Van Verzorgingsstaat naar Lokale Participatie. (2)

Transcriptie

1 Van Verzorgingsstaat naar Lokale Participatie. (2) 1. Wortels en uitbouw. Opening parlementair jaar Koning Willem Alexander : einde verzorgingsstaat in zicht, participatiesamenleving komt er aan! Aandacht in binnen en buitenland. Italiaanse krant kopte: Koning kondigt capitulatie verzorgingsstaat aan!. Rutte in Willem Drees lezing: Participatiesamenleving is er al!. Notabene Willem Dreeslezing.(Kim Putters, vandaag) Wortels. Nederland na de grote depressie en de 2 e wereldoorlog. Veel maatschappelijke noden, met name kwetsbare ouderen. Eerste stap in naoorlogse sociale wetgeving : noodwetje Drees Noodvoorziening voor Ouden van Dagen. Tijdelijk! Bijzondere kenmerken. A. Unaniem aangenomen. B. Gold voor iedereen (behalve alcoholisten!). C. Familieomstandigheden deden niet ter zake, doorbreking van de toen nog,wettelijk verplichte familiale solidariteit. Welk mechanisme? 1. Wensen van de eigen achterban worden steeds meer ingebouwd in de publieke besluitvorming over wie aanspraak kan maken op de collectieve middelen. Gestaag is het overgrote deel van onze samenleving rechthebbend geworden : van huurtoeslag, zorgtoeslag, ov-jaarkaart, chipkaart, tot kinderopvangtoeslag. 2. Overname van eigenaarschap van uitvoering en controle. Aanvankelijk in eigen kring. Bode van het ziekenfonds, twee wekelijks. Huurdersverenigingen. Komt geleidelijk in de handen van de overheid. Sociale verzekeringsbank, CIZ, Bureau Jeugdzorg. 3. Verschil tussen noden en wensen verdwijnt gestaag. Achilleshiel van onze verzorgingsstaat (Kees Schuyt). Recht op aanspraak collectieve middelen, entitled.

2 3. Grenzen bereikt. De kanteling. Verzorgingsstaat moest worden bijgebogen om hem niet te laten barsten van Rijn, TK, vorige week. De weg terug langs meerdere lijnen. A. Minder overheid door privatisering (spoor, energie, ptt) of marktwerking (zorgverzekeraars). B. Decentralisatie. Terugkeer van de verzorgingsstaat op lokaal niveau? Hetzelfde voorzieningenpakket,maar in 390 gemeentelijke pakketjes geknipt? Zelfde mechanismen als eerder: respectievelijke achterbannen die hun verlangens en wensen op het bordje van de lokale overheid leggen? Geen onderscheid tussen noden en wensen? Is dat dan nodig? Met de decentralisatie zijn de noden immers niet weg. Groepen/burgers die niet meer delen in fundamentele Europese waarden, die ons destijds de kracht gaven te herrijzen uit de as van de Tweede Wereldoorlog, als vrijheid, gelijkheid, solidariteit en sociale rechtvaardigheid, niet meer kunnen aanhaken, risico van marginalisering. Voorbeelden. Mensen met een huishouden met een inkomen onder de armoedegrens ( ) leven gemiddeld ongeveer 5 jaar korter. Verschil in gezonde levensjaren bedraagt zelfs 14 jaar. (CBS 2014). Burgers met dementie, nu Langdurige werkeloosheid, kindermishandeling meergeneratie ( ) Ook belangrijk hoe je die discussie voert. Economisering van het levenseinde.( Kees Schuyt) Waar is collectieve verantwoordelijkheid op z n plaats, welke aanspraak geeft op collectieve middelen? Waar begint individuele verantwoordelijkheid en die van de maatschappelijke organisaties?

3 C. Minder overheid? Gaat niet over minder overheid maar over een andere overheid in relatie tot zijn burgers en het maatschappelijk middenveld. Geen alternatief voor of vervanging van de verzorgingsstaat. Niet waar de overheid verdwijnt neemt de participatiesamenleving haar plek in. Waarbij de anonimiteit van het CIZ vervangen wordt door de quasi-nabijheid van de keukentafel. Kern: Vergroting eigenaarschap van burger en maatschappelijk middenveld. Voorbeelden. Verder weg maar ook dichtbij. Austerlitz, gemeente Zeist. Wilt U hier oud worden? Meesten wilden dat graag maar aanbod van zorg en woningen sloot niet op elkaar aan. Zorgcoöperatie opgericht, die dat regelt. Lijkt op Hogeloon. Botste wel met landelijke regelingen. Huis met 5 demente bejaarden bij elkaar, gedragen door de omgeving. Dokter met visje. Inspectie. Senioren in Best en het Bijna Thuishuis. Voedselbank. Avondje uit. Nabijheid, eigenaarschap weer teruggehaald niet denken vanuit wetten maar wat er nodig is om gelukkig te zijn en mee te doen. Aansluiting bij de eigen leefwereld en herkenbaarheid. Succes van Buurtzorg. Thomashuizen, de Herbergier. Woningcorporaties, geen vastgoedmagnaten, handelend in derivaten maar weer dienstbaar aan wonen en leefbaarheid in de wijk. Gaat niet vanzelf. Schuurt soms met oude systemen. Voorbeeld dagopvang en Hogeloon.

