Grensoverschrijdend gedrag op het werk. Wettelijk kader

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Grensoverschrijdend gedrag op het werk. Wettelijk kader"

Transcriptie

1 Wettelijk kader

2 Inleiding De voorbije twintig jaar hebben fenomenen als geweld, pesten en ongewenst seksueel gedrag op het grotere aandacht gekregen, zowel vanuit wetenschappelijke als politieke hoek. De vrucht daarvan was de stemming van een aantal wetten die het welzijn van WN trachten te beschermen. 2

3 De algemene welzijnswet van 4 augustus 1996 met uitvoeringsbesluiten van 1998 Gericht op welzijnsdomeinen: veiligheid, gezondheid, psychische/psychosociale belasting, ergonomie, arbeidshygiëne, verfraaiing van de plaatsen en milieu. Deze wet hecht veel belang aan preventie en draagt de WG op om maatregelen te nemen. 3

4 Op 11 juni 2002 De bewuste welzijnswet werd uitgebreid met het K.B. betreffende de bescherming tegen geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het. Ook hier wordt de WG verplicht een actief en dynamisch preventiebeleid te voeren. Grensoverschrijdend gedrag op het 4

5 De wet en K.B. van 17 mei 2007/16 juni 2007 De bescherming tegen geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het wordt aanzien als een onderdeel van de bescherming tegen psychosociale belasting, veroorzaakt door het. 5

6 De regelgeving verduidelijkt de procedures en rollen van verschillende betrokken partijen. De wet en K.B., en de daaruit voortvloeiende verplichtingen hebben het debat rond psychosociaal welzijn op het opgetrokken en meer toegankelijk gemaakt. 6

7 Accenten in de nieuwe wetgeving Het K.B. van 11 juni 2002 wordt opgeheven. Het betreft een nieuw K.B. van 17 mei 2007 betreffende de voorkoming van psychosociale belasting veroorzaakt door het, waaronder geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het. Verbaal is niet gelijk aan fysiek geweld; voorval einde 2010 (leden vakbond waren op de hoogte, HR was ook op de hoogte) AANPASSING VAN DE WET 7

8 Oefening: praktijkvoorbeelden Rangschik de volgende cases naarmate ze volgens jou meer slachtoffer zijn van grensoverschrijdend gedrag op het (1 = meest GOG, 6 = minst GOG) Wat zijn de criteria waarop je je baseert? Kan je komen tot een algemene definitie van pesten? 8

9 Pesten is niet hetzelfde als plagen Pesten Plagen - Systematisch - niet systematisch - Machtsevenwicht niet - machtsevenwicht gelijk (meer) gelijk - Indien de gepeste voor - geplaagde komt nog voor zichzelf opkomt, wordt hij/zij nog harder aangepakt zichzelf op en dit wordt getolereerd of vernederd - Mogelijk desastreuze - geen negatieve gevolgen gevolgen Belang van context! 9

10 Toepassingsgebied Werkgever (schoolbestuur of IM) Werknemer (o.a. bestuurs-en onderwijzend personeel, ondersteunend personeel, klusjesman, poetsvrouw) Personen gelijkgesteld met (leerlingen die een vorm van arbeid verrichten (PV/KV), stagestudenten) Derden die zich op de arbeidsplaats bevinden (leerlingen, ouders, leveranciers, pedagogische begeleiders, bezoekers, ) 10

11 Definitie van Bob van der Meer Pesten binnen bedrijven/organisaties is het systematisch uitoefenen van psychisch, fysiek of seksueel geweld door één persoon of een groep personen tegen meestal één ander, die niet (meer) in staat is zichzelf te verdedigen. 11

12 Profiel slachtoffer Achtergrondkenmerken (leeftijd, geslacht, ) Persoonlijkheidskenmerken: - Gemakkelijk doelwit: - kwetsbaar, subassertief, laag zelfwaardegevoel, emotioneel labiel, afwijken van de groepsnorm - Gedrag waardoor ze makkelijker in conflict raken met anderen: - Negatief affectief, overpresteerder, betweter, weinig empathisch Beroepspositie Meer gerelateerd. Pathologisch = minderheid. Iedereen kan slachtoffer of dader worden 12

13 Pesten of plagen? Definitie van Heinz Leymann Bij mobbing (pesten in zijn totaliteit) gaat het om een conflictueuze communicatie tussen collega s onderling of tussen meerdere en ondergeschikte, waarbij de aangevallen persoon steeds het onderspit delft en door één of meerdere personen systematisch (éénmaal per week) en gedurende een langere tijd (minstens een half jaar) wordt aangevallen met het doel/en of het resultaat dat hij/zij wordt uitgesloten. Er zijn 45 handelingen die als pesterijen kunnen worden omschreven. 13

14 Soorten pestgedrag (Leymann) Gedragingen die: de communicatie beïnvloeden: dreigingen, voortdurend in de rede vallen, schelden de sociale contacten lamleggen: negeren, afzonderen de persoonlijke reputatie beïnvloeden: roddelen, nabootsen, ongewenst seksueel gedrag het beïnvloeden: geen geven, onder of boven niveau geven, nutteloos de gezondheid schaden: fysiek geweld, gevaarlijk, schade berokkenen, seksueel geweld 45 handelingen vallen steeds binnen de 5 categorieën. 14

15 Profiel: door wie wordt er gepest? Onderzoek België (2007) Door de leidinggevende 50% Door een groep collega s 26% Door één collega 16% Door iemand anders 8% Discriminatie en OSGW: voornamelijk leidinggevende (44%) Geweld: voornamelijk derden (64%) 15

16 Werk gerelateerde oorzaken van pesten JOB Werkdruk Zelfstandigheid Vaardigheidsbenutting Rolconflict Jobonzekerheid TEAM Sociale steun collega s Stijl van leidinggevende ORGANISATIE Herstructurering Hiërarchische structuur Geen pestprevalentiebeleid * Valentia = waardigheid Cultuur Grootte Personeelssamenstelling Inrichting arbeidsplaats 16

17 Gevolgen voor het slachtoffer PSYCHOSOMATISCH COGNITIEF EMOTIONEEL PSYCHIATRISCH Vermoeidheid Concentratieproblemen Angst Zelfhaat Duizeligheid Onzekerheid Woede Suïcidale gedachten Slapeloosheid Gebrek aan initiatief Hulpeloosheid PTSS * Soorten pijn: rugpijn, hoofdpijn, buikpijn Irritatie Depressie, burnout (Apathie bij depressie) Lager zelfbeeld Gebrek aan zelfvertrouwen *Post Traumatische StressStoornissen Bv. nachtmerries 17

18 Gevolgen voor de pester (aangeklaagde) Beperkt gedragsrepertoire (ik ben zo) Pestgedrag in gezin, vriendenkring, sportclub, maatschappij 18

19 Gevolgen voor de zwijgende middengroep Angst Schuldgevoelens Eigen voordeel? 19

20 Gevolgen voor de organisatie Kostprijs voor de organisatie: uiteenlopende cijfers (van tot ) Zichtbaar: - Verloop, absenteïsme, vervanging - Kostprijs disciplinaire procedure Onzichtbaar: - Arbeidstevredenheid, organisatiebetrokkenheid, motivatie, creativiteit - Ongelukken, fouten - Productiviteit - Imago - 20

21 Accenten in de nieuwe wetgeving 1. OGGW (Ongewenst Grensoverschrijdend Gedrag op het Werk) & psychosociale belasting op het worden geïntegreerd 2. Aanpassingen van de definities 3. Versterking van het statuut & de rol van de vertrouwenspersoon 4. Bescherming van nemers ten opzichte van derden 5. Verduidelijking van de interne procedure 6. Verduidelijking betreffende de bescherming tegen ontslag 7. Verduidelijking van de externe procedure 8. Verduidelijking van de middelen van de rechtbank 21

22 1. Integratie van OGGW & psychosociale belasting OGGW is niet langer een apart welzijnsdomein maar wordt toegevoegd aan het 3 de welzijnsdomein psychosociale belasting. Psychosociale belasting veroorzaakt door het : - elke belasting van psychosociale aard. met een oorsprong in of voorkomt naar aanleiding van de uitvoering van het. die zich inzonderheid uit in stress, conflicten, geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het. 22

23 Doel van deze integratiebeweging (signaal van de wetgever): voorkomen dat psychosociale problemen escaleren tot situaties van OGGW (ongewenst grensoverschrijdend gedrag op het ) Deze beweging sluit nauw aan bij de realiteit - overlapping tussen beide domeinen is enorm groot - onderzoek van klachten legt vaak andere problematiek bloot De (soms schijnbare) afwezigheid van problemen is geen vrijgeleide om geen actie te ondernemen (actie = uitvoering van risicoanalyse). 23

