Agri & Food. Bijlagen

Transcriptie

1 Agri & Food Bijlagen

2 2

3 ix Samenvatting Businessplan Meeting Point Melkveehouderij Melkveehouderij (Noord, Midden en Zuid Nederland) De Nederlandse melkveehouderijsector heeft een toegevoegde waarde van 8 miljard Euro, met arbeidsjaren ca in de primaire productie en in de toeleverende en verwerkende industrie. De meeste werkgelegenheid in de primaire productie ligt in Noord en Oost Nederland. Het agrarisch onderwijs levert zo n gediplomeerden (niveau 1 t/m 4) per jaar voor de primaire productie. Voor de toeleverende industrie bestaan geen gespecialiseerde opleidingen met een combinatie van technische en veeteeltkennis. Hier gaat wat aan veranderen! Het Meeting Point Melkveehouderij speelt in op de prioriteiten die leven in de sector Melkveehouderij met experts uit het bedrijfsleven en onderwijs. Bedrijven uit de genetica, voeders, huisvesting en melkwinning zijn betrokken. De ontwikkeling van de Dairy Campus in Leeuwarden biedt op termijn vele mogelijkheden om (oud) studenten kennis te laten maken met de laatste ontwikkelingen in de melkveehouderij en het toegepast onderzoek dat hier plaatsvindt. Het Nordwin College (trekker), Groenhorst en Prinsentuin College zijn de steunpunten in Noord, Midden en Zuid die het Meeting Point het hele land laten bedienen, zodat alle opleidingen Melkveehouderij zullen profiteren. Het Meeting Point Melkveehouderij staat voor levenslang leren, met meer flexibele opleidingen en cursussen: nieuwe medewerkers die geen kennis van de sector hebben krijgen dit snel en op maat. Daarnaast worden bredere opleidingen opgezet: niet alleen studenten in het agrarisch onderwijs, maar ook studenten in het technisch onderwijs moeten kennis maken met de melkveesector, vooral met de toeleverende industrie en handel. Diepere opleidingen: het bedrijfsleven heeft behoefte aan MBO ers die goed ingevoerd zijn in de sector, en die innovaties kunnen invoeren en begeleiden. Wij werken aan een beter imago van de sector: samen maken wij duidelijk dat de melkveesector vernieuwend, duurzaam, uitdagend, internationaal, diervriendelijk is en van belang om de wereld te voeden. In Dairy Chain werkt het Meeting Point Melkveehouderij samen met het Meeting Point Food Noord om een omvattend programma voor de gehele zuivelketen tot stand te brengen. 1. Profiel Het MP Melkveehouderij is het enige MP dat zich op Nederlands grootste tak van dierlijke, grondgebonden productie richt. Hierbij worden toeleverende industrie, dienstverlening en handel nadrukkelijk inbegrepen. Het MP Melkveehouderij kent ook thema s die in principe gelijk zijn aan die van de Meeting points Pluimveehouderij en Varkenshouderij, b.v. dierwelzijn, duurzaam produceren en precisieveehouderij. Het MP Melkveehouderij werkt in drie regio s (Noord, Midden en Zuid) vanuit Nordwin College/Dairy Campus en Groenhorst/Dairy Triangle. 75

