Verein Furka-Bergstrecke Sectie Nederland DE TANDSTAAF

Transcriptie

1 Verein Furka-Bergstrecke Sectie Nederland DE TANDSTAAF Nummer 1 - Maart 2014

2 Boven: Het primitieve onderkomen in Realp uit begin jaren 90 (foto Jan Rümke) Onder:...is intussen vervangen door de nieuwste werkplaatsuitbreiding (foto Ed Groenendijk)

3 Nummer 1 - Maart 2014 In dit nummer 2 Van de redactie 3 Van de voorzitter 4 Stomen in de Harz Stoom als dagelijkse kost Sectie Nederland 6 Geschiedenis van de NOLS Boemelen in Noordoost-Nederland 9 VFB-NL nu ook op LinkedIn Nu ook online met elkaar verbonden 10 Fronarbeit 2014 Bij de DFB is altijd wat te doen 11 Dienstregeling en tarieven Algemene informatie Adressen, tips en informatie Agenda 15 maart 2014 Ledenvergadering VFB Sectie Nederland te Arnhem 21 juni 2014 Opening rijseizoen DFB Kijk voor de actuele agenda op Redactiesluiting Tandstaaf : 13 april 2014 Tips voor de agenda? mail naar tandstaaf@furkabahn.nl Foto omslag: Peter Deuss

4 Van de redactie Het nieuwe jaar is aangebroken! De redactie wenst u uiteraard alle goeds voor 2014 en we hopen dat het voor u allen én voor onze Strecke een succesvol en plezierig jaar zal worden. Ook het komende jaar proberen wij u in de edities van de Tandstaaf van alle interessante en leuke verhalen op de hoogte te brengen. Deze Tandstaaf is in die zin bijzonder dat voor de laatste maal Hans Croes zijn bijdrage als voorzitter levert. Na bijna tien jaar voorzitterschap (en tientallen bijdragen aan dit blad!) geeft Hans het stokje over aan zijn opvolger. Wij willen Hans enorm bedanken voor de fijne samenwerking de afgelopen jaren en het (bijna) altijd op tijd aanleveren van zijn stukje! In deze Tandstaaf kunt u verder lezen over de Jaarvergadering van de VFB Sectie Nederland die op zaterdag 15 maart a.s. plaatsvindt in Arnhem. Ook de nieuwe DFB Dienstregeling voor het komende rijseizoen vindt u elders in deze editie evenals twee interessante spoorse verhalen van onze reporters Jacob van der Woude en Henk Huisman. Genoeg leesvoer dus in deze eerste editie van Heeft u zelf nog spannende verhalen die betrekking hebben op spoor in de breedste zin van het woord? Aarzel dan niet en stuur deze met een aantal foto s naar ons op (redactieadres vindt u in de colofon achterin deze Tandstaaf). We hopen u weer te ontmoeten op 15 maart a.s. in Arnhem! Diederik van Nimwegen Heeft u uw contributie al betaald? Jeroen Wolff 80% van de leden heeft zijn of haar contributie 2014 al betaald. Rest nog de laatste 20%. Wij danken alle leden voor hun bijdragen en giften. Bij de Tandstaaf van december 2013 zat de factuur voor de contributie Bent u de factuur kwijt of heeft u vragen, neem dan contact op met onze penningmeester. Gerard Geist Tel ( s avonds na 19:00 uur) penningmeester@furkabahn.nl Het bestuur van de VFB Sectie Nederland nodigt u uit voor de Jaarvergadering op zaterdag 15 maart 2014 te Arnhem Meer informatie in de bijlage 2 De Tandstaaf

