Agri & Food. Bijlagen

Transcriptie

1 Agri & Food Bijlagen

2 2

3 vi Samenvatting Businessplan Meeting Point Akkerbouw Akkerbouw (Midden, Noord en Zuid- West Nederland) Het Meeting Point Akkerbouw is in 2012 van start gegaan met een consortium van 16 bedrijven op twee terreinen: Pootaardappelen en Precisielandbouw. Het cluster Pootaardappelen heeft zijn zwaartepunt in de Noordoostpolder. De bedrijven in het Meeting Point Akkerbouw zijn marktleiders, met een gezamenlijk aandeel van rond de 70% van de wereldhandel. Precisielandbouw is een zeer innovatief terrein met grote perspectieven voor een efficiënter gebruik van meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen. Ook hier doen de belangrijkste spelers mee. Er is een aantal focusbijeenkomsten gehouden met topondernemers. Op basis daarvan zijn 3 expertgroepen gevormd (pootgoed, mechanisatie en bewaring, en precisielandbouw). Deze expertgroepen maken een selectie van geschikte leerdoelen en materialen voor het onderwijs. Het Meeting Point Akkerbouw bevordert de macrodoelmatigheid in het onderwijs door een nauwe samenwerking tussen de opleidingen van Edudelta, AOC Terra en Groenhorst alle belangrijke akkerbouwgebieden in Nederland doen mee. Voor levenlang leren én exportondersteuning werkt het Meeting Point Akkerbouw samen met de Potato Business School in Emmeloord die opgezet is door het bedrijfsleven. Ook studenten in het laatste jaar zullen onderdelen van deze Potato Business School volgen. 1. Profiel Het Meeting Point Akkerbouw richt zich op grootschalige plantaardige productie in open teelten, en daarbinnen op de twee belangrijkste specialisaties: Pootaardappelen (50% van de toegevoegde waarde in de akkerbouw komt voor rekening van de aardappelteelt) en Precisielandbouw (toekomstwaarde). 2. Bijdrage aan innovatie werkveld en onderwijs Alleen in een opleidingsvorm die zelf innoverend is kunnen vaklieden opgeleid worden die innovaties mede vorm kunnen geven en ondersteunen. Innovatie in onderwijs en innovaties in de bedrijven zijn onverbrekelijk verbonden, in nauwe samenwerking met topondernemers en kennisinstellingen (b.v. lectoren van HAO en Praktijkonderzoek Plant en Omgeving- WUR). In ieder van de twee specialisaties zijn groepen van excellente ondernemers gevormd (uit de top- 20%). Zij definiëren de Kritische Prestatie Indicatoren (KPI s) die voor hun bedrijf van belang zijn om de resultaten te verbeteren. Met behulp van experts uit kennisinstellingen en bedrijven worden op basis hiervan thema s voor onderwijs opgesteld, en ontwikkelen deze experts en docenten cursussen/modules om hiervoor 43

4 op te leiden. Daaraan worden innovatieve praktijkopdrachten voor studenten gekoppeld. Het geheel wordt getoetst in Proeven van Bekwaamheid. Figuur: zie het algemene Businessplan CIV. Het leerproces wordt gemonitord via een elektronisch Dashboard dat naast het onderwijs ook de sociale netwerken van de ondernemer weergeeft. Dit Dashboard ondersteunt de deelnemer in het plannen van zijn ontwikkeling en maakt het voor onderwijsinstellingen mogelijk die ontwikkeling te ondersteunen met gericht cursusaanbod. Het Dashboard draagt ook bij aan verbetering van het imago van de sector: een akkerbouw- ondernemer mag dan vaak alleen werken, hij kan alleen excellent zijn als hij deelneemt aan een lerend netwerk. De moderne boer is zzp er avant la lettre. De opzet van het Dashboard is weergegeven in figuur 1. Figuur 1: Monitoring van het ontwikkelings- en leerproces via het Dashboard De programma s gericht op de KPI s gelden voor een beperkte tijd, daarna volgt een nieuwe ronde ter actualisering in een cyclus van 2-4 jaar. De innovatieve waarde voor het onderwijs is vooral gelegen in het bedrijfsgericht maken, en het laten werken van studenten aan concrete, relevante praktijkvragen. Een tweede innovatie is het invoeren van MBO- minoren voor studenten van ROC s en AOC s om beter te voorzien in de behoeften van de toeleverende industrie en handel aan medewerkers met een combinatie van technische, economische en teelt kennis. Het MP Akkerbouw werkt landelijk, en wil door instroom uit de drie akkerbouwregio s en onderwijsactiviteiten daar, de arbeidsmarkt in die drie regio s voorzien. De Gemeente Noordoostpolder steunt het MP Akkerbouw vanwege het grote economische belang van ket akkerbouwcluster in de gemeente (meer dan 30% van de economische activiteit in de gemeente is gebaseerd op de akkerbouw). 44

