Tevreden met jezelf, tevreden met elkaar?!

Transcriptie

1 Tevreden met jezelf, tevreden met elkaar?! Onderzoek naar de samenhang tussen self-esteem, sociale vergelijking en relatietevredenheid. Sociale Psychologie Faculteit der Maatschappij en Gedragswetenschappen Universiteit van Amsterdam Naam: Marjoleine Huntjens Studentnummer: Datum: Begeleider: Dr. Bertjan Doosje

2 Samenvatting De centrale vraagstelling van het huidig onderzoek gaat over de samenhang tussen het relatietevredenheid en het self-esteem, namelijk TSE en CSE (o.a. Deci & Ryan, 1995; Brown & Dutton, 1995; Patrick, Neighbors & Knee, 2004). In dit onderzoek wordt het relatiebeeld van de proefpersonen met hun huidige partner gemanipuleerd. Daarbij wordt getoetst aan welke component de personen hun eigenwaarde ontlenen. Uit het onderzoek kan geconcludeerd worden dat een individu ofwel in een hoge mate eigenwaarde put uit het CSE ofwel uit het TSE. Daarnaast hangt de relatie-tevredenheid sterk samen met het TSE, in die zin dat een hoge score op het TSE ook een hoge relatietevredenheid betekent en vice versa. Tevens is er een sterke negatieve samenhang tussen relatietevredenheid en het CSE. Een lage mate van relatietevredenheid wordt aangegeven door personen die hoog scoren op de CSE en personen die laag scoren op het CSE hebben een hoge mate van relatietevredenheid. De resultaten en implicaties voor vervolgonderzoek worden besproken.

3 Inhoudsopgave: Samenvatting p Inleiding p Het self-esteem : tweedelig p Contingent self-esteem en sociale vergelijkings oriëntatie p Contingent self-esteem en relevantie van het onderwerp p Huidig onderzoek p Methode p Proefpersonen en design p Manipulatie van Relatiebeeld p Materialen p Procedure p Resultaten p Betrouwbaarheid p Voorbereidende analyses p Manipulatie check onafhankelijke variabelen p Hypothese testende analyses p Discussie en conclusie p. 17 Literatuurlijst p. 23 Bijlage 1: p. 25 Vragenlijst controle/ positief/ negatief

4 1. Inleiding In populaire tijdschriften gaat het vaak over blij zijn met jezelf. Het lijkt wel alsof dat het belangrijkste doel is geworden in het leven, in ieder geval in de welvarende landen van het Westen. Het self-esteem staat al vele jaren onder veel belangstelling, ook binnen de wetenschappelijke literatuur. Jarenlang is de gedachte geweest dat het heel belangrijk is dat mensen een hoog self-esteem ervaren om zodoende de innerlijke kracht te hebben om ervoor te zorgen dat ze in het latere leven gelukkig zullen zijn. Voor opvoeders, pedagogen en onderwijzers wordt een gevoel van eigenwaarde gezien als een van de belangrijkste dingen die je een kind kan meegeven. Maar waar komt self-esteem eigenlijk vandaan? En hoe noodzakelijk is een hoog self-esteem voor de mens? Als een kind in zijn vroege jaren weinig veiligheid heeft gekend en weinig gevoel voor self-esteem heeft verworven, is het dan niet meer mogelijk voor hem/ haar om als volwassene alsnog een gevoel voor hoog self-esteem te verwerven? Veel sociaal psychologisch onderzoek is gewijd aan het self-esteem en daaruit blijkt dat een hoog self-esteem tal van positieve effecten heeft op het menselijk functioneren. Zo zorgt een hoog self-esteem bijvoorbeeld voor een bufferwerking tegen angstgevoelens, verhogen de copings- mogelijkheden en verbeteren de fysieke gezondheid (Baumeister, 1993; uit Leary et al., 1995). Deze aspecten zijn geen garantie voor een gelukkig leven, maar kunnen er wel voor zorgen dat het leven aangenamer is en dat men meer tevreden met het leven kan zijn. Maar er zijn nog meer menselijke aspecten die een grote invloed hebben op het dagelijkse leven, zoals bijvoorbeeld het hebben van een liefdesrelatie. Bijna alle mensen streven op enig moment ernaar om een relatie te hebben. En veel mensen krijgen deze dan ook. Het oude gezegde op elk potje, past een dekseltje, suggereert dat er voor iedereen een juiste partner rondloopt. Maar zorgt een juiste partner ervoor dat men meer tevreden is in het leven of kan dat alleen als het self-esteem al op een bepaald niveau is? In dit onderzoek wordt gekeken naar het verband tussen self-esteem en het relatiebeeld. Zorgt een hoog self-esteem ervoor dat mensen gelukkiger kunnen zijn met hun partner en dus meer tevreden zijn met hun relatie? 1.1 Het self-esteem: tweedelig Uit verschillend onderzoek is naar voren gekomen dat het self-esteem uit twee componenten bestaat, namelijk true of trait self-esteem en het contingent of state self-esteem (o.a. Deci & Ryan, 1995; Brown & Dutton, 1995; Patrick, Neighbors & Knee, 2004). Het true self-esteem (TSE) is volgens Deci en Ryan (1995) het deel dat stabiel is en onafhankelijk van vergelijkingen met

5 andere mensen. Een oprechte hoge TSE wordt door Deci en Ryan (1995) gezien als een onvoorwaardelijke zelf acceptatie, welke grotendeels voortkomt uit een veilige en affectieve relatie met de ouders. Het TSE vereist geen validatie en het resulteert in consequent gedrag op basis van iemands echte zelf in de plaats van gedrag gebaseerd op externe opgelegde of interne eisen en standaarden. Het state of contingent self-esteem (CSE) daarentegen is wel afhankelijk van de uitkomsten van sociale vergelijkingen en daarmee veranderbaar en onstabiel. Immers, afhankelijk van de vergelijkingsobjecten zijn de resultaten van deze vergelijkingen ook anders. De gevoelens van zelfwaarde zijn als het ware afhankelijk van het al dan niet bereiken van de evaluatieve standaarden. Deze evaluatieve stijl wordt gezien als voortkomend uit contacten met kritische, inconsequente of oordelende significante anderen (Deci & Ryan, 1995, Higgins 1987, Kernis & Waschull, 1995). Brown en Dutton (1995) geven aan dat de evaluatieve stijl van het CSE nauw geassocieerd dient te worden met een laag niveau van self-esteem omdat het impliciet enig gevoel voor intrinsieke zelfwaarde ondermijnt en de persoon achterlaat met gevoelens van waardeloosheid als gevolg van de onvermijdelijke situaties van falen en teleurstellingen in het leven. Daarentegen zeggen Deci en Ryan dat het ook mogelijk is een hoog CSE te ervaren zolang iemand continu succesvol is. Deze persoon is dan voortdurend bezig met goede resultaten behalen en geaccepteerd te worden door anderen (Baldwin & Sinclair, 1996; Deci & Ryan, 1995). Het model van Crocker & Wolfe (2001) van self-esteem legt een ander zwaartepunt in de theorie over het self-esteem. Zij zeggen dat dankzij het socialisatieproces dat ieder mens ondergaat, er over de tijd heen door diverse sociale invloeden bepaalde contingencies ontstaan. Deze contingencies zijn eigenschappen van personen waaraan zij moeten voldoen of die ze moeten bevredigen om zich als mens waardevol te kunnen voelen en om een hoog self-esteem te kunnen ervaren. Voorbeelden van deze contingencies zijn deugdzaamheid, sociale acceptatie, fysieke aantrekkelijkheid, bewonderd worden door anderen, macht over anderen en academisch succes. Dit zijn voorbeelden van contingencies die bij een groot publiek voorkomen en waarvan verwacht wordt dat ze niet snel of makkelijk zullen veranderen. Er zijn echter nog andere contingencies. In huidig onderzoek beschouwen we het relatiebeeld ook als een dergelijke contingencie. Het is namelijk een aspect waar men veel belang aan hecht, en waar men aan wil voldoen om zich waardevol te voelen. Met huidig onderzoek wordt gepoogd te achterhalen of het hebben van een goed relatiebeeld een basis legt voor het ervaren van meer eigenwaarde.

