken door trajectbegeleiders nazorg met (ex)gedetineerden uit Katwijk ( t/m ) Aantal 1 e bezoek in PI aan unieke personen 32 2 e bezoek in PI 2 3 e bezoek in PI 2 Gesprek in kantoor Kocon na vrijlating of met partner (Callao, Katwijk) 6 Gesprek met gedetineerde elders na vrijlating (o.a. Binnenvest, TripleX) 5 Totaal aantal bezoeken/ gesprekken 42 Bij lang gestraften of op verzoek van gedetineerden zelf vonden meerdere bezoeken in de PI plaats. Het ging dan veelal om een complexe situatie en/of het terugkoppelen en afstemmen van de plannen na detentie. Tweemaal vond een gezamenlijk gesprek in de PI plaats met de trajectbegeleiders en de casemanager van het Project Reïntegratie voor een warme overdracht en de zorgintake. Daarnaast is de casemanager eenmaal op bezoek geweest bij een gedetineerde in de PI. Pagina 16

19 Drie personen gaven na een gesprek met de trajectbegeleiders te kennen geen prijs te stellen op vervolghulp (voor o.a. onderdak en verslaving). Zij vertegenwoordigen de kleine groep mensen die de geboden hulp afhouden en er bewust voor kiezen om hun situatie niet te veranderen. De kans op recidive bij hen is groot, onder meer vanwege verslavingsproblematiek. Belangrijke voorwaarde om nazorg in te kunnen zetten is echter dat de persoon in kwestie gemotiveerd is om problemen aan te pakken en weer op het rechte pad te komen. Met 6 gedetineerden vond een gesprek in de kantoorruimte van Kocon plaats voor advies en/of praktische ondersteuning. Daarnaast vonden, veelal op verzoek van de gedetineerden zelf, gesprekken plaats met partners of andere verwanten. Niet bezocht tijdens detentie in de PI (7) Niet bezocht in PI (november 2012 tot en met december 2013): Reden Aantal Melding DPAN op tijd, maar niet bezocht vanwege vervroegde vrijlating 3 Detentie was te kort voor (het regelen van) een bezoek binnen 5 werkdagen 4 Gedetineerde zelf wilde geen bezoek 0 Melding door gedetineerde zelf ná vrijlating (bij ontbreken melding DPAN) 0 Totaal 7 Verspreiding en duur in de PI en (17 PI en) Figuur 4: Overzicht van het aantal gedetineerden dat niet in de PI bezocht is en de reden hiervoor In de verslagperiode zijn 5 unieke personen tijdens hun detentie niet bezocht in de gevangenis. Reden dat zij niet bezocht konden worden waren ofwel een vervroegde vrijlating ofwel een melding in DPAN ná vrijlating door een korte detentieduur. Onder de groep niet bezocht waren ook twee personen die eerder wel bezocht waren, maar na hun detentie opnieuw kort werden ingesloten vanwege oude openstaande boetes Waar mogelijk is het streven om een aaneengesloten periode van detentie uit te zitten, zodat de inspanningen gericht op nazorg een grotere kans van slagen heeft. In de praktijk lukt dit niet altijd omdat eenmaal in detentie een koppeling van gegevens niet meer mogelijk is. Het ministerie heeft onlangs aangekondigd om dit knelpunt aan te pakken. Pagina 17

20 Overzicht spreiding van de plaatsingen in een PI (12 verschillende) De detenties van Katwijkers vond plaats in 12 verschillende PI en in Nederland. De meeste gevangenen werden geplaatst in Alphen (17x) en in Zoetermeer (8x). Overzicht plaatsingen in PI - november 2012 t/m december 2013 PI Aantal personen Percentage (afgerond) 1. Almere 2 5 % 2. Alphen % 3. Breda 1 2 % 4. Dordrecht 1 2 % 5. Haarlem 1 2 % 6. Heerhugowaard 1 2 % 7. Hoogeveen 1 2 % 8. Krimpen ad IJsel 1 2 % 9. Lelystad 4 10 % 10. Nieuwersluis 1 2 % 11. Zoetermeer 8 21 % 12. Zwaag 2 5 % Totalen ,0% Figuur 5: Tabel met overzicht van spreiding en aantal plaatsingen van gedetineerden Totaal 39 plaatsingen van 37 unieke personen Regionale plaatsing Om een soepele overdracht naar de gemeente en andere partners mogelijk te maken, is de afspraak in het Samenwerkingsmodel Nazorg tussen Justitie en gemeente (2009) vastgelegd om gedetineerden regionaal te plaatsen. Dit biedt de mogelijkheid om met een beperkt aantal PI en en MMD-ers afspraken te maken, het beperkt de reistijden en bevordert de het bezoek door partners en familieleden. In 2013 was dit beleid merkbaar in de praktijk; in plaats van 17 verschillende PI en in 2011/2012, werden in gedetineerden in 12 PI en geplaatst. Detentieduur In onderstaande tabel wordt weergegeven hoe lang de detentie duurde en de aantallen Duur detentie Aantal november 2012 t/m december 2013 Percentage november 2012 t/m december 2013 Minder dan 2 weken 8 21 % 2 weken tot 1 maand % 1 tot 3 maanden 8 21 % 3 tot 6 maanden 6 15 % 6 maanden tot een jaar 2 5 % Langer dan 1 jaar 0 0 % Onbekend 4 10 % Totaal % Figuur 6: Tabel met overzicht detentieduur naar aantallen in de periode maart 2011 t/m december 2013 Pagina 18