Tussentijdse rapportage Pilot nazorg ex-gedetineerden Katwijk

Transcriptie

1 Tussentijdse rapportage Pilot nazorg ex-gedetineerden Katwijk Periode maart 2011 tot maart 2012 Stichting Kocon Katwijk, mei 2012

2 Colofon Auteurs: Albert van der Plas en Thea Guijt Contactpersonen: Albert van der Plas, Thea Guijt, platformkocon@xs4all.nl Uitgiftemaand: Mei 2012 Uitgever: Stichting Kocon Downloaden:

3 Inhoudsopgave Inleiding...3 Aanleiding Organisatie en werkwijze Verloop maart 2011 tot maart Omvang en kenmerken gedetineerden...15 Omvang (56)...15 Kenmerken (51 mannen en 5 vrouwen)...15 Totaal aantal bezoeken/ gesprekken (68)...16 Bezoek aan gedetineerden in de PI en (41)...16 Contact met unieke personen (51)...17 Niet bezocht in de PI (14)...17 Verspreiding en duur in de PI en (16 PI en)...17 Detentieduur...19 Recidive (0) Gegevens 5 basisvoorwaarden...21 Identiteitsbewijs (ID)...22 Inkomen/ werk...22 Huisvesting / onderdak...23 Schulden...24 Zorg Gemeentelijk beleid nazorg ex-gedetineerden...26 Identiteitsbewijs (ID)...26 Inkomen en werk...27 Huisvesting/ onderdak...29 Schulden...30 Zorg...30 Samenvatting...31

4 Bijlage 1 Informatie over nazorg voor verdachten Bijlage 2 Financiering Bijlage 3 Project Reïntegratie Bijlage 4 Folder Project Reïntegratie Bijlage 5 Brief Stichting Kocon betreffende nazorg ex-gedetineerden Bijlage 6 Tweede meting ministerie nazorg ex-gedetineerden Bijlage 7 Uitstroom totaal en per gemeente Bijlage 8 Verslag werkbezoek Nazorg detentie gemeente Rotterdam Bijlage 9 Lijst met afkortingen Samenwerkingsmodel Nazorg volwassen (ex-)gedetineerde burgers gemeenten - Justitie Het Samenwerkingsmodel Nazorg volwassen (ex-)gedetineerde burgers is bedoeld als leidraad voor gemeenten en het gevangeniswezen. In het model zijn de taken en verantwoordelijkheden van gemeenten en justitie vastgelegd ten aanzien van informatie-uitwisseling, verstrekking van identiteitsbewijzen, huisvesting, arbeid en inkomen, schulden en zorg. In 2011 is het samenwerkingsmodel uit 2009 geactualiseerd. Beschrijving Een goede terugkeer in de maatschappij van ex-gedetineerden is voor iedereen van belang. Voor ex-gedetineerden om te voorkomen dat zij in hun oude gedrag terugvallen. Voor burgers omdat zij gebaat zijn bij een veilige omgeving, met minder overlast en criminaliteit. Het samenwerkingsmodel beschrijft de gemeenschappelijke ambities en wederzijdse taken en verantwoordelijkheden van gemeenten en Justitie op het gebied van nazorg. Het richt zich primair op het op orde brengen van een vijftal basisvoorwaarden voor re-integratie in de samenleving: een identiteitsbewijs, inkomen, onderdak, schuldhulpverlening en de benodigde (geestelijke) gezondheidszorg. Uitgangspunt is dat de (ex-)gedetineerde burger in eerste instantie zèlf verantwoordelijk is voor zijn re-integratie in de samenleving. Het is echter bekend dat een groot deel van de gedetineerden te maken heeft met meervoudige problematiek. Zij hebben ondersteuning nodig bij de terugkeer vanuit detentie. Het is dan verstandig om al tijdens de detentie een succesvolle terugkeer in de maatschappij voor te bereiden. Dat kan door in elk geval te zorgen voor het op orde brengen van de genoemde basisvoorwaarden. De samenwerking moet er toe leiden dat ex-gedetineerden na hun vrijlating minder snel strafbare feiten plegen of overlast veroorzaken en een nieuwe start kunnen maken in de maatschappij. Organisatie: Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) en het ministerie van Justitie Bron citaat: Samenwerkingsmodel Nazorg volwassen (ex-)gedetineerde burgers. (zie: Pagina 2

5 Inleiding Deze rapportage geeft de tussentijdse uitkomsten weer van de tweejarige Pilot Nazorg exgedetineerden Katwijk. Concreet gaat het om de periode 4 maart 2011 tot 1 maart In kaart is gebracht: hoeveel gedetineerden uit Katwijk gemeld zijn via het Digitaal Platform Aansluiting Nazorg (DPAN); de kenmerken van de gedetineerden uit Katwijk; hoeveel gedetineerden bezocht zijn in de Penitentiaire Inrichting (PI); hoeveel gedetineerden een gesprek hadden direct na vrijlating; de knelpunten en de stand van zaken rond het uitwerken van het gemeentelijk beleid die van invloed is voor het organiseren van nazorg aan (ex-)gedetineerde inwoners van Katwijk. Bij de start van deze pilot is de gemeenteraad toegezegd dat er een jaar na de start een tussentijdse evaluatie zal verschijnen, welnu die heeft u nu onder uw aandacht. Mogen wij u veel inspiratie toewensen bij het lezen. Namens het bestuur van Stichting Kocon Nico van der Stel (voorzitter) Albert van der Plas (portefeuillehouder) Pagina 3

