SECUNDAIR ONDERWIJS FUNDAMENTEEL GEDEELTE

Transcriptie

1 SECUNDAIR ONDERWIJS Onderwijsvorm: TSO Graad: tweede graad Jaar: eerste en tweede leerjaar Studiegebied: Toerisme FUNDAMENTEEL GEDEELTE Optie(s): Toerisme Vak(ken): TV Dactylografie/toegepaste informatica 2 lt/w Vakkencode: IT-x Leerplannummer: 2002/111 (vervangt 2001/034) Nummer Inspectie: 2002/275//1/G/SG/1/II/ /D/

2 TV Dactylografie/toegepaste informatica (1 e jaar 2 lestijden/week, 2 e jaar 2 lestijden/week) 1 INHOUDSTAFEL Beginsituatie...2 Algemene doelstellingen...2 Leerplandoelstellingen en leerinhouden...2 Deel 1: netwerken en het Internet...2 Deel 2: tekstverwerking...3 Deel 3: rekenblad...5 Deel 4: databank...6 Deel 5: grafisch werken...7 Minimale materiële vereisten...7 Pedagogisch-didactische wenken...8 Evaluatie...11 Bibliografie...13

3 TV Dactylografie/toegepaste informatica (1 e jaar 2 lestijden/week, 2 e jaar 2 lestijden/week) 2 BEGINSITUATIE In de eerste graad hebben de leerlingen binnen het vak Technologische Opvoeding reeds kennis gemaakt met de informatietechnologie. Daar werden begrippen als talstelsels, geheugeneenheid, invoer, verwerking en uitvoer behandeld. Ook kwamen o.a. basisbegrippen van ICT, basiskennis van de vensteromgeving en van de meest gebruikte pakketten aan de orde. De leerlingen die in de 1 e graad de optie Moderne Wetenschappen kozen, hebben ook het vak dactylografie gehad, wat een niet te onderschatten voordeel is bij het werken met een toetsenbord. Er kunnen echter ook nog leerlingen aanwezig zijn zonder deze voorkennis. Een grondige herhaling van de studie van het basisklavier is dus noodzakelijk. Dit kan d.m.v. een aanleerprogramma op computer. ALGEMENE DOELSTELLINGEN Vaardig en inzichtelijk omgaan met de hard- en software. Respect voor het materiaal opbrengen. Weten dat computers verbonden worden tot netwerken en inzien dat het Internet een van de belangrijkste voorbeelden is van een wereldwijd netwerk en tal van toepassingen mogelijk maakt. Kennis maken met een van de belangrijkste soorten toepassingsprogrammatuur en hierbij een beeld krijgen van de mogelijkheden die de huidige professionele pakketten te bieden hebben. Een opdracht begrijpend lezen, analyseren, de hoofd- en bijzaken herkennen en een mondelinge of schriftelijke verwoording ervan geven. Inzien dat voor het oplossen van bepaalde problemen bepaalde pakketten meer of minder geschikt zijn. Een vaste werkmethode hanteren. Tekst blind en foutloos typen, rekening houdend met de principes van de dactylografie en het tekstverwerkingspakket, en volgens de Bin-normen. De lettercombinaties blind en foutloos aanslaan. Het doorzettingsvermogen ontwikkelen (niet opgeven bij het typen van fouten). Spontaan de juiste houding aannemen. Frequent voorkomende functies spontaan gebruiken. Minder frequent voorkomende functies vinden via het helpmenu. Milieuvriendelijk werken, d.w.z. zonder overdreven lawaai en verkwisting van papier. Logisch en probleemoplossend denken. Kunnen samenwerken om een probleem op te lossen. Fouten zelfstandig aanduiden, een foutenanalyse maken, zelfcontrole bevorderen. Zin voor orde, nauwkeurigheid en netheid ontwikkelen. Het zelfvertrouwen en de concentratie ontwikkelen. EN DEEL 1: NETWERKEN EN HET INTERNET de definitie van een netwerk weergeven; het onderscheid bespreken tussen een LAN en een WAN; de verschillende netwerkopstellingen opnoemen en bespreken die voor een praktisch netwerk gebruikt worden en de werking ervan uitleggen; de voor- en nadelen van een netwerk formuleren; de verschillende beveiligingsmethoden om een netwerk te beveiligen bespreken; 1 Netwerken 1.1 Omschrijving 1.2 Onderscheid tussen een lokaal netwerk (LAN) en een wereldwijd netwerk (WAN), praktische voorbeelden 1.3 Configuratiemogelijkheden: met en zonder server; voorbeeld van een netwerk op school 1.4 Voordelen van een netwerk: toegang tot gegevens, delen van bronnen (hardware en soft-