24 2. Aanpassing van de definities Er is sprake van een verruiming van de definities Pesterijen op het : Meerdere gelijkaardige of uiteenlopende onrechtmatige gedragingen, buiten of binnen de onderneming of instelling, die plaats hebben gedurende een bepaalde tijd, die tot doel of gevolg hebben dat de persoonlijkheid, de waardigheid of de fysieke of psychische integriteit van een nemer of een daarmee gelijkgesteld persoon bij de uitvoering van zijn wordt aangetast, dat zijn betrekking in gevaar wordt gebracht of dat een bedreigende, vijandige, beledigende, vernederende of kwetsende omgeving wordt gecreëerd en die zich inzonderheid uiten in woorden, bedreigingen, handelingen, gebaren of eenzijdige geschriften. Deze gedragingen kunnen inzonderheid verband houden met godsdienst of overtuiging, handicap, leeftijd, seksuele geaardheid, geslacht, ras of etnische afstamming. 24

25 Het moet dus niet gaan om dezelfde handelingen. Verwijzing naar mogelijke samenhang met discriminatie (godsdienst, ras, leeftijd, ). Discriminatie is dus een vorm van pesterijen indien het voldoet aan de criteria vooropgesteld door de wet (repetitief karakter). Dit om te vermijden dat men zich voor elke racistische uitlating zou beroepen op de wetgeving rond pesten. 25

26 Ongewenst seksueel gedrag op het : Elke vorm van ongewenst verbaal, non-verbaal of lichamelijk gedrag met een seksuele connotatie die als doel of gevolg heeft dat de waardigheid van een persoon wordt aangetast of een bedreigende, vijandige, beledigende, vernederende of kwetsende omgeving wordt gecreëerd. Belangrijk is dat het gedrag ongewenst is: de intenties van wie het gedrag vertoont zijn minder belangrijk dan de beleving van wie het ondergaat. 26

27 Geweld op het : Elke feitelijkheid waarbij een personeelslid of een ander persoon waarop de betreffende bepalingen van de wet welzijn toepasselijk zijn, psychisch of fysiek wordt bedreigd of aangevallen bij de uitvoering van het. De subjectieve inslag van de definities blijft behouden: - Grenzen en het overschrijden ervan zijn zeer individu gebonden aspecten. - Iedere WN ervaart eigen grenzen op een zeer eigen manier. - Een objectieve bepaling van grensoverschrijdend gedrag blijft moeilijk. 27

28 3. Versterking van het statuut & de rol van de vertrouwenspersoon VP is niet wettelijk verplicht, wordt wel vanuit de geest van de wet aangemoedigd. Als aantal WN 20 en PAPA/PAPsy (Preventieadviseur Psychosociale Aspecten) is extern VP moet intern zijn. Eventueel meer vertrouwenspersonen als het een grote school is. Of zowel een vrouwelijke als mannelijke VP. CPBW (Comité voor preventie en bescherming op het ) moet akkoord geven over aanduiding en verwijdering uit functie van VP. 28

29 Modaliteiten om functie uit te oefenen= autonomie van de functie - VP mag geen nadeel ondervinden van het opnemen van de functie. - VP moet over de nodige tijd en een passend lokaal beschikken. - VP houdt contact met de PAPA (regelmatig overleg). - VP moet opleiding kunnen volgen om kennis en vaardigheden te verwerven. - VP is gebonden aan beroepsgeheim (gedeeld). - VP heeft rechtstreeks toegang tot de persoon verantwoordelijk voor dagelijks beheer van de organisatie (directie/schoolbestuur). - WG beschermt de VP tegen druk van anderen om informatie te bekomen. 29

30 Taken & vaardigheden van de VP: - VP neemt actieve rol op in het verzoeningsproces. - VP vervult formaliteiten bij indiening formele klacht. - VP hoort de WN binnen een termijn van 8 kalenderdagen na het eerste contact. - Methodologie voor psychosociale interventies. - Methodes voor het oplossen van conflicten in organisaties. - Analyse van conflicten. - Conflictbeheersing (op interindividueel-, groeps- en organisatieniveau). - Technieken voor hulpverlenende gesprekken en adviesverlening. - VP deelt gegevens mee aan de PAPA en levert input voor de risicoanalyse. 30

31 Vertrouwenspersoon: vereiste kennis (KB 17 mei 2007) - Voorwaarden - Recht op opleiding - Kosten opleiding en verplaatsingskosten ten laste van gever - Autonomie van de functie - Hangt functioneel af van de interne dienst - Rechtstreeks toegang tot persoon belast met dagelijks beheer - Nodige tijd + passend lokaal (vertrouwelijk) - Alle contacten met de PAPA - Bekwaamheid en mogelijkheid om vorming te volgen - Geen druk op VP door andere personen (bekomen info) Geen nadeel door functie 31

32 Kennis van de VP: - Partijen betrokken bij preventie en hun opdrachten. - Dynamisch risicobeheerssingsysteem - Specifieke opdrachten in het kader van de wetgeving rond grensoverschrijdend gedrag. - Interne en externe maatregelen voor de slachtoffers - Definities geweld, pesterijen en OSGW - Elementen van sociale psychologie - Deontologie - Rapporteringstechnieken 32

33 Nog even dit: - Onverenigbaarheden PAPA kan niet zijn: - Arbeidsgeneesheer van de organisatie - Lid van de ondernemingsraad - Lid van het CPBW/BOC - Directeur/hoofd van de personeelsdienst 33

34 Vertrouwenspersoon: vereiste vaardigheden (KB 17 mei 2007) 1) De basisvaardigheden inzake de methodologie voor psychosociale interventies en het oplossen van problemen in organisaties; 2) De analyse van conflictuele toestanden en de beheersing ervan volgens de interindividuele, de groeps- en de organisatorische dimensies; 3) De technieken voor hulpverlenende gesprekken en adviesverlening en inzonderheid de beheersing van emoties, actief luisteren en doeltreffende communicatie. 34

35 Bepalingen in het arbeidsreglement opnemen - In voorkomend geval de coördinaten van de VP. - De coördinaten van de PAPA. - De procedures die van toepassing zijn indien feiten gemeld worden. 35

36 4. Bescherming van de nemers t.o.v. derden Bijzondere aandacht besteden aan WN die met derden in contact komen. Bijhouden van een feitenregister OGGW met een externe oorsprong met het oog op de uitvoering van een risicoanalyse WG dient financiële kosten te dragen voor psychologische ondersteuning van WN die slachtoffer werd van OGGW door derden. 36

37 Feitenregister bijhouden Indien een (gelijkgestelde) WN verklaart slachtoffer te zijn van feiten van geweld, pesterijen of OSG door andere personen op de arbeidsplaats (bv. ouders, leveranciers) dan moet de VP (of PAPA of schoolbestuur) deze feiten noteren in een register. Deze verklaringen worden bijgehouden gedurende vijf jaar (te rekenen vanaf de datum waarop de WN de verklaring heeft laten optekenen). De verklaringen omvatten een beschrijving van de feiten. Ook de datum van de feiten wordt vermeld. De identiteit van de betrokken WN NIET. Alleen het schoolbestuur, PAPA en VP hebben toegang tot het register. Het wordt ter beschikking gehouden van de arbeidsinspectie. 37

38 5. Verduidelijking van de interne procedure Vervanging van begrippen: slachtoffer & dader door klager & aangeklaagde beschuldigend Suggestie dat de dader verantwoordelijk is neutraler geen suggestie over verantwoordelijkheid 38

39 Actiemogelijkheden: - INFORMELE interne procedure via VP of PAPA - FORMELE interne procedure via VP of PAPA - EXTERNE PROCEDURE via medische inspectie - EXTERNE PROCEDURE via correctionele rechtbank 39

40 INTERNE procedure Verschil informele en formele INTERNE procedure INFORMELE interne procedure Er word niet naar de waarheid gezocht en er wordt vooral getracht om een oplossing te vinden. VP of PAPA hoort de klager binnen de 8 kalenderdagen na het eerste contact en informeert hem of haar over de mogelijkheden om op een informele wijze tot een oplossing te komen via een interventie door een lid van de hiërarchische lijn of via een verzoening/bemiddeling met de aangeklaagde. De VP/PAPA handelt enkel met het akkoord van het slachtoffer. Het verzoeningsproces vereist tevens het akkoord van beide partijen. 40

41 FORMELE interne procedure - Indien de klager niet wenst dat er op een informele wijze naar een oplossing wordt gezocht, - of indien de klager aan de informele procedure een einde wilt stellen, - of indien de interventie of het verzoeningsproces niet tot een oplossing leidt, - of indien de feiten blijven bestaan. 41

42 INFORMEEL Gesprek met aangeklaagde Bemiddeling Melding Mondeling Buiten medeweten van directie/ tenzij klager dit wilt Kan anoniem Taak van VP/PAPA Waarheid niet zoeken Bewijzen zijn niet nodig Geen uitspraak over gegrondheid Geen sancties Beleidsadviezen kunnen Toekomstgericht Geen ontslagbescherming DOEL: zoeken naar een constructieve oplossing voor alle betrokken partijen (win-win). Maar het gedrag moet stoppen! GEEN sancties. 42

43 FORMEEL Intern onderzoek Met redenen omklede klacht Schriftelijk/ ondertekening Directie is op de hoogte Klager bekend Taak van VP (ondersteuning) maar vooral van PAPA Waarheid is belangrijk Bewijzen nodig Uitspraak over gegrondheid Mogelijke sancties vanuit de directie Beleidsadviezen noodzakelijk Verleden en toekomstgericht Ontslagbescherming DOEL: zoeken naar bewijzen van het grensoverschrijdende gedrag, het stoppen van dit gedrag, gever wordt op de hoogte gebracht, naar oplossingen zoeken. 43