6 Aanleiding Landelijke cijfers tonen aan dat 54% van de ex-gedetineerden binnen twee jaar opnieuw met Justitie in contact komt. De recidive wordt voor een deel veroorzaakt door knelpunten die (ex-)gedetineerden ervaren bij hun overgang van de gevangenis naar de vrije samenleving. Om die overgang beter te laten verlopen en de recidive te verminderen, is nazorg nodig. Uit landelijke voorbeelden is gebleken dat ex-gedetineerden gebaat zijn bij persoonlijke begeleiding in hun nazorgtraject. Wanneer zij hulp krijgen bij het regelen van zaken en hulp bij het aanpakken van problemen, zoals verslaving, is de kans minder groot dat een exgedetineerde terugvalt in zijn of haar oude (criminele) gedrag. De ambitie van het Rijk is om met behulp van nazorg de recidive met 10 procentpunt te verlagen. Voor Katwijk geldt dat er jaarlijks gemiddeld 45 mensen uit detentie terugkeren. In juli 2009 hebben het Ministerie van Justitie en de gemeenten het Samenwerkingsmodel Nazorg volwassen (ex-)gedetineerde burgers ondertekend. In dit Samenwerkingsmodel is vastgelegd wat de wederzijdse taken op het gebied van nazorg aan (ex-)gedetineerden zijn. Kortweg komt het erop neer dat Justitie verantwoordelijk is voor de nazorg binnen de gevangenis en de gemeente daarbuiten. De acties die hiervoor worden uitgezet, dienen goed op elkaar aan te sluiten. Nazorg wordt bij voorkeur tijdens de detentieperiode opgestart. Justitie heeft daarom in alle Penitentiaire Inrichtingen (PI) Medewerkers Maatschappelijke Dienstverlening (MMD) aangesteld. Zij screenen de gedetineerden na binnenkomst in de PI en brengen zijn (of haar) hulpvragen in kaart. Deze hulpvragen koppelen zij terug naar de gemeenten via het Digitaal Platform Aansluiting Nazorg (DPAN) met de bedoeling dat de gemeenten hier, zo nodig en mogelijk, actie op ondernemen. In september 2009 werd bekend dat de centrumgemeenten in 2010 en 2011 tijdelijk extra middelen van het Rijk zouden krijgen voor de vormgeving van de nazorgcoördinatie. De gemeente Katwijk sprak diverse malen met centrumgemeente Leiden over de inzet van de Rijksmiddelen voor de regio Zuid-Holland Noord, waartoe Katwijk behoort. Een concrete uitwerking van het voornemen om een regionale coördinatie van de nazorg (via het Veiligheidshuis Leiden) te ontwikkelen bleef vooralsnog uit en de extra middelen werden niet ingezet. De gemeente Katwijk besloot niet langer te wachten en zette in op lokale coördinatie van de nazorg. In juni 2010 gaf de gemeente Katwijk met de notitie Sluitende aanpak nazorg (ex-)gedetineerden gemeente Katwijk een aanzet voor de lokale aanpak van de nazorg. Naar aanleiding van deze notitie en de ervaringen vanuit het Project Reïntegratie bood Stichting Kocon in december 2010 aan om de nazorg lokaal in te vullen in plaats van diensten bij de Reclassering in te kopen, zoals in de notitie van de gemeente werd voorgesteld. De beoogde aanpak beschreef Stichting Kocon in de notitie Pilot nazorg ex-gedetineerden Katwijk. Het aangepaste voorstel van de gemeente met als onderdeel de uitvoering van een tweejarige pilot zoals voorgesteld door Kocon werd op 3 maart 2011 door de gemeenteraad goedgekeurd. De gemeente Katwijk en Kocon spraken af om samen op te trekken in de verdere uitwerking van de nazorg aan (ex-)gedetineerden. Pagina 4

7 Om ondersteuning te bieden bij de knelpunten die ex-gedetineerden ervaren bij terugkeer uit detentie naar de gemeente Katwijk wordt gedurende twee jaar de (ex-)gedetineerden individuele ondersteuning geboden bij praktische regelzaken en hulp op het gebied van huisvesting, ID, inkomen/ schulden, zorg en werk. Hiertoe is in maart 2011 een pilot van twee jaar gestart. De uitvoering ligt in handen van twee trajectbegeleiders (duofunctie van 2x 10 uur per week) en de casemanager van het Project Reïntegratie (24 uur per week) in nauwe samenwerking met de nazorgcoördinator van de gemeente Katwijk (26 uur per week). Zodra de gemeente een digitale melding (DPAN) ontvangt wordt zo snel als mogelijk, maar uiterlijk binnen 5 werkdagen, een eerste contact met de gedetineerde gerealiseerd. De twee trajectbegeleiders hebben een tijdelijk dienstverband van twee jaar bij Factor Welzijn. FactorW heeft een facilitaire taak, de inhoudelijke aansturing van de pilot ligt bij de portefeuillehouder van het bestuur van Kocon. De inhoudelijke en financiële verantwoording van de pilot ligt bij Stichting Kocon. Project Reïntegratie Het Project Reïntegratie Katwijk is in 2001 geïnitieerd door het Platform Kocon. Sinds juni 2002 biedt dit project nazorg aan ex-verslaafden en/of exgedetineerden uit Katwijk, inclusief Rijnsburg en Valkenburg, die niet (meer) verslaafd zijn. Kocon heeft de uitvoering gedelegeerd naar De Brug Midden Nederland in samenwerking met Brijder en de GGZ Duin- en Bollenstreek. De intensieve begeleiding door vrijwilligers (mentoren) en de casemanager spelen een belangrijke rol in het nazorgtraject. Deelname duurt 1 tot 2 jaar. Op jaarbasis worden gemiddeld 19 deelnemers begeleid. In de periode juni 2002 t/m december 2011 is het nazorgtraject van 34 deelnemers succesvol afgerond. Dat wil zeggen na afronding van het nazorgtraject waren zij (weer) in staat om zelfstandig invulling te geven aan hun leven zonder gebruik van riskante genotmiddelen of criminele activiteiten. Op basis van de praktijkervaring moet duidelijk(er) worden wat de gemeente kan regelen om de overgang van detentie naar vrije samenleving zo goed mogelijk te laten verlopen en de reintegratiekansen van ex-gedetineerden te verbeteren. De verwachting is dat de periode van twee jaar voldoende moet zijn om structurele oplossingen en verbeteringen te vinden. Een eventuele voortzetting van de huidige aanpak en de wijze waarop dit het beste kan plaats vinden is vooraf niet ingevuld. In het najaar van 2012 wordt de pilot geëvalueerd waarna op basis van de resultaten en de ontwikkelingen van het Veiligheidshuis regio Leiden verdere besluitvorming volgt. In dit verslag wordt het verloop en de resultaten van het eerste jaar aangereikt. Pagina 5

8 1. Organisatie en werkwijze In het onderstaande schema geven we weer hoe de verantwoordelijkheden liggen. Kort samengevat geldt voor zowel de Pilot Nazorg Ex-gedetineerden als het Project Reïntegratie dat de eindverantwoordelijkheid bij het bestuur van Stichting Kocon ligt. Het bestuur legt jaarlijks inhoudelijke en financiële verantwoording af bij de subsidiegevers van de activiteiten; de gemeente Katwijk en Leiden. Ketenpartners: Overige organisaties o.a.: Penitentiaire Inrichtingen (PI en) Factor Welzijn 1 Politie Hollands Midden Kwadraad: AMW en Pr. Broodnodig Reclassering en Palier UWV Werkbedrijf Veiligheidshuis Leiden Kringloop Katwijk en VisieR De Brug Midden Nederland, Brijder, GGZ en Binnenvest Kerken (Project Grip op de Knip) Gemeente Katwijk; coördinator nazorg Ver. Relaties (Ex) Gedetineerden - Afdelingen MaZa, PuZa, SoZa, Formulierenbrigade en BIP Holland Rijnland/ VWHR Woningbouwcorporatie Dunavie Ministerie van Justitie 1 De twee trajectbegeleiders zijn bij FactorW ondergebracht; de Stichting Kocon neemt/ heeft zelf geen personeel in dienst, maar brengt deze onder bij samenwerkingspartners. Pagina 6