4 2. Bijdrage aan innovatie werkveld en onderwijs Alleen in een opleidingsvorm die zelf innoverend is kunnen vaklieden opgeleid worden die innovaties mede vorm kunnen geven en ondersteunen. Innovatie in onderwijs en innovaties in de bedrijven zijn onverbrekelijk verbonden, in nauwe samenwerking met topondernemers en kennisinstellingen (b.v. lectoren van HAO, in het bijzonder de lector Melkveehouderij, en de Animal Sciences Group- WUR). Veel essentiële en veelbelovende ontwikkelingsdoelen zijn geformuleerd in het Innovatiecontract van de Topsector Agro & Food, de Uitvoeringsagenda Duurzame Veehouderij / 2023 en recentelijk ook in Courage, de innovatieorganisatie van de melkveehouderijsector. Uit deze veelheid van relevante thema s zal het MP een keuze maken die relevant is voor de verbetering van de bedrijfsresultaten van concrete ondernemers en die gericht is op duurzaamheid. Er worden groepen van excellente ondernemers gevormd (uit de top- 20%). Zij definiëren de Kritische Prestatie Indicatoren (KPI s) die voor hun bedrijf van belang zijn om de resultaten te verbeteren. Voorbeelden van KPI s zijn: langere levensduur koe door betere klauwgezondheid; animal care (huisvesting, voeding, opfok); weidegebruik en melkwinning in de wei minder arbeid door robots; duurzamere productie voor Nederlandse supermarkten; nieuwe kengetallen zoals kostprijsopbouw melk, uitbetaling op basis van lactose. Bottom- up wordt zo de verbinding met de Innovatieagenda van de topsector gelegd. De programma s gericht op de KPI s gelden voor een beperkte tijd, daarna volgt een nieuwe ronde ter actualisering in een cyclus van 2-4 jaar. De innovatieve waarde voor het onderwijs is vooral gelegen in het bedrijfsgericht maken, en het laten werken van studenten aan concrete, relevante praktijkvragen. Met behulp van experts uit kennisinstellingen en bedrijven worden op basis van deze KPI s thema s voor onderwijs opgesteld, en ontwikkelen deze experts en docenten cursussen/modules om hiervoor op te leiden. Daaraan worden innovatieve praktijkopdrachten voor studenten gekoppeld. Het geheel wordt getoetst in Proeven van Bekwaamheid. Figuur: zie het algemene Businessplan CIV. Een tweede innovatie is het invoeren van MBO- minoren voor studenten van ROC s en AOC s om beter te voorzien in de behoeften van de toeleverende industrie en handel aan medewerkers met een combinatie van technische, economische en teelt kennis. Hiertoe maakt Nordwin College gebruik van een gemeenschappelijke regeling met Friesland College. Het MP Melkveehouderij werkt landelijk, en wil door deelnemers uit zowel Noord, Midden als Zuid Nederland en onderwijsactiviteiten daar, de arbeidsmarkt in deze drie regio s voorzien. De Provincie Friesland en het Samenwerkingsverband Noord- Nederland steunen het MP Melkveehouderij vanwege het grote economische belang van het melkveecluster in de regio. 76

5 3. Landelijke samenwerking In heel Nederland is melkveehouderij belangrijk, en voor de uitvoerbaarheid werkt het MP Melkveehouderij met drie regio s: Noord, Midden en Zuid. Deze regio s worden gecoördineerd door respectievelijk Nordwin (met Dairy Campus), Groenhorst (met Dairy Triangle) en Prinsentuin in samenwerking met Helicon en Citaverde. Voor onderwijsinstellingen is de roostering van doorslaggevend belang. Omdat de jaarindeling verschilt per locatie, wordt afgesproken één dag in de week in te roosteren voor top- melkveehouderij. Landelijke themadagen, synchrone videolessen, bedrijfsbezoeken, docententrainingen etc. worden op die dagen georganiseerd. Daarnaast zet het MP Melkveehouderij, in samenwerking met de sociale partners, in op het ontwikkelen van flexibel leren, o.a. e- learning, zodat plaats en tijd veel minder een hinderpaal volgen. Flexibel leren is vooral van belang voor zij- instromers in de sector die geen deel kunnen nemen aan reguliere opleidingen, ook niet via het BBL- systeem. 4. Sectorvisie en arbeidsmarkt Primaire productie: relatief veel werkgelegenheid, lagere toegevoegde waarde De Nederlandse melkveehouderij telt in bedrijven met een areaal van ha grasland, voornamelijk in Friesland, Overijssel, Gelderland en Brabant. Brabant. Daarnaast wordt een deel van de ha. groenvoedergewassen voor de melkveehouderij gebruikt. De grondgebonden veehouderij produceerde in % van de totale toegevoegde waarde van de Nederlandse binnenlandse agrosector, totaal 7,8 miljard Euro. Daarbinnen daalt het aandeel van de primaire productie sterk, van 43% in 1995, via 19% in 2005 tot 13% in Vooral een lage melkprijs speelde hierbij een rol. Deze 13% toegevoegde waarde genereert echter wel 40% van de werkgelegenheid in de sector (totaal banen in 2010). Deze relatief lage arbeidsproductiviteit noodzaakt tot schaalvergroting, waardoor naar verwachting in de komende 10 jaar 50% van de huidige bedrijven zal verdwijnen. Het melkveehouderijcomplex is veel breder dan alleen de primaire productie, met zoals uit bovenstaande valt af te leiden. Voeding, huisvesting, bedrijfsdienstverlening, verwerking en distributie leveren 87% van de toegevoegde waarde en 60% van de werkgelegenheid. Tekort aan arbeidskrachten Het verloop van de werkgelegenheid in het binnenlandse grondgebonden veehouderijcomplex is weergegeven in figuur 1. 77