44 Formele Interne Procedure De klager legt na, het voorafgaandelijk gesprek (binnen de 8 kalenderdagen), een met redenen omklede klacht neer bij de VP of rechtstreeks bij de PAPA. Deze met redenen omklede klacht (standaardformulier) houdt in: - nauwkeurige omschrijving van de feiten; - voor elk van deze feiten wordt vermeld waar en wanneer ze zich hebben voorgedaan; - de identiteit van de aangeklaagde(n); - de expliciete vraag aan de WG (schoolbestuur) om passende maatregelen te treffen om de feiten te doen ophouden; - de klager ondertekent en dateert alles. Al deze elementen moeten deel uitmaken van de klacht om wettelijk geldig te zijn. 44

45 De VP geeft de klacht ONMIDDELLIJK door aan de PAPA. De klager ontvangt een kopie, waarop de VP noteert dat er een voorafgaandelijk gesprek is geweest en dateert en ondertekent dit. Deze kopie geldt als ontvangstbewijs. WG wordt ingelicht (door de PAPA) over het feit dat er een met redenen omklede klacht werd ingediend door nemer X. De klacht zelf wordt niet altijd overgemaakt aan de WG. De naam van de klager wordt wel meegedeeld omdat die vanaf het moment waarop de klacht wordt neergelegd, wettelijke bescherming geniet. 45

46 De VP geeft de klacht ONMIDDELLIJK door aan de PAPA. De klager ontvangt een kopie, waarop de VP noteert dat er een voorafgaandelijk gesprek is geweest en dateert en ondertekent dit. Deze kopie geldt als ontvangstbewijs. WG wordt ingelicht (door de PAPA) over het feit dat er een met redenen omklede klacht werd ingediend door nemer X. De klacht zelf wordt niet altijd overgemaakt aan de WG. De naam van de klager wordt wel meegedeeld omdat die vanaf het moment waarop de klacht wordt neergelegd, wettelijke bescherming geniet. 46

47 Waarom periode van 8 kalenderdagen? Klager kan op basis van het onderhoud een geïnformeerde beslissing nemen. VP en/of PAPA kunnen duidelijkheid geven over de mogelijkheden rond bemiddeling. Het gesprek kan dienen als een zeef tegen mogelijke misbruiken van de procedure. 14% van alle dossiers mondde uit in een onderzoek van een met redenen omklede klacht. 34% van alle dossiers kreeg een informele afhandeling door de PAPA. Ruim de helft van de dossiers betrof een vraag naar informatie of naar ondersteuning van de vertrouwenspersoon; de PAPA dient dus niet zelf op te treden. In 0,6% van alle dossiers is er volgens de PAPA sprake van misbruik van de procedure. (resultaten op basis van onderzoek van 520 klachten gemeld bij IDEWE in 2006) 47

48 De PAPA voert het FORMELE onderzoek naar de gegrondheid van de klacht en de rol van de aangeklaagde(n). De aangeklaagde wordt onmiddellijk op de hoogte gebracht van de inhoud van de klacht. (Zowel de aangeklaagde als de klager kunnen zich in deze fase laten bijstaan door een door hen gekozen persoon.) De VP kan in deze fase enkel nog optreden als getuige in het onderzoek. Iedereen die door de PAPA gehoord wordt, ontvangt van zijn/haar verklaring een kopie (ondertekend en gedateerd). 48

49 Inhoud van het klachtendossier - de met redenen omklede klacht - de mededeling aan de WG omtrent de indiening van de klacht - desgevallend het resultaat van de voorafgaande verzoeningspoging - desgevallend de verlenging van de onderzoekstermijn - het advies aan de WG - desgevallend de tussenkomst van dienst toezicht welzijn - de verklaringen van de gehoorde personen 49

50 Na het onderzoek bezorgt de PAPA het uiteindelijke onderzoeksrapport aan de WG. PAPA geeft informatie en uitleg aan de WG: - Een samenvatting van de feiten. - Desgevallend het resultaat van een verzoeningspoging. - In de mate dat de beschikbare feiten dit toelaten een advies over de aard van de feiten (pesterijen, ongewenst seksueel gedrag, geweld of andere gedragingen die psychosociale belasting veroorzaken). - Voorstel van maatregelen die de betrokken feiten kunnen beëindigen. - Voorstel van maatregelen die kunnen vermijden dat zich in de toekomst gelijkaardige feiten voordoen tussen dezelfde of andere partijen. 50

51 PAPA geeft een advies in de mate dat de beschikbare feiten dit toelaten. - De toevoeging van deze notie maakt een einde aan de vraag of de PAPA zich moet uitspreken over de vraag of er sprake is van OGGW. - Polarisering en escalatie wordt vermeden omdat ze niet gedwongen worden om de ene of andere partij gelijk/ongelijk te geven. In 30% van de formele klachten had de PAPA geen idee of er sprake was van OGGW. In 32% van de formele klachten vond de PAPA het moeilijk om aan te geven in welke mate de verantwoordelijkheid bij de aangeklaagde, klager of beiden lag. In 69% van de formele klachten geeft de PAPA aan dat een deel van de verantwoordelijkheid ook bij de WG ligt( en in 46% deels ook bij de leidinggevende). (resultaten op basis van onderzoek van 520 klachten gemeld bij IDEWE in 2006) 51

52 Vaststelling van de termijnen voor de stappen van de interne procedure: - Klager moet gehoord worden binnen de 8 kalenderdagen na het eerste contact. - Persoonlijk onderhoud is verplicht voorafgaand aan de met redenen omklede klacht. - Formulering van advies binnen 3 maanden (3x verlenging van 3 maanden mogelijk). Consultatietijd van VP of Papa is arbeidstijd. (idem voor verplaatsing van en naar) (verplaatsingskosten ten laste van WG) 52

53 Duidelijkheid over feedback aan de betrokkene: - WG is verantwoordelijk om klager en aangeklaagde te informeren over de maatregelen die hij wenst te nemen. - Betrokkenen hebben geen toegang tot het verslag tenzij wanneer de maatregelen een wijziging van de arbeidsvoorwaarden inhouden. 53

54 Conclusie Tot op zekere hoogte hebben VP en PAPA dezelfde taken en bevoegdheden, maar die van de PAPA reiken verder dan die van de VP. Dit komt vooral tot uiting bij het opvolgen van feiten. 54

55 6. Verduidelijking betreffende de bescherming tegen ontslag Beschermende personen : - WN die een met redenen omklede klacht indient. - WN die klacht indient bij toezicht welzijn (inspectie). - WN die klacht indient bij politiedienst, openbaar ministerie, onderzoeksrechter. - WN die getuige (feiten die hij/zij heeft gezien of gehoord heeft) is. - WN die of voor wie rechtsvordering wordt ingesteld. 55

56 Aard van bescherming - Geen ontslag om redenen die verband houden met de klacht. - Geen eenzijdige wijziging van de arbeidsvoorwaarden die ongerechtvaardigd is. Beschermingsperiode=omkering bewijslast - Bij interne klacht/getuigenis : 12 maanden vanaf de indiening ervan. - Bij rechtsvordering : vanaf instelling tot drie maanden na definitieve uitspraak. 56

57 7. Verduidelijking van de externe procedure Indien na uitputting van de INTERNE procedure, de klachten blijven bestaan of indien de WG (schoolbestuur) geen maatregelen genomen heeft, wendt de klager of de PAPA (na instemming van de klager) zich rechtstreeks tot de Inspectie toezicht welzijn op het (de arbeidsgeneesheer). De WN heeft steeds het RECHT een EXTERNE procedure op te starten zonder dat hij de mogelijkheden van de INTERNE procedure heeft gebruikt. Maar die zal echter worden opgeschort tot de mogelijkheden van de INTERNE procedure zijn uitgeput. Het rechtstreeks opstarten van de EXTERNE procedure dient zoveel mogelijk vermeden te worden. 57

58 Interventie van de medische inspectie De ambtenaar zal eerst proberen om de beide partijen te verzoenen of naar een oplossing te zoeken zodat de klager in een meer aangepaste omgeving kan en. De arbeidsgeneesheer kan vaststellen of de gemelde klacht invloed heeft op de gezondheidstoestand van de klager. Hij informeert de klager over de mogelijkheden in de procedure. Hij formuleert voorstellen naar het schoolbestuur toe. 58

59 Correctionele rechtbank Als de interventie van de medische inspectie ook niet lukt, wordt er een proces-verbaal opgemaakt en wordt het dossier overgemaakt aan de arbeidsauditeur. Hij onderneemt een laatste poging tot oplossing van het probleem. Bij mislukking zal hij de WG en/of de aangeklaagde dagvaarden voor de correctionele rechtbank. 59

60 8. Verduidelijking van de middelen van de rechtbank Rechtsvordering ingesteld door: - Klager zelf - Representatieve nemers-of geversorganisatie - VZW s die de bescherming van slachtoffers tot doel hebben indien: - Discriminatie:. Centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijdng. Instituut voor gelijkheid van vrouwen en mannen - Akkoord klager steeds vereist! 60

