Pagina 1 van 8 Archeologie West-Friesland, Nieuwe Steen 1, 1625 HV Hoorn, Postbus 603, 1620 AR Hoorn

Transcriptie

1 Document: Archeologische Quickscan Plangebied: Meilag 8, Venhuizen, gemeente Drechterland Adviesnummer: Opsteller: J. Verduin en C. Soonius Datum: Archeologische Quickscan 1. Inleiding Op verzoek van de gemeente Drechterland is gekeken naar het archeologische aspect m.b.t. het voornemen de bedrijfsruimte uit te breiden op het achtererf van Meilag 8 te Venhuizen (afb. 1). Het plangebied valt binnen het bestemmingsplan Drechterland Zuid. Op de Archeologische Beleidskaart van Drechterland Zuid ligt het plangebied binnen een gebied met dubbelbestemming Waarde Archeologie 3. Hier dient bij verstoringen groter dan 500 m2 en dieper dan 40 cm het aspect archeologie te worden meegenomen in de ruimtelijke onderbouwing. Afbeelding 1. Globale ligging plangebied Meilag 8 op Google Maps (rood kader). Pagina 1 van 8

2 2. Bestaande situatie en voorgenomen ingrepen Het plangebied ligt tussen de Provinciale weg N506 en De Meilag in. De Meilag is een weg die tijdens de ruilverkaveling in 1979 nieuw is aangelegd. Het bedrijfsgebouw aan de Meilag 8 is vlak daarna gebouwd. De voorgenomen uitbreiding zal in twee fasen plaatsvinden. Tijdens fase 1 zal een schuurkas gebouwd worden, tegen de achterzijde van de huidige bebouwing aan. Deze zal een oppervlakte van ca m 2 krijgen. De fundering van de schuurkas zal bestaan uit balken en een groot aantal poeren (ca. 100 stuks). De poeren zullen diep worden ingegraven. Tijdens fase 2 zal aan de voorzijde van het huidige bedrijfsgebouw een deel gesloopt worden. Daarvoor komt een aanbouw terug op een iets grotere oppervlakte (afb. 2). De oppervlakte van de schuurkas overschrijdt de grens van 500 m 2, waarboven het aspect archeologie moet worden meegenomen binnen het gebied met Waarde Archeologie 3. Afbeelding 2. Ligging plangebied Meilag 8 op de beleidskaart Archeologie. 3. Beleidsadvieskaart t.b.v. Voorontwerp Bestemmingsplan Drechterland Zuid (2012) In het kader van het Bestemmingsplan Drechterland Zuid is een beleidskaart Archeologie vervaardigd (afb. 2). Het bestemmingsplan Drechterland Zuid kent de volgende dubbelbestemmingen: - Waarde Archeologie 1 (gebied van zeer hoge archeologische waarde; rood op afb. 2): voorwaarden aan de omgevingsvergunning en omgevingsvergunningenstelsel bij elke bodemroering die dieper dan 40 cm; - Waarde Archeologie 2 (gebied van hoge archeologische waarde; donkerblauw op afb. 2): voorwaarden aan de omgevingsvergunning en Pagina 2 van 8

3 omgevingsvergunningenstelsel voor gebouwen en werken dieper dan 40 cm en groter dan 100 m2. - Waarde Archeologie 3 (gebied met hoge of middelhoge verwachting; middenblauw op afb. 2) voorwaarden aan de omgevingsvergunning en omgevingsvergunningenstelsel voor gebouwen en werken dieper dan 40 cm en groter dan 500 m2. Onderhavig plangebied ligt buiten de nader begrensde terreinen uit de Middeleeuwen en Nieuwe tijd. Op basis van de geologische opbouw van het plangebied geldt een middelhoge archeologische verwachting voor vindplaatsen uit de Bronstijd. Voor dergelijke gebieden geldt dat het archeologisch aspect dient te worden meegenomen bij bodemingrepen groter dan 500 m2 en dieper dan 40 cm (Waarde Archeologie 3). Afbeelding 3.Plangebied (rode stippellijn) op een uitsnede van de overzichtskaart met prehistorische sporen op luchtfoto s (Kaart 3 uit De Vries-Metz, 1993). De zandige banen van de bodemkaart van Ente (zie afb. 7)staan aangegeven. In de noordwesthoek bevinden zich sporen die zijn vastgelegd op foto s van de RAF in de tweede wereldoorlog. De sporen ten zuiden van het plangebied en de Meilag betreffen grafheuvels. 4. Archeologische waarden en verwachtingen in (de directe omgeving van) het plangebied In ARCHIS staan geen archeologische vindplaatsen aangegeven uit de directe omgeving. Er zijn echter wel een aantal vindplaatsen, maar deze zijn nog niet in Archis opgenomen. Pagina 3 van 8