5 Van de voorzitter Het eerste bericht van 2014 en het laatste van ondergetekende in functie. Vanaf 2005 heb ik in diverse bestuursamenstellingen de vereniging mogen leiden. Ik kan terugkijken op een hele prettige samenwerking binnen het bestuur. De ledenvergaderingen zijn in die tijd door vele leden bezocht, waarvoor ook mijn dank. De vergaderingen in Zwitserland waren een hele openbaring, je raakt er weliswaar aan gewend, maar ik ben blij dat we het in Nederland gewoon zijn anders te doen. Verder blijf ik trots dat we, als betrekkelijk kleine sectie, in staat zijn ieder jaar weer 3 werkweken te vullen. Gelukkig hebben we onze vaste weken weer terug weten te krijgen, na de wat overhaaste acties van één van onze Duitse vrienden. Ook aan alle Froni s mijn dank voor hun onverzettelijkheid en flexibiliteit. Uiteraard ook mijn grote dank aan de redactie van dit blad. Zonder hen zou u niet in staat zijn dit te lezen en het valt zeker niet altijd mee bijtijds alles weer klaar te krijgen voor de drukker. Tenslotte mijn dank aan alle andere leden die zich elk jaar weer volledig belangeloos inzetten voor de vereniging. Ik wens mijn opvolger veel succes en plezier in zijn functie. Ik hoop velen van u te mogen verwelkomen, voor de laatste maal als voorzitter, op onze voorjaarsvergadering in Arnhem op zaterdag 15 maart. Tot dan. Hans Croes In Oberwald is afgelopen jaar een nieuw dienstgebouwtje gebouwd in de voor deze streek typische bouwstijl. Het gebouw is in gebruik als pauzegelegenheid voor het treinpersoneel en als technische ruimte. (foto Peter Witkop) Nummer 1, maart

6 Stomen door de Harz Stoom als dagelijkse kost Minstens acht keer per jaar komen wij in de Harz, in Hohegeiss gemeente Braunlage. De Harz ligt in midden Duitsland en was ten tijde van het IJzeren Gordijn half Oost-Duits en half West- Duits. Het Harzgebergte is een middengebergte met een aantal toppen rond de duizend meter. In Hohegeiss hebben wij een appartement en genieten in de Harz van oude stadjes met historische panden, kerken, kloosters en terrasjes, de natuur (veel wandelen) maar zeker ook van stoom!! Ongelooflijk wat daar op 500km van Utrecht rond rijdt. Je waant je echt in de tijd van je grootouders want de stationnetjes zijn ook minstens 100 jaar oud. De HSB, Harzer Schmalspur-Bahnen, totaal circa 140km, is eigenlijk een samensmelting van drie oudere spoorwegmaatschappijen in de Harz: de Harzquerbahn, een traject van 60km tussen Wernigerode en Nordhausen Nord; de Selketalbahn, circa 50km tussen Gernrode en Eisfelder Talmühle aan de Harzquerbahn, en de Brockenbahn. De Brockenbahn is een betrekkelijk kort Henk Huisman traject maar het duurt wel circa 50 minuten voordat een zware stoomloc puffend en stampend met zeven rijtuigen er achter op de top van de Brocken (1142 meter hoog) aankomt. Geweldig, wat een kracht!! De trajecten Harzquerbahn en Selketalbahn worden beperkt onder stoom bereden. Tussen de door stoomlocs getrokken treinen rijden er Dieseltriebfahrzeugen, als lokaal openbaar vervoer. Vanuit elke plaats van de HSB, hoe ver dan ook gelegen vanaf de top van de Brocken, kan je met een stoomtrein naar de Brocken rijden. Dan moet je wel vóór half negen op het station van Quedlinburg of Nordhausen Nord staan maar de dienstregeling is zo gepland dat dit kan. Veel mensen doen dit ook, want de treinen naar de Brocken puilen uit!! Het traject naar de Brocken wordt volledig onder stoom gereden. De Brockenbahn sluit aan op de Harzquerbahn op het stationnetje Drei Annen Hohne. Meerdere keren per dag staan daar dan ook drie stoomtreinen tegelijk opgesteld (zie de 4 De Tandstaaf

