Is werken gezond? Analyse van het gebruik van de gezondheidszorg door langdurig werklozen

Transcriptie

1 Gezondheidsongelijkheid Is werken gezond? Analyse van het gebruik van de gezondheidszorg door langdurig werklozen Elise Henin (R&D) Met dank aan Hervé Avalosse (R&D), Frédérick Lecharlier (dienst uitkeringen), Paul Palsterman (CSC) en Serge Jacquinet (sociale dienst) Inleiding Het is al meer dan 50 jaar geleden dat Henri Salvador zong le travail, c est la santé Rien faire, c est la conserver. Niets lijkt vandaag minder zeker! Hoe zit het vandaag echt? In welke mate handhaaft of verslechtert werkloos zijn de gezondheid van een werkloze? Het doel van de studie die we in dit artikel voorstellen is de invloed evalueren van gedurende minstens een jaar werkzoekende te zijn op de gezondheidzorgconsumptie van mensen. Deze analyse ligt in de lijn van de continuïteit van de eerdere studies over de situatie van rechthebbenden op het leefloon (LL)1 en de rechthebbenden op de inkomensgarantie voor ouderen (IGO)2. Deze keer besteden we dus aandacht aan de toegang tot zorg van langdurig werklozen. Verschillende redenen zetten de CM ertoe aan zich vragen te stellen bij de toegankelijkheid van zorg. Avalosse et al (2015)3 tonen aan dat de ongelijke toegang tot de gezondheidszorg tussen inkomenscategorieën niet vermindert of soms zelfs groter wordt. Bovendien zijn de resultaten van de gezondheidsenquête van de Belgen van ontnuchterend: 26% van de gezinnen geeft aan dat de gezondheidszorguitgaven (zeer) moeilijk te integreren zijn in het beschikbare gezinsbudget. Het feit dat de gezinnen [de kosten van de] gezondheidzorg ervaren als hoog hangt nauw samen met het niveau van de inkomens: 53% van de gezinnen met de laagste inkomens geeft aan moeilijkheden te hebben om de gezondheidszorguitgaven te dekken in vergelijking met 7% van de gezinnen met de hoogste inkomens. Bovendien heeft de economische crisis de moeilijkheden voor toegang tot de arbeidsmarkt verergerd. Verder staan de stijging van de pensioenleeftijd en de beperkende maatregelen met betrekking tot het recht op werkloosheidsuitkering in de komende jaren haaks op een verbetering van de levenskwaliteit van de werkloze Belgen. Derhalve lijkt het volledig gerechtvaardigd om aandacht te besteden aan de situatie van de werklozen. Hebben deze laatsten toegang tot de gezondheidszorg die ze nodig hebben? Als lage inkomens een minder goede gezondheidstoestand impliceren, doen langdurig werklozen dan systematischer een beroep op bepaalde soorten zorg? Waaraan kunnen bepaalde specifieke kenmerken in hun gedrag te wijten zijn? Opdat de lezer de aanpak begrijpt, wordt het artikel als volgt gestructureerd: we beginnen met het uitleggen van de gebruikte studiemethodologie, we documenteren de resultaten van de analyse en tot slot proberen we ze in perspectief te plaatsen. 1 Henin E, "Rechthebbenden op het leefloon: vinden zij hun weg in het gezondheidszorgsysteem?», CM-Informatie, nr. 253, Henin E, Dayez JB, "Het zorggebruik van IGO-gerechtigden", CM-Informatie, nr. 256, Avalosse H, Vancorenland S en Verniest R, "De gezondheidsongelijkheid bij CM leden: stilstaan is achteruitgaan., CM-Informatie 262, december Demarest S., Financiële toegankelijkheid van gezondheidszorgen. In: Drieskens S, Gisle L (red.). Gezondheidsenquête Verslag 3: Gebruik van gezondheids- en welzijnsdiensten. WIV-ISP, Brussel, CM-Informatie 264 juni 2016

