Informatieserie Leven met Multiple Sclerose. Na de diagnose MS
|
|
- Eva Jansen
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Informatieserie Leven met Multiple Sclerose Na de diagnose MS 1
2 INHOUD Inleiding 4 Ineens heb je MS 5 Wat is MS? 6 MS en het centrale zenuwstelsel 10 Is de oorzaak bekend? 13 Verloopsvormen van MS 16 Behandeling van MS 18 Hoe nu verder? 23 Handige adressen 26 Deze serie brochures is tot stand gekomen in samenspraak met specialisten en deskundigen, zoals neurologen, urologen, psychologen, fysiotherapeuten en verpleegkundigen. Copyright Biogen Idec International B.V., Lijnden, Nederland. Vormgeving: Sanders & Clients, Laren. Disclaimer: Gebruik van medicijnen altijd in overleg met uw arts. 2 3
3 INLEIDING In de informatieserie Leven met MS vindt u meer informatie over de aandoening MS; de uiteenlopende klachten, de mogelijke behandelingen en wat u zelf kunt doen om MS zo goed mogelijk in uw dagelijks leven te integreren. Biogen Idec heeft deze informatieserie in samenspraak met specialisten en deskundigen geschreven. Door uzelf goed te informeren over alle aspecten van de aandoening MS en de mogelijke behandelingen, bent u voorbereid, weet u wat u kunt verwachten en bent u beter in staat uw leven met MS te organiseren. De andere brochures uit de serie: Deel 2 MS en het dagelijks leven Deel 3 MS en de behandelmogelijkheden De brochure Na de diagnose MS Direct na de diagnose MS hebben mensen wel een beeld van de aandoening maar weten vaak niet echt wat Multiple Sclerose betekent, wat de mogelijke klachten en behandelingen zijn. In deze brochure vindt u meer informatie over de ziekte MS en over de verschillende behandelvormen. INEENS HEB JE MS De diagnose MS, betekent voor vrijwel iedereen een flinke schok. Uw gezondheid staat opeens in een ander daglicht. Wat betekent het voor mijn toekomst? Er komen veel vragen op, vragen waar niet één-twee-drie een antwoord op mogelijk lijkt. Elk mens reageert weer anders. Alle emoties zijn mogelijk; boosheid, verdriet, frustratie en angst. Sommige mensen negeren een tijdje de eerste verschijnselen van MS. Het is niet zo, misschien is het toch niet waar? Anderen voelen opluchting. Als een periode van onzekerheid en twijfel wordt afgesloten met de definitieve vaststelling van MS, kan er ook sprake zijn van eindelijk duidelijkheid, eindelijk weten waar u aan toe bent. En dat is niet zo vreemd. Niet alleen omdat MS een ingrijpende ziekte kan zijn, maar ook omdat deze ziekte zich vaak openbaart tussen uw 20 e en 40 e jaar: precies de periode van studeren, kinderen krijgen, werk en carrière. Om de diagnose MS te overzien, te accepteren en een plaats te geven in uw leven kost tijd. Dat proces verloopt voor iedereen weer anders. Een eerste stap kan zijn; informatie vergaren over MS, wat is het, begrijpen waar de klachten vandaan komen en weten welke behandelingen er mogelijk zijn. Onbekendheid leidt tot angst. Probeer daarom alles te achterha- len wat u over MS te weten kunt komen. Patiëntenverenigingen, uw arts(en) en brochures zoals deze kunnen helpen. 4 5
4 WAT IS MS? Multiple Sclerose (MS) is op jonge tot volwassen leeftijd één van de meest voorkomende aandoeningen van het centrale zenuwstelsel. Het is dus géén spierziekte zoals vaak wordt gedacht. MS komt meer voor bij vrouwen dan bij mannen. De eerste verschijnselen openbaren zich vaak tussen het 20 e en 40 e levens jaar. De klachten en verschijnselen die bij MS kunnen optreden, zijn zeer gevarieerd zonder voorspelbaar verloop. hersenen ruggenmerg De echte oorzaak van MS is nog steeds onbekend. Wel weten we dat een ontregeld immuunsysteem (het afweersysteem tegen infecties) bij MS een groot deel van de klachten veroorzaakt. De geneesmiddelen voor de behandeling van MS richten zich dan ook op het reguleren/remmen (moduleren) van dit immuunsysteem. In het hoofdstuk Is de oorzaak bekend? [p.13] vindt u meer informatie over de factoren die mogelijk een rol spelen bij het ontstaan van MS. FİGUUR 1 Het centrale zenuwstelsel bestaat uit de hersenen en het ruggenmerg. Welke rol speelt het centrale zenuwstelsel? Om te begrijpen wat de effecten zijn van MS op uw lichaam, leggen we hier beknopt uit wat de functie is van het zenuwstelsel, hoe het in grote lijnen werkt en waar het zenuwstelsel zich in het lichaam bevindt. Het centrale zenuwstel- sel bestaat uit de hersenen en het ruggenmerg. Het zenuwstelsel is het bestu- ringssysteem van uw lichaam. Het centrale zenuwstelsel speelt een belangrijke rol bij het coördineren van allerlei bewuste en onbewuste activiteiten die u dagelijks onder- neemt. Denk daarbij aan bewuste activiteiten als bewegen, spreken, denken en onthouden. FİGUUR 2 Het zenuwstelsel is het besturingssysteem van het lichaam. Het centrale zenuwstelsel is opgebouwd uit zenuwcellen. De zenuwuitlopers zorgen voor de informatieoverdracht. Via de zenuwuitlopers worden prikkels van buiten (horen, zien en voelen [blauwe pijlen]) naar de hersenen ge stuurd en weer signalen van de hersenen naar de overige delen van het li chaam gestuurd [rode pijlen]. 6 7
5 Denk ook aan onbewuste activiteiten (reflexen) zoals het terugtrekken van uw hand als u uzelf ergens aan brandt. Daarnaast kunnen we via dit stelsel allerlei prikkels van buitenaf waarnemen en zijn we in staat om te zien, te horen, te ruiken, te proeven en te voelen. Het centrale zenuwstelsel is opgebouwd uit zenuwcellen. Weefsel met veel zenuwcellen ziet er met het blote oog grauw uit, daarom wordt het ook wel de grijze stof genoemd. De zenuwcellen zijn met elkaar en met de rest van het lichaam verbonden via zenuwuitlopers (axonen). Deze zijn lichter van kleur omdat ze worden omhuld door een witte stof die we myeline noe- men [figuur 3]. Via de zenuwuitlopers worden signalen gestuurd die zorgen voor de informatieoverdracht tussen de verschillende zenuwcellen. De myeline isoleert de zenuwuitlopers, zodat de sig- nalen sneller, sprongsgewijs vanaf de hersenen naar de rest van het lichaam worden doorgegeven, of andersom [figuur 3]. myeline FİGUUR 3 Een uitvergroting van zenuwuitlopers. De pijlen geven de sprongsgewijze informatieoverdracht weer, axonen omgeven door myeline. Een doorsnede van een zenuwcel uit het centrale zenuwstelsel. Dunne lagen myeline die het axon als een schede omgeven. In werkelijkheid zijn er nog veel meer myeline-lagen om het axon aanwezig. 8 9