9 Werkwijze In het voorstel voor de Pilot Nazorg is de beoogde werkwijze van de pilot beschreven. In de praktijk kreeg dit al doende een uitwerking. Deze werkwijze is in schema weergegeven. Werkwijze Pilot nazorg ex-gedetineerden i.s.m. Project Reïntegratie en gemeente Aanmelding/ start Via het digitale systeem (DPAN) ontvangt de coördinator nazorg van de gemeente informatie van iedere Katwijker die aangemeld is voor detentie of preventieve hechtenis. Daarnaast komen aanmeldingen binnen via het Veiligheidshuis (Katwijkers die als dakloze ingeschreven staan in Leiden) of (ex)gedetineerden melden zichzelf. De nazorgcoördinator geeft de melding binnen twee werkdagen door aan de trajectbegeleiders van de pilot aangevuld met actuele informatie ( bv uit de basisadministratie). De trajectbegeleider neemt contact op met de casemanager van het Project Reïntegratie om te checken of de persoon hier mogelijk al bekend is. Hierna volgt contact met de medewerker in de PI (MMD-er) en volgt (desgewenst) een afspraak met verdachte/ gedetineerde zelf. Bij een kort verblijf of een te late melding volgt een afspraak met de ex-gedetineerde in de kantoorruimte van Kocon in Katwijk. Bezoek/ Inventarisatie Binnen 5 werkdagen na de melding door de nazorgcoordinator vindt een eerste gesprek plaats in de PI met de gedetineerde. Inventarisatie situatie : huisvesting, werk, inkomen, schulden, zorgbehoefte en de plannen na detentie. Daarnaast ook inventarisatie en adviezen m.b.t. praktische zaken zoals regelen van een ID en het stopzetten van zorg-en huurtoeslag en ziektekostenverzekering. Indien de gedetineerde verdere ondersteuning wenst, behandeling voor verslaving wil of deelname aan het Project Reintegratie dan worden direct de vervolgafpraken gemaakt. Dit kan de gedetineerde ook later nog aangeven door telefonisch contact op te nemen met de trajecbegeleiders. De gedetineerden ondertekenen een akkoordverklaring voor het verzamelen en uitwisselen van informatie, ontvangen een folder van het Pr.Reïntegatie en visitekaartjes van de trajectbegeleiders. Afstemmen nazorg Indien zo afgesproken met de gedetineerde volgt na het bezoek in de PI contact met direct betrokkenen (zoals een partner) en/of wordt informatie verzameld die nodig is voor het vervolgtraject. In het 2-wekelijks Nazorgoverleg (cliëntniveau) vindt bespreking en afstemming plaats over de mogelijkheden voor een aanpak, de taakverdeling en de vervolgacties. Als een persoon behoefte heeft aan psychische zorg en/of verslavingszorg en/of maatschappelijke opvang, dan volgt veelal overdracht naar de casemanager van het Project Reïntegratie, die hiertoe de kennis en contacten heeft. Dit geldt ook voor gedetineerden die (nog) niet kunnen deelnemen aan het Project Reïntegratie of een andere zorgbehoefte/-wens hebben. De praktische zaken (ID, inkomen,ed) worden veelal opgepakt door de traject-begeleiders in nauwe samenwerking met de coördinator nazorg van de gemeente. Uitvoeren nazorg Na afstemming over de aanpak in het Nazorgoverleg volgt terugkoppeling en afstemming hiervan met de verdachte/ gedetineerde. Dit leidt al dan niet tot vervolgafspraken, bijvoorbeeld een 'warme' overdracht naar het Project Reïntegratie. Verder vindt terugkoppeling en afstemming plaats met de medewerker en het PMO-team in de PI en Reclassering. Hierna volgen de verdere voorbereidende acties met relevante ketenpartners zoals de gemeente en zorginstellingen. De acties liggen op het gebied van o.a. ID, inkomen, schulden, huisvesting/ onderdak en zorg (bv.regelen opname bij verslaving). Tijdens detentie of direct na de vrijlating van een gedetineerde volgt eventueel een gesprek met de trajectbegeleiders en/ of de casemanager voor het nader bespreken van de vervolgacties en het maken van afspraken. Afsluiten nazorg Na afronding van de afgesproken acties door de trajectbegeleiders, bij de overdracht naar andere hulpverlening of het Project Reïntegratie wordt de nazorg afgesloten met een korte terugblik op de geboden nazorg (meten tevredenheid en aanbevelingen). Daarnaast afspraken voor telefonisch contact na een 1/2 jaar. De casemanager van het Project Reïntegratie en de coördinator nazorg van de gemeente blijven zo nodig voor een langere tijd betrokken bij het uitvoeren van nazorgtaken, bv. inkomen en zorg. De nazorg eindigt voortijdig als de gedetineerde geen gevolg geeft aan het nakomen van afspraken. Het advies voor nazorg zoals gegeven aan een gedetineerde, de afspraken en acties t.b.v. nazorg worden in een apart document bijgehouden en op hoofdlijnen in de registratietool. Hiermee is het ook mogelijk om als gemeente een goed beeld te krijgen van omvang, kenmerken en knelpunten. Volgen proces nazorg Gedurende de pilot wordt de situatie van de ex-gedetineerde gevolgd door terugkoppeling tijdens het Nazorgoverleg en telefonisch contact. Om de stand van zaken goed te monitoren is er in na 6 maanden en een jaar opnieuw contact; de gedetineerde kan dan nog zijn of haar eventuele vragen kwijt en de trajectbegeleider doet navraag over de situatie rond de 5 basisvoorwaarden. Voor deelnemers aan het Project Reintegratie verloopt de terugkoppeling over het verloop via het Nazorgoverleg. Recidive wordt opgemerkt doordat er opnieuw een melding binnen komt via het DPAN. Dit wordt opgenomen in de Tool exgedetineerden. Tijdens het Nazorgoverleg wordt ook de voortgang van de individuele personen bewaakt (incl. terugval nav melding DPAN). De te ondernemen acties worden ook besproken in het Nazorgoverleg. Pagina 7

10 2. Verloop maart 2011 tot maart 2012 Tijdens de eerste twee maanden hebben de trajectbegeleiders zich vooral gericht op het uitwerken van de aanpak, de kennismaking met medewerkers van lokale en regionale organisaties en de kennismaking met de verschillende MMD-ers van de PI en. Vanuit Stichting Kocon is voorbereidend werk uitgevoerd zoals het opstellen van vragenlijsten voor het bezoek in de PI en en het regelen van faciliteiten zoals mobiele telefoons. Samen met de gemeente Katwijk is een overeenkomst opgesteld voor het waarborgen van de privacy van de gedetineerden en afspraken voor het beheren van gegevens. Bij de start van de pilot, 4 maart 2011, is een lijst opgesteld van de gedetineerden die sinds 1 januari 2011 bij de gemeente Katwijk waren aangemeld via het DPAN. Het bleek niet mogelijk om deze achterstand weg te werken; een aantal van hen was al in vrijheid en/of er waren onvoldoende gegevens beschikbaar om contact op te nemen met de ex-gedetineerde. Besloten is om de inzet te richten op het bezoek van gedetineerden in de PI en die vanaf 15 maart waren aangemeld en waar mogelijk (bij langere straffen) de andere gedetineerden. De bezoeken aan gedetineerden in de PI en zijn in de startfase gecombineerd met een kennismakingsgesprek met de MMD-ers van een PI. Kennismaking en werkbezoeken (26x): Naast de kennismaking met de medewerkers maatschappelijke dienstverlening van 16 verschillende PI en in het land, vond 10x een uitwisselingsgesprek/ werkbezoek plaats bij: Project Reïntegratie Kocon en De Brug Midden Nederland (maart 2011) GGZ Duin- en Bollenstreek, locatie Kwadrant (maart 2011) UWV Werkbedrijf in Lisse (maart 2011) Politie Hollands Midden locatie Katwijk (april 2011 en februari 2012) 2 Formulierenbrigade gemeente Katwijk (mei 2011) Horeb in Beekbergen (oktober 2011) TripleX van Brijder in Den Haag (november 2011) Gemeente Rotterdam (november 2011 zie Bijlage 8) Visie R (werkervaringsplaatsen) in Lisse (december 2011) Jeugdgevangenis Teylingereind (januari 2012) Bezoek en contacten met (ex) gedetineerden De mensen die zijn opgezocht in de PI en zijn erg positief over de nieuwe aanpak van de gemeente Katwijk. Slechts twee personen gaven aan een bezoek niet te waarderen, maar kwamen hier later zelf op terug. De meeste gedetineerden reageerden ook verbaasd, maar grepen de geboden hulp met beide handen aan. Voor een aantal gedetineerden met een korte 2 In april 2011 vond een gesprek plaats tussen de teamchef en een delegatie van Kocon om de aandacht te vestigen op de pilot. Hierbij is onder andere medewerking gevraagd om Katwijkers die in hechtenis worden genomen vroegtijdig te wijzen op de mogelijkheid van nazorg onder andere door het uitdelen van het document Informatie voor Katwijkse inwoners die zijn aangehouden als verdachte en de folder van het Project Reïntegratie (zie Bijlage 1 en 4). In februari 2012 vond een uitwisselingsgesprek plaats met de wijkagenten in Katwijk. Hierbij is onder meer aandacht gevraagd voor verlofregelingen die gedetineerden in staat stellen om voorbereidend regelwerk uit te voeren. Opnieuw werd ook het verzoek tot het uitdelen van het document ingebracht; dit verzoek is afgewezen vanwege interne organisatorische redenen. Pagina 8