6 Figuur 1: Werkgelegenheid van het binnenlandse grondgebonden veehouderijcomplex (uit: Het Nederlandse Agrocomplex 2011, LEI, 2012) In het hele land en op alle niveaus (MBO- 2 tot en met WO) studeren in totaal ongeveer studenten (grondgebonden) veehouderij. De schaalvergroting in de primaire sector betekent dat werkgelegenheid verschuift van ondernemers naar werknemers, en dan vooral niveau 3 (figuur 2). Figuur 2: Analyse van 770 werkenden en 61 vacatures (Brancheontwikkelingen Melkveehouderij, Aequor, 2011) Aequor ziet het beeld van een grotere vraag naar medewerkers op MBO- 3 niveau voor de gehele primaire veehouderijsector, dus inclusief intensieve veehouderij (figuur 3). Gerelateerd aan de huidige aantallen studenten ontstaan tekorten op niveau 2 en 3. Hierbij moet opgemerkt dat met de komende verbreding van kwalificaties ook instroom 78

7 vanuit niet- gespecificeerde diergerichte opleidingen (b.v. niet- productiedieren) kan plaatsvinden. Voor de toelevering en handel in de melkveehouderijsector bestaan geen gespecialiseerde opleidingen. Het MP Melkveehouderij wil voorzien in oriëntatiemogelijkheden voor studenten van het technische en economische MBO. Figuur 3: Vervangingsvraag en personeelstekorten in veehouderij per MBO niveau (Arbeidsmarkt 2016, Aequor, 2011) 5. Ambitie en missie Bedrijven in de Melkveesector hebben behoefte aan meer en aan betere werknemers op MBO- niveau. MP Melkveehouderij stimuleert de vorming van top- leeromgevingen die werkenden en MBO- studenten laten leren in echte praktijksituaties. Zo worden zij beter inzetbaar, kunnen meer bijdragen aan praktische innovaties op de werkvloer en voldoen beter aan de behoeften van het bedrijfsleven. Jongeren die nieuwe technieken en werkwijzen kunnen helpen invoeren, oudere werknemers die vitaal blijven, en vooral, voldoende werknemers om alle orders af te handelen. 79

8 De missie van het MP Melkveehouderij is: Het opleiden van innovatieve studenten en werkenden voor de melkveehouderijsector, in voldoende aantallen om de gewenste nieuwe ontwikkelingen in het bedrijfsleven, zowel in teelt, techniek als bedrijfsvoering, vorm te kunnen geven. Dit kan alleen bereikt worden als bedrijfsleven, onderwijs, kennisinstellingen en regionale overheden samenwerken. De bijdrage van het bedrijfsleven ligt in expertise, in faciliteiten en ook in het bieden van een aantrekkelijke werkomgeving met loopbaan- perspectief aan jongeren, inclusief ontwikkelingsmogelijkheden. Het onderwijs organiseert een flexibel, praktijkgestuurd leerproces van studenten en werkenden en schakelt hiervoor structureel experts van bedrijven en kennisinstellingen in. Kennisinstellingen vertalen onderzoeksresultaten in onderwijs, maar pikken ook praktijkvragen op voor hun onderzoek. Regionale overheden zorgen voor inbedding van het melkveehouderijonderwijs in de bredere kaders van het arbeidsmarktbeleid en gebiedsontwikkeling. 6. Organisatie LTO Nederland heeft als brancheorganisatie voor de primaire productie het initiatief genomen om via concentratie de kwaliteit van de opleidingen te garanderen met behoud van de instroommogelijkheid voor jongere leerlingen. Het Meeting Point Melkveehouderij zorgt voor bundeling van het melkveehouderijonderwijs en geeft daarmee vorm aan de door bedrijfsleven en onderwijs zelf geformuleerde macrodoelmatigheid. Er zijn drie lijnen van governance: bedrijven, onderwijs en naar het Platform Bèta Techniek Ministerie van EZ (figuur 5). Het MP Melkveehouderij is een consortium dat voorlopig zonder rechtspersoonlijkheid wordt opgezet, met Groenhorst als penvoerder, dat eveneens als de penvoerder van het CIV Agri & Food optreedt. Inhoudelijke trekker van het MP Melkveehouderij is Nordwin College. Bij de mid- term review in 2015 zal deze netwerkvorm weer worden bezien. Het algemene beleid van het Meeting Point wordt besloten in het Partneroverleg. Voor de uitvoering door het initiële onderwijs is er een apart overleg tussen de aangesloten onderwijsinstellingen De relatie naar Platform Bètatechniek en het ministerie van EZ verloopt via de penvoerder. 80