6 MS EN HET CENTRALE ZENUWSTELSTEL Bij MS doen zich ontstekingen voor in de hersenen. Deze ontstekingen ontstaan omdat immuuncellen geactiveerd zijn om de myeline op te ruimen. Bij MS kunnen de immuuncellen namelijk niet goed het onderscheid maken tussen de lichaamseigen stof en lichaamsvreemde stoffen. Het gevolg is dat de lichaams eigen stof myeline opgeruimd wordt waardoor het beschermende isolatie laagje rond de zenuwuitlopers beschadigt. In het centrale zenuwstelsel lopen bloedvaten, die het zenuwweefsel van zuurstof en voedingsstoffen voorzien. De ontstekingen bij MS bevinden zich vaak rondom deze bloedvaten en zorgen voor een lichte zwelling. Hierdoor wordt de informatieoverdracht (prikkel geleiding) tussen de zenuwcellen in de hersenen vaak bemoeilijkt. Daarnaast wordt de myeline beschadigd [figuur 4.1]. Dat is het moment waarop u klachten krijgt. Zo n ontstekingsperiode wordt vaak een relapse, een exacerbatie, een terugval, een schub of een opstoot genoemd. In de regel komt de ontsteking na enkele weken tot rust en kan er herstel van het zenuwweefsel en de myeline optreden en is de informatieoverdracht hersteld [figuur 4.2]. Dit herstel is helaas niet altijd volledig [figuur 4.3]. Uitgebreide ontstekingen laten vaak een litteken achter in FIGUUR 4 1 Een zenuw ondergaat een ontsteking waarbij myeline gedeeltelijk verloren gaat. 2 De beschadigde zenuw herstelt volledig; opnieuw is de informatieover dracht onbelemmerd. 3 De zenuw ondergaat opnieuw een ontsteking, nu kan de myeline niet volledig meer hersteld worden. Er is blijvende schade, de informatieoverdracht raakt verstoord en verloopt trager. 4 De beschadigde myeline ondergaat opnieuw een ontsteking, nu wordt ook de kern, het axon beschadigd, waardoor informatieoverdracht onmogelijk wordt
7 Bij MS wordt informatieoverdracht enerzijds belemmerd door ontstekingen in zenuwweefsel. Anderzijds vindt afbraak van myeline plaats. Hierdoor is geleiding van zenuwprikkels langs de zenuwbanen niet goed mogelijk, waardoor klachten optreden. het zenuwweefsel waardoor er restverschijnselen kunnen blijven [figuur 4.4]. Hierdoor kan de dunner wordende myelinelaag de informatieoverdracht via de zenuwvezels verslechteren en uiteindelijk kunnen zenuw uitlopers verloren gaan. Er is vaak sprake van meerdere (multiple) ontstekingshaarden met meerdere littekens (sclerosis) in het centrale zenuwstelsel tot gevolg. De mate waarin dit proces optreedt, is van persoon tot persoon zeer verschillend. De verminderde informatieoverdracht in het centrale zenuwstelsel kan uiteenlopende klachten in het lichaam veroorzaken. Uiteenlopend in de zin van de ernst als ook in de verschillende soorten klachten. De plaats in het centrale zenuwstelsel, waar de ontstekingen zich voordoen en waar de myeline is afgebroken, is bepalend voor de klachten die u hebt. Ontstekingen kunnen zich ook voordoen zonder dat er klachten optreden. In de bro chure MS en het dagelijks leven wordt er dieper ingegaan op de verschillende klachten die voorkomen bij Multiple Sclerose. De huidige specifieke MS geneesmiddelen zijn er op gericht om de ontsteking in het centrale zenuwstelsel tegen te gaan en daarmee beschadiging, verlies van zenuwuitlopers en uiteindelijk littekenvorming te voorkomen. IS DE OORZAAK BEKEND? Ondanks veel onderzoek is de precieze oorzaak van MS nog steeds onbekend. Wel zijn er aanwijzingen over de verschillende factoren die bij het ontstaan van MS een rol kunnen spelen. Omgevingsfactor Het aantal mensen met MS per inwoners is wereldwijd niet overal hetzelfde. De kans op MS neemt toe naarmate men verder van de evenaar woont. MS wordt dan ook vooral gezien bij blanke mensen in Europa, Noord-Amerika en Australië [figuur 5]. In (sub)tropische gebieden komt MS veel minder vaak voor. Hoog risico Medium risico Laag risico FİGUUR 5 Gebieden in de wereld waar MS veel voorkomt. In de donkerblauwe gebieden op de landkaart komt MS het meeste voor. In de ongekleurde gebieden komt MS nauwelijks of niet voor
8 Immuunsysteem De precieze oorzaak van MS is nog steeds onbekend. Het is duidelijk dat het immuunsysteem een grote rol speelt. Hoe het immuunsysteem geactiveerd wordt om de lichaamseigen stof myeline aan te vallen is niet duidelijk. Zo is er gezocht naar een MS-virus maar heeft men niets gevonden. Normaal zorgt het immuunsysteem (het afweersysteem tegen infecties) ervoor dat mogelijke ziekteverwekkers in het lichaam worden aangevallen en verwijderd. Dit is wat we een ontsteking noemen. U kunt hierbij denken aan de kloppende, warme, rode vingertop wanneer u hier een sneetje in heeft. Bij een auto-immuunziekte valt het immuunsysteem lichaamseigen cellen aan en veroorzaakt ter plekke een ontsteking. Bij MS richt het immuunsysteem zich dus tegen bepaalde onderdelen van het eigen zenuwweefsel en ontstaan er ontstekingen in de hersenen. Erfelijke factor Bekend is dat MS in geringe mate erfelijk wordt bepaald. Voor familieleden van mensen met MS geldt, dat zij een licht verhoogde kans hebben op het krijgen van MS. Hoewel diverse erfelijke afwijkingen via chro- mosomen aangetoond kunnen worden, is bij MS het weten- schappelijk onderzoek helaas nog niet zo ver gevorderd. FİGUUR 6 Myelineschede om axon wordt aangevallen door een immuuncel. FİGUUR 7 DNA-structuur