4 TV Dactylografie/toegepaste informatica (1 e jaar 2 lestijden/week, 2 e jaar 2 lestijden/week) 3 netwerk te beveiligen bespreken; het gevaar van virussen inzien, weten hoe een systeem ertegen kan beveiligd worden en virussen verwijderen; de structuur en de evolutie bespreken; de benodigdheden voor het raadplegen van het Internet opnoemen; gratis Internet en de kostprijs van het Internet verklaren; de voor- en nadelen van het Internet opsommen; enkele diensten van het Internet opsommen en bespreken; de rechten en de plichten van het Internet verklaren; enkele zoekrobots opnoemen; gericht zoeken met behulp van operatoren; de verschillende opdrachten via een zoekrobot uitvoeren; het begrip bespreken; een aanmaken, verzenden, ontvangen; een adresboek beheren; bestanden downloaden van een FTP-server; het begrip nieuwsgroep bespreken; het belang van economische toepassingen via het Internet inzien. ware) 1.5 Beveiliging tegen onrechtmatig gebruik van gegevens en tegen virussen 2 Het Internet 2.1 Structuur, evolutie 2.2 Nodige hard- en software, aansluiting, provider 2.3 Voor- en nadelen 2.4 Diensten : , navigatie op WWW, chatten, bestandsoverdracht 2.5 Rechten en plichten van het Internet: netetiquette, copyright 2.6 Zoekrobots: gericht zoeken met behulp van operatoren, praktische oefeningen begrip, aanmaken, verzenden (met en zonder bijlage) en ontvangen, beheer van adresboek 2.8 Downloaden van bestanden 2.9 Nieuwsgroepen 2.10 Economische toepassingen: elektronisch bankieren, e-commerce DEEL 2: TEKSTVERWERKING de apparatuur bedrijfsklaar maken; het gebruikte softwarepakket correct activeren en afsluiten; het visueel en motorisch geheugen ontwikkelen; de letters en tekens van de startrij, de bovenrij, de benedenrij en de hoofdlettertoetsen vlot met elkaar combineren; de nieuwe toetsen vlot toepassen; het gebruik van de dode toets kennen en toepassen; minder frequent gebruikte tekens situeren op het 1 Algemene principes van het blindtypen 1.1 Ergonomische aspecten Lichaamshouding, ritmische aanslag, enz. 1.2 Belangrijkste onderdelen van de computer 1.3 Bedrijfsklaar maken 1.4 Blindtypen 1.5 Tienvingertypen 1.6 Driloefeningen 2 Het toetsenbord 2.1 Kleinletterklavier (excl. de bovenste rij) De gidsrij (q-rij) De bovenrij (a-rij) De onderrij (w-rij) De komma De kommapunt De dubbelpunt

5 TV Dactylografie/toegepaste informatica (1 e jaar 2 lestijden/week, 2 e jaar 2 lestijden/week) 4 toetsenbord; de spatiëringsregels spontaan correct toepassen; 2.2 Het gebruik van de wisseltoetsen en het wisselslot Het punt Het vraagteken Het uitroepteken 2.3 De dode toetsen Het samentrekkingsteken Het deelteken 2.4 Spatiëringsregel 2.5 Het liggend streepje 2.6 De bovenste rij 2.7 De cijfers Alfanumeriek klavier Numeriek klavier 2.8 Bijzondere tekens Het procentteken Het graadteken Wiskundige symbolen (4 hoofdbewerkingen) De schuine streep 3 Tekstverwerkingsfuncties het doel en het nut van het gebruik van een tekstverwerkingspakket uitleggen; de onderdelen van de computerconfiguratie benoemen; een computer opstarten en afsluiten; het softwarepakket waarmee gewerkt wordt, omschrijven; het softwarepakket waarmee gewerkt wordt, spontaan correct inladen en afsluiten; de begrippen besturingstoetsen, alfanumeriek en numeriek