7 foto) en is er veel bedrijvigheid. Meestal wordt daar ook water ingenomen e.d. en worden locs verwisseld om er voor te zorgen dat de Brocken met de neus vooruit beklommen wordt. De HSB houdt dus niet een museumlijntje in stand maar voert een volledige commerciële diensregeling zeven dagen per week het hele jaar door! Wat er aan stoomlocs rond rijdt is heel bijzonder. Te beginnen met zo n 15 stuks 1 E 1 van 12,5 meter lang. Daarnaast nog een paar kleinere stoomlocs. Voor Sondernfahrten heeft men zelfs 3 stuks Mallet-lokomotieven van rond Zoals de foto toont wordt moeiteloos de Brocken gehaald, wel met een paar rijtuigen minder. Het zal duidelijk zijn; voor ons is elke keer dat we een weekje in de Harz zijn een sensatie. Ons standaard rondje is dan ook wandelen Het uitgebreide netwerk van de HSB van Hohegeiss naar Benneckenstein, met de stoomtrein van vijf over half drie van Benneckenstein naar Sorge ( 2= pp) en dan weer terug wandelen van Sorge naar Hohegeiss. Wie meer wil weten over de Harz en de HSB kan me uiteraard bellen, zie de Colofon/Bestuur. Op station Drei Annen Hohne zijn regelmatig kruisingen met drie stoomtreinen te bewonderen (alle foto s Henk Huisman) Nummer 1, maart

8 Geschiedenis van de NOLS Boemelen in Noordoost-Nederland Een van de voorvechters voor een spoorlijn in Oost Nederland was de industrieel en Tweede Kamerlid Jan Willink uit Winterswijk. Hij was enorm gefascineerd van de stoomtreinen en hij heeft in de Achterhoek diverse spoorlijnen laten aanleggen. Hierdoor kreeg hij ook de naam Spoor Jan. Hij wilde een spoorlijn laten aanleggen van het Ruhrgebied via Winterswijk naar Harlingen. Uit Duitsland kon men dan steenkool invoeren en uit Winterswijk en Twente textielproducten. Voor Jan Willink was de afwijzing van de spoorlijn naar Harlingen een grote disillusie, want hij kreeg geen concessie voor de aanleg. In 1888 dient hij een hernieuwd concessie-ontwerp in voor Jacob van der Woude een verbinding naar Delfzijl. Naar Delfzijl kreeg hij meer bijval en er werden steeds stukken spoorlijn aangelegd in de Achterhoek en in Twente. In 1896 overleed Jan Willink, waarna zijn zoon A. Willink zijn initiatieven overnam. Deze lukte het om Minister Lely enthousiast te maken om de Wet voor de Noord- Ooster-Lokaal-Spoorweg in 1898 door de Eerste en Tweede Kamer te loodsen. Direct daarna zette A. Willink zich in om in 1899 de Spoorwegmaatschappij NOLS (Noordoosterlocaalspoorweg- Maatschappij) op te richten met zetel in Zwolle. Toen de NOLS de concessie had kon men over gaan tot de uitvoering. De Staatspoorwegen Station Gieten in 1915 (foto: 6 De Tandstaaf