2 1. Methodologie 1.1. Doelgroep Een van de eerste moeilijkheden van de studie schuilt in de definitie van het publiek langdurig werklozen. Na de experts van de dienst uitkeringen en de CSC te hebben geraadpleegd, ontwikkelden we een pragmatische definitie van dit doelpubliek, die niet perfect is en die een deel van de werklozen uitsluit. De redenen voor deze keuze zijn de volgende: het is belangrijk om te weten over wie we het hebben en verwarring met de subgroepen die een a priori sterk verschillende realiteit beleven te vermijden. Bijvoorbeeld, de kinderverzorgsters in crèches die een werkloosheidstoeslag krijgen, de bruggepensioneerden 5 en de werkzoekenden staan voor situaties die niet vergelijkbaar zijn, zelfs bij (ten minste gedeeltelijk) identieke bronnen van inkomsten. We herinneren eraan dat de doelstelling van onze analyse is om de invloed te evalueren van werkzoekend en dus inactief op de arbeidsmarkt te zijn gedurende een bepaalde tijd op het gebruik van gezondheidzorg. Het publiek dat we in dit artikel langdurig werklozen noemen zijn: leden van de christelijke mutualiteit, sinds meer dan een jaar werkzoekende in , volledig werkloze (half- of voltijds) 7, die in 2013 gedurende meer dan 200 dagen werden vergoed, deze personen ontvangen per definitie geen invaliditeitsinkomen, pensioeninkomsten of inkomsten met betrekking tot een handicap; als ze arbeidsongeschikt zijn geweest, was dit minder dan 50 dagen op het jaar, het betrokken publiek heeft niet het statuut van zelfstandige 8, deze personen zijn niet overleden in de loop van Methode Om de resultaten te kunnen interpreteren, hebben we, zoals voor de leefloon- en IGO-studies, de gezondheidszorgconsumptie van personen die sinds meer dan een jaar werkloos zijn vergeleken met die van andere personen met hetzelfde profiel, die een controlegroep vormen. Deze controlegroep bestaat, door haar constructie, uit personen van dezelfde leeftijd, hetzelfde geslacht en dezelfde woonplaats als de studiegroep, te weten de werklozen. Elke werkloze heeft een dubbelganger die tot dezelfde leeftijdscategorie behoort, hetzelfde geslacht heeft en in dezelfde provincie woont. Deze controlepersonen zijn actieve personen op de arbeidsmarkt: ze zijn niet invalide, werden niet vergoed door een werkloosheidskas, een OCMW of door de directiegeneraal personen met een handicap, als ze arbeidsongeschikt zijn geweest, waren ze dat minder dan 50 dagen op het jaar. Het zijn ook geen zelfstandigen. Kort samengevat voldoen ze aan dezelfde voorwaarden als ons doelpubliek, afgezien van het werkloosheidsinkomen. Met deze methode trachten we het effect van werkloosheid op het gebruik van zorg die wordt terugbetaald door de verplichte ziekteverzekering zoveel mogelijk te isoleren. In de studie hebben we een reeks consumptie-indicatoren berekend voor het doelpubliek en de controlegroep in We vergelijken ze systematisch. 2. Resultaten van de analyse 2.1. Wie zijn de personen die we bestuderen? Laten we om te beginnen snel enkele kenmerken van onze twee groepen vermelden. De studiegroep en de controlegroep zijn gemiddeld 50 jaar, terwijl de totale populatie van CM gemiddeld 32 jaar is. Deze groepen bevatten iets meer mannen dan vrouwen. Wat onze CM-leden in het algemeen betreft wonen ze vaker in Wallonië en in Brussel. Globaal genomen heeft 14% van de CM-leden recht op de verhoogde tegemoetkoming. Voor de doelgroep van de personen die sinds meer dan een jaar werkloos zijn, bedraagt dit percentage 40%. Bij de controlegroep bedraagt ditzelfde percentage 6%. Deze verschillen zijn vanzelfsprekend, aangezien het recht op de verhoogde tegemoetkoming afhangt van het inkomensniveau van het gezin. Per definitie of bijna toch, een werkloze verdient minder dan een persoon die werkt is het waarschijnlijker dat hij recht heeft op de verhoogde tegemoetkoming, als beschermingsmaatregel. Personen die sinds meer dan een jaar werkloos zijn, maken veel vaker deel uit van gezinnen die bestaan uit één volwassene, met of zonder kinderen. Hun gezinnen bestaan iets minder vaak uit twee volwassenen, met of zonder kinderen. 