5 3. Landelijke samenwerking De belangrijke regio s voor Akkerbouw in Nederland zijn Noord (Groningen en Friesland), Midden (Flevoland) en Zuid- West (Zeeland en West- Brabant). Deze regio s worden bediend door respectievelijk AOC Terra, Groenhorst en Edudelta. Deze drie instellingen participeren in het MP Akkerbouw. Voor onderwijsinstellingen is de roostering van doorslaggevend belang. Omdat de jaarindeling verschilt per locatie, wordt afgesproken één dag in de week in te roosteren voor akkerbouw. Landelijke themadagen, synchrone videolessen, bedrijfsbezoeken, docententrainingen etc. worden op die dagen georganiseerd. Het zwaartepunt van het MP Akkerbouw ligt zowel geografisch als economisch in Flevoland, maar themadagen etc. zullen in de verschillende regio s worden georganiseerd. Daarnaast zet het MP Akkerbouw, in samenwerking met de sociale partners, in op het ontwikkelen van flexibel leren, o.a. e- learning, zodat plaats en tijd veel minder een hinderpaal volgen. Flexibel leren is vooral van belang voor zij- instromers in de sector die geen deel kunnen nemen aan reguliere opleidingen, ook niet via het BBL- systeem. 4. Sectorvisie en arbeidsmarkt Primaire productie is de helft De Nederlandse akkerbouw telt in bedrijven met een areaal van ha, voornamelijk in Flevoland, Groningen/Noord Friesland en Zeeland/West Brabant. De helft daarvan (11.900) zijn gespecialiseerde akkerbouwbedrijven, en daarvan zijn er pootgoedbedrijven. De productiewaarde is ca. 2,4 miljard Euro, waarvan 1,2 miljard uit de aardappelteelt komt. De directe werkgelegenheid bedraagt ca mensjaren. Het binnenlandse akkerbouwcomplex als geheel is veel breder. Niet alleen de akkerbouw maakt daarvan deel uit, ook de graanverwerking, de aardappelverwerking, de suikerindustrie, de bloemverwerking, de margarine, zetmeel- en overige voedings- middelenindustrie, en de hieraan toeleverende bedrijven. Tot de leveranciers aan het akkerbouwcomplex behoren onder meer de loonwerkbedrijven, de kunstmestindustrie, de producenten van gewasbeschermingsmiddelen en zaden, de transportbedrijven en de zakelijke dienstverlening. Ook de activiteiten van distributiebedrijven rondom de export en consumptie van bewerkte en onbewerkte akkerbouwproducten vallen onder het akkerbouwcomplex. Het akkerbouwcomplex gebaseerd op binnenlandse agrarische grondstoffen bedroeg 4,4 mld. euro in Daarvan is 2/3 gebaseerd op exportactiviteiten. De werkgelegenheid buiten de primaire bedrijven bedraagt ca mensjaren. Het buitenlandse akkerbouwcomplex, gebaseerd op handel, transport en verwerking van buitenlandse agrarische grondstoffen, is 6x zo groot als het binnenlandse complex (24,5 miljard Euro). Het Meeting Point Akkerbouw richt zich op het binnenlandse akkerbouwcomplex. 45

6 Tekort aan arbeidskrachten De werkgelegenheid in het binnenlandse akkerbouwcomplex bedraagt ruim banen, waarvan 1/3 in de primaire productie (zie figuur 2). Figuur 2: Werkgelegenheid van het binnenlandse akkerbouwcomplex (uit: Het Nederlandse Agrocomplex 2011, LEI, 2012) In het hele land en op alle niveaus (MBO- 2 tot en met HBO) studeren in totaal ongeveer 200 studenten akkerbouw. Van deze studenten is meer dan 90% bedrijfsopvolger en dus niet beschikbaar als werknemer voor de sector. Het is dus niet verwonderlijk dat Aequor een tekort verwacht op alle niveaus (figuur 3). Figuur 3: Vervangingsvraag en personeelstekorten in teelten per MBO niveau (De arbeidsmarkt in 2016, Aequor, 2011) Voor de toelevering en handel in de akkerbouwsector bestaan geen gespecialiseerde opleidingen. Het MP Akkerbouw wil daarom voorzien in oriëntatiemogelijkheden op de akkerbouw voor studenten van het technische en economische MBO. 46