6 Het model van Crocker & Wolfe (2001) beschouwt zowel TSE als CSE als een functie van de contingencies van eigenwaarde die een persoon heeft, gecombineerd met de ideeën over hoe goed men het doet. De TSE wordt in dit licht gezien als de indicator (functie) of iemand over het algemeen genomen in staat is om aan betreffende contingencies te kunnen voldoen, of te denken eraan te voldoen. Het CSE wordt verwacht rond het niveau van de TSE te fluctueren als een indicator (functie) van de waargenomen hoogtepunten, successen, dieptepunten en tegenslagen bij de domeinen waarbij het self-esteem contingent is. Bij het model van Crocker en Wolfe (2001) worden de twee componenten van self-esteem dus met elkaar verbonden door de contingencies waarop ze betrekking hebben. Er zijn nog andere hypothesen over de samenhang van beide componenten van het selfesteem. Deci en Ryan (1995) beschrijven het self-esteem als een continuüm waarbij het TSE aan de ene kant van het continuüm staat en het CSE aan de andere kant van het continuüm. Dat zou betekenen dat het een in het ander overloopt en er geen duidelijke splitsing in beide is aan te brengen. Het suggereert ook een negatieve samenhang, immers links van het continuüm is het TSE hoog en het CSE laag en rechts is het TSE laag en het CSE hoog. In het onderzoek van Patrick, Neighbors & Knee (2003) waarbij het CSE en de resultaten van op uiterlijk - gebaseerde sociale vergelijkingen werden onderzocht, bleek er ook een significante negatieve relatie tussen het TSE en het CSE. De resultaten van het onderzoek wezen uit dat op het uiterlijk - gebaseerde sociale vergelijkingen meer als verontrustend werden ervaren door personen die hun zelfwaarde van contingencies lieten afhangen (CSE) en daarnaast ook hun fysieke aantrekkelijkheid als lager beoordeelden. In huidig onderzoek wordt ook verwacht dat er een negatieve correlatie tussen het TSE en het CSE wordt gevonden. 1.2 Contingent self-esteem en sociale vergelijkings oriëntatie. Het CSE wordt geassocieerd met kennis die voortkomt uit het al dan niet voldoen aan standaarden en normen. Die standaarden en normen komen voort uit vergelijkingen met anderen. Immers een acht op een examen is niet zo knap als de rest van de klas een negen heeft, maar als de rest van de klas een onvoldoende heeft, dan is het echt een prestatie. Men heeft dus vergelijkingsobjecten nodig om te weten of men succes heeft of faalt. Een cultuur of subgroep levert de standaarden en normen waaraan veel personen de behoefte voelen om aan te voldoen. Uit onderzoek van Patrick, Neighbors & Knee (2004) bleek dan ook dat personen die hoog scoorden op de CSE ook meer sociale vergelijkingen aangingen. En de personen die hoog

7 scoorden op het CSE gingen ook meer automatisch sociale vergelijkingen aan. Dit in tegenstelling tot personen die laag scoorden op het CSE die de sociale vergelijkingen alleen aan gingen als het hen gevraagd werd. De Social Comparison Theory (Festinger, 1954) voorspelt dat mensen sociale vergelijkingen niet alleen gebruiken om hun meningen en mogelijkheden te evalueren maar ook om hun emoties te sturen en het self-esteem te onderhouden (Wood, 1989, uit Martinot & Redersdorff, 2003). Nu kunnen mensen zichzelf vergelijken met twee categorieën personen, namelijk personen die zij beter dan zichzelf achten op het onderwerp van de vergelijking (upward comparison) of met personen die zij slechter dan zichzelf achten op het onderwerp van de vergelijking (downward comparison). Uit onderzoek blijkt dat de vergelijkingsrichting een ander effect heeft op het selfesteem (o.a. Wills, 1991 uit Martinot & Redersdorff, 2003), immers de kennis over jezelf is ook anders door de verschillende soorten vergelijkingen. Om een zo hoog mogelijke self-esteem te kunnen bereiken gaan mensen bij het bepalen van het zelfbeeld, het liefst sociale vergelijkingen aan waarbij zij zelf gunstig uit de vergelijking komen (downward vergelijkingen). En daar logisch op volgend bleek uit dat onderzoek (o.a. Wills, 1991 uit Martinot & Redersdorff, 2003) dat upward vergelijkingen een negatief effect hebben op het self-esteem. In huidig onderzoek is er sprake van vergelijkingsobjecten waarbij het duidelijk is of het een upward of downward vergelijking is. De proefpersonen worden namelijk gevraagd zich te vergelijken met een hele grote groep, namelijk studenten met een relatie. De verwachting is dat de mate van aangaan van sociale vergelijkingen (sociale vergelijkings oriëntatie) positief samenhangt met het CSE, en logisch volgend op de voorgaande paragraaf hangt de sociale vergelijkings oriëntatie negatief samen met het TSE. 1.3 Contingent self-esteem en relevantie van het onderwerp Naast de vergelijkingsrichting blijkt het effect van sociale vergelijking ook beïnvloed te worden door de relevantie die het onderwerp van vergelijking voor de persoon zelf heeft. Een upward vergelijking met een ander op een gebied dat niet relevant voor men is, b.v. een druk sociaal leven terwijl men zelf liever veel wil mediteren, zal geen bedreiging zijn op het self-esteem. Daarentegen is een upward vergelijking op een voor jou zeer relevant onderwerp wel een bedreiging van je self-esteem. Uit onderzoek van Taylor, Buunk & Aspinwall (1990) over de contingencie lichaamsbeeld bleek dat een upward vergelijking, vrouwen kon motiveren om nog