61 Accenten in de nieuwe wetgeving Beroepsgeheim Toepassing beroepsgeheim wetgeving OGGW: principieel beroepsgeheim met wettelijke uitzonderingen - Informatie meedelen aan de partijen die nodig is voor het goede verloop van een verzoeningsprocedure (PAPA+VP). - Aan de aangeklaagde de ten laste gelegde feiten meedelen(papa). - Aan de gever het advies meedelen. - Kopie meedelen van het document waarmee de gever op de hoogte werd gebracht van het bestaan van de bescherming. - Kopie meedelen van de vraag tot tussenkomst van de inspectie. - Het individueel klachtendossier, met uitzondering van de verklaringen, ter beschikking houden van de inspectie. 61

62 Accenten in de nieuwe wetgeving Conclusie De nieuwe wetgeving biedt kansen om een geïntegreerd psychosociaal welzijnsbeleid op te zetten. Belangrijk is om voldoende tijd te nemen om stil te staan bij de specifieke risico s en behoeften van de eigen organisatie. Op die manier kan de uiting van procedures doordacht gebeuren en kunnen er noodzakelijke afspraken gemaakt worden om risico s, of de mogelijke gevolgen ervan, te beperken (risicoanalyse). Alleszins lijkt het niet aangewezen om een cultuur na te streven waarbij psychosociale problemen kost wat kost voorkomen moeten worden. Beter kan er, samen met alle betrokken actoren, gezocht worden naar een mogelijke constructieve aanpak van problemen die zich voordoen. 62

Het psychosociaal welbevinden op school. www.welzijn-op-school.be

Het psychosociaal welbevinden op school. www.welzijn-op-school.be Het psychosociaal welbevinden op school 1 WETGEVING 2 Inleiding De voorbije twintig jaar hebben fenomenen als geweld, pesten en ongewenst seksueel gedrag op het werk grotere aandacht gekregen, zowel vanuit

Nadere informatie

klachtenprocedure: formele klacht

klachtenprocedure: formele klacht klachtenprocedure: formele klacht Lieve Vermeire Groep IDEWE November 2011 Slide 1 Inhoud toelichting Situering formele klacht binnen de klachtenprocedure Verschil informeel formeel Motieven om formeel

Nadere informatie

BIJLAGE AAN HET ARBEIDSREGLEMENT

BIJLAGE AAN HET ARBEIDSREGLEMENT BIJLAGE AAN HET ARBEIDSREGLEMENT Maatregelen ter voorkoming van psychosociale risico s op het werk Wet van 28.02.2014, BS 28.04.2014 / Wet van 28.03.2014, BS 28.04.2014 / Koninklijk Besluit van 10.04.2014,

Nadere informatie

PSYCHOSOCIALE ASPECTEN

PSYCHOSOCIALE ASPECTEN PSYCHOSOCIALE ASPECTEN Welke lessen kunnen we trekken uit de evaluatie van de pestwet? Sofie D Ours, Preventieadviseur Psychosociale IDEWE 20 september 2011 Kursaal Oostende PreBes vzw Diestersteenweg

Nadere informatie

Afdeling I. - Toepassingsgebied en definities

Afdeling I. - Toepassingsgebied en definities Koninklijk besluit van 17 mei 2007 betreffende de voorkoming van psychosociale belasting veroorzaakt door het werk, waaronder geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk (B.S. 6.6.2007)

Nadere informatie

Typeprocedure 1. ALGEMENE BEPALINGEN

Typeprocedure 1. ALGEMENE BEPALINGEN Typeprocedure Toe te passen procedure voor elke werknemer die meent het voorwerp te zijn van geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk, op te nemen in het arbeidsreglement 1. ALGEMENE

Nadere informatie

De wetgeving in verband met psychosociale risico s op het werk vanaf 1 september 2014

De wetgeving in verband met psychosociale risico s op het werk vanaf 1 september 2014 De wetgeving in verband met psychosociale risico s op het werk vanaf 1 september 2014 Het gaat om twee wetten en 1 KB De wet van 28 februari 2014 tot aanvulling van de wet 4 augustus 1996 betreffende het

Nadere informatie

HOOFDSTUK I. - Algemene bepaling. Artikel 1

HOOFDSTUK I. - Algemene bepaling. Artikel 1 Wet van 10 januari 2007 tot wijziging van verschillende bepalingen betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk waaronder deze betreffende de bescherming tegen geweld, pesterijen

Nadere informatie

Circulaire 2014 05 PREVENTIE VAN PSYCHOSOCIALE RISICO S OP HET WERK

Circulaire 2014 05 PREVENTIE VAN PSYCHOSOCIALE RISICO S OP HET WERK Preventie van psychosociale risico s op het werk waaronder STRESS, GEWELD, PESTERIJEN, ONGEWENST SEXUEEL GEDRAG PRINCIPE De werkgever heeft de wettelijke verplichting om iedere werknemer te beschermen

Nadere informatie

De nieuwe pestwetgeving

De nieuwe pestwetgeving De nieuwe pestwetgeving Wat u er zeker over moet weten! Team Psychosociaal Welzijn Brugge: 050/47.47.35 Herentals: 014/84.94.93 Inhoudstafel 1. Wettelijk kader 2. Definities 3. Risicoanalyse en preventiemaatregelen

Nadere informatie

Circulaire PREVENTIE VAN PSYCHOSOCIALE RISICO S OP HET WERK

Circulaire PREVENTIE VAN PSYCHOSOCIALE RISICO S OP HET WERK WAARONDER STRESS, GEWELD, PESTERIJEN, ONGEWENST SEXUEEL GEDRAG PRINCIPE BEGRIP PSYCHOSOCIALE RISICO S OP HET WERK Welzijnswet Werknemers art. 32/1 De werkgever heeft de wettelijke verplichting om iedere

Nadere informatie

- 91 HOOFDSTUK XV DADEN DIE PSYCHOSOCIALE RISICO S INHOUDEN, MET INBEGRIP VAN STRESS, GEWELD, PESTERIJEN EN ONGEWENST SEKSUEEL GEDRAG OP HET WERK

- 91 HOOFDSTUK XV DADEN DIE PSYCHOSOCIALE RISICO S INHOUDEN, MET INBEGRIP VAN STRESS, GEWELD, PESTERIJEN EN ONGEWENST SEKSUEEL GEDRAG OP HET WERK - 91 HOOFDSTUK XV DADEN DIE PSYCHOSOCIALE RISICO S INHOUDEN, MET INBEGRIP VAN STRESS, GEWELD, PESTERIJEN EN ONGEWENST SEKSUEEL GEDRAG OP HET WERK Artikel 281 - Principe Daden die psychosociale risico s

Nadere informatie

B. Geweld op het werk: Elke feitelijkheid waarbij een persoon psychisch of fysiek wordt bedreigd of aangevallen bij de uitvoering van het werk.

B. Geweld op het werk: Elke feitelijkheid waarbij een persoon psychisch of fysiek wordt bedreigd of aangevallen bij de uitvoering van het werk. Departement Psychosociale aspecten Preventie van psychsociale risico s op het werk (Wet van 4 augustus 1996 aangepast door de Wet van 28 februari 2014 en 28 maart 2014, KB van 10 april 2014)... engageert

Nadere informatie

Typeprocedure op te nemen in het arbeidsreglement

Typeprocedure op te nemen in het arbeidsreglement Typeprocedure op te nemen in het arbeidsreglement Toe te passen procedure voor elke werknemer die meent te lijden op het werk als gevolg van psychosociale risico s, waaronder inzonderheid geweld, pesterijen

Nadere informatie

Koninklijk besluit van 11 juli 2002 betreffende de bescherming tegen geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk (B.S

Koninklijk besluit van 11 juli 2002 betreffende de bescherming tegen geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk (B.S Koninklijk besluit van 11 juli 2002 betreffende de bescherming tegen geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk (B.S. 18.7.2002) Omzetting in Belgisch recht van de kaderrichtlijn 89/391/EEG

Nadere informatie

bescherming tegen psychosociale risico s op het werk, met inbegrip van stress, geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk

bescherming tegen psychosociale risico s op het werk, met inbegrip van stress, geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk Gegevens verwijderen WERKGEVER: (HOOFDZETEL): (Naam en adres): Telefoon: E-mail:... AFDELINGS- OF EXPLOITATIEZETEL(S) :. AARD VAN DE BEDRIJVIGHEID: - Hoofdactiviteit: - Bijkomende activiteit: PARITAIR

Nadere informatie

Addendum arbeidsreglement

Addendum arbeidsreglement Addendum arbeidsreglement Procedure voor psychosociale risico s Ter vervanging van hoofdstuk 9 van het Arbeidsreglement dat werd goedgekeurd door de OCMW-Raad van 24/07/2014 1. Doel, definities en toepassingsgebied

Nadere informatie

School aan de waterkant BuSO Sint-Juliaan Stropkaai Gent Tel. 09/ Fax. 09/

School aan de waterkant BuSO Sint-Juliaan Stropkaai Gent Tel. 09/ Fax. 09/ Klachtenprocedure voor geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag Wanneer een werknemer meent het voorwerp te zijn van geweld, pesterijen of ongewenst seksueel gedrag op het werk kan hij een beroep