5 Brugpensioenen zijn "werkloosheidsuitkeringen". 6 Vanuit technisch oogpunt personen voor wie de CM attest 308 en/of 315 ontvangt in Een volledige werkloze is een werknemer die arbeidsgeschikt is, onvrijwillig zonder werk en een vergoeding, en die niet meer verbonden is door een arbeidsovereenkomst. Volledige werkloosheid wordt zo genoemd in tegenstelling tot tijdelijke werkloosheid. De uitkeringen die de werkloze ontvangt worden berekend op basis van de arbeidstijd die de persoon had bij zijn laatste job, ze kunnen overeenkomen met voltijds of deeltijds. 8 De werkloosheidsreglementering voor zelfstandigen is heel anders en voorts weet men dat de consumptie van zorg en ongeschiktheidsdagen van zelfstandigen lager is dan die van personen in het algemeen stelsel. CM-Informatie 264 juni

3 Laten we ons nu buigen over de gebruiksindicatoren van de gezondheidszorg in Beter voorkomen dan genezen! We kunnen de toepassing van dit oude spreekwoord controleren door onder andere te kijken naar wie preventieve tandzorg gebruikt enerzijds en wie van bepaalde soorten screening geniet anderzijds. Het aandeel werklozen dat minstens een preventieve tandverzorging heeft gehad in 2012 of in 2013 bedraagt 34%. Dit percentage is veel hoger in de controlegroep met 45% van de bevolking die ervan genoot. Men kan echter zeggen dat deze cijfers, in absolute zin, niet verblijdend zijn. Naar de tandarts gaan blijft iets dat men uitstelt bij de Belgen. Laten vrouwen die deel uitmaken van de bestudeerde groepen en het publiek waarop deze screening voor baarmoederhalskanker gericht is 9 zich regelmatig screenen? In drie jaar, tussen 2011 en 2013, had 100% van de doelgroep zich moeten laten screenen en toch heeft slechts 22% van de langdurig werklozen en 27% van de vrouwen uit de controlegroep echt dit soort screening gedaan. De cijfers zijn niet rooskleuriger als men zich over de screeningen voor borstkanker buigt voor vrouwen vanaf 50 jaar. Ondanks het programma van de Gemeenschappen, dat een volledig gratis screening voor dit publiek aanbiedt, laat slechts 37% van de vrouwen uit de studiegroep (= langdurig werklozen), elke screening inbegrepen (gepland en opportunistisch), zich screenen en van de vrouwen uit de controlegroep 42%, dit over een periode van 3 jaar. We stellen dus vast dat de preventieve zorg in het algemeen onvoldoende wordt gebruikt. Het publiek van langdurig werklozen doet nog minder een beroep op preventie. Deze zorg is echter zeer toegankelijk vanuit financieel oogpunt en maakt het in het algemeen mogelijk om verder grote uitgaven te vermijden. We vermeldden in het artikel over de rechthebbenden op het leefloon daarentegen dat naar een tandarts gaan of een screening doen kan leiden tot de ontdekking van iets wat er mis is en dat iets zou kunnen kosten. Speelt deze vrees hier en veroorzaakt zij dit fenomeen van afhaken? Of is het gewoon moeilijk om zich te bekommeren om iets dat eventueel zou kunnen gebeuren in de (nabije) toekomst als men moeite heeft om elke dag rond te komen? De preventie kan op verschillende niveaus gebeuren. Ze is gebaseerd op het voorkomen van gezondheidsproblemen of de Figuur 1 : Gebruik van preventieve zorg ( ) 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 33,9% 44,8% % dat minstens 1 preventieve tandverzorging kreeg in 2 jaar tijd 21,9% 26,9% % doelgroep dat een screening voor baarmoederhalskanker onderging tussen 2011 en ,3% 22,9% % doelgroep met een borstkankerscreening GEPROGRAMMEERD tussen 2011 en ,5% 21,2% % doelgroep met een borstkankerscreening TOEVALLIG tussen 2011 en Vrouwen van 25 tot 65 jaar. 26 CM-Informatie 264 juni 2016