8 harder hun best te doen om er beter uit te zien of het juist kon demotiveren, de vrouwen verstarden waardoor het self-esteem nog lager werd. Een uitzondering hierop vormt de upward vergelijking met een stereotype als onderwerp. Bij een negatief stereotype als onderwerp zal een upward vergelijking geen negatieve invloed hebben op het self-esteem (Blanton et al., 2000; Martinot & Redersdorff, 2002). Een upward vergelijking van de slechte scoorders zorgt alsnog voor een verhoging van het self-esteem omdat de upward vergelijking het negatieve stereotype doorbreekt. Het loslaten van een negatief stereotype over jezelf of de groep waartoe je behoort, zorgt voor een verhoging van het self-esteem. Het onderwerp van vergelijking dat in huidig onderzoek aan bod komt, is het relatiebeeld. Daarvan wordt verwacht dat het een relevant onderwerp is voor alle personen die een relatie hebben. In het onderzoek van Buunk (2001) werden studenten gevraagd naar hun eigen relatiebeeld, welke uitgedrukt kan worden in de term relatietevredenheid. Daarbij werd gevraagd naar verwachtingen en schattingen die de proefpersonen hadden over de relatietevredenheid van anderen uit hun ingroup. Op die manier heeft Buunk ontdekt dat de hang naar positieve vergelijking ook van toepassing is op de vaste relatie, en dat het ervaren superioriteitsgevoel over de eigen relatie samenhangt met hoe tevreden men is met de vaste relatie. In huidig onderzoek gaan we ervan uit dat de relatietevredenheid ook gezien kan worden als een contingencie. Net als de andere genoemde contingencies verwachten wij dat het tevreden zijn met de eigen vaste partner als een contingencie zal gelden, waar men eigenwaarde dus self-esteem aan zal ontleden. Meer specifiek wordt verwacht dat de personen die hoog scoren op CSE gevoelig zullen zijn voor de manipulatie van het relatiebeeld. Dus dat relatie-tevredenheid positief samen hangt met het CSE. 1.4 Huidig onderzoek De vraag die centraal staat in huidig onderzoek is: welke samenhang is er tussen het relatiebeeld en de twee typen self-esteem, resp. trait self-esteem en state self-esteem? Hierbij is de verwachting dat het relatiebeeld (als contingencie) tot stand komt door kennis en evaluaties uit aangegane sociale vergelijkingen. Daaruit komt de verwachting voort dat het relatiebeeld beïnvloed wordt door het state self-esteem, immers dat deel van het self-esteem dat voorkomt uit sociale vergelijkingen. Verder wordt er gekeken naar de correlatie van CSE en TSE in relatie tot het relatiebeeld. Het relatiebeeld zal gemeten worden door de proefpersonen te vragen naar de mate waarin zij tevreden zijn over hun relatie; de relatietevredenheid.

9 In het huidige onderzoek zal dus gekeken worden naar zowel de relatietevredenheid, de trait en state self-esteem en de sociale vergelijkings oriëntatie. Daarnaast zijn er ook drie condities waar de proefpersonen willekeurig in belanden. Bij de eerste conditie (controle conditie) zal er geen manipulatie plaatsvinden. Bij de tweede conditie (de positieve conditie) zal de proefpersonen gevraagd worden om een recente positieve situatie met hun huidige partner op te schrijven. In de derde conditie (negatieve conditie) zal gevraagd worden om een recente negatieve situatie met hun huidige partner op te schrijven. Het relatiebeeld wordt op deze manier gemanipuleerd. Na deze manipulatie van relatiebeeld wordt de relatietevredenheid en het state self-esteem van de proefpersonen gemeten. Het doel van de manipulatie is om ervoor te zorgen dat het relatiebeeld als de afhankelijke variabele tijdelijk zal veranderen, en dit zal alleen plaatsvinden bij de personen die hoog scoren op de CSE en laag scoren op de TSE. Conditie 1 (controle) en conditie 2 (positief) zullen dezelfde resultaten oproepen, want de verwachting is dat mensen automatisch leuke herinneringen oproepen als hun niets speciaal gevraagd wordt. De eerste hypothese gaat over de samenhang van beide delen van het self-esteem, de verwachting is dat personen die laag scoren op de trait self-esteem, hoog scoren op de state selfesteem en andersom. De tweede hypothese gaat over de samenhang tussen relatietevredenheid en het self-esteem. Self-esteem met betrekking tot relatietevredenheid put men uit het CSE. Bij de personen die laag scoren op TSE en hoog op het CSE, zal er wel een effect zijn van de manipulatie (2A). Uit de resultaten zal blijken dat er geen effect zal zijn van de manipulatie op personen met een hoge TSE en een lage CSE (2B). Want de verwachting is dat men self-esteem met betrekking tot relatietevredenheid niet uit het TSE put. De derde hypothese gaat over de relatie tussen sociale vergelijkings oriëntatie en het self-esteem. Er wordt verwacht dat de sociale vergelijkings oriëntatie positief samenhangt met het state self-esteem (3A). Uit het onderzoek zal blijken dat personen die in een hoge mate sociale vergelijkingen aangaan, ook veel informatie over zichzelf uit de vergelijkingen halen en daarmee dus ook hoog scoren op state self-esteem. En er wordt verwacht dat personen die hoog scoren op trait self-esteem daarentegen een lage geneigdheid tot sociale vergelijkingen zullen vertonen (3B). De vierde hypothese gaat tenslotte over de relatie tussen sociale vergelijkings oriëntatie en relatietevredenheid. De verwachting is dat de personen die in een hoge mate sociale vergelijkingen aangaan, gevoelig zijn voor de manipulatie en al naar gelang de conditie een meer positief of negatief relatiebeeld vormen.