Nadere informatie

Psychosociale Risico s en welzijn op het werk. Ing. Christian Halsberghe Sociaal Inspecteur Toezicht Welzijn op het Werk

Psychosociale Risico s en welzijn op het werk. Ing. Christian Halsberghe Sociaal Inspecteur Toezicht Welzijn op het Werk Psychosociale Risico s en welzijn op het werk Ing. Christian Halsberghe Sociaal Inspecteur Toezicht Welzijn op het Werk 1 Overzicht 1. Wettelijke bepalingen 2. Definities 3. Risicoanalyse en preventiemaatregelen

Nadere informatie

Geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk

Geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk Geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk p. 24 Wetgeving Geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk (ongewenst grensoverschrijdend gedrag) worden NIET getolereerd binnen

Nadere informatie

BIJLAGE. - PROCEDURE VOOR PSYCHOSOCIALE RISICO S

BIJLAGE. - PROCEDURE VOOR PSYCHOSOCIALE RISICO S BIJLAGE. - PROCEDURE VOOR PSYCHOSOCIALE RISICO S 1. DOEL, DEFINITIES EN TOEPASSINGSGEBIED 1.1. Doel Deze procedures dragen bij tot het welzijn van werknemers en vullen de algemene wijze om psychosociale

Nadere informatie

B. Geweld op het werk: Elke feitelijkheid waarbij een persoon psychisch of fysiek wordt bedreigd of aangevallen bij de uitvoering van het werk.

B. Geweld op het werk: Elke feitelijkheid waarbij een persoon psychisch of fysiek wordt bedreigd of aangevallen bij de uitvoering van het werk. Departement Psychosociale aspecten Preventie van psychsociale risico s op het werk (Wet van 4 augustus 1996 aangepast door de Wet van 28 februari 2014 en 28 maart 2014, KB van 10 april 2014) Voorbeeldnota

Nadere informatie

Bijlage arbeidsreglement

Bijlage arbeidsreglement Bijlage arbeidsreglement (voorbeeld) Procedure voor psychosociale risico s 1. Doel, definities en toepassingsgebied 1.1. Doel Deze procedures dragen bij tot het welzijn van werknemers en vullen de algemene

Nadere informatie

INHOUD. 1. Inleiding... 15

INHOUD. 1. Inleiding... 15 INHOUD 1. Inleiding... 15 2. Psychosociale risico s op het werk... 17 2.1. Stress op het werk... 19 2.2. Burn-out... 22 2.3. Ongewenst gedrag en conflicten... 23 2.3.1. Geweld op het werk... 23 2.3.2.

Nadere informatie

Wet van 28 februari 2014 Wet van 28 maart 2014 KB 10 april 2014 Nieuwe wetgeving en werking Psychosociaal welzijn

Wet van 28 februari 2014 Wet van 28 maart 2014 KB 10 april 2014 Nieuwe wetgeving en werking Psychosociaal welzijn Wet van 28 februari 2014 Wet van 28 maart 2014 KB 10 april 2014 Nieuwe wetgeving en werking Psychosociaal welzijn GDPB 16/10/2014 gdpb@bz.vlaanderen.be www.bestuurszaken.be Voorstelling werking Wettelijk

Nadere informatie

JAARVERSLAG VAN DE IDPB DEEL VII Bis : Inlichtingen betreffende de preventie van psychosociale belasting veroorzaakt door het werk.

JAARVERSLAG VAN DE IDPB DEEL VII Bis : Inlichtingen betreffende de preventie van psychosociale belasting veroorzaakt door het werk. JAARVERSLAG VAN DE IDPB DEEL VII Bis : Inlichtingen betreffende de preventie van psychosociale belasting veroorzaakt door het werk. Doel Toelichting Het jaarverslag heeft enerzijds tot doel een samenvatting

Nadere informatie

Titel. Subtitel + auteur

Titel. Subtitel + auteur Titel Subtitel + auteur 1 De nieuwe verplichtingen op vlak van preventie van stress, burn-out, geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk 2 Inleiding De psychosociale risico s werden voorheen

Nadere informatie

Bijvoegsel arbeidsreglement: reglement GPOS

Bijvoegsel arbeidsreglement: reglement GPOS Bijvoegsel arbeidsreglement: reglement GPOS Voorkoming van psychosociale belasting op het werk, waaronder geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk (wet van 11/06/02, KB 11/07/02, wet

Nadere informatie

De preventie van psychosociale risico s op het werk Wet van 28 april 2014

De preventie van psychosociale risico s op het werk Wet van 28 april 2014 De preventie van psychosociale risico s op het werk Wet van 28 april 2014 Maddy Van Temsche Sociaal inspecteur TWW-OVL Kennisdirectie Psychosociologie maddy.vantemsche@werk.belgie.be Inhoud Wetgeving Psychosociale

Nadere informatie

Psycho-sociaal beleid : Wetgeving & invulling

Psycho-sociaal beleid : Wetgeving & invulling Psycho-sociaal beleid : Wetgeving & invulling 2 Psychosociale aspecten : subjectieve invulling van een objectief gegeven Michigan Model Kahn e.a., 1964 Persoonlijkheid Stressor Gebeurtenis Interpretatie

Nadere informatie

Wanneer plagen pijn gaat doen

Wanneer plagen pijn gaat doen Wanneer plagen pijn gaat doen Preventie en bestrijden van pesten op de werkvloer Mieke Mievis Inhoud Deel 1 Algemeen kader rond pesten Deel 2 Hoe pesten curatief aanpakken? Vanuit wettelijk standpunt Vanuit

Nadere informatie

Preventie van Psychosociale Risico s op de Werkvloer. Wet, Wat en Hoe? Bart Vriesacker Psychosociaal departement

Preventie van Psychosociale Risico s op de Werkvloer. Wet, Wat en Hoe? Bart Vriesacker Psychosociaal departement Preventie van Psychosociale Risico s op de Werkvloer Wet, Wat en Hoe? Bart Vriesacker Psychosociaal departement Inhoudsopgave Psychosociale risico s? De nieuwe wetgeving De psychosociale risicoanalyse

Nadere informatie

Psychosociaal welzijnsbeleid in de praktijk. Vaststellingen in de toepassing van de wetgeving

Psychosociaal welzijnsbeleid in de praktijk. Vaststellingen in de toepassing van de wetgeving Psychosociaal welzijnsbeleid in de praktijk Vaststellingen in de toepassing van de wetgeving Klachten Ongewenst grensoverschrijdend gedrag op het werk Evolutie in cijfers Slide 2 % personen dat te maken

Nadere informatie

FEDERALE OVERHEIDSDIENST WERKGELEGENHEID, ARBEID EN SOCIAAL OVERLEG

FEDERALE OVERHEIDSDIENST WERKGELEGENHEID, ARBEID EN SOCIAAL OVERLEG 1 FEDERALE OVERHEIDSDIENST WERKGELEGENHEID, ARBEID EN SOCIAAL OVERLEG 10 JANUARI 2007 Wet tot wijziging van verschillende bepalingen betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun

Nadere informatie

FORMELE PSYCHOSOCIALE INTERVENTIE VERZOEK MET EEN HOOFDZAKELIJK INDIVIDUEEL KARAKTER BUITEN GEWELD, PESTERIJEN EN OSGW

FORMELE PSYCHOSOCIALE INTERVENTIE VERZOEK MET EEN HOOFDZAKELIJK INDIVIDUEEL KARAKTER BUITEN GEWELD, PESTERIJEN EN OSGW FORMELE PSYCHOSOCIALE INTERVENTIE VERZOEK MET EEN HOOFDZAKELIJK INDIVIDUEEL KARAKTER BUITEN GEWELD, PESTERIJEN EN OSGW Indien persoonlijk onderhoud: op verzoek van de Wn document ter bevestiging van dit

Nadere informatie

Cindy SCHAEFFER Cdt Psy Christophe SIEUW 22 Oct 13

Cindy SCHAEFFER Cdt Psy Christophe SIEUW 22 Oct 13 Cindy SCHAEFFER Cdt Psy Christophe SIEUW 22 Oct 13 1. Wetgeving 2. Preventie a. Preventief luik b. Reactief luik - Informele procedure - Formele procedure 3. Beroepsgeheim 4. In de praktijk? 2 Wet van

Nadere informatie

Deze procedures dragen bij tot het welzijn van werknemers en vullen de algemene wijze om psychosociale risico s te beheersen aan.

Deze procedures dragen bij tot het welzijn van werknemers en vullen de algemene wijze om psychosociale risico s te beheersen aan. BIJLAGE ARBEIDSREGLEMENT PROCEDURE VOOR PSYCHOSOCIALE RISICO S 1. Doel, definities en toepassingsgebied 1.1. Doel Deze procedures dragen bij tot het welzijn van werknemers en vullen de algemene wijze om

Nadere informatie

GENDERNEUTRALITEIT WETTELIJK KADER EN DEFINITIES PREVENTIE VAN PSYCHOSOCIALE RISICO S OP HET WERK IN DE HULPVERLENINGSZONE FLUVIA 1.