9 VERLOOPSVORMEN VAN MS Aan de hand van de ontwikkeling van de klachten in de tijd, worden verschillende vormen van MS onderscheiden [figuur 8]. De indeling in de verschillende vormen van MS is altijd een proces van terugkijken in de tijd. Het is niet mogelijk vooraf te voorspellen hoe MS zal verlopen. Relapsing Remitting MS Hier is sprake van een ziekteverloop met terugvallen en herstelperioden. Ruim 80% van de mensen heeft deze vorm in het begin van de MS. Het verschilt van persoon tot persoon hoe vaak een terug val met herstel optreedt en of het herstel volledig is of niet. Ook het tijdstip waarop een terugval zal optreden en hoe lang de periode is tussen twee terugvallen is niet te voorspellen en kan verschillend zijn. Secundair Progressieve MS Na een verloop met terugvallen en herstelperioden kan de relapsing remitting MS overgaan in de zogenaamde secundair progressieve klachten klachten A tijd B tijd C C MS, waarbij er een geleidelijk verlies van functies optreedt. Deze geleidelijke achteruitgang wordt ziekteprogressie genoemd. Hoe lang het duurt voordat de relapsing remitting vorm over gaat in de secundair progressieve vorm is niet te voorspellen. Primair Progressieve MS Deze vorm van MS komt minder vaak voor. Deze vorm kent geen perioden van terugvallen en her stel, er treedt in de loop van meerdere jaren een geleidelijk verlies van functies op. Deze vorm zien we bij minder dan 15% van alle mensen met MS. klachten tijd FIGUUR 8 A Relapsing Remitting MS. Een lijn naar boven geeft een terugval aan. Het herstel na een terug val hoeft niet altijd volledig te zijn. B Secundair Progressieve MS. Na een periode van herhaalde terugvallen en herstelperioden, treedt vanaf een bepaald moment geleidelijke achteruitgang op, afgewisseld door de perioden van terugval. C Primair Progressieve MS. Geleidelijk, zonder terugvalperioden, treedt achteruitgang van MS op, waarbij de ziekteverschijnselen toenemen en geleidelijk verlies van functies optreedt
10 BEHANDELING VAN MS Hoewel Multiple Sclerose nog niet te genezen valt, zijn de be handelmogelijk heden in de afgelopen 10 jaar enorm toegenomen en qua effecti viteit verbeterd. De behandelingen kunnen zich richten op de: diverse klachten; symptomen het ziekteproces van MS Bij MS-behandeling vinden zowel symptoombehandeling als behandeling van het ziekteproces plaats. Wat is het verschil? Wat is het verschil tussen de behandeling van de klachten en de behandeling van het ziekteproces? De verschillende MS-klachten zoals bijvoorbeeld pijn, slechter zien, verminderd gevoel of blaasklachten zijn het gevolg van ontstekingshaarden of littekens in het centrale zenuwstelsel. Om bijvoorbeeld pijnklachten te verminderen worden er pijnstillers voorgeschreven. Dit noemen we symptoombehandeling. U voelt de pijn veel minder maar de oorzaak van de pijn wordt niet behandeld. In de brochure MS en de behandelmogelijkheden vindt u meer informatie over de mogelijkheden van symptoombehandeling. Behandeling van het ziekteproces richt zich op het voorkomen van het optreden van ontstekingen en dus meer op de oorzaak van de klachten. Wanneer het optreden van het aantal ontstekingen wordt verminderd, zullen er ook minder terugvallen optreden. Dit is meer een onderhoudsbehandeling die effecten op de langere termijn beoogt. Bij MS noemen we dit immunomodulerende therapie of immunomodulatie. Behandeling van Relapsing Remitting MS Op dit moment is de meeste kennis aanwezig over de aanpak van Relapsing Remitting MS. Bij de behandeling van RRMS kan immu- nomodulatie op 2 manieren worden toegepast. Voor de behandeling van acute terugvallen worden vaak corticosteroïden gegeven. Daarnaast zijn er voor de onderhoudsbehandeling verschillende middelen beschikbaar waarmee het optreden van ontstekingen wordt geremd en zo het aantal terugvallen wordt verminderd. Corticosteroïden Op het moment dat er sprake is van plotseling optredende symptomen, een schub (re- laps, terugval, aanval) worden vaak corticosteroïden ingezet. Corticosteroïden, stoffen die verwant zijn aan bijnierschors- hormoon, kunnen de duur van terugvallen verkorten
11 Ze hebben een sterk ontstekingsremmende werking en zijn op verschillende manieren toe te dienen. Meestal wordt gebruik gemaakt van een infuus, zodat het geneesmiddel direct in de bloedcirculatie komt. Daarbij komt een behandeling volgens een schema van drie of vijf dagen ziekenhuisopname het meest voor. Ook kan het zijn dat u tabletten krijgt voorgeschreven. Niet elke terugval wordt met corticosteroïden behandeld. Bij een milde terugval krijgt u vaak het advies om meer rust te nemen en te wachten totdat het vanzelf beter gaat. Het effect van corticosteroïden is het duidelijkst bij terugvallen die snel - in enkele dagen tijd - ontstaan. De werkzaamheid bij klachten van verminderde spierkracht of verslechterd gezichtsvermogen is vaak beter dan bij gevoelsklachten of evenwichtsstoornissen. Corticosteroïden zijn, vanwege de bijwerkingen die op kunnen treden, niet geschikt voor onderhoudsbehandeling. Bij langdurig gebruik bestaat o.a. kans op botontkalking, suikerziekte en een hoge bloeddruk. Immunomodulatie Aan het begin van de brochure is uitgelegd dat bij MS een ontregeld immuunsysteem (het afweersysteem tegen infecties) een groot deel van de klachten veroorzaakt. Sinds enkele jaren Immunomodulatie is erop gericht aanvallen minder vaak of minder ernstig te laten verlopen zijn er geneesmiddelen beschik baar die ingrijpen in het im muunsysteem, dit wordt immunomodulatie genoemd. De immunomodulerende geneesmiddelen voor MS zijn interferon beta, glatirameer acetaat en natalizimab. Immuno- modulatie is er op gericht om het optreden van ontstekingen in het centrale zenuwstelsel te voorko- men en zo beschadiging van het zenuwstelsel en verergering van de ziekte te remmen. Het vroeg inzetten van deze therapievorm is bedoeld om de schade zo vroeg mogelijk te voorkomen en te zorgen dat u zo lang mogelijk op- timaal kunt leven. Omdat het ont- regelde immuunsysteem constant moet worden bijgestuurd is het belangrijk dat een immunomodu- lerende therapie volgens voor- schrift toegediend wordt. Immu- nomodulerende behandelingen neemt u niet af en toe, het is in feite een onderhoudsbehandeling die het ziekteproces op de langere termijn positief beïnvloedt