10 2. Methode 2.1 Proefpersonen en design De studenten konden studiepunten verdienen door participatie aan het onderzoek. Werving verliep middels de aankondigingborden in de hal van de Psychologie faculteit. Aan huidig onderzoek konden alleen personen meedoen die een relatie hadden. In totaal hebben er 107 proefpersonen meegedaan. De resultaten van 5 proefpersonen zijn niet in de verdere analyses meegenomen aangezien deze personen de vragenlijsten niet compleet hadden ingevuld, dus N= 102. De leeftijd van de proefpersonen varieerden van 18 tot 45 jaar, met een gemiddelde van 22 jaar. De meeste proefpersonen waren studenten Psychologie aan de UvA, enkelen studeerden aan een andere faculteit. De relatieduur van de proefpersonen werd aangegeven door middel van antwoordmogelijkheden, variërend van korter dan 3 maanden tot langer dan vier jaar. De verdeling van de proefpersonen over deze categorieën is als volgt: 8 proefpersonen (7,5 %) hadden korter dan 3 maanden; 11 proefpersonen (10,3 %) hadden 3-6 maanden, 19 proefpersonen (17,8 %) hadden 6-12 maanden, 22 proefpersonen (20,6 %) hadden 1-2 jaar, 24 personen (22,4 %) hadden 2-4 jaar en 18 personen (16,8%) hadden al langer dan 4 jaar een relatie. Van de 102 proefpersonen gaven 98 personen aan de relatie als serieus te zien en de intentie te hebben om de relatie zeker nog jaren voort te zetten. Alle analyses werden uitgevoerd over 102 proefpersonen. Tenzij anders vermeld werd alles eenzijdig getoetst bij een α van.01. De controle conditie (1) bestond uit 33 proefpersonen met een verdeling van 25 vrouwen en 8 mannen. De positieve conditie (2) bestond uit 33 proefpersonen met 28 vrouwen en 5 mannen. De negatieve conditie (3) bestond uit 36 proefpersonen met 27 vrouwen en 9 mannen. Er hadden beduidend meer vrouwen (80) dan mannen (22) aan het onderzoek deelgenomen. Uit Tabel 1 blijkt dat er geen grote verschillen zijn bij de verhoudingen tussen mannen en vrouwen tussen de condities. Zie onderstaande Tabel 1 voor een schematisch overzicht van de man/ vrouw verdeling per conditie. Tabel 1: man/ vrouw verdeling per conditie. Conditie Vrouw man Totaal Procent Controle ,4 Positief ,4 Negatief ,3 Totaal

11 2.2 Manipulatie van relatiebeeld In het onderzoek werd het relatiebeeld gemanipuleerd door de proefpersonen ofwel een recente positieve situatie of gebeurtenis met hun partner te laten opschrijven ofwel een recente negatieve situatie of gebeurtenis met hun partner (zie bijlage 1, voor een voorbeeld, nota bene een van de twee werd gebruikt). Het doel hiervan was om ervoor te zorgen dat de relatietevredenheid tijdelijk hoger of lager zou worden. Eén conditie bestond uit de controlegroep, deze groep hoefde geen recente gebeurtenis of situatie met hun partner op te schrijven. 2.3 Materialen Hieronder volgt een beschrijving van de materialen die bij dit onderzoek zijn gebruikt. Bijlage 1 is een voorbeeld van het aangeboden materiaal. De sociale vergelijking van de proefpersonen werd op twee vlakken gemeten. Ten eerste werd gemeten hoe en in welke mate de proefpersonen in het algemeen sociale vergelijkingen aangaan met andere mensen. Dit werd gemeten door de INCOM (Iowa- Netherlands Comparison Orientation Measure), een 11 item Likert vragenlijst van Buunk en Gibbons (1999), (zie Bijlage 1, pagina 1, item 1 t/m 11). Met deze vragenlijst gaven proefpersonen aan in welke mate zij sociale vergelijkingen met anderen aangaan over de prestaties die men in het leven bereikt en de omgang met (toekomstige) problemen of moeilijkheden in het leven. Onder de items waren vragen als: Ik vergelijk mezelf vaak met anderen wat betreft hetgeen ik in het leven bereikt heb., Ik wil graag altijd weten wat anderen in een vergelijkbare situatie zouden doen. en Ik houd ervan om met anderen te praten over wederzijdse meningen en ervaringen.. De antwoordcategorieën varieerden van 1 tot 5, waarbij 1 = sterk mee oneens, 2 = gedeeltelijk mee oneens, 3 = niet oneens/ niet eens, 4 = gedeeltelijk mee eens en 5 = sterk mee eens. Het trait self-esteem werd gemeten door de Trait Self- Esteem vragenlijst van Rosenberg (1965), een 10 item Likert vragenlijst, in het Nederlands vertaald (zie Bijlage 1, pagina 2, item 1 t/m 10). De vragenlijst bevat items als; Ik vind dat ik evenveel waard ben als anderen., Over het algemeen genomen ben ik tevreden met mezelf. en Ik heb een positieve houding tegenover mezelf.. De antwoordcategorieën varieerden van 1 tot 5, waarbij 1 = sterk mee oneens, 2 = gedeeltelijk mee oneens, 3 = niet oneens/ niet eens, 4 = gedeeltelijk mee eens en 5 = sterk mee eens.

12 De relatietevredenheid werd met de Relational Interaction Satisfaction Scale, een 8 item Likert vragenlijst, gemeten van Buunk (1990) (zie Bijlage 1, pagina 7, item 1 t/m 8). Tevredenheid met de relatie wordt aangeven door de frequentie van momenten binnen de relatie die als belonend worden ervaren en momenten die als vervelend worden ervaren. Onder de items waren vragen als: Ik voel me gelukkig als ik met mijn partner ben., We hebben onenigheden. en Ik heb er spijt van dat ik getrouwd ben/ samenwoon. De antwoordcategorieën varieerden van 1 tot 5, waarbij 1 = nooit, 2 = zelden, 3 = soms, 4 = vrij vaak en 5 = erg vaak. Het realistisch beeld over het voorkomen van gelukkige en ongelukkige personen in vaste relaties. Dit werd getoetst door middel van twee schattingsvragen: Welk percentage van personen met een vaste relatie zijn gelukkig met hun relatie? (dezelfde vraag als bij Buunk, 2001). Deze vraag werd beantwoord middels een percentage, van procent. Vervolgens werd de vraag gesteld, Hoeveel procent van de personen met een vaste relatie is ongelukkig met zijn/ haar relatie? (dezelfde vraag als Buunk, 2001). Deze vraag werd ook beantwoord met een cijfer tussen de procent (zie Bijlage 1, pagina 8). De sociale vergelijking van de proefpersonen werd op een tweede vlak gemeten, namelijk hoe proefpersonen zichzelf vergelijken met andere mensen specifiek op het gebied van relaties door de volgende stelling: Hoe denk je dat jouw relatie is vergeleken met die van andere personen? (uit Buunk, 2001, studenten vervangen door mensen). De antwoordmogelijkheden waren 1 = veel erger, 2 = erger, 3 =even goed (hetzelfde), 4 =beter en 5 =veel beter (zie Bijlage 1, pagina 8). Het state self-esteem werd gemeten door de Contingent Self-Esteem Scale, een 15 item Likert vragenlijst van Kernis (2003, 1999), in het Nederlands vertaald (zie Bijlage 1, pagina 9 en 10, item 1 t/m 15). Deze lijst bevat items als: Zelfs als ik word afgewezen, blijven mijn gevoelens van eigenwaarde gelijk., De kwaliteit van mijn prestaties zijn een belangrijke bron voor mijn eigenwaarde. en Hoe leuk ik mezelf vind, hangt grotendeels af van wat anderen van mij vinden en in hoeverre anderen mij accepteren. De antwoordcategorieën varieerden van 1 tot 5, waarbij 1 = sterk mee oneens, 2 = gedeeltelijk mee oneens, 3 = niet oneens/ niet eens, 4 = gedeeltelijk mee eens en 5 = sterk mee eens. 2.4 Procedure De studenten hadden al dan niet op afspraak deelgenomen aan het onderzoek. In een rustige