GENDERNEUTRALITEIT WETTELIJK KADER EN DEFINITIES PREVENTIE VAN PSYCHOSOCIALE RISICO S OP HET WERK IN DE HULPVERLENINGSZONE FLUVIA 1. PREVENTIE VAN PSYCHOSOCIALE RISICO S OP HET WERK IN DE HULPVERLENINGSZONE FLUVIA 19 juni 2017. GENDERNEUTRALITEIT In voorliggend document is het gebruik van de mannelijke vorm gemeenslachtig. Voor de leesbaarheid

Nadere informatie

1. Inleiding. 2. Algemene bepalingen en wettelijk kader. 3. Preventie van psychosociale risico s een engagement van iedereen

1. Inleiding. 2. Algemene bepalingen en wettelijk kader. 3. Preventie van psychosociale risico s een engagement van iedereen Gemeenschappelijke preventiedienst Psychosociale risico s Advies Onderwijsorganisatie Preventie van psychosociale risico s op het werk Bijlage bij typeprocedure in AR Preventie van psychosociale risico

Nadere informatie

Artikel 1. Artikel 2. Artikel 3

Artikel 1. Artikel 2. Artikel 3 Wet van 28 februari 2014 tot aanvulling van de wet van 4 augustus 1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk wat de preventie van psychosociale risico's op het werk betreft,

Nadere informatie

De preventie van psychosociale risico s op het werk

De preventie van psychosociale risico s op het werk De preventie van psychosociale risico s op het werk Lieve Ponnet (Adviseur-generaal) Evy Hilderson (attaché jurist) Afdeling normen welzijn op het werk Algemene directie humanisering van de arbeid FOD

Nadere informatie

MODEL KLACHTENREGELING ONGEWENST GEDRAG

MODEL KLACHTENREGELING ONGEWENST GEDRAG MODEL KLACHTENREGELING ONGEWENST GEDRAG INLEIDING Als werkgever zijn we krachtens de Arbowet (artikel 3 lid 2) verplicht beleid te voeren gericht op voorkoming en/of beperking van psychosociale arbeidsbelasting.

Nadere informatie

Psychosociale cel. Nieuwe psychosociale wetgeving

Psychosociale cel. Nieuwe psychosociale wetgeving Psychosociale cel Nieuwe psychosociale wetgeving Wettelijk kader Wet 28/02/2014 tot aanvulling van de wet van 4 augustus 1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk wat

Nadere informatie

De preventie van psychosociale risico s op het werk : workshops onderwijs

De preventie van psychosociale risico s op het werk : workshops onderwijs De preventie van psychosociale risico s op het werk : workshops onderwijs Maddy Van Temsche sociaal inspecteur TWW-OVL Kennisdirectie Psychosociologie maddy.vantemsche@werk.belgie.be 1 Inhoud 1. Film over

Nadere informatie

Protocol ongewenste omgangsvormen

Protocol ongewenste omgangsvormen Protocol ongewenste omgangsvormen Versiebeheer: revisienummer datum omschrijving verandering 4-03-2013 Vaststelling in bestuursvergadering 4 maart 2013, met ingang van 1 maart 2013 Protocol ongewenste

Nadere informatie

Vertrouwenspersoon INFORMATIEFOLDER

Vertrouwenspersoon INFORMATIEFOLDER Vertrouwenspersoon INFORMATIEFOLDER VERTROUWENSPERSOON EXTERNE PREVENTIEADVISEUR Je kan bij beide terecht als je ongewenst gedrag ervaart of te maken krijgt met pesterijen. Maar ook als je stress hebt

Nadere informatie

Bescherming van werknemers tegen geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk

Bescherming van werknemers tegen geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk Bescherming van werknemers tegen geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk 1 Vormen van pesterijen Communicatiemogelijkheden Sociale relaties Waardering slachtoffer Kwaliteit beroepsleven

Nadere informatie

Dienst Psychosociale zorg VOEL JE GOED OP JE WERK

Dienst Psychosociale zorg VOEL JE GOED OP JE WERK Dienst Psychosociale zorg VOEL JE GOED OP JE WERK 1 2 Dienst Psychosociale zorg Bij de preventieadviseur psychosociale aspecten (PA/PSY) van de dienst Psychosociale Zorg kan je terecht voor alle vormen

Nadere informatie

Discriminatie en psychosociale risico s op het werk. Wanneer je ziek wordt van moeilijke situaties op het werk

Discriminatie en psychosociale risico s op het werk. Wanneer je ziek wordt van moeilijke situaties op het werk Discriminatie en psychosociale risico s op het werk Wanneer je ziek wordt van moeilijke situaties op het werk Meer en meer werknemers worden geconfronteerd met grensoverschrijdend gedrag op het werk, met

Nadere informatie

Psychosociale aspecten op de werkvloer.

Psychosociale aspecten op de werkvloer. 17 juli 2013 Psychosociale aspecten op de werkvloer. Wat is: psychosociale belasting veroorzaakt door het werk? Als psychosociale belasting veroorzaakt door het werk kan, elke belasting van psychosociale

Nadere informatie

Koninklijk besluit van 10 april 2014 betreffende de preventie van psychosociale risico s op het werk

Koninklijk besluit van 10 april 2014 betreffende de preventie van psychosociale risico s op het werk Koninklijk besluit van 10 april 2014 betreffende de preventie van psychosociale risico s op het werk Afdeling 1 Toepassingsgebied en definities Artikel 1.- Dit besluit is van toepassing op de werkgevers

Nadere informatie

Protocol. (On)Gewenst Gedrag MCO

Protocol. (On)Gewenst Gedrag MCO Protocol (On)Gewenst Gedrag MCO INHOUD 1. Uitgangspunten MCO 3 1.1. Intentieverklaring 3 1.2. Begripsbepalingen 3 1.3. Werkklimaat 3 1.4. MCO beleid 4 2. Wettelijk kader 4 2.1. Algemeen 4 2.2. Toetsingscriteria

Nadere informatie

van hun werk. van hun werk;

van hun werk. van hun werk; KONINKLIJK BESLUIT VAN 11 JULI 2002 BETREFFENDE DE BESCHERMING TEGEN GEWELD, PESTERIJEN EN ONGEWENST SEKSUEEL GEDRAG OP HET WERK AFDELING I.- TOEPASSINGSGEBIED EN DE- FINITIES. KONINKLIJK BESLUIT VAN 17

Nadere informatie

Regeling Klachtencommissie Ongewenst Gedrag SintLucas

Regeling Klachtencommissie Ongewenst Gedrag SintLucas Regeling Klachtencommissie Ongewenst Gedrag SintLucas Vastgesteld door het College van Bestuur Inwerking getreden op 7 oktober 2013 Artikel 1: Begripsbepalingen 1. Agressie en geweld: voorvallen waarbij

Nadere informatie

Rol TWW Wet psychosociale risico s 2014

Rol TWW Wet psychosociale risico s 2014 Rol TWW Wet psychosociale risico s 2014 Sandrine Schatteman Sociaal inspecteur TWW Antwerpen Kennisdirectie psychosociologie Sandrine.schatteman@werk.belgie.be Inhoud Toepassingsgebied Opdracht TWW Algemeen

Nadere informatie

De preventie van psychosociale risico s op het werk : implementatie van de wetgeving naar de praktijk

De preventie van psychosociale risico s op het werk : implementatie van de wetgeving naar de praktijk De preventie van psychosociale risico s op het werk : implementatie van de wetgeving naar de praktijk Maddy Van Temsche sociaal inspecteur TWW-OVL Kennisdirectie Psychosociologie maddy.vantemsche@werk.belgie.be

Nadere informatie

DOOR DE PREVENTIEADVISEUR PSYCHOSOCIALE ASPECTEN SCHRIFTELIJK MEE TE DELEN INFORMATIE

DOOR DE PREVENTIEADVISEUR PSYCHOSOCIALE ASPECTEN SCHRIFTELIJK MEE TE DELEN INFORMATIE DOOR DE PREVENTIEADVISEUR PSYCHOSOCIALE ASPECTEN SCHRIFTELIJK MEE TE DELEN INFORMATIE IN HET KADER VAN EEN VERZOEK TOT PSYCHOSOCIALE INTERVENTIE DOOR DE WERKNEMER I. FASE VOORAFGAAND AAN HET VERZOEK FASE

Nadere informatie

PARITAIR SUBCOMITÉ VOOR DE HAVEN VAN GENT

PARITAIR SUBCOMITÉ VOOR DE HAVEN VAN GENT Neerlegging-Dépôt: 25/03/2015 Regist.-Enregistr.: 29/04/2015 N : 126756/CO/301.02 PARITAIR SUBCOMITÉ VOOR DE HAVEN VAN GENT Collectieve arbeidsovereenkomst van 6 maart 2015 tot wijziging van de collectieve

Nadere informatie

Art. 2 Preventie van psychosociale risico s op het werk, waaronder stress, geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk

Art. 2 Preventie van psychosociale risico s op het werk, waaronder stress, geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk 1/15 BIJLAGE I: MAATREGELEN TER VOORKOMING VAN PSYCHOSOCIALE RISICO S OP HET WERK (Wet van 04.08.1996, gewijzigd door de Wet van 28.02.2014; Wet van 28.03.2014 en KB van 10.04.2014) Art. 1 Verbodsbepaling