9 kregen van de NOLS de exploitatie van de lijn. Het tracé Winterswijk- Almelo-Mariënberg-Coevorden- Emmen-Stadskanaal-Zuidbroek- Weiwerd-Delfzijl kreeg zijn gestalte en direct begon men aan de onteigeningsprocedures. In Uiterburen waren twee grote obstakels. Daar bevond zich een enorm mooie zandheuvel aan de Kleiweg (thans Galgeweg). Deze was ontstaan in het laatste deel van de IJstijd uit Scandinavië. Men kon dit zand best gebruiken voor de spoorbaanaanleg. Zo ontstond er grote schade aan deze unieke heuvel. De huisjes bleven staan en men ging er ook nog eens dwars door de heuvel heen. Het is doodzonde, dat men zo een natuurmonument heeft beschadigd. Verderop heeft men ook Smitshoogte afgegraven. Dit was een eilandje in de toenmalige Dollard, die tot Uiterburen kwam en was ook ontstaan door de laatste stuiptrekkingen van de IJstijd. Men heeft bij het afgraven van dit eilandje onder andere urnen en een oude munt gevonden. Toen de N33 werd aangelegd kwamen de restanten van de zandheuvel (voormalig eilandje) te voorschijn door het mooie gele zand in de sloten ernaast. Dit alles voor een spoorlijn, die op voorhand onrendabel bleek te worden. Aan de spooraanleg werkten vooral mensen uit Zuid-Nederland, vooral uit Zeeuws-Vlaanderen en Elzas- Lotharingen. Veel familienamen in de provincie Groningen herinneren hier tot op de dag van vandaag nog aan. Al deze mensen zorgden, dat de middenstand in de plaatsen waar de spoorlijn werd aangelegd tot grote bloei kwam. Het centrum van Zuidbroek lag rond 1900 niet bij het Winschoterdiep maar rond de kerk. Dus werd door de Op 1 mei 2011 werd station Veendam feestelijk heropend voor reizigersverkeer, met Arrivatreinstel en STAR-loc TE-5933 (foto nl.wikipedia.org) Nummer 1, maart

10 Goederentrein bij het voormalige station Rolde, 1961 (foto: notabelen van Zuidbroek en Uiterburen geëist dat ook hier in het centrum een station moest komen op het punt van Uiterburen en Heiligelaan. Het werd geen station van steen maar een houten gebouw met als titel Halte Zuidbroek-Noord. De bewoners van het kasteeltje Vredenburg (aan de Heiligelaan) wilden een pad van af hun woning naar het stationnetje, want zij hadden op meerder plaatsen grond in hun bezit in Zuidbroek en Uiterburen, en die wilde men uiteraard kunnen bereiken. Daarom werd een pad aangelegd naar het stationnetje, wat later de naam Haltepad kreeg. Aan het Haltepad werden daarna allemaal dubbele woningen gebouwd, waarin personeel van de spoorwegen ging wonen. Het Haltepad werd van af Uiterburen verhard met steenslag en moest een breedte hebben, zodat de koets van de Vredenburg en een wandelaar elkaar konden passeren. In 1910 werd de spoorlijn geopend. Aan de lijn lagen de volgende stations: Zuidbroek, Zuidbroek- Noord, Noordbroek, Nieuwscheemda -'t Waar, Nieuwolda, Wagenborgen, Weiwerd, en Delfzijl. De spoorlijn had een lengte van 26 km tot Weiwerd waar het aansloot op het Woldjerspoor naar Delfzijl. Echter de verwachte producten uit de Achterhoek en Twente zijn eigenlijk nooit via deze lijn naar Delfzijl gebracht. Van de trein werd nagenoeg geen gebruik gemaakt. Men heeft nog geprobeerd hier met dieseltreinen te rijden, maar vanaf 1934 werd al begonnen met de sluiting van delen van de lijn. In 1938 werden de sporen door de NS overgenomen en hield de NOLS op te bestaan. Gedurende de Tweede Wereldoorlog beleefde het spoor een kleine opleving, maar daarna ging het snel bergafwaarts en sneuvelde eerst het reizigersvervoer, en later ook het goederenvervoer op grote delen van de voormalige NOLS-lijnen. Uiteindelijk bleven alleen tussen Almelo en Mariënberg en tussen Zwolle en Emmen treinen rijden. Tussen Zuidbroek en Stadskanaal bleef het spoor liggen voor goederenverkeer, en vanaf 2011 rijden tussen Zuidbroek en Veendam weer reizigerstreinen. Tussen Veendam en Stadskanaal rijden de stoomtreinen van de STAR. Station Gieten in de nadagen, ca (foto: 6 De Tandstaaf