13 afgesloten kamer van het onderzoekslab hebben zij de vragenlijsten ingevuld. De vragenlijst bestond uit een korte invul instructie en vervolgens kwam eerst de Iowa- Netherlands Comparison Orientation Measure (Buunk & Gibbons, 1999) aan bod. Direct daarop volgde de Trait Self-Esteem vragenlijst van Rosenberg (1965). Met deze twee vragenlijsten was het eerste deel van huidige onderzoek afgerond. De proefpersonen gingen nu eerst verder met een ander onderzoek. Daarvoor vulden de proefpersonen in hetzelfde lokaal eerst een vragenlijst in en vervolgens deden zij een computertaak. Deze onderbreking duurde ongeveer minuten, afhankelijk van de snelheid van de proefpersonen. Vervolgens gingen de proefpersonen verder met het tweede deel van huidig onderzoek. Na het voorblad troffen zij een pagina aan die afhankelijk van de conditie waarin zij waren ingedeeld, opdracht gaf om ofwel een heel leuk recentelijk moment uit hun relatie te beschrijven (conditie 2), ofwel een heel vervelend recentelijk moment uit hun relatie (conditie 3). Bij de controlegroep (conditie 1) werd niet gevraagd om een herinnering op te schrijven. Na de manipulatie gingen de proefpersonen gelijk verder met de volgende vragenlijsten. De eerste vragenlijst was de Relational Interaction Satisfaction Scale (Buunk, 1990). Op de volgende pagina stonden de drie eerder beschreven sociale vergelijkingsvragen, overgenomen uit het onderzoek van Buunk (2001). Daarna volgde de Contingent Self-Esteem Scale van Kernis (2003, 1999) en tenslotte onder het kopje algemene vragen stonden de vragen naar leeftijd, sekse, opleidingsniveau, relatieduur en verwachte toekomstige duur van de relatie (zie ook Bijlage 1, pagina 11). 3. Resultaten 3.1 Betrouwbaarheid De betrouwbaarheid van de items werden bepaald met behulp van Cronbach s alpha. De items voor relatietevredenheid werden met een α van 0,81 goed bevonden. De vertaalde vragenlijsten voor Trait self-esteem van Rosenberg (1965) en de Contingent self-esteem van Kernis (2003, 1999), werden met respectievelijk α =.89 en α =.81 goed gevonden. De INCOM (Buunk & Gibbons, 1999) werd met een met een α van.85 goed bevonden. Tabel 2 : Gemiddelden (M) per item, standaarddeviaties, α en # items voor de schalen Relatietevredenheid, Sociale vergelijking, Contingent self-esteem, Trait selfesteem, % gelukkig en % ongelukkig. Schaal M (per item) Standaard deviatie α # items

14 Relatietevredenheid , Sociale vergelijking , Contingent selfesteem , Trait self-esteem , % gelukkig 65,42 16,98 1 % ongelukkig 29,28 15,72 1 Het gegeven dat er een negatief significant correlatie is tussen de vraag: Welk percentage van studenten met een vaste relatie zijn gelukkig met hun relatie? en de vraag Hoeveel % van de studenten met een vaste relatie is ongelukkig met hun relatie? (r = -.563, n=102, p >.0005, onetailed) geeft aan dat de betrouwbaarheid goed is. De positieve significante relatie tussen de variabelen totaal relatietevredenheid en de in vergelijking tot - vraag (r =.490, n=102, p >.0005, one-tailed), geeft aan dat de betrouwbaarheid van betreffende items goed is. Zie tabel 2 voor de gemiddelden, standaarddeviaties, α en # items voor de schalen Relatietevredenheid, Sociale vergelijking, Contingent self-esteem, Trait self-esteem, % gelukkig en % ongelukkig. 3.2 Voorbereidende analyses Er werd een Between-Subject Variantie Analyse uitgevoerd om te kijken of er verschillen waren tussen de proefpersonen bij de verschillende condities op de variabelen Contingent self-esteem (F(2,99) =.929, p =.399). Dit was niet het geval ook op de variabele % gelukkig (F(2,97) =.054, p =.947), en de variabele % ongelukkig (F(2,97) =2,897, p =.60) was er geen sprake van significante verschillen bij de proefpersonen tussen de condities. Dit geeft aan dat de proefpersonen van de verschillende condities niet verschilden van elkaar wat betreft CSE, TSE en inschatting van het voorkomen van gelukkige en ongelukkige relaties. 3.3 Manipulatie-check onafhankelijke variabelen Er is gekeken of de proefpersonen de opdracht met betrekking tot de manipulatie goed hebben uitgevoerd. Van de personen die in de positieve conditie waren ingedeeld had 100 % van de personen conform de opdracht een positieve situatie of gebeurtenis met hun huidige partner ingevuld. In de negatieve conditie had 89 % van de personen een negatieve gebeurtenis of situatie met de huidige partner beschreven. Opvallend is dat 40 % van de proefpersonen van de negatieve

15 conditie een paar regels schreven over hoe de beschreven negatieve situatie weer werd goedgemaakt, met positieve gevoelens als gevolg. De overige 12 % (vier personen) schreven dat ze geen situatie met negatieve gevoelens met hun partner konden bedenken (twee van hen had een relatie korter dan 3 maanden). Hieruit kan geconcludeerd worden dat de manipulatie wel gelukt is. Verder werd gekeken of de manipulatie dan ook het gewenste effect heeft gehad op de relatietevredenheid met de huidige partner. Daartoe is gekeken of de relatietevredenheid van de proefpersonen significant verschilde per conditie. Voor het uitvoeren van de manipulatie-check is gekozen voor de Between-Subject Variantie-Analyse. De Variantie- Analyse gaf aan dat er geen sprake is van een significant verschil tussen de verschillende condities op de afhankelijke variabelen, respectievelijk relatietevredenheid (F(2,99)=.71, p=.494), en het item in vergelijking tot (F(2,97)= 2,73, p>.0005). Dit effect was tegen de verwachting in. Hieruit werd geconcludeerd dat de manipulatie per conditie niet het gewenste psychologische effect heeft gehad. 3.4 Hypothese testende analyses Er is exploratief gekeken naar eventuele correlatieverschillen bij de variabelen tussen de verschillende condities. Deze verschillen zijn niet groot genoeg en vertonen geen eenduidig patroon en zijn daarom niet noemenswaardig. Datzelfde geldt voor de variabele sekse. Hypothese 1: Personen die laag scoren op de trait self-esteem, scoren hoog op de state selfesteem en andersom. Om de samenhang tussen het TSE en het CSE vast te stellen is een Pearson s correlatie toets toegepast. Er bleek een significante negatieve correlatie te zijn tussen state self-esteem en trait self-esteem (r = -.515, n = 102, p <.0005, one-tailed). Dit resultaat komt overeen met de hypothese. Het geeft aan dat hoe meer personen self-esteem putten uit het state self-esteem, hoe minder zij self-esteem putten uit het trait self-esteem. Andersom geldt het ook: des te meer personen hun self-esteem van het trait self-esteem putten, des te minder doen ze dat vanuit het state self-esteem. Het resultaat geeft aan dat het self-esteem uit twee componenten bestaat. Het is afhankelijk van het individu welk deel dominant is, en verantwoordelijk voor de grootste bron