4 verslechtering van bestaande problemen. Haar positievere tegenhanger is gezondheidspromotie, die erop gericht is de gezondheid van mensen te handhaven. Gezondheidspromotie gebeurt niet via terugbetaalde verrichtingen. We kunnen dus niet evalueren welk publiek het meest wordt getroffen. Dit aspect maakt echter deel uit van de rol van de huisarts, in een specifiek kabinet of in een gezondheidscentrum. Het feit dat een persoon regelmatig in contact staat met een huisarts (een globaal medisch dossier (GMD) hebben of zijn ingeschreven in een wijkgezondheidscentrum (WGC)) kan derhalve een indicatie hiervoor geven. We onderzoeken onrechtstreeks de situatie in het volgende deel Wat voor nieuws dokter? Zoals we net vermeldden, maakt de eerstelijnsgeneeskunde het mogelijk de gezondheid van iedereen te beschermen, snel gezondheidsproblemen (en/of problemen op sociaal gebied) op te sporen, ze te behandelen of voor te leggen aan een geschikte collega: specialist, maatschappelijk werker, psycholoog, enz. Worden werklozen evenveel opgevolgd door een huisarts als de anderen? 75% van hen heeft in 2013 minstens eenmaal contact gehad met een huisarts buiten een WGC. 58% heeft een GMD en 4% is ingeschreven in een WGC. In de controlepopulatie bedragen deze percentages respectievelijk 81% (1 contact of meer met een huisarts), 60% (GMD) en 2% (WGC). Deze situaties lijken grosso modo tegen elkaar op te wegen. Het is niet verwonderlijk dat werklozen vaker (2 keer meer) patiënt zijn in een WGC dan de controlepopulatie. De WGC die we in onze gegevens vinden zijn praktijken op basis van een forfait 10. Dit betekent dat de patiënten de raadplegingen niet betalen. Bovendien zijn deze praktijken gewoonlijk multidisciplinair, ingebed in de wijken waar ze zich bevinden, waardoor personen kunnen worden bereikt in een moeilijke situatie, die geïsoleerd zijn, zich van de buitenwereld afsluiten. Ze zouden moeilijker te bereiken zijn in het geval van een standaard solopraktijk. Er kan worden geconcludeerd dat langdurig werklozen niet worden vergeten of niet afzien van de eerste lijn Sla een beurt over en ga rechtstreeks naar het vakje ziekenhuis zouden regelmatiger een beroep moeten kunnen doen op het ziekenhuis als men uitgaat van het principe dat, aangezien ze een lager inkomen hebben, hun gezondheid minder goed is, of dat ze trachten rechtstreekse betaling van hun verzorging te vermijden of gewoon dat werken gezond is. Figuur 2: consumptie van eerstelijnszorg (2013). 90% 80% 70% 60% 80,9% 75,3% 58,1% 59,8% 50% 40% 30% 20% 10% 0% % in contact met 1 huisarts % met een GMD (behalve WGC) 4,0% 1,9% 3,3% 4,0% % ingeschreven in wijkgezondheidscentrum (WGC) % in contact met 1 huisarts buiten standaarduren 10 In het systeem op basis van een forfait ondertekent de patiënt een contract met het WGC, waarin hij zich ertoe verbindt een beroep hierop te doen voor kinesitherapie, verpleegkundigen en algemene geneeskunde. Het ziekenfonds stort maandelijks een vast bedrag voor elke ingeschreven persoon, afhankelijk van zijn risicoprofiel. De patiënt betaalt noch zijn raadplegingen, noch zijn bezoeken. CM-Informatie 264 juni