12 Overzicht MS-behandelingen Avonex Interferon ß-1a 30 µg éénmaal per week (Biogen Idec) intramusculair Betaferon Interferon ß-1b 250 µg om de dag subcutaan (Bayer-Schering) Rebif Interferon ß-1a 22 of 44 µg 3 keer per week (Merck-Serono) subcutaan Copaxone Glatirameer acetaat 20 mg dagelijks subcutaan (sanofi-aventis/teva) Tysabri Natalizumab 300 mg intraveneus éénmaal (Biogen Idec) per 4 weken HOE NU VERDER? De diagnose MS overvalt iedereen. Het is niet meer dan normaal dat een dergelijke schok tot sterke emoties kan leiden. Het is goed te beseffen dat u niet de eerste of de enige bent die dit overkomt. MS komt best vaak voor en iedereen kent wel iemand in zijn omgeving die MS heeft. Hoe persoonlijk de gevoelde angst, pijn, woede of verdriet ook is, u bent daarin dus niet alleen! U kunt uw ervaringen en emoties ook delen met andere ervarings- deskundigen zoals uw behande- lend arts, de MS-ver pleegkundige en andere mensen met MS. Dit kan een enorme steun zijn
13 Het heeft enige tijd nodig maar gelukkig hervindt iedereen weer een evenwicht en kan men weer genieten van de leuke dingen in het leven. Hoe onmogelijk dit ook klinkt als u net de diagnose hebt gekregen. Ook uw omgeving heeft tijd nodig om MS te integreren in het dagelijks leven. Hoewel het voor iedereen weer anders is, zijn er een paar zaken die u en uw omgeving kunnen helpen met de verwerking. Allereerst: onbekendheid leidt tot angst. Probeer daarom alles te achterhalen wat u over MS te weten kunt komen. Via patiëntenverenigingen, uw arts(en), MS-verpleegkundigen en brochures zoals deze kunnen helpen. Praat over uw ziekte Bijvoorbeeld over uw angsten en twijfels. Praten is de eerste en belangrijkste stap naar het kunnen aanvaarden van hulp. Schroom niet om eens te raden te gaan bij geschoolde hulp, zoals een psy- choloog of relatietherapeut(e). Het aanvaarden van hulp door anderen maakt alles voor ú een stuk eenvoudiger. Voor u én uw omgeving. Praat met uw familie en vrienden over uw gevoelens. Stuit u op problemen, bespreek het met uw behandelend arts. Twee weten meer dan één, en uw gevoelens delen is vaak de eerste (en groot- ste) stap op de weg terug naar een evenwicht. Het goede nieuws is dat eigenlijk iedereen na verloop van tijd dat evenwicht vindt en weer van het leven gaat genieten. Praten is de eerste en belangrijkste stap in de verwerking van de diagnose MS 24 25
14
Leven met MS. Wat is MS?
1 Leven met MS Wat is MS? Dit boekje is samengesteld door Biogen. De informatie is met grote zorgvuldigheid tot stand gekomen, maar vervangt niet de mening, de diagnose of het advies van een behandelend
Nadere informatieLeven met MS. De behandelmogelijkheden
3 Leven met MS De behandelmogelijkheden bij RRMS Inhoud 1. Inleiding 4 2. Doel van de behandeling 7 3. Vroeg en effectief behandelen 9 4. Geneesmiddelen gericht op het afremmen van het ziekteproces (immunomodulatie)
Nadere informatieMultiple sclerose (MS) Poli Neurologie
00 Multiple sclerose (MS) Poli Neurologie 1 Inleiding U heeft MS. Deze woorden veranderen in één keer je leven. Gevoelens van ongeloof, verdriet en angst. Maar misschien ook opluchting, omdat de vage klachten
Nadere informatieTysabri. Tysabri (Natalizumab) Dit is een uitgave van het Nationaal MS Fonds
Tysabri Tysabri (Natalizumab) Dit is een uitgave van het Nationaal MS Fonds ms Wagenstraat 25 3142 CR Maassluis Telefoon: 010-591 98 39 Fax: 010-592 86 86 E-mail: info@nationaalmsfonds.nl www.nationaalmsfonds.nl
Nadere informatieMultipele Sclerose (MS)
Multipele Sclerose (MS) MS is een ziekte van de hersenen en het ruggenmerg, die vooral bij jonge volwassenen voorkomt. In de eerste jaren komen de verschijnselen vaak in aanvallen, ook wel Schub of relapse
Nadere informatieOnderhoudsmedicatie bij Multiple Sclerose
Multiple Sclerose Centrum Noord Nederland Patiënteninformatie 1707 Multiple Sclerose Centrum Noord Nederland Alle medicijnen hebben voor- en nadelen. Het belangrijke voordeel van onderhoudsmedicatie bij
Nadere informatieCopaxone. Copaxone Een remmende medicatie. Dit is een uitgave van het Nationaal MS Fonds
Copaxone Copaxone Een remmende medicatie Dit is een uitgave van het Nationaal MS Fonds 1 Wagenstraat 25 3142 CR Maassluis Telefoon: 010-591 98 39 Fax: 010-592 86 86 E-mail: info@nationaalmsfonds.nl www.nationaalmsfonds.nl
Nadere informatieMultiple sclerose (MS)
Multiple sclerose (MS) T +32(0)89 32 50 50 F +32(0)89 32 79 00 info@zol.be Campus Sint-Jan Schiepse bos 6 B 3600 Genk Campus Sint-Barbara Bessemerstraat 478 B 3620 Lanaken Medisch Centrum André Dumont
Nadere informatieWerkstuk ANW Multiple Sclerose (MS)
Werkstuk ANW Multiple Sclerose (MS) Werkstuk door een scholier 2007 woorden 27 oktober 2006 6,6 33 keer beoordeeld Vak ANW Inhoudsopgave 1. Geschiedenis van MS 2. De diagnose 3. MS aanvallen 4. De verschillende
Nadere informatieInterferon-Beta. Interferon-Beta. Dit is een uitgave van het Nationaal MS Fonds
Interferon-Beta Interferon-Beta Dit is een uitgave van het Nationaal MS Fonds Wagenstraat 25 3142 CR Maassluis telefoon: 010-591 98 39 fax: 010-592 86 86 e-mail: info@nationaalmsfonds.nl internet: www.nationaalmsfonds.nl
Nadere informatieMultiple Sclerose is een ziekte van de hersenen en het ruggenmerg. Deze ziekte wordt ook wel MS genoemd. In deze folder leest hier meer over.