11 VFB-NL nu ook op LinkedIn Ook op digitaal gebied gaat onze sectie met zijn tijd mee. Naast onze vertrouwde website furkabahn.nl is sinds begin 2014 ook op LinkedIn een speciale groep aangemaakt waarvoor leden en ook geinteresseerden zich kunnen aanmelden. Via LinkedIn is het bijvoorbeeld mogelijk met elkaar te discussiëren of beeldmateriaal uit te wisselen. Daarnaast is het een goede mogelijkheid om onze sectie via uw (zakelijke) netwerken verder bekend te maken. Wanneer u tot deze groep wilt toetreden, ga dan naar linkedin.com, log in met uw LinkedIn account en geef in het zoekveld Verein Furka Bergstrecke sectie Nederland op. Na goedkeuring door de webmaster bent u ook via LinkedIn met onze sectie verbonden. Heeft u nog geen LinkedIn account? Dan kunt u dit via LinkedIn geheel gratis aanvragen. Meer informatie vindt u op linkedin.com. Nummer 1, maart

12 Opgave werkweken 2014 Er is nooit niets te doen in Zwitserland In Zwitserland en Nederland worden voorbereidingen getroffen voor de werkweken Voor de Nederlandse sectie zijn de weken 21, 34 en 35 gereserveerd. Week 21 en 35 zijn inmiddels volgeboekt. In week 34 zijn nog de nodige plaatsen vrij. Dus als je zin hebt in een geweldige week ontspanning in het Zwitserse berglandschap, meld je dan vóór 31 maart aan voor week 34 via Voor vragen over de overige weken kun je terecht bij de groepsleiders: Week 21: Diederik van Nimwegen Week 35: Gerard Geist Meld je aan vóór 31 maart 2014, maar liever eerder want VOL is VOL. En daarmee doelen wij op maximaal 12 personen per werkweek. Meer Nederlanders kunnen de Zwitsers niet handelen. Wil je meer informatie over de werkweken, kijk dan op onze website: of neem contact op met één van de bestuursleden. Tandstaaf kwijt? Bent u net die éne Tandstaaf kwijt? Of heeft u hem uitgeleend en niet meer teruggekregen? Geen nood. Vanuit het archief van de Tandstaaf-redactie zijn van alle Tandstaven vanaf nummer nog enkele exemplaren beschikbaar. U kunt uw collectie aanvullen voor 2,50 per exemplaar, inclusief verzendkosten. Uiteraard alleen zolang de voorraad strekt. Maak 2,50 per exemplaar over op rekening ten name van Verein Furka-Bergstrecke Sectie Nederland te Almelo, onder vermelding van de gewenste edities. U ontvangt de gewenste exemplaren dan zo spoedig mogelijk thuis. 10 De Tandstaaf

13 Dienstregeling 2014 Treinen Realp - Oberwald v.v. Rijdagen: Vrijdag, Zaterdag en Zondag van 21 juni t/m 28 september 2014 Dagelijkse ritten van 7 juli t/m 17 augustus 2014 Reserveren is noodzakelijk! Realp DFB V 10:15 11: :15 3 Tiefenbach DFB V 10:35 11: :35 3 Furka DFB A 11:00 12: :00 3 Furka DFB V 11:25 12: :30 3 Muttbach-Belvédère V 11:35 12: :40 3 Gletsch DFB A 11:56 13: :01 3 Gletsch DFB V 09: :00 13:15 D 16:10 D Oberwald DFB A 10: :25 13:40 D 16:35 D Oberwald DFB V 10: :25 D 13:50 14:45 D Gletsch DFB A 10: :47 D 14:15 15:07 D Gletsch DFB V 10: :20 15:15 2 Muttbach-Belvédère V 11: :45 15:40 2 Furka DFB A 11: :55 15:50 2 Furka DFB V 12: :30 16:10 2 Tiefenbach DFB A 12: :50 16:30 2 Realp DFB A 12: :15 16:51 2 Bijzonderheden: D. Dieseltractie, vrijdag, zaterdag en zondag van 4 juli t/m 28 september. 1. Alléén op zaterdag en zondag van 5 juli t/m 28 september. 2. Alléén op zaterdag en zondag van 16 augustus t/m 7 september. 3. Alléén op vrijdag en zaterdag van 4 juli t/m 27 september Reserveer ruim van tevoren uw zitplaats via Wijzigingen voorbehouden. Tarieven e klasse Stoomtrein Stoomtrein Dieseltrein Dieseltrein Traject Enkele reis Retour Enkele reis Retour Realp - Gletsch v.v. CHF 57,00 CHF 94,00 Realp - Furka v.v. CHF 37,00 CHF 59,00 Realp - Oberwald v.v. CHF 73,00 CHF 121,00 Gletsch - Oberwald v.v. CHF 29,00 CHF 48,00 CHF 19,00 CHF 38,00 Gletsch - Furka v.v. CHF 35,00 CHF 55,00 Nummer 1, maart