Nadere informatie

KLACHTENREGELING ONGEWENST GEDRAG GERRIT RIETVELD ACADEMIE

KLACHTENREGELING ONGEWENST GEDRAG GERRIT RIETVELD ACADEMIE KLACHTENREGELING ONGEWENST GEDRAG GERRIT RIETVELD ACADEMIE Seksuele intimidatie, verbale intimidatie en discriminatie, agressie en geweld, pesten, e.d.) Klachtenregeling ongewenst gedrag Gerrit Rietveld

Nadere informatie

Preventie van Psychosociale Risico s KB 10/04/2014. Studiedag Prebes. Psychosociaal departement Heidi Mermans

Preventie van Psychosociale Risico s KB 10/04/2014. Studiedag Prebes. Psychosociaal departement Heidi Mermans Preventie van Psychosociale Risico s KB 10/04/2014 Studiedag Prebes Psychosociaal departement Heidi Mermans Preventiedeskundige psychosociale aspecten Inhoudsopgave Opfrissing regelgeving Inleiding Nieuwe

Nadere informatie

1. Aanleiding beleid bij ongewenste omgangsvormen

1. Aanleiding beleid bij ongewenste omgangsvormen Beleid ongewenste omgangsvormen en de vertrouwenspersoon 1. Aanleiding beleid bij ongewenste omgangsvormen Helaas vinden er soms ongewenste situaties op of rondom het voetbalveld plaats die betiteld kunnen

Nadere informatie

11 JULI 2002. - Koninklijk besluit betreffende de bescherming tegen geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk (1)

11 JULI 2002. - Koninklijk besluit betreffende de bescherming tegen geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk (1) 11 JULI 2002. - Koninklijk besluit betreffende de bescherming tegen geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk (1) ALBERT II, Koning der Belgen, Aan allen die nu zijn en hierna wezen zullen,

Nadere informatie

Protocol Ongewenste Omgangsvormen

Protocol Ongewenste Omgangsvormen Protocol Ongewenste Omgangsvormen 1. Uitgangspunten Om een veilig sociaal sportklimaat te waarborgen wordt van ieder lid, trainer, vrijwilliger, ouder of gast bij de vereniging (nader samenvattend genoemd:

Nadere informatie

De preventie van de psychosociale belasting op het werk: stress, geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag

De preventie van de psychosociale belasting op het werk: stress, geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag Brussel, 23 april 2013 BESTENDIGE ONDERRICHTING N 4 voor de Nederlandstalige onderwijsinstellingen Betreft: De preventie van de psychosociale belasting op het werk: stress, geweld, pesterijen en ongewenst

Nadere informatie

Beleid ongewenste omgangsvormen Stichting Diligence-Almere (SDA)

Beleid ongewenste omgangsvormen Stichting Diligence-Almere (SDA) augustus 2017 Beleid ongewenste omgangsvormen Stichting Diligence-Almere (SDA) Definitief augustus 2017 Begrippen : SDA : Stichting Diligence Almere Gast : Iemand die gebruik maakt van de diensten van

Nadere informatie

Wat zegt de regelgeving over geweld, pesten en relationele problemen op het werk?

Wat zegt de regelgeving over geweld, pesten en relationele problemen op het werk? Wat zegt de regelgeving over geweld, pesten en relationele problemen op het werk? Maddy Van Temsche sociaal inspecteur TWW-OVL Kennisdirectie Psychosociologie maddy.vantemsche@werk.belgie.be Inhoud Wetgeving

Nadere informatie

Psychosociale risico s. Hoe kan Securex u ondersteunen?

Psychosociale risico s. Hoe kan Securex u ondersteunen? Psychosociale risico s Nieuwe wetgeving Hoe kan Securex u ondersteunen? Inhoudstafel De nieuwe wetgeving 1. Toepassingsgebied 2. Wat zijn psychosociale risico s? Welke maatregelen moet de werkgever treffen?

Nadere informatie

De preventie van psychosociale risico s op het werk: Wat is nieuw in de wetgeving?

De preventie van psychosociale risico s op het werk: Wat is nieuw in de wetgeving? De preventie van psychosociale risico s op het werk: Wat is nieuw in de wetgeving? Maddy Van Temsche Sociaal inspecteur TWW-OVL Kennisdirectie Psychosociologie maddy.vantemsche@werk.belgie.be 1. Wettelijke

Nadere informatie

Welzijn op het werk - nieuwe regelgeving psychosociale risico's veroorzaakt burn-out bij ondernemers

Welzijn op het werk - nieuwe regelgeving psychosociale risico's veroorzaakt burn-out bij ondernemers Welzijn op het werk - nieuwe regelgeving psychosociale risico's veroorzaakt burn-out bij ondernemers Mrs. Alexia Hoste alexia.hoste@marlex.be Dit zou een titel kunnen zijn van een persbericht dezer dagen.

Nadere informatie

Psychosociale risico s: de wettelijke verplichtingen in een notendop

Psychosociale risico s: de wettelijke verplichtingen in een notendop Psychosociale risico s: de wettelijke verplichtingen in een notendop Pascale Swinnen sociaal inspecteur Federale Overheidsdienst Werk, Arbeid en Sociaal overleg Toezicht op het Welzijn op het Werk Kennisdirectie

Nadere informatie

OPLEIDING VERTROUWENSPERSOON ONDERWIJS Wetgeving 2014

OPLEIDING VERTROUWENSPERSOON ONDERWIJS Wetgeving 2014 OPLEIDING VERTROUWENSPERSOON ONDERWIJS Wetgeving 2014 Maddy Van Temsche Sociaal inspecteur Regionale directie TWW-OVL Kennisdirectie Psychosociologie maddy.vantemsche@werk.belgie.be 1. Wettelijke bepalingen

Nadere informatie

Preventie en aanpak van ongewenst gedrag, intimidatie en discriminatie

Preventie en aanpak van ongewenst gedrag, intimidatie en discriminatie Klachtenregeling Preventie en aanpak van ongewenst gedrag, intimidatie en discriminatie 1. Klachtenregeling 1.1 Begripsbepalingen en definities. Discriminatie: In het kader van deze gedragscode wordt onder

Nadere informatie

PSYCHOSOCIALE RISICO S. Nota over de wetgeving

PSYCHOSOCIALE RISICO S. Nota over de wetgeving Brussel, 12 mei 2014 PSYCHOSOCIALE RISICO S Nota over de wetgeving Deze nota vat de drie teksten met betrekking tot psychosociale risico s samen die verschenen zijn op 28.04.2014 en van kracht worden op

Nadere informatie

Codex over het welzijn op het werk. Boek I.- Algemene beginselen. Titel 3. Preventie van psychosociale risico s op het werk

Codex over het welzijn op het werk. Boek I.- Algemene beginselen. Titel 3. Preventie van psychosociale risico s op het werk Codex over het welzijn op het werk Boek I.- Algemene beginselen Titel 3. Preventie van psychosociale risico s op het werk Hoofdstuk I.- Risicoanalyse en preventiemaatregelen Art. I.3-1. In het kader van

Nadere informatie

Beleid ongewenste omgangsvormen VMCA (versie 16 december 2011 Sociaal Beleidsplan, hoofdstuk 14.14 t/m 14.17)

Beleid ongewenste omgangsvormen VMCA (versie 16 december 2011 Sociaal Beleidsplan, hoofdstuk 14.14 t/m 14.17) Beleid ongewenste omgangsvormen VMCA (versie 16 december 2011 Sociaal Beleidsplan, hoofdstuk 14.14 t/m 14.17) Bij de VMCA moet elke medewerker in een gezonde en veilige omgeving kunnen werken. De VMCA

Nadere informatie

Koninklijk besluit van 10 april 2014 betreffende de preventie van psychosociale risico s op het werk (B.S. 28.4.2014)

Koninklijk besluit van 10 april 2014 betreffende de preventie van psychosociale risico s op het werk (B.S. 28.4.2014) Koninklijk besluit van 10 april 2014 betreffende de preventie van psychosociale risico s op het werk (B.S. 28.4.2014) Afdeling 1. - Toepassingsgebied en definities Artikel 1.- Dit besluit is van toepassing

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds voor de Woningcorporaties. Regeling ongewenst gedrag

Stichting Pensioenfonds voor de Woningcorporaties. Regeling ongewenst gedrag Stichting Pensioenfonds voor de Woningcorporaties Regeling ongewenst gedrag Inhoudsopgave INLEIDING Inhoudsopgave... 2 1 Begripsomschrijvingen... 4 2 Vertrouwelijkheid... 5 3 Melding van klachten... 5

Nadere informatie

Knipperlichten Psychosociale Risico s : Module 2

Knipperlichten Psychosociale Risico s : Module 2 Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg Europees Sociaal Fonds Datum:...................... Knipperlichten Psychosociale Risico s : Module 2 Parameter Cijfermatige gegevens

Nadere informatie

Art. 1 Preventie van psychosociale risico s op het werk, waaronder stress, geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk

Art. 1 Preventie van psychosociale risico s op het werk, waaronder stress, geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk BIJLAGE I: MAATREGELEN TER VOORKOMING VAN PSYCHOSOCIALE RISICO S OP HET WERK (Wet van 28/2/14, BS 28/4/14; Wet van 28/3/14, BS 28/4/14 en Koninklijk Besluit van 10/4/14, BS 28/4/14) Art. 1 Preventie van

Nadere informatie

EUR-klachtenregeling ongewenste omgangsvormen (seksuele intimidatie, agressie, geweld, pesten en discriminatie). (maart 2008)

EUR-klachtenregeling ongewenste omgangsvormen (seksuele intimidatie, agressie, geweld, pesten en discriminatie). (maart 2008) EUR-klachtenregeling ongewenste omgangsvormen (seksuele intimidatie, agressie, geweld, pesten en discriminatie). (maart 2008) Artikel 1 Begripsbepalingen. 1. Onder ongewenste omgangsvormen worden verstaan:

Nadere informatie

De preventie van psychosociale risico s op het werk: Wat is nieuw in de wetgeving? Toelichting Knipperlichten PSR

De preventie van psychosociale risico s op het werk: Wat is nieuw in de wetgeving? Toelichting Knipperlichten PSR De preventie van psychosociale risico s op het werk: Wat is nieuw in de wetgeving? Toelichting Knipperlichten PSR Maddy Van Temsche Sociaal inspecteur TWW-OVL Kennisdirectie Psychosociologie maddy.vantemsche@werk.belgie.be

Nadere informatie

Paritair subcomité voor de haven van Antwerpen, "Nationaal Paritair Comité der Haven van Antwerpen" genaamd

Paritair subcomité voor de haven van Antwerpen, Nationaal Paritair Comité der Haven van Antwerpen genaamd Neerlegging-Dépôt: 24/02/2015 Regist.-Enregistr.: 31/03/2015 W: 126236/CO/301.01 Paritair subcomité voor de haven van Antwerpen, "Nationaal Paritair Comité der Haven van Antwerpen" genaamd Collectieve

Nadere informatie

Aanbeveling van het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen nr. 2018/R/05 betreffende de wijziging van de wet van 10 mei 2007 ter

Aanbeveling van het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen nr. 2018/R/05 betreffende de wijziging van de wet van 10 mei 2007 ter Aanbeveling van het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen nr. 2018/R/05 betreffende de wijziging van de wet van 10 mei 2007 ter bestrijding van discriminatie tussen vrouwen en mannen wat betreft

Nadere informatie

Geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk: het juridisch kader

Geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk: het juridisch kader Geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk: het juridisch kader Op 1 juli 2003 is de wet van 11 juni 2002 betreffende de bescherming tegen geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag

Nadere informatie

De rol van Toezicht op het welzijn op het werk: praktijkervaringen en tips

De rol van Toezicht op het welzijn op het werk: praktijkervaringen en tips De rol van Toezicht op het welzijn op het werk: praktijkervaringen en tips Maddy Van Temsche Sociaal inspecteur TWW-OVL Kennisdirectie psychosociologie maddy.vantemsche@werk.belgie.be Inhoud Toepassingsgebied

Nadere informatie

Interne gedragscode voor patiënten- en gehandicaptenorganisaties

Interne gedragscode voor patiënten- en gehandicaptenorganisaties Interne gedragscode voor patiënten- en gehandicaptenorganisaties Wat is een interne gedragscode? Een gedragscode beschrijft expliciet de gedragsnormen en regels voor medewerkers (inclusief vrijwilligers

Nadere informatie

Rondzendbrief DVO/BZ/P&0/2009/7

Rondzendbrief DVO/BZ/P&0/2009/7 Rondzendbrief DVO/BZ/P&0/2009/7 Aan de lijnmanagers en de personeelsleden van de diensten van de Vlaamse overheid Datum: 19 juni 2009 Kabinet van de minister-president en de Vlaamse minister van ~nstitutionele

Nadere informatie

Gedragscode ter voorkoming van ongewenst gedrag

Gedragscode ter voorkoming van ongewenst gedrag Gedragscode ter voorkoming van ongewenst gedrag Kinderdagverblijf Eigenwijs, handelend onder Vertah BV, verder te noemen organisatie: hanteert deze Gedragscode ter voorkoming van ongewenst gedrag voor

Nadere informatie

Pestprotocol Aloysiusschool

Pestprotocol Aloysiusschool Pestprotocol Aloysiusschool Inleiding Op onze school proberen we voor de kinderen een veilig klimaat te scheppen De kinderen moeten zich geborgen weten op onze school Toch komt pesten regelmatig voor,

Nadere informatie

Algemene klachtenregeling Onderwijs

Algemene klachtenregeling Onderwijs Algemene klachtenregeling Onderwijs Juridisch kader De Wet op het primair onderwijs behandelt in artikel 14 de klachtenregeling. Ouders dan wel verzorgers, en personeelsleden kunnen bij de klachtencommissie,

Nadere informatie

Het kader van het Welzijn op het Werk Toelichting bij de wet van 4 augustus 1996

Het kader van het Welzijn op het Werk Toelichting bij de wet van 4 augustus 1996 Het kader van het Welzijn op het Werk Toelichting bij de wet van 4 augustus 1996 Welzijnsdag 12 november 2012 1 Inhoudsopgave Korte schets wetgeving De risicoanalyse Preventiemaatregelen Rolverdeling in

Nadere informatie

Strafbepalingen Wet Welzijn en Codex Sociaal Strafwetboek 1/4

Strafbepalingen Wet Welzijn en Codex Sociaal Strafwetboek 1/4 Strafbepalingen Wet Welzijn en Codex Sociaal Strafwetboek 1/4 Sociaal Strafwetboek Toepassing op Wet en Codex Welzijn op het werk Strafbepalingen uit de Wet Welzijn van 1996 De artikelen 81 t.e.m. 94 zijn

Nadere informatie

Protocol Ongewenste omgangsvormen

Protocol Ongewenste omgangsvormen Protocol Ongewenste omgangsvormen Thús Wonen, september 2016 20160915_RvC Pagina 1 van 8 Opgesteld door Irma van Beek, vertrouwenspersoon Inleiding Thús Wonen wil ongewenste omgangsvormen* zoals seksuele

Nadere informatie

zoals gewijzigd door de wetten van 10 januari 2007 en 6 februari 2007 vóór de wijziging door de wetten van 10 januari 2007 en 6 februari 2007

zoals gewijzigd door de wetten van 10 januari 2007 en 6 februari 2007 vóór de wijziging door de wetten van 10 januari 2007 en 6 februari 2007 Wet van 4 augustus 1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk. Art. 4.- 1. De Koning kan aan de werkgevers en de werknemers alle maatregelen opleggen die nodig zijn voor

Nadere informatie

Resultaten campagne 2015: Psychosociale Risico s (PSR) in het buitengewoon onderwijs. Aandachtspunten huidige wetgeving PSR

Resultaten campagne 2015: Psychosociale Risico s (PSR) in het buitengewoon onderwijs. Aandachtspunten huidige wetgeving PSR Resultaten campagne 2015: Psychosociale Risico s (PSR) in het buitengewoon onderwijs Aandachtspunten huidige wetgeving PSR Infodagen preventie en bescherming in het GO! Tom Peerboom Sociaal inspecteur

Nadere informatie

Regelgeving psychosociale risico's (PSR) en evolutie. Resultaten van de campagne TWW Oost-Vl: PSR in het buitengewoon onderwijs (2015)

Regelgeving psychosociale risico's (PSR) en evolutie. Resultaten van de campagne TWW Oost-Vl: PSR in het buitengewoon onderwijs (2015) Regelgeving psychosociale risico's (PSR) en evolutie Resultaten van de campagne TWW Oost-Vl: PSR in het buitengewoon onderwijs (2015) Provinciaal comité Oost-Vlaanderen voor de bevordering van de arbeid

Nadere informatie

Artikel 1 - Begripsbepalingen 1. Onder bestuur wordt verstaan het bestuur van de H.E.M.A.-bond Nederland. 2. Onder ongewenst gedrag binnen de bond

Artikel 1 - Begripsbepalingen 1. Onder bestuur wordt verstaan het bestuur van de H.E.M.A.-bond Nederland. 2. Onder ongewenst gedrag binnen de bond REGLEMENT ONGEWENST GEDRAG H.E.M.A.-bond Nederland Artikel 1 - Begripsbepalingen 1. Onder bestuur wordt verstaan het bestuur van de H.E.M.A.-bond Nederland. 2. Onder ongewenst gedrag binnen de bond wordt

Nadere informatie

Protocol ongewenste omgangsvormen

Protocol ongewenste omgangsvormen Protocol ongewenste omgangsvormen 1. Inleiding Het protocol ongewenste omgangsvormen is onderdeel van de Integriteitscode van Vidomes. De Integriteitscode bestaat uit de onderdelen: Zakelijke Integriteit

Nadere informatie

Gedragscode ter voorkoming van ongewenst gedrag

Gedragscode ter voorkoming van ongewenst gedrag , verder te noemen organisatie, hanteert deze voor zowel kinderopvang als peuterspeelzalen. Inleiding De organisatie wil met deze gedragscode waarborgen scheppen voor een goed en stimulerend werkklimaat

Nadere informatie