4 Ten zuiden van de Meilag, tussen de Meilag en Slimtocht, is in 1980 een archeologisch onderzoek uitgevoerd door het IPP (Universiteit van Amsterdam). Dit onderzoek werd Venhuizen II-1980 genoemd (De Vries-Metz, 1993). Tijdens de uitvoering van de ruilverkaveling in het zuidelijk deel van de Polder Het Grootslag in 1979, zijn luchtfoto s gemaakt (afb. 3 en 4). Hierop waren prehistorische sporen te zien. Door middel van een proefonderzoek in 1980 wilde men de sporen kunnen interpreteren en dateren en de mate van verstoring door de ruilverkavelingswerkzaamheden vaststellen. Tijdens het veldonderzoek zijn de restanten van een grafheuvel uit de Midden-Bronstijd aangetroffen. Op de luchtfoto s waren meer sporen in de nabijheid te zien: o.a. een tweede grafheuvelzool, twee paden naar de grafheuvels toe en middeleeuwse of latere sloten (zie afb. 3 en 4). Ten westen van het plangebied, ten westen van de bocht in de Meilag, is een vuursteendepot gevonden in de jaren 60. De bewerkte vuurstenen waren waarschijnlijk de neerslag van een vuursteenwerkplaats uit de Midden- of Late-Bronstijd (Metz, 2009). Afbeelding 4. Luchtdia uit 1980 boven Venhuizen (W.H. Metz; Lu-DI1243: opname ). De dia is genomen tijdens de uitvoering van de ruilverkaveling,. De op afb. 4 aanwezige luchtfotosporen van tenminste twee grafheuvels zijn herkenbaar als donkere verkleuringen in de opgeploegde natuurlijke ondergrond. In 2013 heeft Archeologie West-Friesland een Archeologische Quickscan (incl. veldtoets) uitgevoerd in het kader van de uitbreiding van een bedrijfsruimte aan de Provinciale weg 1a. Dit plangebied ligt ca. 150 m ten westen van onderhavig plangebied (zie afb. 3 en 5: zwarte stippellijn). Op basis van het in de boringen aangetoonde verstoorde bodemprofiel in combinatie met de ligging van het plangebied (tegen bebouwing aan op het erf) werd geconcludeerd dat nader onderzoek in het kader van de Archeologische Monumentenzorgcyclus niet vereist is. Pagina 4 van 8

5 Voor het grootste deel van het plangebied geldt een lage archeologische verwachting voor vindplaatsen uit de Bronstijd. De noordoostelijke hoek heeft een middelhoge verwachting voor vindplaatsen uit deze periode. Het verwachtingsmodel voor vindplaatsen uit de Bronstijd is gebaseerd op de bodemkaart van Ente (afb. 5). De zand- en zavelgronden hebben een hoge archeologische verwachting gekregen, de zavel- op kleigronden een middelhoge archeologische verwachting en de kleigronden een lage archeologische verwachting. Recent onderzoek in Enkhuizen heeft uitgewezen dat het kweldergebied ook bewoond werd. Dit zou betekenen dat de aangegeven lage archeologische verwachting naar boven dient te worden bijgesteld. Het plangebied is opgenomen op de verstoringskaart van de ruilverkaveling Grootslag (Grontmij 1978). Het plangebied is volgens de kaart verstoord tot 50 cm. Een groot deel van het plangebied is volgens deze ingrepenkaart ook opgehoogd. Deze kaart is gebaseerd op de geplande ingrepen. Het is niet zeker of deze ook zo zijn uitgevoerd. Voor vindplaatsen uit de Middeleeuwen geldt een lage archeologische verwachting. Bewoning uit de Nieuwe tijd is eveneens niet te verwachten. Op historisch kaartmateriaal vanaf het midden van de 17 de eeuw is geen bewoning te zien binnen het plangebied. Afbeelding 5. Ligging plangebied (rode stippellijn) op de vereenvoudigde bodemkaart van Ente (1963). Het plangebied Provinciale Weg 1a (Adviesnummer 13213) staat ook aangegeven (zwarte stippellijn). Pagina 5 van 8