16 van self-esteem, namelijk evaluaties vanuit vergelijkingen (contingencies) of evaluatie vanuit een onvoorwaardelijke zelf acceptatie (zie Tabel 3 voor een overzicht van de correlaties). Hypothese 2: Er wordt verwacht dat self-esteem met betrekking tot relatie-tevredenheid geput wordt uit het CSE en niet uit het TSE. Bij de personen die laag scoren op TSE en hoog op het CSE, zal er wel een effect zijn van de manipulatie (2A). Bij de personen met een hoge TSE en een lage CSE, zal er geen effect zijn van de manipulatie op de relatietevredenheid (2B). Voor deze hypothese werden de correlaties tussen relatietevredenheid en zowel state als trait selfesteem uitgevoerd met de Pearson s correlatie toets. Er bleek een significante positieve correlatie tussen trait self-esteem en relatietevredenheid (r =.422, n = 102, p <.0005, one-tailed). Dat wil zeggen hoe hoger de relatietevredenheid, hoe hoger de trait self-esteem. Dit resultaat geeft aan dat relatietevredenheid positief samenhangt met trait self-esteem. Zoals ook blijkt uit de correlatie van state self-esteem en relatietevredenheid. Hierbij werd een significante negatieve correlatie gevonden (r = -.284, n = 102, p =.002, one-tailed). Met andere woorden: hoe lager het state selfesteem, hoe hoger de relatietevredenheid. Hoewel er een relatie bleek tussen het CSE en relatietevredenheid, was het niet de verwachte relatie volgens de hypothese. De conclusie die uit beide toetsingen gemaakt kan worden is dat relatietevredenheid gelijk opgaat met het trait selfesteem maar niet positief samenhangt met het state self-esteem (zie Tabel 3 voor een overzicht van de correlaties). Tegen de verwachting van huidig onderzoek in blijkt dus dat relatietevredenheid als contingencie niet bepaald wordt door het deel van het self-esteem dat door sociale vergelijkingen wordt bepaald, het CSE, maar door het meer stabiele TSE. Hypothese 3: Er wordt verwacht dat de sociale vergelijkings oriëntatie positief samenhangt met het state self-esteem (3A). En er wordt verwacht dat personen die hoog scoren op trait selfesteem daarentegen een lage geneigdheid tot sociale vergelijkingen zullen vertonen (3B). Voor deze hypothese werden de correlaties tussen sociale vergelijkings oriëntatie en zowel state als trait self-esteem uitgevoerd met de Pearson s correlatie toets. Er werd een significante positieve correlatie tussen sociale vergelijkings oriëntatie en state self-esteem gevonden (r =.569, n = 102, p <.0005, one-tailed). Met andere woorden, hoe hoger de sociale vergelijkings oriëntatie, hoe hoger de state self-esteem. Dit effect werd binnen alle drie de condities gevonden, resp. controle (r =.379, n =33, p =.015), positief (r =.648, n =33, p >.0005) en negatief (r =.766, n =36, p >.0005). Dit resultaat geeft de verwachte relatie aan tussen de sociale vergelijking en het

17 state self-esteem. Personen die hoog scoren op het state self-esteem krijgen informatie over zichzelf en de daaruit voortvloeiende zelfevaluaties uit de aangegane sociale vergelijkingen met andere personen. Verdere analyse wees uit dat er een significante negatieve correlatie was tussen sociale vergelijking en trait self-esteem (r = -.336, n = 102, p <.0005, one-tailed). In samenhang met het voorgaande resultaat, bleek dus dat hoe meer men sociale vergelijkingen aangaat, hoe lager men scoorde op het trait self-esteem. Uit beide correlatie toetsen kan de conclusie worden getrokken dat de hypothese correct is, personen die zichzelf veel vergelijken ontlenen hun self-esteem in grote mate vanuit het CSE en in mindere mate vanuit het TSE (zie Tabel 3 voor een overzicht van de correlaties). Hypothese 4: Als personen in een hoge mate sociale vergelijkingen aangaan, dan zijn zij dus gevoelig voor de manipulatie en al naar gelang de conditie zullen zij een meer positief of negatief relatiebeeld vormen. De manipulatie is zoals eerder aangegeven niet gelukt dus het is niet mogelijk om deze hypothese te bevestigen of te ontkrachten. Echter uit een Pearson s correlatie toets bleek een significante negatieve correlatie tussen relatietevredenheid en sociale vergelijking (r = -.181, n = 102, p =.035, one-tailed). Des te meer men sociale vergelijkingen aanging, des te lager de relatietevredenheid die men ervoer. En vice versa; hoe meer men tevreden was met de relatie, hoe minder men zichzelf vergeleek met andere personen (zie Tabel 3 voor een overzicht van de correlaties). Dit resultaat sluit goed aan bij de eerdere resultaat dat personen die laag scoren op het CSE, in hogere mate tevreden zijn met hun relatie. En het aangetoonde verband tussen de sociale vergelijkings oriëntatie en het CSE, die positief was. Tabel 3: De correlaties tussen de variabelen; Relatietevredenheid, Sociale Vergelijking, State self-esteem, Trait self-esteem, % gelukkig, % ongelukkig en in vergelijking tot. Correlaties uitgevoerd met Pearson s correlatie, one-tailed. Schaal Relatietevredenheid 1 2. Sociale vergelijking -.181** 1 3. State self- esteem -.284***.569* 1 4. Trait self-esteem.422* -.336* -.515* 1 5. % gelukkig % ongelukkig * 1 7. In vergelijking tot.490* *