klavier, en sneltoetsen verwoorden; de betekenis van een menustructuur verklaren en weten hoe deze geactiveerd wordt; minder vaak voorkomende functies op een adequate wijze vinden via het helpmenu; tekst efficiënt intypen: op een spontane wijze correct gebruik maken van vaste spatie/liggend streepje, automatische regelovergang, regel- en alinea-einde; de cursor efficiënt door de tekst bewegen; correcties op een efficiënte manier uitvoeren; de functie ongedaan maken spontaan gebruiken in noodsituaties ; tekstdelen efficiënt verplaatsen/kopiëren; de onderdelen van het venster opsommen; de niet-afdrukbare tekens benoemen en toepassen; het beeldscherm opbouwen in functie van de oefening; 3.1 De tekstverwerker Algemeenheden, opstarten Documentvenster en dialoogvenster Menustructuur en activering Helpmenu 3.2 Correctie- en revisietypen Automatische regelovergang, regel- en alineaeinde Efficiënte cursorverplaatsing Tussenvoegen en overtypen Selecteren en bewerkingen op selecteren (knippen, kopiëren en plakken) Wissen van tekst en niet-afdrukbare tekens Ongedaan maken Vaste spatie en liggend streepje Omzetten van kleine naar hoofdletters 3.3 Vensteropmaak: werkbalken, liniaal, documentweergave

6 TV Dactylografie/toegepaste informatica (1 e jaar 2 lestijden/week, 2 e jaar 2 lestijden/week) 5 het verschil kennen tussen het openen van een nieuw, leeg document en van een bestaand document; de juiste map aanduiden; een aangepaste bestandsnaam gebruiken; het letterbeeld aanpassen; de marges correct instellen volgens de Bin-normen; op een correcte en efficiënte wijze gebruik maken van de verschillende functies om een verantwoorde alineaopmaak te bekomen; een eenvoudig sjabloon gebruiken; de printer inschakelen en gebruiksklaar maken; het nut van een afdrukvoorbeeld verantwoorden en een eenvoudige printopdracht activeren. 3.4 Bestanden openen, benoemen en opslaan in een verantwoorde map 3.5 Tekenopmaak Onderstrepen, vet, cursief Lettergrootte 3.6 Alineaopmaak Marges Alinea s uitlijnen Regelafstand Alineawit 3.7 Sjablonen Begrip, voordelen Gebruik van een reeds ontworpen sjabloon 3.8 Afdrukken Afdrukvoorbeeld Elementaire afdrukopdrachten DEEL 3: REKENBLAD een eenvoudig rekenblad opstellen met numerieke en alfanumerieke gegevens, formules en functie, dit opslaan en weer opvragen; een rij of kolom invoegen en verwijderen; een cel of een bereik selecteren, verwijderen, verplaatsen of kopiëren; 1 Basisbegrippen 1.1 Numerieke en alfanumerieke gegevens 1.2 Formules (4 hoofdbewerkingen) 1.3 Functie som 1.4 Rijen of kolommen invoegen, verwijderen 1.5 Verwijderen, verplaatsen, kopiëren van een cel of een bereik het principe van relatieve en absolute adressering efficiënt toepassen; 2 Relatieve en absolute adressering 2.1 Principe 2.2 Formules efficiënt kopiëren een eenvoudige opmaak toepassen op een cel of bereik; een opmaak kopiëren; een grafiek opstellen met één reeks gegevens; een grafiek opmaken; 3 Celopmaak 3.1 Eenvoudige opmaak van de celinhoud 3.2 Kopiëren van opmaak over meer cellen 4 Grafische voorstelling 4.1 Soorten (lijn-, staaf-, cirkeldiagram) 4.2 Opmaak