6 Gespecificeerde archeologische verwachting Op basis van de bodemkaart van Ente en de archeologische vindplaatsen in de directe omgeving geldt voor het plangebied een middelhoge verwachting voor vindplaatsen uit de Bronstijd. Als deze aanwezig zijn, bevinden ze zich direct onder de bouwvoor. Om deze verwachting te toetsen is een veldtoets uitgevoerd. 5. Veldtoets Op 20 mei 2014 is door Archeologie West-Friesland een veldtoets uitgevoerd binnen het plangebied aan de Meilag 8 (afb. 6). Er zijn in totaal vier boringen gezet tot een diepte van 1,50 m onder maaiveld (locaties boringen op afb. 7). Boring 1 is tot 2,00 m onder maaiveld gezet. De recente bouwvoor heeft een dikte van 20 cm en bestaat uit kalkrijke sterk tot uiterst siltige klei. Hieronder bevindt zich een menglaag, waarbij delen van de natuurlijke ondergrond vermengd zijn met de humeuze ondergrond. In boring 1 t/m 3 was op onder de menglaag (op een diepte van 45 tot 60 cm Mv) een restant van een laklaag aanwezig. Deze laag duidt erop dat er op enig moment bodemvorming heeft opgetreden. De laklaag bestond uit zwarte, kalkloze klei. Hieronder bevond zich een grijze matig tot nauwelijks gerijpte matig siltig klei. Dit wijst erop dat deze kleilaag onder water is afgezet en in daarna niet ontwaterd is, waardoor ze niet geschikt is geweest voor bewoning. Op 1,30 m onder maaiveld was nog een dun laagje verslagen veen te zien. Ter plaatse van boring 4 was een gedempte sloot aanwezig. In het dempingsmateriaal was o.a. lichtgele, zandige klei aanwezig, die men zou verwachten op de zand- en zavelruggen die door het gebied lopen. Afbeelding 6. Het plangebied tijdens de veldtoets. Pagina 6 van 8

7 Afbeelding 7. De locatie van de vier boringen van de veldtoets binnen het plangebied. 6. Conclusie en advies De resultaten van de veldtoets wijzen uit dat er in de Bronstijd geen bewoning mogelijk was binnen het plangebied. Er is ter plekke geen gerijpte kleilaag aanwezig; de aangetroffen (matig) slappe kleilagen zijn onder water afgezet. De bodem was te nat om voor bewoning geschikt te zijn. De middelhoge archeologische verwachting kan naar beneden worden bijgesteld. Het plangebied wordt vrijgegeven voor archeologisch vervolgonderzoek. Indien men tijdens de uitvoer van de grondwerkzaamheden onverwachte vondsten doet, dienen deze (conform Monumentenwet 1988) onverwijld te worden gemeld bij Archeologie West-Friesland ( of ). Een archeoloog van Archeologie West- Friesland kan dan de noodzakelijke waarnemingen doen. Een dergelijke toevalsvondst zal geen consequenties hebben voor tijd of geld in het project en zal de werkzaamheden niet onnodig belemmeren. Vondstmateriaal dat bij het uitvoeren van het werk wordt aangetroffen is eigendom van de Provincie Noord-Holland en zal door Archeologie West-Friesland worden aangeleverd aan het Provinciaal Depot van Bodemvondsten te Wormer. Pagina 7 van 8

8 7. Bronnen Archis 2 ( Burck, P. du, 1955: De bodemgesteldheid van de gemeente Venhuizen. Stiboka-rapport 406. Stichting voor Bodemkartering, Wageningen. Ente, P.J., Een bodemkartering van het tuinbouwcentrum De Streek. De bodemkartering van Nederland, deel XXI. Stichting voor Bodemkartering, Wageningen. Gemeente Drechterland, 2012: Archeologische Beleidskaart Drechterland-Zuid. Grontmij, RVK Het Grootslag Blok 79 Blad 9. Ingrepenkaart. Tekeningnummer NH G. Metz, W.H., 2009: Inventaris Collectie Kesteloo. Inclusief de collectie Van der Aarde en het vuursteendepot ten noordwesten van de Meilag, Amsterdams Archeologisch Centrum, Universiteit van Amsterdam, Amsterdam. Soonius, Archeologische quickscan Provinciale weg 1a, Venhuizen, gemeente Drechterland. Adviesnummer Archeologie West-Friesland, Hoorn. Vries-Metz, W.H. de, 1993: Luchtfoto-archeologie in oostelijk West-Friesland. Mogelijkheden en resultaten van archeologische Remote Sensing in een verdwijnend prehistorisch cultuurlandschap, Academisch proefschrift, Universiteit van Amsterdam, Amsterdam. Bijlage 1: Boorstaten veldtoets Meilag 8, Venhuizen (volgende pagina) Pagina 8 van 8