5 Figuur 3: consumptie van ziekenhuisverzorging (2013). 16% 14% 12% 10% 8% 8,4% 8,1% 13,5% 10,4% 11,5% 11,9% 6% 4% 2% 0% Minstens 1 keer opgenomen in een algemeen ziekenhuis 0,2% 0,1% Minstens 1 keer opgenomen in een psychiatrisch ziekenhuis Minstens 1 keer opgenomen op spoed Minstens 1 keer opgenomen in dagziekenhuis Het aandeel werklozen en personen van de controlegroep dat echter in een algemeen ziekenhuis werd opgenomen is identiek en bedraagt 8%. Laten we dit echter nuanceren met twee elementen. De personen die sinds meer dan een jaar werkloos zijn en die in een psychiatrisch ziekenhuis werden opgenomen zijn bijna twee keer zo talrijk als de personen uit de controlegroep (0,21% versus 0,12%). Dat doet grotere geestelijke gezondheidsproblemen vermoeden bij de werklozen. Bovendien is 14% van de werklozen in 2013 minstens eenmaal naar de spoeddienst geweest tegenover 10% in de controlepopulatie. Aangezien ze daarna niet meer in het ziekenhuis worden opgenomen, zou dit kunnen betekenen dat ze naar verzorging gaan zoeken op de verkeerde plaats omdat ze minder goed geïnformeerd zijn, vanwege financiële redenen, omdat ze meer crises hebben Mag het iets meer zijn? We weten het, België is een van de landen die de kroon spannen als grootste consumenten van geneesmiddelen. Deze consumptie van geneesmiddelen houdt natuurlijk verband met de gezondheidstoestand van de patiënten, maar men moet weten dat het gedrag van de voorschrijvers dit fenomeen ook beïnvloedt. A priori zijn er geen bijzondere redenen - behalve de gezondheidstoestand - om meer of minder geneesmiddelen voor te schrijven aan werklozen dan aan andere personen. Behalve als men denkt dat voor een kwetsbaarder publiek, dat een beetje minder geïnformeerd is, met minder middelen, de aanpak met geneesmiddelen goedkoper en eenvoudiger is dan therapieën bijvoorbeeld. Hoe zit het met de cijfers? Welke realiteit zou de consumptie van bepaalde geneesmiddelen kunnen uitdrukken? 14% van de werklozen kocht in 2013 minstens een doos antidepressiva, tegenover 12% in de controlepopulatie. Dat kan zelfsprekend lijken: werkloosheid is geen gemakkelijke situatie. In dezelfde geest neemt 3% van de werklozen antipsychotische geneesmiddelen, terwijl 2% van de niet-werklozen dit doet. De consumptie van antibiotica is minder hoog bij de studiegroep (39% voor de werklozen, 41% voor de controlepersonen). Volgens de studie van het KCE 11 schrijven de WGC minder antibiotica voor, dat zou een deel van het antwoord kunnen zijn. Anderzijds gaan werklozen, misschien gezien hun financiële toestand, iets minder vaak hun antibiotica kopen (hoewel deze bijzonder goed worden terugbetaald). 11 Annemans L, Closon J-P, Closon M-C, Heymans I, Lagasse R, Mendes da Costa E, et al. "Vergelijking van kost en kwaliteit van twee financieringssystemen voor de eerstelijnszorg in België." Health Services Research (HSR). Brussel: Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE); KCE reports 85B (D/2008/10.273/50) 28 CM-Informatie 264 juni 2016

6 Figuur 4: consumptie van geneesmiddelen en pathologieën vastgesteld op basis van de consumptie van geneesmiddelen (2013). 45% 40% 35% 38,8% 40,9% 30% 25% 20% 21,6% 20,1% 15% 10% 5% 0% 13,8% 11,6% Gebruiker van antidepressiva Gebruiker van antibiotica 7,8% 6,3% Diabetici 3,8% 2,8% 2,0% 1,8% Gebruiker van antipsychotica COPD Cardio-vasculaire aandoeningen Op basis van de consumptie van geneesmiddelen en geneeskundige verstrekkingen kan men zeggen dat iets meer werklozen diabetes hebben 12 : 8% tegenover 6%. Een gezond leven en een evenwichtige voeding gaan vaak hand in hand met voldoende middelen. Een ander element in verband met de leefgewoonten is ook dat 3% van de werklozen medicatie neemt omdat men lijdt aan chronische obstructieve longziekte (COPD), terwijl 2% van de controlepopulatie hetzelfde doet. Het zwaarder roken van werklozen is een aannemelijke hypothese... Tot slot lijdt 22% van de