Archeologische Quickscan

Transcriptie

1 Document: Archeologische Quickscan Plangebied: Wijdenes, Het Oude Kerkhof, Zuiderdijk, nieuwe teensloot Plaats, gemeente Wijdenes, Drechterland Adviesnummer: Opsteller: Sander Gerritsen, Michiel Bartels Datum: Archeologische Quickscan 1. Bestaande situatie en voorgenomen ingrepen Op verzoek van het Hoogheemraadscha Hollands Noorderkwartier (Rob Hopman) is gekeken naar het aspect archeologie met betrekking tot de voorgenomen aanleg van een sloot aan de binnenzijde van de Zuiderdijk ter plaatse van de hoek die in de historische bronnen Het Oude Kerkhof heet. Tijdens de dijkversterking ( ) is het maken van een nieuwe teensloot achterwege gebleven. Nu langs de dijk zettingsproblemen ontstaan, is het voornemen om weer een teensloot aan te leggen of de sloot om het aangrenzende bosperceel van Staatsbosbeheer (SBB) aan te leggen. Het bosperceel bestaat uit onland, een agrarisch onbruikbaar stuk land. Er zijn drie varianten mogelijk als ingreep (afb. 2): 1. Op 6 m afstand van de voet van de dijk een 4-6 m brede sloot parallel aan de dijk aanleggen 2. Als 1 maar dan om het bos heen zodat bij de hoek van de dijk geen teensloot ligt 3. Als 1, maar dan de sloot onderlangs ondiep (50 cm) aanleggen in combinatie met een een 50cm diep moerasgebied in de bocht van de dijk. Pagina 1 van 7

2 Afbeelding 1. Omgeving van het plangebied op Google maps. Afbeelding 2. Drie varianten van de teensloot Pagina 2 van 7

3 2. Beleidskaart archeologie Afbeelding 3. Uitsnede van de beleidsadvieskaart uit het voorontwerpbestemmingsplan Drechterland Zuid. In het kader van het voorontwerpbestemmingsplan Drechterland Zuid is een beleidsadvieskaart vervaardigd. Het bestemmingsplan Drechterland Zuid kent de volgende dubbelbestemmingen: - Waarde Archeologie 1 (gebied van zeer hoge archeologische waarde): voorwaarden aan de omgevingsvergunning en omgevingsvergunningenstelsel bij elke bodemroering die dieper dan 40 cm; - Waarde Archeologie 2 (gebied van hoge archeologische waarde): voorwaarden aan de omgevingsvergunning en omgevingsvergunningenstelsel voor gebouwen en werken dieper dan 40 cm en groter dan 100 m2. - Waarde Archeologie 3 (gebied met hoge of middelhoge verwachting) voorwaarden aan de omgevingsvergunning en omgevingsvergunningenstelsel voor gebouwen en werken dieper dan 40 cm en groter dan 500 m2. Onderhavig plangebied ligt (vrijwel) geheel in een gebied met Waarde Archeologie 3. De randen van de sloot snijden de binnenzijde van de dijkzone met een Waarde Archeologie 1. In deze gebieden dient rekening gehouden te worden met archeologie bij ingrepen vanaf 500 m2 (WA-3) en 0 m2 (WA-1). In alle voorgestelde varianten wordt de grens van 500 m2 overschreden. Pagina 3 van 7

4 3. Archeologische waarden en verwachtingen in (de directe omgeving van) het plangebied De oudste historische vermeldingen van Wijdenes stammen uit de 13de eeuw. De historische dorpskern is een gebied van hoge archeologische waarde (Archis monumentnummer ). Binnen de dorpskern zijn archeologische waarden uit de Late Middeleeuwen en Nieuwe Tijd aanwezig. Het plangebied valt buiten de grenzen van deze dorpskern. In de omgeving van het plangebied zijn enkele vondstmeldingen en archeologische waarnemingen bekend. Op 300 en 500 m ten noorden van het plangebied zijn detectorvondsten bekend. Het gaat om een zilveren Schelling uit de 16 de eeuw (MDG_ID ) en een zilveren Reaal uit de laat 15 de of vroeg 16 de eeuw (MDG_ID ). Iets verder van het plangebied zijn nog een aantal zilveren knopen en een muntgewicht gevonden. In de omgeving van het plangebied is een aantal archeologische onderzoeken verricht. Door RAAP Archeologisch Adviesbureau is in 2008 een booronderzoek verricht op camping Het Hof (RAAP-notitie 2565). Er bleken hier geen resten uit de Bronstijd in de bodem aanwezig te zijn. RAAP heeft in 2004 boringen gezet aan t Wuiver. Hierbij zijn geen archeologische indicatoren gevonden (De Kort, 2004). Verder zijn er door diverse partijen pogingen gedaan om het kasteel het Huys te Widenisse op te sporen (Boon 1986), zoals door RAAP in 1996 d.m.v. weerstandsmetingen (Exaltus en Orbons, 1996) op camping Het Hof. In dat zelfde jaar is er gedoken op 200 m ten zuiden van de dijk in het verlengde van het dorpslint. Hierbij werden twee meer dan 20 m lange muren waargenomen met een breedte van 2,5 m (WNG_NR ). Men gaat er vanuit dat deze muren resten zijn van het door Floris V gebouwde kasteel van Wijdenes. Tijdens de archeologische begeleiding van de versterking van de Zuiderdijk zijn vlakbij het plangebied aan de binnenzijde van de dijk de resten van een 18 de eeuws dijkmagazijn onderzocht (Gerritsen e.a. 2013). Afbeelding 4. Uitsnede van een kaart van Van Der Meersch uit Het handje (wit) geeft globaal de ligging van het onderzochte dijkmagazijn weer. Onder de hoek staat t Oude Kerckhoff Pagina 4 van 7