Multiple Sclerose Multiple Sclerose is een ziekte van de hersenen en het ruggenmerg. Deze ziekte wordt ook wel MS genoemd. In deze folder leest hier meer over. Wat is multipele Sclerose (MS) MS is een
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
NEDERL ANDSE SAMENVAT TING HET OOG ALS WEERSPIEGELING VAN HET BREIN Optische coherentie tomografie in MS Meer dan een eeuw geleden schreef een van de eerste neurologen die gebruik maakte van de oogspiegel,
Nadere informatieBehandeling. Schub behandelen
Behandeling Schub behandelen Wat is een schub Men spreekt van een schub bij het optreden van duidelijke nieuwe verschijnselen van uitval die in de loop van uren tot dagen ontstaan, minstens 24 uur duren
Nadere informatiehet woord neurologie bestaat uit twee delen: neuro (dat betekent zenuw) en logos (dat betekent leer, kennis) neurologie is dus de leer van de zenuwen
Neurologie het woord neurologie bestaat uit twee delen: neuro (dat betekent zenuw) en logos (dat betekent leer, kennis) neurologie is dus de leer van de zenuwen een dokter in de neurologie noem je een
Nadere informatieRelapsing-remitting. Multiple Sclerose
Relapsing-remitting Relapsing-remitting Multiple Sclerose Multiple Sclerose Dit is een uitgave van het Nationaal MS Fonds Wagenstraat 25 3142 CR Maassluis telefoon: 010-591 98 39 fax: 010-592 86 86 e-mail:
Nadere informatieNovantrone. Novantrone Een remmende medicatie. Dit is een uitgave van Stichting MS Projecten
Novantrone Novantrone Een remmende medicatie Dit is een uitgave van Stichting MS Projecten Wagenstraat 25 3142 CR Maassluis telefoon: 010-591 98 39 fax: 010-592 86 86 e-mail: info@msprojecten.nl virtueel
Nadere informatieOnderhoudsmedicatie voor zeer actieve Multiple Sclerose
Multiple Sclerose Centrum Noord Nederland Onderhoudsmedicatie voor zeer actieve Multiple Sclerose Patiënteninformatie 1707 Multiple Sclerose Centrum Noord Nederland Alle medicijnen hebben voor- en nadelen.
Nadere informatieBehandeling met methylprednisolon bij multiple sclerose
Behandeling met methylprednisolon bij multiple sclerose Informatie voor patiënten F0674-3415 juli 2011 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan 1 Postbus
Nadere informatieBehandeling met methylprednisolon bij multiple sclerose
Behandeling met methylprednisolon bij multiple sclerose Tijdens een acute verslechtering van MS kunnen MS-patiënten behandeld worden met methylprednisolon. In deze folder willen wij u informeren over de
Nadere informatieAcademisch MS Centrum Limburg. Neurologie
Academisch MS Centrum Limburg Neurologie Academisch MS Centrum Limburg Zuyderland Medisch Centrum (Zuyderland Medisch Centrum) en het academisch ziekenhuis Maastricht (azm) werken samen aan de behandeling
Nadere informatieMultiple Sclerose (MS)
Multiple Sclerose (MS) Multiple Sclerose (MS) Een ziekte van het centrale zenuwstelsel Dit is een uitgave van het Nationaal MS Fonds Wagenstraat 25 3142 CR Maassluis telefoon: 010-591 98 39 fax: 010-592
Nadere informatieWat is MS? MS en leeftijd. Nieuwe ontwikkelingen bij MS
Nieuwe ontwikkelingen bij MS B. Jelles, neuroloog Gelre ziekenhuizen lokatie Zutphen Wat is MS? Chronische ziekte van het centraal zenuwstelsel Auto-immuunziekte met ontsteking Sterk wisselend beloop MS
Nadere informatieStichting op de bres tegen MS
Stichting op de bres tegen MS Inhoudsopgave 1. Voorwoord Pagina 2 2. Aanleiding Pagina 4 3. Doel Pagina 5 4. Middelen Pagina 6 5. Organisatie Pagina 7 6. Beleidsplan Pagina 8 (1) 1. Voorwoord MS is een
Nadere informatieMultiple sclerose (MS) en amyotrofische laterale sclerose (ALS)
Multiple sclerose (MS) en amyotrofische laterale sclerose (ALS) MS/ALS 1/5 1/4 Multiple sclerose en amyotrofische laterale sclerose zijn, in tegenstelling tot wat veel mensen denken, geen spierziekten.
Nadere informatieOmgaan met medicijnen
Leven met Multipele Sclerose uitgave 15 Omgaan met medicijnen EEN UITGAVE VAN HET NATIONAAL MS FONDS Inleiding Multipele Sclerose is een ziektebeeld waar nog maar redelijk kort medicatie voor verkrijgbaar
Nadere informatieMultiple Sclerose (MS) Informatie en behandeling
Multiple Sclerose (MS) Informatie en behandeling Multiple Sclerose (MS) De aandoening Multiple Sclerose (MS) kan beperkingen met zich meebrengen in uw dagelijkse leven. In deze folder leest u wat het behandelprogramma
Nadere informatieSensitisatie. Anesthesiologie
Sensitisatie Anesthesiologie Anesthesiologie Inleiding Wanneer pijn lang bestaat en er geen lichamelijke afwijkingen (meer) voor die pijn te vinden is, wordt pijn chronisch genoemd. Mensen met chronische
Nadere informatieDe puzzel MS oplossen
De puzzel MS oplossen Een korte inleiding in MS Wat is het VUmc MS Centrum Amsterdam Wat voor MS-onderzoek wordt er gedaan Wat is MS? Chronische ziekte van het centraal zenuwstelsel Auto-immuunziekte,
Nadere informatieGIRO 5057. Voor meer informatie:
Deze brochure kwam tot stand met medewerking van dr. Rogier Hintzen, neuroloog en hoofd van het Rotterdams MS-centrum voor patiëntenzorg en onderzoek (ErasMS). In dit centrum wordt o.a. onderzoek gedaan
Nadere informatienatalizumab (tysabri)
patiënteninformatie natalizumab (tysabri) behandeling en werking medicijn Uw neuroloog heeft u het medicijn natalizumab (Tysabri) geadviseerd. Hoe werkt dit medicijn? Hoe wordt natalizumab toegediend?