studiepopulatie aan cardiovascu laire problemen als men zich baseert op hun geneesmiddelenconsumptie. Dat is veel, maar moet worden vergeleken met de 20% van de controlepopulatie die hier ook aan lijdt. Laten we niet vergeten dat ons doelpubliek gemiddeld 50 jaar is Naar de psy? Gezien werklozen wat vaker naar het psychiatrisch ziekenhuis gaan, vaker antidepressiva en antipsychotische geneesmiddelen nemen, onderzochten we of ze ook vaker psychiaters raadpleegden. Enerzijds zijn de werklozen die naast psychotherapie een psychiater raadplegen of een sessie bij een psychiater volgen bijna twee keer talrijker dan de nietwerklozen (1,14% tegenover 0,62%) en anderzijds volgt 3% van hen minstens eenmaal psychotherapie bij een psychiater op een jaar in vergelijking met 2% bij anderen. Merk op dat we geen enkel zicht hebben op de therapeutische sessies die worden verricht door psychologen of andere niet-psychiatrische professionals, aangezien deze niet worden terugbetaald. A fortiori beschikken we niet over nauwkeurige informatie inzake de activiteit van de centra voor geestelijke gezondheidszorg, begeleidingscentra,... Deze verschillen zijn niet groot, maar gaan allemaal in dezelfde richting en wijzen op een reële behoefte aan ondersteuning op het gebied van geestelijke gezondheid voor werklozen. We weten dat werkloosheid een ingewikkelde situatie is, die zeker niet wordt vergemakkelijkt door het huidige responsabiliserende debat Als men morgen moet sterven... Een laatste element waar we naar wilden kijken was het sterftecijfer bij deze twee groepen in het jaar dat volgt op de observaties, in 2014 dus. 12 Definitie op basis van twee criteria: tijdens het jaar (a) De persoon verbruikte meer dan 30 DDD (Defined Daily Dose gemiddelde dagelijkse dosis) antihyperglycemische middelen of insuline (b) en/of kreeg minstens twee dosissen glycohemoglobine in hemolysaat, ambulant afgeleverd. CM-Informatie 264 juni

7 Figuur 5: contacten met een psychiater (2013). 3,0% 2,5% 2,8% 2,0% 2,0% 1,5% 1,0% 1,1% 0,5% 0,6% 0,0% Consultatie, bezoek of andere behalve psychotherapie door een psychiater psychotherapie door een psychiater Een tamelijk opvallend resultaat, hoewel de aantallen of percentages in absolute zin nogal laag zijn we hebben het wel over een populatie in de werkende leeftijd, zijn de verschillen enorm: de personen die in 2014 zijn overleden zijn 4,5 keer talrijker in de groep van de langdurig werklozen dan in de groep van de controlepersonen (384 overlijdens bij de werklozen en slechts 85 in de controlepopulatie). Deze cijfers zijn tamelijk ontnuchterend en de omvang van het verschil is moeilijk te verklaren. De verschillen in de consumptie van de gezondheidszorg waren geen voorteken voor een dergelijke kloof. In het licht van de indicatoren die we hebben berekend, is de gezondheidstoestand van werklozen wel minder (gebruik van de spoeddienst, opnames in psychiatrische ziekenhuizen, consumptie van geneesmiddelen). Dit kan verband houden met hun inactiviteit, met hun minder hoge inkomsten en dus met hun minder goede levensomstandigheden, met problemen/ziekten/ handicaps in de ruime zin die al bestonden voor de werkloosheidsperiode,... In het bijzonder hun geestelijke gezondheid lijkt te lijden onder de situatie. Wat leiden we precies af uit dit hoger aantal overlijdens? Een recent project van de UCL en de VUB 13 toont in 2008 een verschil in de levensverwachting van 14 jaar aan tussen de rijkste en de meest achtergestelde mensen in België. Verwacht wordt dat de situatie verergerd is met de economische crisis. Hun hypotheses over de redenen van deze verschillen zijn de volgende: de materiële voorwaarden, het sociaal netwerk en het gedrag zouden veel verschillen afhankelijk van de inkomsten waarover men beschikt. Bovendien tonen deze onderzoekers aan dat werken net zo belangrijk is. Het sterftecijfer van werklozen zou twee keer hoger zijn dan dat van hen die werken. Dat fenomeen zou zelfs de verschillen in het sterftecijfer kunnen verkleinen tussen personen die al dan niet hogere studies hebben gedaan. 