9 Veldtoets Meilag 8, Venhuizen boring: beschrijver: CS, datum: , X: ,73, Y: ,77, precisie locatie: 1 cm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, boortype: Edelman-7 en guts-3 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: grasland, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Noord-Holland, gemeente: Drechterland, plaatsnaam: Venhuizen, opdrachtgever: Gemeente Drechterland, uitvoerder: Archeologie West-Friesland 0 cm -Mv Lithologie: klei, sterk siltig, matig humeus, donkerbruingrijs, kalkrijk Bodemkundig: interpretatie: bouwvoor 20 cm -Mv Lithologie: klei, sterk siltig, donkerbruingrijs, zandbrokken, kalkrijk Bodemkundig: interpretatie: menglaag 30 cm -Mv Lithologie: klei, sterk siltig, donkerbruingrijs, kalkrijk Bodemkundig: interpretatie: menglaag 45 cm -Mv Algemeen: aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: klei, matig siltig, zwart, kalkloos Opmerking: laklaag, deels verstoord 50 cm -Mv Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: klei, sterk siltig, lichtbruingrijs, matig stevig, kalkrijk Bodemkundig: enkele Fe-vlekken 170 cm -Mv Lithologie: klei, matig siltig, grijs, slap Bodemkundig: volledig gereduceerd Einde boring op 200 cm -Mv boring: beschrijver: CS, datum: , X: ,79, Y: ,98, precisie locatie: 1 cm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, boortype: Edelman-7 en guts-3 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: grasland, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Noord-Holland, gemeente: Drechterland, plaatsnaam: Venhuizen, opdrachtgever: Gemeente Drechterland, uitvoerder: Archeologie West-Friesland 0 cm -Mv Lithologie: klei, uiterst siltig, matig humeus, donkergrijsbruin, kalkrijk Bodemkundig: interpretatie: bouwvoor 20 cm -Mv Lithologie: klei, uiterst siltig, grijsbruin, schelpengruis, kalkrijk 55 cm -Mv Algemeen: aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: klei, uiterst siltig, zwart, kalkloos Opmerking: laklaag, deels verstoord 65 cm -Mv Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: klei, matig siltig, lichtbruingrijs, matig stevig, kalkrijk Bodemkundig: enkele Fe-vlekken 85 cm -Mv Algemeen: aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: klei, matig siltig, lichtbruingrijs, matig slap 130 cm -Mv Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: veen, sterk kleiig, bruin, veen (niet gedifferentieerd), kalkloos Opmerking: verslagen veen 135 cm -Mv Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: klei, matig siltig, grijs, slap Bodemkundig: volledig gereduceerd Einde boring op 150 cm -Mv 1

10 Veldtoets Meilag 8, Venhuizen boring: beschrijver: CS, datum: , X: ,85, Y: ,20, precisie locatie: 1 cm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, boortype: Edelman-7 en guts-3 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: grasland, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Noord-Holland, gemeente: Drechterland, plaatsnaam: Venhuizen, opdrachtgever: Gemeente Drechterland, uitvoerder: Archeologie West-Friesland 0 cm -Mv Lithologie: klei, uiterst siltig, donkerbruingrijs Bodemkundig: interpretatie: bouwvoor 40 cm -Mv Lithologie: klei, uiterst siltig, donkerbruingrijs Bodemkundig: interpretatie: menglaag Archeologie: enkel fragment bouwpuin Opmerking: vlekkerig 55 cm -Mv Lithologie: klei, uiterst siltig, donkerbruingrijs, kalkrijk 60 cm -Mv Lithologie: klei, matig siltig, zwart, matig stevig, kalkloos Opmerking: laklaag, restant 65 cm -Mv Lithologie: klei, matig siltig, donkerbruingrijs, matig stevig, kalkrijk 80 cm -Mv Lithologie: klei, matig siltig, lichtbruingrijs, matig slap 110 cm -Mv Lithologie: klei, matig siltig, grijs, slap Bodemkundig: volledig gereduceerd 130 cm -Mv Lithologie: veen, sterk kleiig, veen (niet gedifferentieerd), kalkloos Opmerking: verslagen veen 135 cm -Mv Lithologie: klei, matig siltig, grijs, matig slap Einde boring op 150 cm -Mv boring: beschrijver: CS, datum: , X: ,97, Y: ,84, precisie locatie: 1 cm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, boortype: Edelman-7 en guts-3 cm, doel boring: archeologie - verkenning, landgebruik: grasland, vondstzichtbaarheid: geen, provincie: Noord-Holland, gemeente: Drechterland, plaatsnaam: Venhuizen, opdrachtgever: Gemeente Drechterland, uitvoerder: Archeologie West-Friesland 0 cm -Mv Lithologie: klei, uiterst siltig, donkerbruingrijs Bodemkundig: interpretatie: bouwvoor 40 cm -Mv Lithologie: klei, matig siltig, slap Bodemkundig: interpretatie: slootvulling Einde boring op 150 cm -Mv 2