7 TV Dactylografie/toegepaste informatica (1 e jaar 2 lestijden/week, 2 e jaar 2 lestijden/week) 6 de functies efficiënt gebruiken; een voorwaarde opgeven d.m.v. de ALS-functie; 5 Functies 5.1 Gemiddelde, max, min, aantal 5.2 ALS-functie een reeks gegevens sorteren; een celinhoud zoeken om eventueel te vervangen; 6 Sorteren 6.1 Selectie op verschillende criteria 7 Zoeken en vervangen 7.1 Zoeken op celinhoud 7.2 Vervangen 8 Geïntegreerde toepassing een werkblad in een andere toepassing integreren. DEEL 4: DATABANK het doel en de mogelijkheden van een databankprogramma omschrijven; de basisconcepten in eigen woorden formuleren; deze begrippen onderling in verband brengen aan de hand van voorbeelden; een bestaande tabel in een databank openen en sluiten; records wijzigen, vervangen, toevoegen en verwijderen; met behulp van een filter zoekvoorwaarden opstellen voor 1 veld; met behulp van logische operatoren zoekvoorwaarden opstellen voor meerdere velden; (afhankelijk van de gewenste resultaten) een gebruiksvriendelijke tabel opstellen met de benodigde veldeigenschappen; een tabel aanpassen wat betreft structuur en inhoud; de werking van een query toelichten; 1 Algemene begrippen 1.1 Databank 1.2 Tabel 1.3 Velden en records 1.4 Veldnamen, veldwaarden 1.5 Primaire sleutel 2 Gebruik van een bestaande databank 2.1 Databank en een bestaande tabel openen en sluiten 2.2 Records bewerken: wijzigen, vervangen, toevoegen, verwijderen 2.3 Zoekvoorwaarden opstellen voor 1 veld met behulp van een filter 2.4 Zoekvoorwaarden opstellen voor meerdere velden met gebruik van logische operatoren 3 Een databank aanmaken 3.1 Veldeigenschappen: naam, gegevenstype, lengte en beschrijving 3.2 Bewerken van de tabelstructuur: een veld toevoegen en verwijderen 3.3 Gegevenstype en lengte aanpassen 4 Query 4.1 Werking

8 TV Dactylografie/toegepaste informatica (1 e jaar 2 lestijden/week, 2 e jaar 2 lestijden/week) 7 een eenvoudige query opstellen; een query uitvoeren en bewaren; gegevens in rapportvorm presenteren en opmaken; gegevens in etiketvorm afdrukken; een standaardbrief koppelen aan een databank. 4.2 Opstellen van een eenvoudige query 4.3 Uitvoeren en bewaren 5 Rapporteren 5.1 Eenvoudige opmaak van een rapport 5.2 Afdruk van etiketten 6 Integratie tekstverwerking 6.1 Standaardbrieven DEEL 5: GRAFISCH WERKEN gebruik maken van de inkleurtechnieken; inzien dat naast de kleuren uit het basispakket, kleuren ook zelf te mengen zijn; inzien dat afgedrukte kleurbeelden kunnen verschillen van de schermkleuren; de basiselementen van het pakket gebruiken; het pakket opstarten, figuren opslaan en opnieuw opvragen; elementaire bewerkingen toepassen op figuren; het onderscheid inzien tussen spiegelen en roteren van een figuur; figuren vervormen; de kwaliteit van het beeld verbeteren; gebruik maken van de kloontechnieken van een figuur of delen ervan; 1 Basisbegrippen 1.1 Begrip pixel pixeldichtheid in vergelijking met de kwaliteitsnormen van printers 1.2 Het kleurenpalet (256 kleuren) 1.3 Kleurbepaling, verschil tussen scherm en afdruk 2 Basisvaardigheden 2.1 Tekenen van lijnen, ovalen of cirkels, rechthoeken of vierkanten en veelhoeken 2.2 Opslaan en opvragen van getekende figuren 3 Figuur bewerken 3.1 Grootte wijzigen 3.2 In- en uitzoomen 3.3 Spiegelen of roteren 3.4 Afbeeldingen vervormen (perspectief, ) 3.5 Beeldcorrectie technieken ( scherper maken, zachter maken ) 3.6 Figuren klonen 3.7 Figuren of delen ervan selecteren, kopiëren of plakken MINIMALE MATERIËLE VEREISTEN Het is essentieel dat elk lesuur één computer per leerling aanwezig is. Wat de software betreft moeten de toestellen uitgerust zijn met een (bij voorkeur) professioneel geïntegreerd pakket (of voor elk onderdeel een verschillend pakket) met vensteromgeving. Van de software hoeft helemaal niet de laatste versie beschikbaar te zijn. Wel dient in een zelfde school eenzelfde pakket gebruikt te worden (dat in de bedrijfswereld een ruime verspreiding kent). Voor het aanleren van het klavier is een speciaal pakket vereist (dus niet werken met de gewone tekstverwerker).