14 Over Ons - VFB Sectie Nederland Informatie over de vereniging Oprichting De vereniging is opgericht op 12 mei 1990, als onderdeel van de Zwitserse Verein Furka- Bergstrecke (VFB) Missie De Verein Furka-Bergstrecke Sectie Nederland zet zich in voor het behoud van de historische Furka-Bergstrecke in Zwitserland. De vereniging De VFB Sectie Nederland is onderdeel van de internationale vereniging VFB. De VFB biedt haar leden op allerlei manieren de gelegenheid om zich actief in te zetten binnen de vereniging en informeert hen via het Nederlandse blad De Tandstaaf, het Zwitserse blad Dampf an der Furka en via internet. Giften Giften voor de Sectie Nederland zijn altijd van harte welkom op rekening NL33 INGB ten name van Verein Furka-Bergstrecke Sectie Nederland te Almelo. Kijk voor meer informatie op onze website, Fronarbeit (vrijwilligerswerk) Een belangrijke taak van de vereniging is het onderhoud van de spoorlijn. Hiervoor reizen jaarlijks vele vrijwilligers af naar Zwitserland om zo actief een bijdrage te leveren aan het behoud van de lijn. Ook u kunt meehelpen! Kijk voor meer informatie op onze website, Bestuur Voorzitter Hans Croes Rietgors XC Mijnsheerenland tel voorzitter@furkabahn.nl Secretaris Henk Huisman Munnikhofsestraat AB Deest tel secretaris@furkabahn.nl Penningmeester en ledenadministratie Gerard Geist Wanschersdwarsweg NS Almelo tel penningmeester@furkabahn.nl ledenadministratie@furkabahn.nl Public Relations Peter Westmijze Keizershof DK Arnhem tel beurs@furkabahn.nl Jeroen Wolff Morssingel EZ Leiden tel pr@furkabahn.nl Colofon De Tandstaaf Is een uitgave van de VFB Sectie Nederland en verschijnt 4 keer per jaar. Abonnement Een abonnement op de Tandstaaf kost 10,- per kalenderjaar (buiten Nederland 13,50). Samenstelling: Diederik van Nimwegen Jeroen Wolff Eindredactie: Het bestuur Redactieadres: Diederik van Nimwegen Nieuweweg 45D 2132CL Hoofddorp tel tandstaaf@furkabahn.nl Adverteren Mail naar tandstaaf@furkabahn.nl, of neem contact op met Diederik van Nimwegen Lid worden? Als u het werk van de vereniging wilt steunen, kunt u lid worden. Als lid krijgt u altijd als eerste de actuele informatie en krijgt u korting bij diverse sponsoren én bij de DFB in Zwitserland. Ook kunt u als lid de handen uit de mouwen steken tijdens één van de Fronarbeit-weken in Zwitserland en zo bijdragen aan het behoud van de spoorlijn. Het lidmaatschap van de VFB kost u slechts 45,- per kalenderjaar. Een gezinslidmaatschap kost 67,50 (beiden excl. Tandstaaf) Wilt u lid worden, of wilt u meer informatie, dan kunt u contact opnemen met de penningmeester. Weet u iemand (of uzelf) met interesse voor treinen of een ontspannende werkweek? Meldt hem of haar dan nu aan!

15 Foto: Gerard Geist

16