7 5. Ambitie en missie Bedrijven in de Akkerbouwsector hebben grote behoefte aan meer en aan betere werknemers op MBO- niveau. MP Akkerbouw stimuleert de vorming van top- leeromgevingen die werkenden en MBO- studenten laten leren in echte praktijksituaties. Zo worden zij beter inzetbaar, kunnen meer bijdragen aan praktische innovaties op de werkvloer en voldoen beter aan de behoeften van het bedrijfsleven. Jongeren die nieuwe technieken en werkwijzen kunnen helpen invoeren, oudere werknemers die vitaal blijven, en vooral, voldoende werknemers om alle orders af te handelen. De missie van het MP Akkerbouw is: Het opleiden van innovatieve studenten en werkenden voor de akkerbouwsector, in voldoende aantallen om de gewenste nieuwe ontwikkelingen in het bedrijfsleven, zowel in teelt, techniek als bedrijfsvoering, vorm te kunnen geven. Dit kan alleen bereikt worden als bedrijfsleven, onderwijs, kennisinstellingen en regionale overheden samenwerken. De bijdrage van het bedrijfsleven ligt in expertise, in faciliteiten en ook in het bieden van een aantrekkelijke werkomgeving met loopbaan- perspectief aan jongeren, inclusief ontwikkelingsmogelijkheden. Het onderwijs organiseert een flexibel, praktijkgestuurd leerproces van studenten en werkenden en schakelt hiervoor structureel experts van bedrijven en kennisinstellingen in. Kennisinstellingen vertalen onderzoeksresultaten in onderwijs, maar pikken ook praktijkvragen op voor hun onderzoek. Regionale overheden zorgen voor inbedding van het akkerbouwonderwijs in de bredere kaders van het arbeidsmarktbeleid en gebiedsontwikkeling. De ambitie kan ook alleen bereikt worden als een nauwe samenwerking wordt aangegaan tussen teeltopleidingen en technische opleidingen. Dit kan via gemeenschappelijke minoren en masterclasses. De voornaamste kansen liggen bij Loonwerkopleidingen en bij Cumela. Het innovatieve van het Meeting Point Akkerbouw zit in drie onderdelen: het werken met KPI s van concrete ondernemers om onderwijs relevant te maken voor het verbeteren van bedrijfsprestaties; gezamenlijke onderwijspakketten groen en technisch onderwijs; een onderwijspakket dat gecertificeerd is met een Proeve van Bekwaamheid, gestuurd door het bedrijfsleven. 47

8 6. Organisatie LTO Nederland heeft met het onderwijsveld (de AOC s) het initiatief genomen om via concentratie de kwaliteit van de opleidingen te garanderen met behoud van de instroommogelijkheid voor jongere studenten op drie locaties, één in ieder akkerbouwgebied. 2 LTO heeft een Stuurgroep Akkerbouwonderwijs ingesteld om dit proces te begeleiden. Het Meeting Point Akkerbouw zorgt voor bundeling van het akkerbouwonderwijs en geeft daarmee vorm aan de door bedrijfsleven en onderwijs zelf geformuleerde macrodoelmatigheid. Het MP Akkerbouw is een consortium dat vooralsnog zonder rechtspersoonlijkheid wordt opgezet, met Groenhorst als penvoerder en Emmeloord/Dronten als vestigingsplaats. Trekker van het MP Akkerbouw is Robert Metselaar, locatiemanager van PTC + Dronten, het Praktijktrainingscentrum, een bedrijfsonderdeel van de Aeres Groep. Bij de mid- term review in 2015 zal deze netwerkvorm weer worden bezien. Het algemene beleid van het Meeting Point wordt besloten in het Partneroverleg. Voor het initiële onderwijs is er een apart overleg tussen de aangesloten onderwijsinstellingen en de Stuurgroep Akkerbouwonderwijs van LTO Nederland. De relatie naar PBT en EZ verloopt via de penvoerder. Figuur 4: Governance Meeting Point Akkerbouw 2 A.H. Alblas: Akkerbouwonderwijs, vernieuwing en concentratie (2011) 48