9 TV Dactylografie/toegepaste informatica (1 e jaar 2 lestijden/week, 2 e jaar 2 lestijden/week) 8 De toestellen moeten zo opgesteld staan dat er naast de computer nog voldoende ruimte is voor een boek of schrift. Tevens moeten volgende ergonomische eisen vervuld zijn: het scherm moet van goede kwaliteit (stabiel beeld zonder reflecties) en verstelbaar zijn, voor het toetsenbord moet er voldoende ruimte zijn voor de polsen. De veiligheid dient gegarandeerd te zijn (bijv. moet de bekabeling veilig weggeborgen zijn). Het is vanzelfsprekend dat de school beschikt over legale versies van de te gebruiken software. Tevens is het aangewezen dat de school geabonneerd is op een aantal vaktijdschriften en dat er in de mediatheek een aantal basiswerken over informatica aanwezig zijn. Het gebruik van een PC thuis is eigenlijk vanzelfsprekend. Leerlingen moeten vanaf het begin gestimuleerd worden om een PC aan te schaffen (spaarplan opstellen, informatie geven over de aankoop van tweedehandse toestellen, enz.). Indien er toch nog leerlingen zijn die hierbij problemen hebben, moeten zij maximale faciliteiten krijgen om op school (buiten de normale lestijden) te kunnen oefenen. PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN 1 Verdeling van de lestijden Onderstaande tabel geeft het aantal uur weer dat aan elk onderdeel bij voorkeur kan besteed worden. Er wordt ervan uitgegaan dat een schooljaar 25 lesweken bevat. De leraar moet zorgvuldig zijn leerstof verdelen over beide leerjaren en zijn jaarplan opstellen rekening houdend met de opgegeven minima en maxima. Aantal uur Netwerken en het Internet 8 Tekstverwerking 60 Rekenblad 12 Databank 12 Grafisch werken 4 Actuele evoluties binnen de informatica Voor het onderdeel tekstverwerking wordt aangeraden om in het eerste jaar niet uitsluitend het aanleren van het blindtypen en de klavierstudie te behandelen maar ook reeds een aanvang te nemen met de basisvaardigheden van de tekstverwerking (om de aantrekkelijkheid te verhogen). Tijdens het tweede jaar kan de klavierbehendigheid versterkt worden en kunnen bijv. oefeningen op cijfers en speciale toetsen aan bod komen. Voor alle onderdelen dient er gecoördineerd te worden met de collega s van de specialisatievakken (Toerisme) voor de keuze van basisteksten en opgaven. Tevens kan de nadruk gelegd worden op die vaardigheden die in andere vakken eveneens aan bod komen. Toegepaste informatica leert immers de basisvaardigheden aan die in andere vakken worden geïntegreerd. 2 Netwerken en het Internet De leraar moet zich hoeden om niet te veel lessen aan dit onderwerp te besteden. Bijkomende aspecten kunnen via zelfwerkzaamheid thuis of buiten de lessen op school aan bod komen, terwijl sommige softwarebegrippen bij de behandeling van toepassingspakketten gaandeweg kunnen behandeld worden. Er moet steeds vertrokken worden vanwege praktische netwerksituaties: klein netwerkje thuis, netwerk op school, netwerk van banken en supermarkten, netwerk bij veiligheidsdiensten, wereldwijd netwerk De indeling van de netwerken wordt best via moderne didactische middelen besproken: PowerPoint presentatie met dataprojector, slides met overheadprojector, demonstratie netwerk.

10 TV Dactylografie/toegepaste informatica (1 e jaar 2 lestijden/week, 2 e jaar 2 lestijden/week) 9 Bij het aspect veiligheid wordt verwezen naar de actualiteit. Het gebruik van een virusscanner is enkel efficiënt wanneer ook de nodige aandacht besteed wordt aan de upgrading ervan. Het Internet is heel goed bruikbaar als een enorme on-line encyclopedie. Als de leerlingen weten hoe ze efficiënt informatie moeten opzoeken, hebben ze voor al hun schoolactiviteiten een belangrijke troef in handen. Leerlingen kunnen zelf werkjes op het Internet publiceren of meehelpen aan de schoolwebsite. is een van de belangrijkste didactische toepassingen, bijv. om contacten te leggen met elkaar of met leerlingen uit andere landen (in het kader van een uitwisselingsproject), maar ook om met de leraar te communiceren. Sommigen zullen het gemakkelijker vinden bepaalde zaken te vragen via dan in de klas. Er wordt best een adres per computer aangemaakt (indien de schoolsituatie dit toelaat). Bij het gericht zoeken op het Internet krijgen de leerlingen een aantal zoekopdrachten. Er wordt duidelijk gemaakt dat er heel dikwijls diverse resultaten mogelijk zijn. Discussieforums zijn meestal enkel nuttig voor de leraar (om bijv. in contact blijven met een groot aantal collega's). Toch kunnen ook leerlingen deelnemen aan discussieforums, bijv. bij een lessenreeks rond een bepaald onderwerp kunnen leerlingen een thema volgen op een discussiegroep. Als de school beschikt over een eigen server kan een nieuwslijst opgestart worden. Daarin kunnen leerlingen bijv. berichten uitwisselen i.v.m. een bepaald project dat op school aan de gang is. Momenteel is de voornaamste toepassing van FTP het downloaden en uploaden van shareware en freeware. Leerlingen die aan een project werken kunnen zo informatie uitwisselen. Bij projecten op school kan het nuttig zijn een korte IRC-vergadering te houden. IRC is veel directer dan . De agenda moet op voorhand worden afgesproken en het aantal deelnemers moet worden beperkt. 