11 straf (minder dan een maand) was begeleiding na de in vrijheidstelling niet nodig, omdat er na vrijlating geen problemen waren rond inkomen en onderdak. Vooral de mensen die geen ondersteuning hebben van familie en vrienden, ondervinden problemen bij de terugkeer. Sommige gedetineerden waardeerden het bezoek in de PI, maar hadden de verwachting dat verdere hulp van de trajectbegeleiders na detentie niet nodig zou zijn. Later kwam een deel van de ex-gedetineerden hier op terug en belde alsnog voor een vervolg; de praktijk wees uit dat zij toch behoefte hadden aan verdere ondersteuning. Gedetineerden gaven te kennen dat de aandacht en hulp vanuit de gemeente Katwijk hen aanmoedigde en motiveerde om zich in te zetten voor een nieuwe start. Doordat de gedetineerde persoonlijk werden opgezocht in de PI en/of een uitnodiging kregen voor een gesprek direct na vrijlating, ontstond een nader beeld van de knelpunten en acties die nodig zijn voor een zo goed mogelijke terugkeer en maatschappelijke reïntegratie van de gedetineerden. Zie Hoofdstuk 4. De afspraak dat de trajectbegeleiders na het doorgeven van de melding door de zorgcoördinator van de gemeente binnen 5 dagen de gedetineerde zou bezoeken in de PI is volledig nagekomen en gerealiseerd. De trajectbegeleiders zijn er bovendien in geslaagd om een gesprek te hebben met ex-gedetineerden die al voor de start van de pilot aangemeld waren. In dié situaties waarbij het bezoek aan de gedetineerde niet in de PI zelf plaats kon vinden, werd dit veroorzaakt doordat er sprake was van geen, niet tijdige of onvolledige DPAN-meldingen vanuit de PI en. Hoewel er bij de nazorg vanuit de pilot een nauwe koppeling en directe samenwerking was/is met het Project Reïntegratie verwijzen we voor het verloop en de werkzaamheden vanuit dit project naar het Jaarverslag 2011 dat in april 2012 is verschenen. Contacten en samenwerking met de PI en De medewerkers in de gevangenissen reageerden, op een enkeling na, positief op de aanpak van de gemeente Katwijk. In de loop van het jaar zijn de contacten uitgebreid. Zo nemen de MMD-ers uit de PI en Zoetermeer en Dordrecht uit eigen beweging contact op met de trajectbegeleiders en/ of de casemanager van het Project Reïntegratie voor vragen, afstemming of meldingen van wijzigingen. Deze samenwerking wordt zeer gewaardeerd. De samenwerking en afstemming verloopt niet overal even goed. Zo is het een aantal keren voorgekomen dat een gedetineerde al in vrijheid was gesteld zonder dat hiervan een melding was gemaakt (telefonisch of via DPAN) en/ of door de slechte bereikbaarheid van MMD-ers, zoals in de PI Alphen het geval is. DPAN 3 Via het DPAN is bekend in welke PI de gedetineerden uit Katwijk vastzitten. Met de start van de pilot in maart 2011 volgt daadwerkelijke actie op basis van de geleverde informatie vanuit de PI en. 3 Bij binnenkomst in de PI inventariseert een MMD-er samen met de gedetineerde op welk gebied de betrokkene problemen ondervindt en hulp nodig heeft. Deze gegevens levert de MMD-er in DPAN aan bij de coördinator nazorg. Dit gebeurt bij het begin en einde van de detentie. Gedetineerden die korter dan vijf werkdagen vastzitten en geen hulpvraag aangeven, worden alleen administratief verwerkt in DPAN. De nazorgcoördinator ontvangt automatisch een bericht dat er een nieuw basisdocument op DPAN is geplaatst of dat er aanvullingen zijn gemaakt. Pagina 9

12 Voor wat betreft de DPAN-meldingen constateerden we het afgelopen jaar dat: Het nog steeds voorkomt dat er geen DPAN-melding wordt verzonden. DPAN-meldingen later binnen komen dan de afgesproken 5 werkdagen 4. Het onderhoud van de gegevens in DPAN (wijzigingen zoals overplaatsing, vervroegde vrijlating ed) onvoldoende plaats vindt en/of niet wordt doorgegeven aan de gemeente. Nazorgoverleg (28x) In de maanden maart en april 2011 vonden diverse voorbereidingen en overlegmomenten plaats voor het uitwerken en faciliteren van de pilot. Daarnaast werd direct gestart met het zogeheten Nazorgoverleg. Uitwisselen en afstemmen van de aanpak op klantniveau is het belangrijkste doel van dit overleg. Al snel bleek een frequentie van 14 dagen het meest werkbaar. Een enkele keer werd een extra bijeenkomst ingelast voor het bespreken van de werkwijze of andere zaken die de aandacht vroegen. In het Nazorgoverleg werd per gedetineerde de actuele en gewenste situatie besproken, waaruit afspraken volgden over de aanpak en de acties. De afspraken worden bijgehouden in een actielijst en in een klantoverzicht. Ook het overzicht met meldingen in het DPAN is een vast agendapunt. Aan het tweewekelijks Nazorgoverleg nemen deel: de portefeuillehouder ex-gedetineerden van Stichting Kocon (voorzitter van het overleg) de twee trajectbegeleiders van de pilot; de casemanager van het Project Reïntegratie, de coördinator nazorg ex-gedetineerden van de gemeente Katwijk de secretaris van Kocon (verslaglegging) Deelname van de directeur van De Brug wordt gevraagd bij specifiek te agenderen onderwerpen, zoals een discussie over de aanpak en tussentijdse evaluaties. In de praktijk neemt de directeur vaker deel aan het overleg, waardoor de afstemming sneller kan verlopen. Tijdens de bijeenkomsten van het Nazorgoverleg is ook aandacht besteed aan de werkwijze en de onderlinge afstemming. Al werkend kwam er duidelijkheid over de taakverdeling tussen de betrokken partners. Zo liggen de belangrijkste taken voor de trajectbegeleiders vooral op het gebied van inventarisatie (waaronder de 5 basisvoorwaarden), het bieden van praktische ondersteuning en hulp/ bemiddeling naar allerlei instanties. Hierbij gaat het bijvoorbeeld om het stopzetten van de zorgverzekering en het regelen van afspraken voor de aanvraag van een ID tijdens een verlof of het invullen van een aanvraag voor een DigD. De casemanager richt zich op de zorginhoudelijke taken en adviezen. Daar waar het duidelijk is dat een zorgtraject nodig is na vrijlating, onderneemt de casemanager actie en voert het voorbereidende werk hiervoor uit (o.a. door het afnemen van een intake voor zorg in de PI, contacten met zorginstellingen voor een opname/ ambulante behandeling). De werkzaamheden gericht op zorg door de casemanager van het Project Reïntegratie zijn niet beperkt tot een eventuele deelname aan het Project Reïntegratie (waarbij als voorwaarde geldt dat men clean moet zijn), maar richt zich op alle acties die te maken hebben met zorg (aanmeldingen bij zorginstellingen, indicatie-aanvragen, contacten met behandelaars). 4 Notitie Samenwerkingsmodel Nazorg volwassenen (ex) gedetineerde burgers gemeenten Justitie Pagina 10