3. Bespreking In de loop van dit artikel hebben we min of meer grote verschillen vastgesteld tussen de situatie van langdurig werklozen en die van personen die deel uitmaken van een controlegroep: minder preventie, minder contacten met de standaard huisartsen, maar iets meer met die in WGC, eenzelfde aantal ziekenhuisopnames, echter meer gebruik van de spoeddienst en opnames in psychiatrische ziekenhuizen, een grotere consumptie van antidepressiva, antipsychotische geneesmiddelen, meer personen met diabetes, chronische 13 Sylvie Gadeyne (VUB) en Thierry Eggerickx (UCL), "Sociale ongelijkheid in gezondheid en sterfte in België: meervoudige dimensies, meervoudige oorzaken", Belgian ResearchAction through InterdisciplinaryNetworks 30 CM-Informatie 264 juni 2016

8 obstructieve longziekte, cardiovasculaire problemen, minder mensen die antibiotica nemen, meer contacten met psychiaters en tot slot een hoger sterftecijfer. De situatie is niet rooskleurig. worden evenwel meer beschermd door de ziekteverzekering. Minstens drie mechanismen kunnen gunstig voor hen zijn: de verhoogde tegemoetkoming (40% versus 6% in de controlegroep), de sociale derde betaler (bij werklozen wordt 29% van de verstrekkingen bij de huisarts aan een derde betaler gefactureerd, 9% in de andere groep) en de MAF (maximumfactuur) (12% van de werklozen heeft zijn MAFplafond bereikt versus 8% in de controlepopulatie). Dat lijkt niet voldoende om hen dezelfde kansen op een goede gezondheid te geven. De objectivering van een hoger sterftecijfer van de werklozen, hoewel zij meer zorg consumeren, herinnert ons eraan dat het probleem van toenemende gezondheidsongelijkheid niet alleen kan worden opgelost door een verbeterde toegang tot zorg. Hoewel maatregelen tot doel hebben de toegang tot zorg te vergemakkelijken voor deze personen die langdurig werkloos zijn, beïnvloeden hun algemene levensomstandigheden hun levensverwachting. Een gezondheidsbeleid dat deze naam waardig is, is dus niet alleen een toegankelijker gezondheidszorgbeleid, hoewel dat belangrijk is... De vooruitgang op het gebied van gezondheid en levensverwachting is afhankelijk van een globaler sociaal beleid dat gericht is op andere sociale determinanten van gezondheid, zoals de toegang tot een fatsoenlijke woning, een gezonde voeding, een opleiding, een sociaal netwerk, werk of een nuttige activiteit voor zichzelf en voor de samenleving... Bovendien toonde de studie van de situatie van de rechthebbenden op het leefloon en hun families, die we in 2013 deden 14 een nog hardere realiteit, nog grotere verschillen. Dat voorspelt niet veel goeds als men de nieuwe maatregelen genomen door de regering met betrekking tot werkloosheid in perspectief plaatst. Meer in het algemeen blijven veel vragen onbeantwoord. Wat te doen als er niet voldoende werk is? De Eurostat-statistieken geven aan dat er voor duizend werklozen in België in 2014 slechts 94 vacatures zijn. Wat te doen als men de mensen dwingt om langer te werken - loopbaanduur en arbeidstijd per dag? Hoe werk vinden voor personen die dit willen? 14 Henin E, "Rechthebbenden op het leefloon: vinden zij hun weg in het gezondheidszorgsysteem?», CM-Informatie, nr. 253, CM-Informatie 264 juni