3 Tekstverwerking 3.1 Houding De leerlingen moeten erop attent gemaakt worden dat een juiste houding dient te worden aangenomen. Dit is van groot belang omdat anders na langdurig computerwerk spier- en/of rugpijn kan optreden. In het bijzonder moet er gelet worden op de correcte vingerzetting en de juiste aanslagtechniek. De leerkracht zal ook in de tweede graad blijvend alert zijn voor het blind typen en hiervoor een niet aflatende corrigerende, maar toch positieve houding aannemen. 3.2 Oefenen De beoogde doelstellingen kunnen geoptimaliseerd worden indien de leerlingen de aangeleerde kennis en vaardigheden ook buiten de lessen inoefenen. Ook moet de aandacht van de leerling gevestigd worden op het feit dat door het veelvuldig oefenen, zij hun snelheid en nauwkeurigheid opdrijven. Om de zekerheid van de leerling bij tekstverwerking te verhogen kan de leerling veel voorkomende functies of bewerkingen uit het hoofd leren. De leerling moet dan wel weten over welke courante functies het hier gaat. Maar minstens even belangrijk is het feit dat de leerling de diverse mogelijkheden van het pakket zelf op creatieve wijze uitprobeert. Dit vraagt van de leerkracht wel een duidelijke en geleide opgave of oefening. Hierdoor krijgt de leerling een breder inzicht en zal ook meer gemotiveerd zijn om de cursus in orde te houden. Leerstof die zij bij wijze van spreken voorgeschoteld krijgen om er dan een toepassing op te maken, leidt vaak tot passieve verwerking van die leerstof. 3.3 Individualisering Bijzondere aandacht dient te worden geschonken aan leerlingen die (bijv. omwille van een verschillende vooropleiding) een achterstand hebben. Een gedifferentieerde en geïndividualiseerde begeleiding is in deze gevallen zeker noodzakelijk. De leraar zal deze leerlingen deskundig en efficiënt opvangen en aansporen om zich zo vlug mogelijk bij te werken. Veel leerlingen kennen de leerstof wel maar presteren minder door faalangst. Ook hier heeft de leerkracht een enorme taak. Het leren werken met het helpmenu en de functie ongedaan maken verhogen de zelfverzekerdheid van de leerling.

11 TV Dactylografie/toegepaste informatica (1 e jaar 2 lestijden/week, 2 e jaar 2 lestijden/week) Structuur van het leerplan Vermits het leerplan een graadsleerplan is, moet de leraar bijzondere aandacht schenken aan het jaarplan. De verschillende onderdelen van het leerplan moeten zeker niet in de opgegeven volgorde worden afgehandeld. Tevens kunnen bepaalde onderdelen in de gewone teksten geïntegreerd worden. De aandacht moet vooral gaan naar het inzichtelijk leren gebruiken van de verschillende functies zodat de verworven vaardigheden, indien nodig, kunnen overgedragen worden naar andere tekstverwerkingspakketten. Een ander aspect is dat tekstverwerkers steeds meer mogelijkheden bieden. Bovendien wordt vlotte communicatie met databanken, rekenbladen en andere software steeds gemakkelijker. Via , fax, Internet en andere faciliteiten evolueert ook de manier van communiceren. Binnen de beschikbare uren zal de leraar dus een verantwoorde keuze moeten maken uit de beschikbare mogelijkheden. 3.5 Praktijkopleiding Het lokaal hoort zeer ordelijk en net te zijn en een rustige sfeer uit te stralen. Ook aan de versiering van het lokaal e.d. moet de nodige aandacht besteed worden. De leerling zal er voortdurend op attent gemaakt worden zuinig om te gaan met papier. De leerlingen moeten een map hebben waarin de oefeningen (in de juiste volgorde) bewaard worden. Wanneer het niet mogelijk is elke tekst uit te printen kan de leerkracht per klas een dossier bijhouden van alle oefeningen. Dit dossier wordt samengesteld door elke les de tekst van een andere leerling af te drukken. Elke leerling kan echter zelf een overzicht bijhouden van de behaalde resultaten (foutenanalyse en evaluatie). Nochtans is het te verkiezen dat elke leerling alle eigen teksten zelf bewaart. De map van de leerlingen bevat: bij voorkeur vooraan een opsomming van alle gemaakte oefeningen; elk blad voorzien van een naam, klas, datum en bij voorkeur het lesonderwerp; een schutblad gebruiken waar nodig; duidelijk onderscheid maken tussen opgelegde en vrije oefeningen. Om de interesse bij de leerlingen te verhogen is het nuttig briefpapier van firma s uit de omgeving van de school te gebruiken en teksten te kiezen in verband met de actualiteit of uit hun belangstellingssfeer. Coördinatie met de leerkrachten talen en handelscorrespondentie is noodzakelijk. Het gebruik van woordenboeken wordt sterk gestimuleerd. De veelbesproken Bin-normen staan steeds centraal. In dat verband geldt het Bin-boekje als maatstaf. Het is aangewezen dat elke leerling zich een exemplaar ervan aanschaft. 