18 * significant met p <.0005, ** significant met p=.035, *** significant met p= Discussie De manipulatie van het relatiebeeld is goed gelukt in die zin dat de opdracht door de overgrote meerderheid van de proefpersonen goed is uitgevoerd. De proefpersonen van de positieve conditie hebben allemaal een positieve herinnering opgeschreven. Onder de proefpersonen van de negatieve conditie waren er echter een aantal die het moeilijk of zelfs onmogelijk vonden om een negatieve herinnering op te schrijven. Voor een deel kan dat verklaard worden door het feit dat twee van de vier een relatie hadden die korter dan drie maanden duurde. In die korte verliefde tijd was wellicht werkelijk nog geen negatieve situatie ontstaan. Maar de overige twee kunnen niet op die manier verklaard worden. Ook was het opvallend dat negatieve herinneringen korter en bondiger beschreven werden dan de positieve herinneringen. Het is goed mogelijk dat proefpersonen meer weerstand ervaren bij het delen van een negatieve ten opzichte van een positieve herinnering van hun relatie. Wellicht dat een positieve herinnering iets is waar proefpersonen trots op zijn, en daarmee geprikkeld worden om er meer uitgebreid over te schrijven. Hoewel de opdracht goed is uitgevoerd, heeft de manipulatie niet het gewenste psychologische effect gehad, met betrekking tot een verandering van het relatiebeeld. Hier kunnen verschillende oorzaken aan ten grondslag liggen. Ten eerste is het mogelijk dat de manipulatie niet sterk genoeg was. De meeste personen die een relatie hebben, weten dat het gepaard gaat met up s en down s. Dit geldt zeker voor de huidige populatie, namelijk vooral psychologiestudenten. Hierdoor kan een beschrijving van één enkele situatie ervoor zorgen dat het totale relatiebeeld niet beïnvloed wordt. Ten tweede kan een goede ruzie een positief effect hebben op het totale relatiebeeld. Mits de ruzie op een goede en constructieve manier plaatsvindt, en vooral, na afloop weer wordt goedgemaakt. Het kan ervoor zorgen dat beide partners weer een nieuw evenwicht bereiken, dat de neuzen (weer) dezelfde richting op wijzen, en daarmee de band versterkt wordt. Het feit dat 40 % van de proefpersonen in de negatieve conditie na de omschrijving van de negatieve situatie een aantal regels hebben gewijd aan hoe ze weer uit de negatieve situatie zijn gekomen, bevestigt deze verklaring. Tenslotte kan het zo zijn dat als het beschrijven van een (negatieve) situatie als moeilijk bevonden wordt, dat mensen dan denken dat ze dat soort (negatieve) situaties dus niet hebben in

19 hun relatie. Dan is het logische gevolg dat ze hun relatie vervolgens als meer positief inschatten en er meer tevreden over zijn. Gezien het feit dat er maar een aantal personen waren die echt niet een negatieve situatie konden beschrijven zal dit effect niet zo groot zijn geweest. Uit het onderzoek blijkt de eerste hypothese te kloppen, namelijk dat de in de literatuur genoemde twee componenten van het self-esteem, namelijk TSE en CSE, inderdaad een negatieve correlatie met elkaar hebben. Dit komt overeen met de theorie van Deci en Ryan (1995) over beide componenten als zijnde twee polen op een continuüm. De tweede hypothese, over relatietevredenheid en self-esteem, is door het onderzoek niet bevestigd. De verwachting dat relatietevredenheid positief correleert met CSE, en negatief met TSE, is onjuist gebleken. Het tegengestelde is het geval: relatietevredenheid hangt positief samen met het TSE en negatief met het CSE. Dit betekent dat de mate waarin personen TSE hebben, ook de mate aangeeft waarin ze tevreden zijn met hun relatie. Hebben personen een lage TSE, dan zijn zij ook minder tevreden met hun relatie. Tegen de verwachting van huidig onderzoek in blijkt dus dat relatietevredenheid als contingencie niet hoort bij het deel van het self-esteem dat door sociale vergelijkingen wordt bepaald het CSE, maar bij het TSE. Komt dit doordat de contingencie relatietevredenheid zich afspeelt op het domein van TSE? Of zorgt een hoge mate van relatietevredenheid ervoor dat mensen zich beter over zichzelf voelen, en wel op het domein van het TSE? Crocker and Wolfe (2001) suggereerde in hun onderzoek dat personen die hoog scoren op CSE verschillen in de specifieke criteria die ze hanteren om hun positieve zelf- gevoelens te bevredigen en te onderhouden. Dus voor sommige individuen is fysieke aantrekkelijkheid het belangrijkst. Voor anderen kan het sociale acceptatie zijn of macht of academisch succes. Is in dat denkproces relatietevredenheid dan überhaupt een contingencie te noemen? In dit onderzoek lijkt relatietevredenheid eerder een dimensie te zijn, die net zo stabiel is als de globale eigenwaarde dat het TSE omvat. Een andere verklaring van de gevonden correlaties kan gezocht worden bij mogelijke mediërende factoren. Mensen met een hoog TSE durven, op basis van dit zelfvertrouwen, wellicht kritischer te zijn in het zoeken naar een geschikte partner, waardoor de relatietevredenheid relatief hoog is. Een andere mediërende factor kan zelfkennis zijn. Personen die hoog scoren op TSE hebben wellicht meer zelfkennis, en kunnen daardoor een meer geschikte partner kiezen, en daardoor een hogere relatietevredenheid ervaren. Over de aard van de relatie tussen de relatietevredenheid en het TSE, en eventuele mediërende factoren, is nog veel onontgonnen terrein. Hier zou toekomstig onderzoek zich op kunnen richten.