13 Bijvoorbeeld het regelen van een opname in een verslavingskliniek of de toeleiding naar een maatschappelijke opvangvoorziening. Omdat het toeleiden naar zorg specifieke kennis, vaardigheden en contacten vraagt is tijdens de pilot gebleken dat dit de beste manier was voor de taakverdeling binnen de pilot. Wanneer de uitvoering problemen opleverde dan werd de dit opnieuw besproken in het nazorgoverleg om vervolgens nieuwe afspraken te maken. Ook de deelname van de coördinator nazorg van de gemeente bleek erg waardevol en passend binnen dit nazorgoverleg. Naast aanwezige kennis van sociale verzekeringswetten, gemeentelijke diensten en voorzieningen, heeft de coördinator korte lijnen met medewerkers binnen de gemeente. Hierdoor is informatie snel beschikbaar en ook het maken van afspraken (voor het regelen van een ID, afspraak met klantmanager Sociale Zaken) kan sneller verlopen. Omdat deze aanpak binnen de gemeente niet bekend is en er nog niet op alle terreinen eenduidige procedures zijn ontwikkeld m.b.t. de nazorg van ex-gedetineerden, bleek deze werkwijze wel erg kwetsbaar omdat het afhankelijk is van één medewerker binnen het gemeentelijk apparaat. Overleg gemeentelijk beleid nazorg (5x) In mei 2011 is een apart overleg geïnitieerd om de coördinator nazorg van de gemeente te voorzien van informatie op basis van de ervaringen binnen het Project Reïntegratie en concrete praktijksituaties. Op die manier kreeg de coördinator nazorg aanknopingspunten aangereikt voor het nader uitwerken van het gemeentelijk beleid die van invloed zijn voor het bieden van nazorg aan exgedetineerden uit Katwijk. Aan dit overleg namen deel de nazorgcoördinator van de gemeente Katwijk, de directeur van De Brug Midden Nederland en de secretaris van Kocon. Tijdens dit overleg zijn op basis van de 5 basisvoorwaarden de ideeën en mogelijkheden voor Bron: oplossingen besproken. Hierbij is ook de aanpak van andere gemeenten doorgenomen die al verder zijn met de ontwikkeling van gemeentelijk beleid voor nazorg. Pagina 11

14 Onderwerpen die aan de orde kwamen: - Het (sneller) regelen van een ID door alvast een procedure te starten tijdens detentie. - Het sneller regelen van een inkomen (of voorschot) na vrijlating van een gedetineerde. - Het aanhouden van een huurwoning met behulp van leenbijstand. Dit om dakloosheid na detentie te voorkomen (en het verminderen van de druk op de maatschappelijke opvang). - Eerder starten met de voorbereidingen voor schuldhulpverlening door aanmelding bij het BIP tijdens detentie mogelijk te maken. Het overleg ten behoeve van de ontwikkeling van het gemeentelijk beleid voor nazorg is begin november 2011 gestopt door ziekte van de nazorgcoördinator. Vervanging was door het ontbreken van capaciteit niet mogelijk. Veiligheidshuis Leiden De nazorgcoördinator van de gemeente Katwijk kon het subregionale overleg van het Veiligheidshuis Leiden niet regelmatig bijwonen om ontwikkelingen te bespreken of de meldingen van gedetineerden uit Katwijk uit te wisselen 5. Dit is voor een deel opgelost via de contacten die De Brug heeft met het Veiligheidshuis. Een aantal gedetineerden uit Katwijk zijn niet doorgegeven via het DPAN van de gemeente Katwijk omdat zij voordat zij in hechtenis werden genomen als dakloze in de gemeente Leiden stonden ingeschreven. Bekend is dat er meer dakloze Katwijkers gedetineerd zitten. Er ligt een verzoek bij de nazorgcoördinator van de gemeente Katwijk om deze gegevens via het Veiligheidshuis Leiden te achterhalen. Daarnaast proberen de trajectbegeleiders informatie over deze Katwijkers te achterhalen via de contacten met medewerkers van de PI en. Naar aanleiding van een signaal vanuit de Adviesraad WMO Katwijk is op bestuurlijk niveau van Kocon aandacht besteed aan het plan van de gemeente Leiden om voor de hele regio de nazorg aan ex-gedetineerden uit te laten voeren door het Veiligheidshuis Leiden. In overleg met wethouder Mostert is deze aanpak besproken en heeft het bestuur van Kocon een schriftelijke reactie ingediend (zie Bijlage 5). Hierna volgde een uitwisselingsgesprek met vertegenwoordigers van het Veiligheidshuis. Het voorstel vanuit het Veiligheidshuis om een medewerker van het Veiligheidshuis Leiden deel te laten nemen aan het Nazorgoverleg van de pilot in Katwijk is afgehouden omdat hierin geen meerwaarde werd gezien. Samenwerking medewerkers binnen de pilot De samenwerking en afstemming van werkzaamheden met de trajectbegeleiders van de pilot, de casemanager van het Project Reïntegratie en de andere medewerkers van De Brug en Kocon verliepen erg vlot. Het onderwerp nazorg ex-gedetineerden was voor alle betrokkenen een bekend onderwerp. De twee nieuwe medewerkers, man en vrouw en beiden geboren en getogen Katwijkers, waren goed bekend met de groep gedetineerden omdat zij jarenlang werkten binnen het gevangeniswezen als Penitentiair Inrichtingswerkers. De samenwerking tussen de twee trajectbegeleiders verliep eveneens voorspoedig. Tijdens de uitvoering is besloten dat de duofunctie voor wat betreft de bezoeken en gesprekken in de kantoorruimte van Kocon met de (ex-)gedetineerden telkens gezamenlijk werden uitgevoerd. Dit had/heeft als voordeel dat er direct na afloop van een bezoek of gesprek afstemming kan 5 Wanneer een gedetineerde voor detentie staat ingeschreven bij de gemeente Leiden omdat hij of zij dakloos is, ontvangt de gemeente Leiden/ het Veiligheidshuis Leiden de DPAN-melding vanuit de PI. Pagina 12