Nadere informatieSyndroom van Guillain Barré
Syndroom van Guillain Barré Inleiding U bent opgenomen op afdeling Neurologie met (verdenking) van het Guillain-Barré syndroom. In deze folder leest u meer over de aandoening en de behandeling. U kunt
Nadere informatieInformatie over onderhoudsmedicatie voor (zeer) actieve Multiple Sclerose
Multiple Sclerose Centrum Noord Nederland Informatie over onderhoudsmedicatie voor (zeer) actieve Multiple Sclerose Patiënteninformatie 1905 Informatie over onderhoudsmedicatie voor (zeer) actieve Multiple
Nadere informatieNeurologie en Neurochirurgie. Een solumedrolkuur. www.catharinaziekenhuis.nl
Neurologie en Neurochirurgie Een solumedrolkuur www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl NEU015 / Een solumedrolkuur / 24-06-2014 2 Een solumedrolkuur
Nadere informatieZenuwpijn behandelen met medicijnen
Zenuwpijn behandelen met medicijnen Deze folder geeft uitleg over de behandeling van zenuwpijn met medicijnen. Deze medicijnen zijn meestal geen gewone pijnstillers, maar komen uit de groep van de anti-epileptica
Nadere informatieInfuusbehandeling met. Infuusbehandelingbij methylprednisolon methylprednisolon bij MS. Dit is een uitgave van het Nationaal MS Fonds
Infuusbehandeling met Infuusbehandelingbij met methylprednisolon MS methylprednisolon bij MS Dit is een uitgave van het Nationaal MS Fonds Wagenstraat 25 3142 CR Maassluis telefoon: 010-591 98 39 fax:
Nadere informatieMS MS is de afkorting van multiple sclerose. Dat zijn 2 Latijnse woorden. Multiple betekent vele en sclerose verhardingen. Bij iedereen lopen de
MS MS is de afkorting van multiple sclerose. Dat zijn 2 Latijnse woorden. Multiple betekent vele en sclerose verhardingen. Bij iedereen lopen de zenuwen vanuit de hersenen door het ruggenmerg naar de rest
Nadere informatieVoor de tienduizend Belgen die
.t.r------.e: ezon d hei d - Kari Van Hoorick Doss ier -------------------------:i Multiple Sclerose: naar een revolutie in de behandeling lil 11 I Voor de tienduizend Belgen die vandaag lijden aan een
Nadere informatieHet Multipele Sclerose Formularium een praktische leidraad
Het Multipele Sclerose Formularium een praktische leidraad NB: Het voorschrijven van geneesmiddelen geschiedt onder de exclusieve verantwoordelijkheid van de behandelend arts. Voor uitgebreidere informatie
Nadere informatieAxonale schade in multiple sclerose De invloed van auto-immuniteit tegen neurofilament light
Axonale schade in multiple sclerose De invloed van auto-immuniteit tegen neurofilament light Multiple sclerose (MS) is een ziekte van het centrale zenuwstelsel (CZS). Het CZS bestaat uit onze hersenen,
Nadere informatie6,7. Werkstuk door een scholier 2653 woorden 25 mei keer beoordeeld
Werkstuk door een scholier 2653 woorden 25 mei 2001 6,7 49 keer beoordeeld Vak Biologie Samenvatting van het artikel De werking van marihuana werd al eeuwen geleden ontdekt. Tegenwoordig wordt het middel
Nadere informatiePrimair-progressieve. Primair-progressieve multiple sclerose. Dit is een uitgave van het Nationaal MS Fonds
Primair-progressieve Primair-progressieve multiple scerose multiple sclerose Dit is een uitgave van het Nationaal MS Fonds Wagenstraat 25 3142 CR Maassluis telefoon: 010-591 98 39 fax: 010-592 86 86 e-mail:
Nadere informatieErfelijke spastische paraparese
Erfelijke spastische paraparese He althy Ageing: moving to the next generation WAT IS EEN ERFELIJKE SPASTISCHE PARAPARESE? Erfelijke spastische paraparese is feitelijk een groep aandoeningen. Deze aandoeningen
Nadere informatiePrednison (corticosteroïden)
Prednison (corticosteroïden) Medicatie bij de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa MDL-centrum IJsselland Ziekenhuis www.mdlcentrum.nl Uw MDL-arts (maag-, darm- en leverarts) heeft u Prednison voorgeschreven
Nadere informatieWEKE DELEN SARCOOM Wat betekent het?
WEKE DELEN SARCOOM Wat betekent het? Oncologie/0145 1 Deze informatiebrochure is voor personen met een weke delen sarcoom en alle anderen die hier heel dichtbij betrokken zijn: familie, vrienden We geven
Nadere informatieOok kinderen kunnen ms krijgen Informatie voor ouders die een kind met MS hebben
Een uitgave van Nationaal MS Fonds Wagenstraat 25 3142 CR Maassluis info@nationaalmsfonds.nl www.nationaalmsfonds.nl www.msyong.nl ISBN 978-90-812417-1-7 ouder zie je graag dat je kinderen gezond Als en
Nadere informatieBehandeling van MS ziekteverloop beïnvloeden
MS Centrum Amsterdam Behandeling van MS ziekteverloop beïnvloeden Er is een aantal middelen beschikbaar die de kans op nieuwe schubs verkleint en mogelijk ook de kans op verdere blijvende verslechtering.
Nadere informatieHoe vaak komt het Guillain-Barre syndroom voor bij kinderen? Het Guillain-Barre syndroom komt bij één op de 100.000 kinderen voor.
Guillain-Barre syndroom Wat is het Guillain-Barre syndroom? Het Guillain-Barre syndroom is een ziekte waarbij als gevolg van een ontsteking van de zenuwen van de benen, romp, armen en gezicht in toenemende
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting GENETISCHE EN RADIOLOGISCHE MARKERS VOOR DE PROGNOSE EN DIAGNOSE VAN MULTIPLE SCLEROSE Multiple Sclerose (MS) is een aandoening van het centrale zenuwstelsel (hersenen en ruggenmerg)
Nadere informatieNederlandse samenvatting
NEDERLANDSE SAMENVATTING Nederlandse samenvatting Multiple sclerose (MS) is een chronische aandoening van de hersenen, ruggenmerg en oogzenuwen (het centrale zenuwstelsel), die zich over het algemeen openbaart
Nadere informatieMedicamenteuze behandeling van MS
Medicamenteuze behandeling van MS MS anno 2013 Symposium voor zorgprofessionals Dorine Siepman, neuroloog Multipele sclerose - behandeling algemeen aanvalsbehandeling ziektemodulerend (immunomodulatie)
Nadere informatieBlaaspijnsyndroom Interstitiële cystitis (IC)
Blaaspijnsyndroom Interstitiële cystitis (IC) Het blaaspijnsyndroom of interstitiële cystitis (IC) is een zeldzame en pijnlijke vorm van chronische blaasontsteking (cystitis) die vooral bij vrouwen voorkomt
Nadere informatieLekker leven, ook met MS
Lekker leven, ook met MS Lekker leven, ook met MS Colofon Lekker leven, ook met MS Aan deze uitgave werkten mee: Annette Baars, master neuro-revalidatie en innovatie i.o., Alysis Zorggroep, locatie Rijnstate,
Nadere informatieMeer mensen met MS, beter helpen
Meer mensen met MS, beter helpen De progressie van de zenuwslopende ziekte multiple sclerose (MS) stoppen door het voorkomen van beschadiging aan de hersencellen bij mensen MS. Achtergrond MS werd tot
Nadere informatieSpreekbeurt van Claudia over MS (november 2005)
Spreekbeurt van Claudia over MS (november 2005) Inleiding Stel je hebt een chronische ziekte, namelijk MS. Je weet dat de ziekte een hoop klachten met zich mee brengt. Je weet alleen niet wanneer je een
Nadere informatieHandleiding voor patiënten. Belangrijke informatie voor patiënten die beginnen aan een behandeling met LEMTRADA
Handleiding voor patiënten Belangrijke informatie voor patiënten die beginnen aan een behandeling met LEMTRADA Inhoudsopgave 1> Wat is LEMTRADA en hoe werkt het? 03 2> Bijwerkingen 04 3> Planning van uw
Nadere informatiePrednis(ol)on. bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa. Informatiefolder. N-ICC folder PRED uitgave november 2014
Prednis(ol)on bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Informatiefolder N-ICC folder PRED uitgave november 2014 Deze folder is tot stand gekomen door samenwerkende IBD verpleegkundigen en MDL artsen
Nadere informatieNierfalen en Seksualiteit
Nierfalen en Seksualiteit 1 Inhoudsopgave Inleiding Seksuele problemen bij nierfalen Bij mannen en vrouwen Factoren die het seksueel functioneren kunnen beïnvloe- den Bespreekbaar maken Maatschappelijk
Nadere informatieMultiple sclerose en Kwaliteit van Leven
Multiple sclerose en Kwaliteit van Leven Dokter op Dinsdaglezing 24 september 2013 Dr. Brigit de Jong, neuroloog Jeroen Bosch Ziekenhuis en UMC St Radboud Programma + MS + Verschijnselen van MS + Medicamenteuze
Nadere informatieLeven met Multipele Sclerose uitgave 17. MS en erfelijkheid EEN UITGAVE VAN HET NATIONAAL MS FONDS
Leven met Multipele Sclerose uitgave 17 MS en erfelijkheid EEN UITGAVE VAN HET NATIONAAL MS FONDS Inleiding Iedereen die MS krijgt, of er in zijn omgeving mee te maken heeft, wordt geconfronteerd met vragen.