20 De derde hypothese over de relatie van de sociale vergelijkings oriëntatie en het selfesteem wordt ondersteund. De sociale vergelijkings oriëntatie hangt positief samen met het state self-esteem en negatief samen met het trait self-esteem. Dit is zoals verwacht uit de literatuur, immers het CSE is gebaseerd op sociale vergelijkingen en het TSE juist niet. De vierde hypothese, namelijk dat een hoge mate van sociale vergelijkings oriëntatie zou zorgen voor een grote gevoeligheid voor de manipulatie, is door het gebrek aan effect van de manipulatie niet bevestigd. Niettemin bleek er een negatieve correlatie tussen sociale vergelijking en relatietevredenheid te zijn. Dit lijkt te corresponderen met de eerder genoemde correlaties van het CSE en de sociale vergelijkingsoriëntatie enerzijds, en van relatietevredenheid en CSE anderzijds. Met andere woorden, personen die zich veel vergelijken met anderen zijn minder tevreden met hun relatie. Eerder bleek ook al dat deze personen hun eigenwaarde halen uit die sociale vergelijkingen. Dan lijkt het alsof de sociale vergelijkingen ervoor zorgt dat de eigen relatie minder goed uit de bus komt. Er is een aantal methodologische kanttekeningen bij huidig onderzoek te maken. Ten eerste bleek de manipulatie niet sterk genoeg te zijn om het relatiebeeld van de proefpersonen (tijdelijk) te veranderen. De opdracht om een situatie te beschrijven is tamelijk breed in die zin dat de proefpersonen varieerden in de gedetailleerdheid waarmee ze de opdracht uitvoerden. Zoals eerder vermeld hebben de proefpersonen van de positieve conditie de situatie uitgebreider beschreven dan die van de negatieve conditie. De opdracht had meer richtlijnen kunnen bevatten over die gedetailleerdheid. Daarentegen blijft het een open vraag en geeft dat ruimte voor eigen invulling. Ervan uitgaande dat proefpersonen graag snel klaar willen zijn met het invullen van lijsten blijft het een kwestie van goodwill in hoeverre ze er echt de tijd en energie in willen steken. Een vragenlijst met items, die positieve/ negatieve situaties b.v. fijne gesprekken en woordenwisselingen, omvat waarop ze kunnen aankruisen hoe vaak ze dat soort situaties hebben ervaren, zou een mogelijke oplossing kunnen zijn. Een andere mogelijke aanpassing van de manipulatie om het sterker te maken is om te vragen naar een langdurende negatieve of positieve fase van de relatie te beschrijven. Nadeel daarvan is dat personen met een nog korte relatieduur wellicht alleen een positieve fase hebben meegemaakt maar nog geen negatieve fase. En daarnaast kan een negatieve fase ook bestaan door een externe oorzaak. Bijvoorbeeld door ziekte van één van de twee partners, ontslag of door verlies van een dierbare. Het is in dergelijke gevallen heel lastig om zuiver de relatietevredenheid met de partner te meten en niet allerlei mediërende factoren.

21 De manipulatie had er ook anders uit kunnen zien als de sociale vergelijkings component erin zou zijn betrokken. Dit zou gedaan kunnen worden door eerst te vragen om een relatie te beschrijven van een koppel waarvan ze vinden dat die een hele positieve of hele negatieve relatie hebben, of door fictieve beschrijvingen aan te bieden. En vervolgens te laten beoordelen of ze hun eigen relatie ook zo positief of negatief ervaren. De kans dat dit zou werken is wellicht klein omdat Buunk (2001) in zijn onderzoek al eerder aantoonde dat personen die tevreden zijn met hun relatie een superioriteitsgevoel ervaren van hun relatie ten opzichte van andere relaties. Een resultaat dat overigens in huidig onderzoek bevestigd werd. Hierdoor zal de voorgestelde manipulatie in ieder geval niet lukken bij de personen die tevreden zijn met hun relatie. Ten tweede is de experimentele setting waarin gevraagd wordt naar een vergelijking met andere studenten niet allesomvattend. In de werkelijkheid vergelijken mensen zich met meer verschillende mensen, b.v. vrienden, familieleden, kennissen, collega s en met inferieure en superieure personen. Niet alleen met de mensen van dezelfde daginvulling. Van de andere kant is de keuze voor de vergelijkingsobjecten (personen) wel de keuze van de personen zelf en door het zeer ruime kader (studenten) toch een goede benadering van sociale vergelijkingen die natuurlijk tot stand komen. Ten derde blijft er zoals bij veel onderzoek de vraag in hoeverre de huidige populatie representatief is voor de algehele populatie. De proefpersonen zijn veelal eerstejaars (vrouwelijke) psychologiestudenten geweest die voor studiepunten deelnamen aan het onderzoek. Deze doelgroep zal meer dan gewone mensen geoefend zijn op het doorzien van manipulatie-effecten en ook meer (over) bewust zijn van bepaalde psychologische aspecten die aanwezig zijn bij de behandelde onderwerpen, namelijk self-esteem, relatietevredenheid en sociale vergelijkings oriëntatie. Er is echter geen reden waarom huidig onderzoek niet geschikt zou kunnen zijn voor toetsing van een meer doorsnee steekproef van de bevolking. Dit is een aanbeveling voor vervolgonderzoek. Een andere aanbeveling voor vervolgonderzoek is om de aard van de relaties tussen relatietevredenheid, TSE, CSE en sociale vergelijkings oriëntatie, te onderzoeken. Welke is de oorzaak en welke het gevolg? En waar spelen mediërende factoren een invloed? Vervolgonderzoek met betrekking tot deze vragen kan meer duidelijkheid scheppen voor de ontwikkeling van het theoretisch kader binnen deze onderzoekslijn. Huidig onderzoek heeft in ieder geval een bijdrage geleverd door verbanden aan te tonen tussen het TSE en CSE met relatietevredenheid. Vooral het verband tussen een hoog TSE en een hoge mate van

22 relatietevredenheid geeft aan dat de kwaliteit van de relatie die een (jong) volwassene met zijn ouders heeft (gehad), een duidelijk verband heeft met de mate van tevredenheid van de persoon met zijn/ haar relatie. Daarnaast is het ook belangrijk om te weten dat iemand die in een hoge mate sociale vergelijkingen met anderen aangaat, ook weinig tevreden is met zijn/ haar eigen relatie. Betekent dit dat het lezen van veel magazines over andere relaties, of het kijken van reality-programma s met relaties dan een negatieve invloed heeft op de relatietevredenheid? Of gaat het alleen over vergelijkingen, met mensen uit de directe omgeving? Verder onderzoek naar welk soort sociale vergelijkingen een rol spelen is daarom zeer nuttig. De centrale vraagstelling van huidig onderzoek ging over de samenhang tussen het relatietevredenheid en de twee componenten van het self-esteem, namelijk TSE en CSE. Uit het onderzoek kan geconcludeerd worden dat er een sterke samenhang is tussen de beide componenten en het relatiebeeld. Zo blijkt dat het relatietevredenheid sterk samenhangt met het trait self-esteem. Als mensen heel tevreden zijn met de relatie dan hebben zij ook in een hoge mate trait self-esteem, en andersom als personen in een lage mate trait self-esteem hebben, dan zijn zij ook in een lage mate tevreden met hun relatie. Er is ook een sterke samenhang tussen relatietevredenheid en het state self-esteem. Deze is echter tegengesteld aan de vorige namelijk als personen in een hoge mate hun eigenwaarde putten uit contingencies dan zijn zij een in een lage mate tevreden met hun relatie. En andersom als personen heel erg tevreden zijn met hun relatie dan putten zij weinig eigenwaarde uit het state self-esteem. De samenhang tussen beide componenten van het self-esteem is ook van een zelfde aard. Als een individu op een hoge mate eigenwaarde put uit het TSE dan haalt hij/ zij weinig eigenwaarde uit het CSE en andersom, dit is in ieder geval zo met betrekking tot het onderwerp relatietevredenheid. In het huidig onderzoek is nog niet onderzocht welke oorzaak ten grondslag ligt aan beschreven samenhangen, en daar zou verder onderzoek zich goed op kunnen richten.