15 plaats vinden over de vervolgacties en dat de bereikbaarheid voor de gedetineerde groter is (beiden zijn immers op de hoogte van de afspraken en acties). Bij de discussie en besluitvorming over deze aanpak wogen de wensen van de trajectbegeleiders en het veiligheidsaspect zwaarder als de afwegingen in het kader van efficiëntie. De kennismaking met organisaties, zicht krijgen op de lokale mogelijkheden/ voorzieningen en het arsenaal van aanvraagprocedures waren nieuw voor de trajectbegeleiders. Zij werden aanvankelijk overrompeld door het aantal lokale en regionale organisaties en de complexiteit en bureaucratie van allerlei procedures en wet- en regelgeving. Zij waren dan ook erg blij met de kennis en ervaring die al aanwezig was vanuit het Project Reïntegratie en de hulp vanuit de Formulierenbrigade. Samenwerking nazorgcoördinator gemeente De samenwerking met de gemeentelijke nazorgcoördinator bleek vooral van grote waarde op het gebied van de individuele nazorg van (ex-)gedetineerden. Vakkennis op het gebied van sociale verzekeringswetten en kennis van de vele interne gemeentelijke procedures bleken onmisbaar in de uitvoering van nazorg en hulp. Positief was ook dat het maken van afspraken met klantmanagers of medewerkers van publiekszaken snel en vlot verliepen door tussenkomst/ bemiddeling van de nazorgcoördinator. De bijdrage vanuit de gemeente als het gaat om structurele verbeteringen of oplossingen op het gebied van inkomen, huisvesting en schuldenaanpak was voor de betrokkenen vanuit Kocon teleurstellend. De gemeentelijke processen/ procedures op dit gebied zijn nauwelijks aangepast. Een uitwerking in wijzigingsvoorstellen voor aanpassing van het gemeentelijk nazorgbeleid vond evenmin plaats. Hierdoor bleven de gewenste verbeteringen uit. Het verschil in verwachtingen voor wat betreft de taken van de nazorgcoördinator en de langdurige ziekte van de nazorgcoördinator worden als belangrijkste oorzaken beschouwd. Een nadere toelichting hiervan lijkt ons op zijn plaats. De nazorgcoördinator kon bij de start van de pilot niet deelnemen aan het tweewekelijkse Nazorgoverleg 6 vanwege andere werkzaamheden en prioriteiten. Dit was jammer; vooral in een startfase komen de aanpak en de nadere verdeling van taken aan de orde. In mei 2011 werd de deelname van de nazorgcoördinator aan het Nazorgoverleg wel mogelijk, maar al snel bleek er een verschil van inzicht en verwachtingen te bestaan over de rol van de nazorgcoördinator. De coördinator zelf noemde als taken: inzicht geven in de bestaande procedures en werkwijze binnen de gemeente, het bieden van ondersteuning in het nazorgtraject van individuele gedetineerden die aangemeld waren via het DPAN (door inzet vakkennis, het regelen van afspraken met klantmanagers van Sociale Zaken of Publiekszaken) en het bijwonen van de bijeenkomsten van het Veiligheidshuis. De medewerkers vanuit Kocon en De Brug hadden de verwachting dat de nazorgcoördinator de know how zou gebruiken voor het aanpassen en (laten) doorvoeren van eenduidige gemeentelijke procedures ten gunste van het nazorgproces. Bij het ontbreken van (wettelijke) 6 Om dit op te vangen vonden enkele incidentele gesprekken plaats tussen de trajectbegeleiders en de nazorgcoördinator over het nazorgtraject van enkele gedetineerden. Dit verliep niet structureel omdat dit anders te veel uren inzet zou kosten van de trajectbegeleiders. Pagina 13

16 ruimte voor de gewenste verbeteringen konden wijzigingsvoorstellen voor het gemeentelijk beleid voorbereid worden in samenwerking met Kocon. De vraag was vooral: kan de gemeente niet meer doen en zo ja, hoe? De knelpunten bestaan al langer en zijn voldoende bekend 7. De verwachting was dat met de start van de pilot, de gemeente een belangrijke rol zou spelen in de aanpak van de gesignaleerde hiaten. De nazorgcoördinator waarschuwde voor te hoge verwachtingen op dit gebied. De argumenten hiervoor waren tweeledig. Op de eerste plaats biedt de bestaande wet- en regelgeving geen of nauwelijks ruimte om procedures aan te passen. Ten tweede moest de eventuele inzet op aanpassingen afhangen van de behoefte hieraan. Met andere woorden: áls duidelijk is waar (veel) knelpunten liggen dan wordt daarna mogelijk overwogen om stapsgewijs concrete actie te ondernemen. Na een periode van discussie werd afgesproken om de eventuele uit te werken knelpunten in de nazorg in ieder geval te bespreken. Onder andere omdat de nazorgcoördinator op die manier nader geïnformeerd kon worden over de praktijkervaringen van de ex-gedetineerden. Hiertoe werd een apart overleg ingericht (zie pagina 12: Overleg gemeentelijk beleid). Na een half jaar stopte de werkzaamheden van de nazorgcoördinator door ziekte. Voor het doorgeven van de DPAN-meldingen werd een vervanger gevonden en incidenteel kon een beroep gedaan worden op de inhoudelijke kennis van de afdeling Sociale Zaken. Het regelen van een vervanger voor de andere taken bleek niet mogelijk. Aanpassingen of wijzigingsvoorstellen voor het gemeentelijk beleid/ procedures op het gebied van de vijf basisvoorwaarden voor nazorg zijn verder niet ontwikkeld. 7 De gemeente Katwijk heeft uitgebreid beschreven wat de knelpunten zijn, onder andere in de vastgestelde notitie: Sluitende aanpak nazorg ex-gedetineerden Katwijk. Daarnaast wordt sinds de start van het Project Reïntegratie in 2002 jaarlijks en uitgebreid gerapporteerd. De knelpunten in 2012, komen voor een groot deel overeen met de knelpunten van 10 jaar geleden Pagina 14