Nadere informatieNederlandse samenvatting proefschrift Renée Walhout. Veranderingen in de hersenen bij Amyotrofische Laterale Sclerose
Nederlandse samenvatting proefschrift Veranderingen in de hersenen bij Amyotrofische Laterale Sclerose Cerebral changes in Amyotrophic Lateral Sclerosis, 5 september 2017, UMC Utrecht Inleiding Amyotrofische
Nadere informatiePrednis(ol)on bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa
Prednis(ol)on bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Ziekenhuis Gelderse Vallei Uw behandelend arts en/of verpleegkundige heeft met u gesproken over het gebruik van Prednis(ol)on. In deze folder krijgt
Nadere informatiePrednis(ol)on. Bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa
Prednis(ol)on Bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Uw behandelend arts en/of verpleegkundige heeft met u gesproken over het gebruik van Prednis(ol)on. In deze folder krijgt u informatie over de
Nadere informatieDutch summary. Mitochondriaal dysfunctioneren in multiple sclerosis
Mitochondriaal dysfunctioneren in multiple sclerosis Multiple sclerose (MS) is een ingrijpende aandoening van het centraal zenuwstelsel en de meest voorkomende oorzaak van niet-trauma gerelateerde invaliditeit
Nadere informatieDermatologie. Gordelroos. Afdeling: Onderwerp:
Afdeling: Onderwerp: Dermatologie 1 Wat is gordelroos (herpes zoster) is een aandoening, veroorzaakt door een virus, die gekenmerkt wordt door blaasjesvorming en pijn, meestal op de borstkas of rond de
Nadere informatieALS Centrum Nederland
ALS Centrum Nederland In deze brochure vertellen wij over ALS (amyotrofische laterale sclerose) en over ALS Centrum Nederland. Wij spreken over ALS maar bedoelen dan ook PSMA (progressieve spinale musculaire
Nadere informatiePREDNISON BIJ REUMATISCHE AANDOENINGEN
PREDNISON BIJ REUMATISCHE AANDOENINGEN 1137 Inleiding Uw reumatoloog heeft u Prednison voorgeschreven voor de behandeling van uw reumatische aandoening. Om dit medicijn goed te kunnen gebruiken, is het
Nadere informatieEen rem op Relapsing Remitting Multiple Sclerose (RRMS) Kan een aangepaste behandeling voor meer en langer leefcomfort zorgen?
Een rem op Relapsing Remitting Multiple Sclerose (RRMS) Kan een aangepaste behandeling voor meer en langer leefcomfort zorgen? BE1506352271-30/06/2015 Chris, 35 jaar heeft sinds 6 jaar MS Johan, echtgenoot
Nadere informatiePrednison / Prednisolon (corticosteroïden) bij Inflammatoire darmziekten (ziekte van Crohn, Colitis Ulcerosa)
Prednison / Prednisolon (corticosteroïden) bij Inflammatoire darmziekten (ziekte van Crohn, Colitis Ulcerosa) Uw behandelend arts heeft met u gesproken over het gebruik van prednison/ prednisolon. In
Nadere informatieLibra R&A locatie Blixembosch. Multiple Sclerose
Libra R&A locatie Blixembosch MS Multiple Sclerose Deze folder is bedoeld voor mensen met multiple sclerose (MS) die worden behandeld bij Libra Revalidatie & Audiologie locatie Blixembosch. Tijdens uw
Nadere informatieZenuwpijn behandelen met medicijnen
Zenuwpijn behandelen met medicijnen Anesthesie alle aandacht Zenuwpijn behandelen met medicijnen Deze folder geeft uitleg over de behandeling van zenuwpijn met medicijnen. Deze medicijnen zijn meestal
Nadere informatiePrednison bij ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Maag-Darm-Levercentrum
Prednison bij ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Maag-Darm-Levercentrum Beter voor elkaar Inleiding De maag-darm-leverarts (MDL-arts) heeft samen met u besloten om u te behandelen met Prednison. In deze
Nadere informatieMaag-, darm- en leverziekten
Afdeling: Onderwerp: Maag-, darm- en leverziekten Prednison bij ziekte van Crohn en Colitis ulcerosa Inleiding De maag-darm-leverarts (MDL-arts) heeft samen met u besloten om u te behandelen met Prednison.
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING Multiple Sclerose Multiple Sclerose (MS) is een ernstige chronische, inflammatoire aandoening van het centrale zenuwstelsel (CZS). Wereldwijd lijden er meer dan 2 miljoen mensen
Nadere informatieprednis(ol)on adviezen na een hernia-operatie astma/copd ZorgSaam
prednis(ol)on adviezen gebruik na een bij hernia-operatie astma/copd ZorgSaam 1 2 PREDNIS(OL)ON GEBRUIK BIJ ASTMA/COPD Inleiding Wat doet Prednis(ol)on (glucocorticosteroïden) en hoe wordt het gebruikt?