4 4. Burger en maatschappelijk middenveld opnieuw in positie. Overleg ouderenbonden en van Rijn op 5 november in Amsterdam. Ouderenorganisaties bereid tot samenwerking om de participatiesamenleving vorm te geven. De samenleving van morgen maak je met de ouderen van vandaag (van Rijn). Participatiesamenleving nader in kaart gebracht. Twee vormen: 1. Deelname, gesprekspartner in het beleid. Democratische participatie zou je dit kunnen noemen. Deelnemer aan de discussie tussen noden en wensen. Niet alleen aan de tafel van de overheid, maar ook bij wijkteams, corporaties, zorginstellingen, zorgverzekeraars, wachtkamers van de artsen en ziekenhuizen om het perspectief van de cliënt, burger (opnieuw) inhoud te geven. Clientorganisaties maar ook anderen zoals (WMO)adviesraden belangrijke rol, niet alleen als gespreksgenoot namens hun achterban maar ook om burgers of clienten te ondersteunen wanneer ze zeggen U bent er voor mij. Niet andersom. Cliëntondersteuners belangrijk! Clientorganisaties zijn van oudsher sterk in beleidsparticipatie. Een rol die alleen maar groter wordt. Wel de indringende vraag op tafel: bent U zo werkzaam dat U ook de echt kwetsbaren, degene die niet meer kunnen aanhaken, vaak het vertrouwen in de samenleving al verloren hebben: de oudere dementerende met een pover netwerk, verwarde personen of multiproblem gezinnen representeert. Kent U ze, weet U ze te vinden? 2.Maatschappelijke participatie,eigenaarschap. Naast andere lijn om inhoud te geven aan het willen bouwen aan de participatiesamenleving is welke rol deze organisaties kunnen spelen wanneer burgers in eigen verantwoordelijkheid en beheer maatschappelijke taken willen initiëren en uitvoeren. Denk aan Hogeloon,Austerlitz, de bijna

5 Thuishuizen of voedselbanken. Initiatieven waarin het eigenaarschap wordt terug- of opgepakt. Zowel bij beleidsparticipatie als bij maatschappelijke participatie zie ik bij cliëntenorganisaties een groeiende bereidheid om hun medeverantwoordelijkheid voor de participatiesamenleving te delen. Ook genoemd in het Bestuursaccoord: Er is een beweging van onderop gaande. Brabanders wachten niet langer op de overheid maar gaan zelf aan de slag. Ze voelen zich zelf steeds meer verantwoordelijk voor de toekomst van onze provincie. Zij zoeken naar een eigentijdse invulling van mede eigenaarschap. Willen zich niet alleen beperken tot de traditionele rol om namens een achterban problemen te identificeren en vervolgens op het bordje van de overheid te deponeren. 5. Limburg In overgang van verzorgingsstaat naar participatiesamenleving kunnen cliëntorganisaties nog meer een vitale rol vervullen, zowel bij beleidsparticipatie als bij maatschappelijke participatie. Gaat niet vanzelf. Clientorganisaties in Limburg, Achtergrond: hardnekkige achterstand in gezondheid en participatie. Nieuw coalitieprogramma,trendbreuk milj beschikbaar. Lijkt op Brabantse programma. SP gedeputeerden?! Fundamenteel andere positie voor cliëntenorganisaties. Waar Brabant de subsidies afschaft, kent Limburg een groot belang toe aan de rol van cliëntorganisaties in het oplossen van maatschappelijke uitdagingen op het terrein van gezondheid, armoede en participatie. Kostbare netwerken! Opdracht voor de overkoepelende organisatie Huis voor de Zorg de aangesloten leden te ondersteunen burgerparticipatie actief te bevorderen, met name voor groepen die aan de kant staan, of dreigen te marginaliseren. Niet om alleen om hun ervaringen en verhalen op te halen en neer te leggen op de overlegtafels. Meer nadruk om ze te steunen, als individuele burger of collektief van burgers of clienten meer grip te krijgen op hun eigen leven en daarin zelf keuzes te maken en regie te voeren. Ik pak er één voorbeeld uit. Meer regie op je eigen gezondheid. Gedachte goed Machteld Huber. Positieve gezondheid. Nationaal/internationaal bekend.

6 Inhoud. Arts paar keer langdurig ziek. Wist medisch goed wat ze mankeerde maar ontdekte ook dat herstel ook afhankelijk is hoe je met ziekte omgaat. Een mens is meer dan zijn ziekte of beperking! Veerkracht, zelfredzaamheid en eigen zingeving spelen een grote rol, ook in herstel. Niet alleen objekt van medisch handelen maar ook subjekt. Gezondheid is het vermogen je aan te passen en je eigen regie te voeren, in het licht van sociale, mentale en fysieke uitdagingen van het leven MH) Strijd tegen roken, vaak lage SES met roken, alcohol gebruik, overgewicht wat maakt het leven voor jou nog belangrijk? In de laag wat iemand echt belangrijk vind t zit ook de kracht om daarvoor te gaan: ik wil mijn kleindochter nog zien opgroeien!! Provincie Limburg heeft Huis vd Zorg opdracht gegeven dit concept komende jaren met heel veel(cliënten-) organisaties en overheden, uit te rollen. Tot slot. De oude verzorgingsstaat verdwijnt, de nieuwe is in opbouw. Lokaal, dichtbij. Burgerkracht en medeverantwoordelijkheid zijn daarin vitaal! Noden en wensen opnieuw inhoud geven, waarbij eigen regie, menselijke maat en nabijheid trefwoorden zijn. Clientorganisaties spelen daarin een sleutelrol.