3.6 Snelheidsmeting Occasioneel kan een snelheidsmeting ingelast worden. Snelheid blijft echter altijd ondergeschikt aan nauwkeurigheid. Afhankelijk van het beschikbaar aantal lesuren per week kan de volgende maatstaf als richtlijn gebruikt worden: op het einde van de 2 e graad: 90 tot 140 aanslagen per minuut. 4 Rekenblad en databank We gaan er vanuit dat de leerlingen in de eerste graad reeds een inleiding gekregen hebben in een rekenblad en de basisbewerkingen kennen. Het is nuttig om met andere leraren te coördineren zodat probleemstellingen van andere vakken kunnen aan bod komen. Het aanleren van de programmagebonden mogelijkheden is ondergeschikt aan het aanleren van de structuur en de mogelijkheden die databanken in het algemeen bieden. Kunnen inzichtelijk werken primeert op het kunnen werken met een bepaald programma. Er kan ook gekozen worden voor een geïntegreerd basisprogramma. De werking is soepeler en eenvoudiger, doch de resultaten gelijkwaardig. Met een beperkte hoeveelheid theoretische en programmatechnische achtergrond, kunnen gelijkaardige resultaten geboekt worden. Voor sommige klassen biedt het gebruik van zo n beperkt pakket de leerlingen een zekere mate eenvoud. Een professioneel pakket heeft veel mogelijkheden en vereist een hoog studieniveau, wat bij sommige leerlingen ontmoediging in de hand kan werken.

12 TV Dactylografie/toegepaste informatica (1 e jaar 2 lestijden/week, 2 e jaar 2 lestijden/week) 11 5 Grafisch werken Aangezien de grafische vormgeving een steeds belangrijker plaats inneemt, kan dit item zeer praktisch aangebracht worden: eigen gemaakte foto s bewerken, integreren in een krantje of folder, enz. Sommige leerlingen werken thuis reeds met een scanner of een digitaal fototoestel: op die manier geproduceerde beelden kunnen dan ook in de klas gebruikt worden. Vermits in veel gevallen de collega s wiskunde reeds het pakket CABRI gebruiken, kunnen in afspraak met hen, de leerinhouden van het onderdeel grafisch werken aan de hand van dit pakket aangeleerd worden (uiteraard is het niet de bedoeling om leerinhouden van de les wiskunde in toegepaste informatica aan te brengen). 6 Actuele evolutie Het is de bedoeling om occasioneel aandacht te besteden aan de moderne technische toepassingen van ICT, aan de functies en beroepen in de IT-sector (in het bijzonder in de toeristische sector) en de maatschappelijke gevolgen van ICT. Dit kan door aan de leerlingen een opdracht te geven een artikel te lezen of een opzoeking te doen op bijv. het Internet. Het spreekt vanzelf dat hierbij een vragenlijst moet gebruikt worden en dat een korte mondelinge verslaggeving met evaluatie nuttig is (om na te gaan of het werk wel zelfstandig werd uitgevoerd). Aan dit onderdeel kan ook af en toe wat korte tijd binnen de lessen besteed worden (bijv. in 12 lessen telkens 15 minuten, samen 4 lestijden). Het aanleggen van een documentatiemap is minder aangewezen, behalve wanneer die tot een erg specifiek onderwerp beperkt wordt. EVALUATIE 1 Klavierstudie en tekstverwerking 1.1 In aanmerking te nemen elementen Houding, techniek en blindtypen (vaardigheid) 10 % Lay-out en bladschikking 10 % Correcte uitvoering opdrachten 20 % Foutenpercentage nauwkeurigheid snelheid 50 % Efficiëntie tijdsduur 10 % Het gewicht van deze verdeling is relatief: ze kan aangepast worden naarmate de leerlingen vorderen. 1.2 Klaviervaardigheid Beschikken over een goede klaviervaardigheid (vlot blindtypen, juiste vingerzetting en houding), moet in de 2 e graad als een bereikte doelstelling aanzien worden. Er kunnen 50 % van de punten aan het foutenpercentage en snelheid besteed worden. Dit neemt niet weg dat aan het blindtypen een blijvende aandacht moet geschonken worden. Ook leerlingen die later soms pas in het eerste leerjaar van de tweede graad instappen moeten door intens extra oefenen ernaar streven binnen enkele maanden de vooropgestelde vaardigheid te bereiken. Het is aan te bevelen om een tabel met de punten in functie van het foutenpercentage te hanteren. Het staat de leerkracht vrij om zelf zijn eigen criteria vast te stellen. Merk op dat de schaal niet lineair hoeft te zijn, maar dat die in elk geval aan de leerlingen moet bekend gemaakt worden; het spreekt echter vanzelf dat hierover binnen de school duidelijke afspraken dienen gemaakt te worden. Foutenpercentage 0 0,2 0,4 0,6 0,8 1 1,2 1,5 2 2,5 3 aanleren van het klavier overgang naar doorlopende tekst doorlopende tekst Zodra een leerling minder dan 5 haalt, moeten remediëringsoefeningen voorzien worden.