17 3. Omvang en kenmerken gedetineerden Voor het bijhouden van de gegevens is gebruik gemaakt van de Tool ex-gedetineerden (een Excelbestand voor het bijhouden en verwerken van gegevens) van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) en de verslagen van de twee wekelijkse bijeenkomsten van het Nazorgoverleg. Bij het weergeven van de cijfers is zo veel als mogelijk de indeling aangehouden van de monitor 8 van het WODC. Omvang (56) Het aantal gedetineerden dat gemeld is tijdens het eerste jaar van de pilot, dat wil zeggen maart 2011 tot maart 2012, was 56. Opmerkingen bij deze aantallen: 2 gedetineerden waren niet afkomstig uit Katwijk: - 1 persoon had opgegeven in Katwijk huisvesting te hebben (kraakpand Vliegkamp Valkenburg), maar bij het natrekken van de gegevens bleek dit onjuist. - 1 persoon woonde in Noordwijkerhout in een GGZ-instelling beschermd wonen 1 persoon woonde 14 jaar in Nederland/ Katwijk. Tijdens het bezoek van de trajectbegeleiders in de PI bleek dat hij geen verblijfsvergunning had. Later bleek dat hij ook niet in aanmerking kwam voor het generaal pardon. Hij is door de IND overgeplaatst naar een uitzetcentrum als voorbereiding op zijn retour naar China. 2 personen stonden korter dan 3 jaar ingeschreven als inwoner van Katwijk. Kenmerken (51 mannen en 5 vrouwen) 51 mannen en 5 vrouwen 25% is jonger dan 30 jaar, 75% is ouder op het moment van vrijlating 9. Overzicht naar leeftijdsklasse en geslacht (januari t/m december) (januari en februari) Leeftijdsklasse Aantal van Uniek nummer Aantal van uniek nummer mannen vrouwen 18 en 19 jaar t/m t/m t/m t/m t/m jaar en ouder Eindtotaal Tabel 1: Overzicht naar leeftijd en geslacht 8 Tweede meting van de monitor nazorg ex-gedetineerden, G. Weijters en P.A. More, WODCministerie van Veiligheid en Justitie. Voor de samenvatting zie Bijlage 6. 9 Bron: De leeftijd van de gedetineerde is bepaald door de geboortedatum voor de gedetineerden in het jaar 2011 te bepalen met behulp van de meetdatum 31 december 2011 en voor de 4 gedetineerden in 2012 is daar de meetdatum 29 februari 2012 voor genomen. Pagina 15

18 Onderverdeling naar leeftijdsgroepen (N = 56) en t/m t/m t/m t/m t/m en ouder Tabel 2: Onderverdeling naar leeftijdsgroepen Totaal aantal bezoeken/ gesprekken (68) Bezoek en gesprekken door trajectbegeleiders pilot nazorg met (ex)gedetineerden Katwijk ( tot ) Aantal Bezoek in PI aan unieke personen 41 2 e bezoek in PI 11 3 e bezoek in PI 1 Gesprek in kantoor Kocon na vrijlating (Callao, Katwijk) 12 Gesprek met gedetineerde elders na vrijlating (Triple X, Horeb, GGZ) 3 Tabel 3: Totaal aantal bezoeken / gesprekken Totaal aantal bezoeken/ gesprekken 68 Bezoek aan gedetineerden in de PI en (41) 41 (unieke) personen zijn door de trajectbegeleiders bezocht in de PI in de pilotperiode maart 2011 tot maart Alle gedetineerden die tijdig benaderd konden worden maakten gebruik van het aanbod voor een bezoek, van de trajectbegeleiders. 1 gedetineerden stelde aanvankelijk geen prijs op bezoek (hij had geen hulp/ adviezen nodig), maar kwam hier later alsnog op terug. - Van 12 gedetineerden (ook uit januari en februari 2011) die al vrij waren ná de melding waren nog contactgegevens te achterhalen zodat de trajectbegeleiders alsnog een gesprek met hen had in de kantoorruimte van Kocon. - De waardering voor het bezoek door de trajectbegeleiders is hoog en bij een grote meerderheid waren de adviezen welkom én zinvol. Zo bleek bijvoorbeeld bij 5 personen dat het stopzetten/ opschorten van de zorgverzekering niet geregeld was. Zonder het advies om dit stop te zetten waren (onnodige) schulden opgebouwd. - De samenwerking tussen de MMD en de trajectbegeleiders loopt goed, maar nog niet overal. Dit wordt onder andere veroorzaakt door slechte bereikbaarheid. Pagina 16

19 - De MMD-ers hebben (steeds meer) contacten met de trajectbegeleiders en/ of de casemanager van het Project Reïntegratie. Op die manier kwamen ook 2 gedetineerden uit Katwijk boven water die eerder gemeld waren via het DPAN van de gemeente Leiden, maar (nog) niet gemeld waren door het Veiligheidshuis. - De afspraken voor een 2 e / 3 e gesprek had te maken met een complexe situatie of het terugkoppelen en afstemmen van het advies voor een aanpak na detentie zoals dat in het Nazorgoverleg was bedacht. Een aantal keren ging het om een gezamenlijk gesprek met de casemanager van het Project Reïntegratie voor een warme overdracht en de zorgintake. Contact met unieke personen (51) In totaal hadden de trajectbegeleiders tijdens het eerste pilotjaar 62 face-to-face gesprekken met 51 unieke personen. Daarnaast vonden talloze telefonische contacten plaats met (ex) gedetineerden en familieleden voor het beantwoorden van vragen en voor monitoring. Met 6 personen was geen enkel contact mogelijk omdat er geen actuele gegevens van telefoonnummer of verblijfplaats bekend was 10. Niet bezocht in de PI (14) Niet bezocht in PI (maart 2011 tot maart 2012): Reden Aantal Al gedetineerd voor de start van de pilot zonder gegevens voor contact 6 Melding door MMD-ers in het DPAN ná vrijlating 5 Te late melding door afwezigheid nazorgcoördinator van de gemeente 2 Melding door gedetineerde zelf ná vrijlating (geen melding in DPAN) 11 1 Totaal niet bezocht in een PI 14 Tabel 4: Aantal en reden van niet bezochte gedetineerden in de PI Verspreiding en duur in de PI en (16 PI en) De detenties van Katwijkers vond plaats in 16 verschillende PI en in Nederland; de meerderheid in Zoetermeer en Alphen (zie Tabel 5) De detentieduur is verschillend, de meeste mensen zitten korter dan een half jaar. Regionale plaatsing Om een soepele overdracht naar de gemeente en eventuele andere partners mogelijk te maken, is de afspraak in het Samenwerkingsmodel Nazorg om gedetineerden regionaal te plaatsen vanuit het Gevangeniswezen, dat wil zeggen: 1. Preventief gehechten worden ingesloten in het arrondissement van vervolging. 2. Veroordeelden met een reststraf korter dan vier maanden, kortverblijvenden en langverblijvenden in de laatste vier maanden van detentie, worden geplaatst in het arrondissement van vestiging na detentie of in een aanpalend arrondissement Drie van deze personen (met een eerdere melding van detentie in januari en februari 2011) zijn in maart 2012 alsnog in beeld gekomen vanwege recidive. Dit betrof een ex-gedetineerde die het laatste deel van de detentie in een PI in Duitsland verbleef. Pagina 17

20 Het uitgangspunt van het Samenwerkingsmodel zo weinig mogelijk PI en en zo dicht mogelijk bij hen in de buurt biedt de mogelijkheid om met een beperkt aantal PI en en MMD-ers afspraken te maken en het beperken van de reistijden. Tabel 6 laat zien dat deze afspraak voor gedetineerden uit Katwijk niet volledig is waar gemaakt. Omdat het aantal keren met lange reistijden beperkt waren, is dit niet als hinderlijk ervaren. We kunnen ons voorstellen dat de hinder voor bezoek en ondersteuning door familie wel groot is. Overzicht naar PI en per jaar Jaar januari t/m december Januari en februari PI Aantal Percentage Aantal Percentage Almere Binnen 1 0,8% 0,0% Alphen 10 18,4% 1 25,2% Amsterdam 1 3,7% 0,0% Breda 2 2,6% 0,0% Dordrecht 2 6,0% 0,0% Haarlem 1 1,8% 0,0% Heerhugowaard 2 2,8% 1 25,7% Hoogeveen 2 2,9% 0,0% Krimpen ad IJsel 1 2,2% 0,0% Lelystad 8 20,1% 2 49,1% Nieuwersluis 1 0,6% 0,0% Rotterdam 3 7,7% 0,0% Scheveningen 5 10,4% 0,0% Ter Peel 2 2,5% 0,0% Veenhuizen 1 1,6% 0,0% Zoetermeer 10 15,7% 0,0% Totaal ,0% 4 100,0% Tabel 5: Overzicht naar PI s per jaar Spreiding en aantal gedetineerden per PI in Almere Binnen Alphen Amsterdam Breda Dordrecht Haarlem Heerhugowaart Hoogeveen Hoogeveen Krimpen ad IJsel Lelystad Nieuwersluis Rotterdam Scheveningen Ter Peel Veenhuizen Zoetermeer Tabel 6: Spreiding en aantal gedetineerden per PI in 2011 (totaal 52) Pagina 18