Nadere informatiePrednison, prednisolon (corticosteroïden)
Prednison, prednisolon (corticosteroïden) Uw behandelend arts heeft u prednison voorgeschreven. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel. Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen, dan
Nadere informatieMedicatie bij de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa Prednison (corticosteroïden)
Medicatie bij de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa Prednison (corticosteroïden) Maag-, Darm- en Leverziekten IJsselland Ziekenhuis Uw MDL-arts (maag-, darm- en leverarts) heeft u Prednison voorgeschreven
Nadere informatieOogheelkunde. Patiënteninformatie. Oogzenuwontsteking. Slingeland Ziekenhuis
Oogheelkunde Oogzenuwontsteking i Patiënteninformatie Slingeland Ziekenhuis Algemeen Uw oogarts heeft bij u een oogzenuwontsteking geconstateerd. In deze folder leest u wat een oogzenuwontsteking is en
Nadere informatiePatiënteninformatie. Acuut optredende verwardheid. (delier) Acuut optredende verwardheid (delier)
Patiënteninformatie Acuut optredende verwardheid (delier) Acuut optredende verwardheid (delier) 1 Acuut optredende verwardheid (delier) Intensive Care, route 3.3 Telefoon (050) 524 6540 Inleiding Uw familielid
Nadere informatieSystemische Lupus Erythematodes (SLE)
Systemische Lupus Erythematodes (SLE) Systemische lupus erythematodes (SLE) is een ontstekingsziekte. Deze ontstekingen kunnen in het gehele lichaam (systemisch) voorkomen. SLE is een auto-immuunziekte.
Nadere informatieAppendix. Nederlandse samenvatting voor niet-ingewijden
I Nederlandse samenvatting voor niet-ingewijden Inleiding Het centraal zenuwstelsel Het centraal zenuwstelsel (CZS) bestaat uit de hersenen en het ruggenmerg. Het is opgebouwd uit miljarden cellen. Het
Nadere informatieRode Kruis ziekenhuis. Patiënteninformatie. Polyneuropathie. rkz.nl
Patiënteninformatie Polyneuropathie rkz.nl Wat is het Polyneuropathie is een aandoening van de zenuwen in armen en benen. Bij sommige polyneuropathieën zijn vooral de gevoelszenuwen (sensore zenuwen) aangedaan,
Nadere informatieDUIZELIGHEID Keel-, Neus- en Oorheelkunde FRANCISCUS VLIETLAND
DUIZELIGHEID Keel-, Neus- en Oorheelkunde FRANCISCUS VLIETLAND Inleiding Iedereen is wel eens duizelig geweest. Toch is het moeilijk om het begrip duizeligheid duidelijk te omschrijven. Er kan van alles
Nadere informatiePrednison/ Prednisolon (corticosteroïden) bij reumatische aandoeningen
Prednison/ Prednisolon (corticosteroïden) bij reumatische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel prednison te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie over
Nadere informatiedagziekenhuis inwendige geneeskunde Tysabri
dagziekenhuis inwendige geneeskunde Tysabri Inhoud Tysabri 3 Firma Privigen 3 Multipele Sclerose 3 Maatregelen en uitzonderingen bij gebruik 4 Allergie 5 Combinatie met andere geneesmiddelen 5 Gebruik
Nadere informatiePATIËNTENFOLDER ORTHOPEDIE
PATIËNTENFOLDER ORTHOPEDIE Frozen Shoulder Algemeen Er is bij u een frozen shoulder vastgesteld. Aan de hand van deze folder krijgt u informatie over de schouder, de klachten, de oorzaak, risicofactoren
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting HET BEGRIJPEN VAN COGNITIEVE ACHTERUITGANG BIJ MULTIPLE SCLEROSE Met focus op de thalamus, de hippocampus en de dorsolaterale prefrontale cortex Wereldwijd lijden ongeveer 2.3
Nadere informatiePijnbestrijding bij kanker
INTERNE GENEESKUNDE Pijnbestrijding bij kanker met paracetamol en/of NSAID s BEHANDELING Pijnbestrijding bij kanker U wordt in het St. Antonius Ziekenhuis behandeld voor kanker. Ten gevolge van de kanker
Nadere informatieBehandeling van een spatader in de balzak (varicocèle) Maatschap Urologie IJsselland Ziekenhuis
Behandeling van een spatader in de balzak (varicocèle) Maatschap Urologie IJsselland Ziekenhuis Inleiding Binnenkort ondergaat u een operatie aan uw balzak. De spatader (varicocèle) in uw balzak wordt
Nadere informatieInformatie over het geneesmiddel Prednison/Prednisolon (Corticosteroïden)
Patiënteninformatie Informatie over het geneesmiddel Prednison/Prednisolon (Corticosteroïden) rkz.nl Uw reumatoloog heeft u Prednison voorgeschreven voor de behandeling van uw reumatische aandoening. Om
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
10 TOLL-LIKE RECEPTOREN IN HET CENTRALE ZENUWSTELSEL: REGELAARS VAN ONTSTEKINGEN, BESCHERMING, ONTWIKKELING EN HERSTEL NEDERLANDSE SAMENVATTING Chapter 10 Multipele sclerose (MS) is een chronische ontstekingsziekte
Nadere informatiePrednison of Prednisolon
Prednison of Prednisolon Prednison of Prednisolon Uw maag, darm- en leverarts heeft in overleg met u besloten u te gaan behandelen met Prednison. Dit geneesmiddel dient ter behandeling van de ziekte van
Nadere informatieA two year, double-blind, randomized, multicenter, active-controlled study to evaluate the safety en efficacy of fingolimod administered orally once
A two year, double-blind, randomized, multicenter, active-controlled study to evaluate the safety en efficacy of fingolimod administered orally once daily versus interferon beta-1a i.m. once weekly in
Nadere informatieInformatie over de behandeling met het medicijn predniso(lo)n bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa
Patiënteninformatie Predniso(lo)n Informatie over de behandeling met het medicijn predniso(lo)n bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa 1234567890-terTER_ Predniso(lo)n Informatie over de behandeling
Nadere informatieBehandeling met Tysabri
Behandeling met Tysabri Natalizumab Inleiding U heeft een afspraak gemaakt voor behandeling met Tysabri (natalizumab). Voor deze behandeling wordt u opgenomen op de verpleegafdeling Neurologie van het
Nadere informatieHet OMC licht u graag uitgebreid voor over: Glaucoom
Het OMC licht u graag uitgebreid voor over: Glaucoom Wat is glaucoom Glaucoom is een aandoening, die schade veroorzaakt aan de oogzenuw. Aantasting van deze zenuw leidt tot vermindering van het gezichtsvermogen.
Nadere informatieLibra R&A locatie Blixembosch. Multiple Sclerose
Libra R&A locatie Blixembosch MS Multiple Sclerose Deze folder is bedoeld voor mensen met multiple sclerose (MS) die worden behandeld bij Libra Revalidatie & Audiologie locatie Blixembosch. Tijdens uw
Nadere informatieMDL. Prednis(ol)on. bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa
MDL Prednis(ol)on bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Inhoudsopgave Algemeen 4 Werking 4 Gebruik 5 Bijwerkingen 5 Stoppen met Predni(so)lon 7 Interactie met andere geneesmiddelen 8 Vaccinaties
Nadere informatieWat u zou moeten weten over Rixathon
De Europese gezondheidsautoriteiten hebben bepaalde voorwaarden verbonden aan het in de handel brengen van het geneesmiddel Rixathon. Het verplicht plan voor risicobeperking in België, waarvan deze informatie
Nadere informatie