9 Figuur 4: Governancemodel Meeting Point Melkveehouderij 7. Partners De voorbereidingen voor het Meeting Point Melkveehouderij zijn in januari 2013 van start gegaan met het uitwerken van het concept en het vormen van een netwerk van bedrijven. De Founding Fathers zijn: Landelijke organisaties LTO Nederland Bedrijven AB Vakwerk DLV Frisian Dairy Centre Friesland Campina AOC s Nordwin College Groenhorst Prinsentuin College ROC- partners Friesland College HBO, WO, kennisinstellingen Van Hall Larenstein CAH Vilentum WUR- Animal Sciences Group Dairy Campus Overheden Provinsje Fryslân P r Het netwerk staat open voor scholen (met name ROC s) en overheden die willen aansluiten. Activiteiten staan open voor alle werkenden. Voor nieuwe bedrijfsleden geldt een toets op toegevoegde waarde. 81

10 8. Doelstellingen Het MP Melkveehouderij wil voor de studenten en werkenden het volgende realiseren: MBO- minoren (funderend melkveeonderwijs) masterclasses; themadagen; innovatieve praktijkopdrachten; flexibele systemen van (e)- learning. Het MP Melkveehouderij is ook het samenwerkingskader voor het bovenregionale funderende melkveehouderijonderwijs, b.v. voor videolessen van bedrijfsexperts en vakdocenten. Deze lessen worden uitgewisseld via videoconferencing, en zullen ook te volgen zijn voor werkenden. De studenten kunnen het aanbod van het Meeting Point volgen via de vrije keuze van 240 uren. Daardoor staat het Meeting Point los van wijzigingen in de kwalificatie- structuur. Het keuzepakket wordt als geheel beschreven en gecertificeerd via de paritaire commissie, zodat een civiele kwalificatie aan het pakket verbonden wordt. De opbouw van het onderwijs kan samengevat worden als: basis (eerste jaar, per school apart ingericht); MBO- minoren (algemene pluimvee- inhoud, blokken van uur over een thema). De minor bestaat uit een ordening van standaard leerstof, het hier- en- nu, gebruik apparatuur leren; masterclasses/specifieke stages (240 uur). De Master bevat extra leerstof (verdieping- verbreding- verzwaring), ontwikkeling, achtergronden/principes apparatuur. Dit is een te certificeren keuzepakket (via de paritaire commissie) voor herkenbaarheid in het bedrijfsleven. De standaard opbouw van het Keuzepakket van 240 uur in het derde jaar is hieronder weergegeven. Inhoud Uren Theorie (50% afstand, 50% master) 60 Praktijktraining/masterclasses Themadagen, excursies, events 20 Innovatieve praktijkstage 100 Afspraken over roostering zijn van groot belang om deelname van studenten van zoveel instellingen mogelijk te maken. Mogelijkheden hiervoor zijn b.v.: een vaste dag per week (landelijk in te vullen); een periode van 6 weken tegen het einde van het 3 e jaar, met innovatieve stage en 2 expertisedagen per week. De keuze zal in het uitvoeringsoverleg worden gemaakt. 82

11 Het MP Melkveehouderij zal een speciaal aanbod ontwikkelen voor alumni dat als geprofileerde cursus per school kan worden aangeboden. Ook deze nascholing zal gecertificeerd worden 9. Uitvoeringslocaties MP Melkveehouderij heeft zijn zwaartepunten in Leeuwarden (Nordwin College, Dairy Campus) en Dronten (Dairy Triangle, Groenhorst). 10. Duurzaamheid De duurzaamheid van het Meeting Point wordt verzekerd door het keuzedeel te certificeren via de paritaire commissie met een Proeve van Bekwaamheid zodat deelnemende scholen het gehele pakket aanbieden, en roostertechnische bereikbaarheid gegarandeerd blijft. Daarnaast wordt vanaf 2015 nagegaan of in andere CIV s gehanteerde preferentiële plaatsing van afgestudeerden bij bedrijfspartners tegen een succespremie een mogelijkheid is. 11. Deelnemersaantallen groen BOL minoren master afstand BBL AOC in uit in uit Omvang studieonderdelen 120 uur 120 uur 83

12 12. Samenvatting begroting Meeting Point Melkveehouderij Uitgaven Totaal Menskracht (in kind) Menskracht (in geld) Huur (in geld) Inkoop ontwikkeling Directe onderwijsverzorging Flexibel onderwijs/levenlang leren PR kosten (5% uitgaven) Totaal geld Totaal in kind Inkomsten Totaal Bijdrage bedrijven geld Bijdrage bedrijven in kind Bijdrage onderwijs geld (=inkoop) Bijdrage onderwijs in kind Bijdrage regionale overheid e.a. in geld Bijdrage landelijk CIV Totaal geld Totaal in kind Saldo geld