9 7. Partners Het Meeting Point Akkerbouw is in september 2012 van start gegaan als een netwerk van bedrijven (meerderheid) en onderwijs. De Founding Fathers zijn: Landelijke organisaties LTO Nederland Bedrijven uit de pootaardappelensector Tolsma Techniek Omnivent HZPC Den Hartigh Agrico NAK Bedrijven uit de precisielandbouw Dacom Altic BV New Holland Kverneland Group Benelux Agrometius BV PTC + Dronten AOC s Edudelta AOC Terra Groenhorst ROC- partners Friesche Poort Landstede HBO, WO, kennisinstellingen CAH Vilentum STOAS Vilentum WUR- PPO Overheden Gemeente Noordoostpolder Het netwerk staat open voor scholen (met name ROC s) en overheden die willen aansluiten. Activiteiten staan open voor alle werkenden. Voor nieuwe bedrijfsleden geldt een toets op de intentie om pre- concurrentieel samen te willen werken. 8. Doelstellingen Het MP Akkerbouw wil voor de studenten en werkenden het volgende realiseren: MBO- Minoren Keuzepakket (Pootaardappelen/Precisielandbouw) met Masterclasses Themadagen Innovatieve praktijkopdrachten Flexibele systemen van (e)- learning Het MP Akkerbouw is het samenwerkingskader tussen AOC Terra, Groenhorst en Edudelta voor het funderende akkerbouwonderwijs in MBO- minoren, b.v. voor videolessen van bedrijfsexperts en vakdocenten. Deze lessen worden uitgewisseld via videoconferencing, en zullen ook te volgen zijn voor werkenden. 49

10 De opbouw van het onderwijs kan samengevat worden als: basis (eerste 2 jaar, per school apart ingericht); minor (blokken van uur over een thema; master/keuzeblok (240 uur). Minor: ordening van standaard leerstof, het hier- en- nu, gebruik apparatuur leren Master: extra leerstof (verdieping- verbreding- verzwaring), ontwikkeling, achtergronden/principes apparatuur De studenten kunnen het specialistische aanbod van het Meeting Point volgen via de vrije keuze van 240 uren. Daardoor staat het Meeting Point los van wijzigingen in de kwalificatiestructuur. De standaard opbouw van het keuzepakket (Pootaardappelen of Precisielandbouw) is weergegeven in Tabel 2. Inhoud keuzepakket Uren Theorie (50% afstand, 50% master) 60 praktijktraining 60 themadagen, excursies, events 20 innovatieve praktijkstage Uitvoeringslocaties MP Akkerbouw heeft het zwaartepunt in Emmeloord/Dronten. Uitschenkpunten: Groningen (AOC Terra), Emmeloord (Groenhorst), Goes (Edudelta) en Leeuwarden (Nordwin College, alleen Pootaardappelen). 10. Duurzaamheid De duurzaamheid van het Meeting Point wordt verzekerd door het keuzedeel te certificeren via de paritaire commissie met een Proeve van Bekwaamheid zodat deelnemende scholen het gehele pakket aanbieden, en roostertechnische bereikbaarheid gegarandeerd blijft. Daarnaast wordt vanaf 2015 nagegaan of in andere CIV s gehanteerde preferentiële plaatsing van afgestudeerden bij bedrijfspartners tegen een succespremie een mogelijkheid is. 50

11 11. Deelnemersaantallen Prestatieindicatoren groen BOL grijs BOL minoren master afstands- onderwijs BBL AOC in uit in uit uur precisielandbouw 40 pootaardappelen Instroombevordering: VMBO'ers uitnodigen voor snuffelstages; Bèta Mentality model toepassen- m.n. het mensgerichte bij toelevering en handel - en ook het mensgerichte bij de akkerbouwer (coach- netwerk- experts) zie Dashboard. Uitstroombevordering: Plaatsing bij bedrijven in de 'periferie' innovatieve stages. 51

12 12. Samenvatting begroting Meeting Point Akkerbouw Uitgaven Totaal Menskracht (in kind) Menskracht (in geld) Huur (in geld) Onderwijsverzorging (geld) Inkoop materialen Ontwikkelkosten flexleren/ontwikkelteams PR/instroomverbreding (geld) Totaal geld Totaal in kind Inkomsten Totaal Bijdrage bedrijven geld Bijdrage bedrijven in kind Bijdrage onderwijs geld Bijdrage onderwijs in kind Bijdrage overheid e.a. in geld Bijdrage landelijk CIV Totaal geld Totaal in kind Totaal Saldo geld Saldo in kind