21 Detentieduur In tabel 8 wordt weergegeven hoe lang de detentie duurde 12. Voor het jaar 2011 is het totaal aantal gedetineerden van dit jaar opgenomen in de tabel. De meeste gedetineerden verbleven een korte periode in detentie. In deze groep bevonden zich ook de meeste mensen waarbij het voldoende was dat zij tijdens het bezoek in de PI advies en hulp kregen bij praktische zaken. Duur detentie Aantal januari t/m december 2011 Aantal januari en februari weken tot 1 maand 17-1 tot 3 maanden tot 6 maanden 6-6 maanden tot een jaar 5 1 Meer dan 1 jaar 10 1 Onbekend Totaal Detentieduur in tot 1 maand 1 tot 3 maanden 10 3 tot 6 maanden 6 maanden tot een jaar Meer dan 1 jaar Onbekend Tabel 8: Detentieduur in 2011 Recidive (0) Het terugdringen van recidive is een belangrijk doel van de pilot. In het voorstel van de pilot is opgenomen dat een traject als succesvol wordt betiteld wanneer de betrokken gedetineerde gedurende de pilot, die twee jaar duurt, niet recidiveert. Voor de gedetineerden die in 2011 bezocht zijn en nazorg kregen, geldt dat zij nog niet allemaal een jaar in beeld zijn 14. Hierdoor zou een uitspraak over hun recidivegedrag te voorbarig en onbetrouwbaar zijn Veel personen die uitstromen uit een PI hebben een relatief korte detentieduur. Volgens een rapportage van DJI (Gevangeniswezen in getal, 2011) komt 50% van de gedetineerden binnen een maand weer vrij. De gemiddelde detentieduur is vier maanden. De rij onbekend in de tabel heeft te maken met ontbrekende gegevens, bijvoorbeeld doordat de gedetineerde niet is aangemeld via het DPAN óf omdat er geen navraag meer gedaan kon worden bij de gedetineerde omdat de contactgegevens hiervoor ontbraken (6x). Landelijk wordt de recidive onderzocht tijdens een periode van één of vijf jaar na de laatste detentie. Pagina 19

22 Resultaten na een jaar Er is (nog) geen enkele melding van gedetineerden die door de trajectbegeleiders bezocht zijn die opnieuw in detentie kwamen in de periode maart 2011 tot maart Hoewel dit een zeer goed resultaat is (100%), durven we nog niet voluit te juichen. De resultaten kunnen we immers pas goed op hun waarde schatten na een langere tijd. De beantwoording van de vraag na afloop van het tweede jaar zal dan ook spannender zijn: zijn de gedetineerden die tijdens het eerste jaar nazorg geboden is zodanig geholpen dat zij niet zijn terugvallen in criminaliteit? 14 ex-gedetineerden zijn tijdens het 1 e jaar buiten beeld gebleven. Twee gedetineerden die niet bezocht zijn door de trajectbegeleiders omdat de melding te laat binnen was, zijn terug gevallen. Enkele ex-gedetineerden hebben de hulp op het gebied van zorg voortijdig gestaakt en in een aantal situaties kon geen goede hulp geboden worden doordat de situatie dit belemmerde en/ of de mogelijkheden voor hulp te beperkt waren. Er is namelijk nog steeds sprake van een aantal knelpunten, waaronder gebrek aan inkomen en onderdak. Het is dan ook reëel om aan te nemen dat de uitkomsten van het tweede pilotjaar lager zullen liggen. De voorlopige conclusie is evenwel dat het doel (terugdringen van recidive) voor het 1 e pilotjaar ruimschoots gehaald is. Pagina 20

23 4. Gegevens 5 basisvoorwaarden In dit hoofdstuk treft u de gegevens over de 5 basisvoorwaarden voor nazorg die met behulp van de Tool van het WODC zijn bijgehouden tijdens het eerste pilotjaar van de (ex-)gedetineerden uit Katwijk. 15 De vijf basisvoorwaarden voor een goede nazorg en maatschappelijk herstel zijn: 1. Een geldig identiteitsbewijs. 2. Inkomen uit werk of (tijdelijk) een uitkering om direct na ontslag uit detentie in het eerste levensonderhoud te kunnen voorzien en indien arbeid niet haalbaar is een vorm van dagbesteding. 3. Huisvesting/ onderdak direct na ontslag uit detentie. 4. Inzicht in schulden en (indien mogelijk) een plan voor schuldhulpverlening. 5. Het vaststellen van zorgbehoeften en (indien van toepassing) het zorgen voor een passende indicatie en het realiseren van (continuïteit van) zorg. De gegevens zijn bijgehouden direct voor de detentie en direct na vrijlating 16. Deze gegevens geven inzicht óf er sprake was van verandering in de problematiek van de 5 basisvoorwaarden. Deze 5 voorwaarden zijn immers van groot belang voor een succesvolle terugkeer na detentie. In de tabellen staan de aantallen vermeld met telkens een kolom toelichtende informatie gedetineerden zijn wel al bezocht (waarvan 1 uitgezet vanwege illegaal verblijf) maar zijn nog niet in vrijheid gesteld. Voor een goed vergelijk zijn de 10 gedetineerden die op 1 maart 2012 nog in detentie zaten niet opgenomen in de tabellen. Dit volgt in de 2 e rapportage Van 11 personen, voornamelijk uit januari en februari 2011, zijn geen gegevens bekend. Er vond met hen geen gesprek plaats met een trajectbegeleider en vanuit het DPAN was ook geen nadere informatie beschikbaar. In het eerste pilotjaar is nog niet van iedere gedetineerde de situatie na 6 maanden in kaart gebracht omdat hiervoor simpelweg de tijd ontbrak. Bovendien ontbrak de input van de gemeentelijke coördinator nazorg ex-gedetineerden vanwege ziekte waardoor er geen (volledige) informatie beschikbaar was. Bijvoorbeeld over het verloop en de stand van zaken rond inkomen en een eventueel gestart traject voor toeleiding naar werk. In de tweede rapportage streven we er naar om deze uitkomsten (na 6 en 12 maanden) wel op te nemen. Tijdens de inventarisatie door de trajectbegeleiders bleken meer dan eens andere gegevens naar voren te komen dan in het DPAN-formulier van desbetreffende persoon vermeld stond. In het formulier, aangeleverd vanuit de PI stond bijv. vermeld dat de gedetineerde geen schulden had; tijdens het gesprek bleek dan dat dit onjuist/ niet volledig was opgegeven door de gedetineerde. Pagina 21