5 4. Historische achtergrond plangebied Het plangebied ligt buiten de historische kern van Wijdenes. Op de oudste gedetailleerde kaart van Van der Meersch uit 1638 staat geen bebouwing aangegeven (afb. 4). Wel wordt de hoek in de dijk aangeduid als t Oude Kerkchoff. Op de kadastrale minuut uit 1826 staat het Dijkmagazijn als enige bebouwing afgebeeld. Afbeelding 5. Uitsnede van de kadastrale minuut uit Aan de noordzijde van de dijk is het dijkmagazijn zichtbaar. 5. Conclusie Het plangebied valt op de beleidsadvieskaart vrijwel geheel binnen een gebied waarbij rekening gehouden dient te worden met archeologie bij ingrepen die een groter oppervlakte hebben dan 500 m 2. De voorgenomen ingrepen binnen onderhavig plangebied overschrijden deze grens. Gespecificeerde verwachting Op basis van archeologische waarden in de omgeving en het historisch kaartmateriaal bestaat er een middelhoge archeologische verwachting voor resten uit de Bronstijd. Middeleeuwse vondsten worden niet verwacht al valt niet uit te sluiten dat er gezien de toponymie van het buitendijkse deel resten van een middeleeuws (?) kerkhof aanwezig kunnen zijn. Resten van middeleeuwse bewoning vlak langs het lint zijn ook niet uit te sluiten al zijn er geen directe aanwijzingen voor. Uit de Nieuwe Tijd zijn vermoedelijk alleen resten van het dijkmagazijn aanwezig, maar deze zijn al onderzocht. Pagina 5 van 7

6 6. Advies Als men bij de aanleg van de teensloot een van drie voorgestelde varianten kiest, is nader archeologisch onderzoek in het kader van de Archeologische Monumentenzorg niet noodzakelijk. Archeologie West-Friesland adviseert de voorgenomen ingrepen vrij te geven met betrekking tot het aspect archeologie. Het plangebied is vrijgesteld van archeologisch onderzoek. Ten behoeve van het doen van waarnemingen dient wel in de omgevingsvergunning te worden opgenomen dat Archeologie West-Friesland toekomstige graafwerkzaamheden wil monitoren. Voor het monitoren van de graafwerkzaamheden worden geen kosten in rekening gebracht en dit zal niet tot noemenswaardige vertragingen leiden. Vondstmateriaal dat bij het uitvoeren van het werk wordt aangetroffen is (conform de Monumentenwet) eigendom van de Provincie Noord-Holland en zal door Archeologie West-Friesland worden aangeleverd aan het Provinciaal Depot van Bodemvondsten te Castricum. Het is van belang dat Archeologie West-Friesland minstens een week van tevoren wordt geïnformeerd over de start van de werkzaamheden (Aad Weel: tel , Carla Soonius: tel ). Afbeelding 5. Foto van het archeologisch onderzoek van het 18 de eeuwse dijkmagazijn. De foto is richting het oosten genomen. Pagina 6 van 7

7 7. Bronnen Archis2 ( Boon, P Tussen Hondenhemel en Munnickay, schetsen uit de geschiedenis van Hem, Oosterleek, Schellinkhout, Venhuizen en Wijdenes. Andijk. Exaltus, R.P. & P.J. Orbons, 1996: Kasteelterrein Wijdenes Gemeente Venhuizen. Geofysisch onderzoek, RAAP-rapport 167, Stichting RAAP, Amsterdam. Gemeente Drechterland, 2012: Archeologische Beleidskaart Drechterland-Zuid. Gerritsen, S., M. Kossen, Y. Meijer & M.H. Bartels (red.), 2013: Acht eeuwen wonen, werken, bouwen en sterven aan de Westfriese Omringdijk. De archeologische begeleiding van het hoogwaterbeschermingsprogramma, het onderdeel Zuiderdijk in de gemeentes Drechterland en Hoorn, Veldonderzoek fase 2, deelrapport 3, West-Friese Archeologische rapporten 44, Archeologie West-Friesland, Hoorn. Kadastrale Minuut, 1826: Wydenes en Oosterleek, Noord-Holland, sectie A, Blad 02 ( Kort, de J.W., 2004: Plangebied t Wuiver en Koggeweg, gemeente Venhuizen. Een inventariserend veldonderzoek, RAAP-notitie 655, RAAP Archeologisch Adviesbureau, Amsterdam. Pagina 7 van 7