13 TV Dactylografie/toegepaste informatica (1 e jaar 2 lestijden/week, 2 e jaar 2 lestijden/week) Lay-out De evaluatie van de lay-out (10 % van de punten) kan als volgt uitgesplitst worden: het uniform en doordacht intypen en vorm geven van de tekst (alinea- en pagina-einden, gelijk aantal witruimte boven en onder de kopjes van een zelfde niveau, consequente interpunctie); het consequent toepassen van de geldende principes en normen (cf. Bin-normen en typografische afspraken); het esthetisch-creatief gevoel. Niet alles is in regels te vatten. Wie lay-out zegt, zegt ook creativiteit. Enerzijds moeten wij de leerlingen een duidelijke houvast bieden wat lay-out betreft, anderzijds mag dit keurslijf niet te strak aangespannen worden. Persoonlijk goed ogende oplossingen voor een bepaalde lay-out kunnen dan ook een bonus opleveren. 1.4 Tekstverwerking In de tweede graad worden de basisfuncties van de tekstverwerker grondig ingeoefend. Hierbij moet enige routine ontstaan, gebaseerd op het inzichtelijk begrijpen en kunnen verantwoorden van de handeling. Deze routine is belangrijk om de professionele leerstof van de derde graad vlot te kunnen verwerken. Zo mag bijv. een les over opmaakprofielen in de derde graad niet struikelen op het niet kunnen instellen van de uitlijning. Het is een basisvereiste om de leerlingen inzichtelijk te leren werken. Dit uitgangspunt moet dan ook bij de evaluatie een belangrijke rol spelen. De leerkracht zal de leerlingen op deze procesevaluatie moeten voorbereiden en het waarom ervan uitleggen. Een complexe oefening moet vooraf goed voorbereid worden, zodat het inzicht en het probleemoplossend denken gestimuleerd worden. De leerling moet bij het oplossen van een bepaald probleem weten met welk middel welke functie hij dit probleem het best oplost. Belangrijk is dat niet enkel het resultaat, maar nog meer de manier waarop het resultaat bereikt werd, meetelt. Procesevaluatie primeert duidelijk op productevaluatie. Ook de tijd waarin en de efficiëntie waarmee een opdracht uitgevoerd wordt, kan in zekere mate meespelen. Daarom kan er af en toe een korte theoretische toets ingelast worden om na te gaan hoe een leerling een probleem beredeneerd aanpakt. De oefeningen moeten zó aangeboden worden en de evaluatie zó gericht zijn dat het inzichtelijk gebruik en het probleemoplossend werken zo optimaal mogelijk gewaardeerd wordt. Drie of vier leerlingen kunnen ook tegelijk aan een opdracht werken. Aangezien de procesevaluatie primeert, is het verbeteren op papier niet erg relevant. Wie op scherm verbetert, krijgt een beter inzicht in de gevolgde werkwijze en kan ook daar de lay-out van het document evalueren. Af en toe kunnen korte werkschema s op de ouderwetse manier het probleemoplossend denken bevorderen en trial and error vermijden. 2 Tijdstip en duur van de evaluatie 2.1 Permanente evaluatie Bijna alle onderdelen van het leerplan worden permanent geëvalueerd. Ook de kennis van de basisfuncties en de zorg om de lay-out worden in de lessen zelf geëvalueerd. Nieuw verworven kennisgedeelten kunnen beoordeeld worden via korte mondelinge overhoringen die tijdens de oefeningen kunnen afgenomen worden. De oefeningen die de leerlingen in de lessen maken, dienen om vertrouwd te geraken met, en inzicht te krijgen in het gebruik van de aangeleerde functies. Tijdens het maken van die oefeningen, stuurt de leerkracht in de les zelf waar nodig bij. In de tweede graad is het niet steeds mogelijk om elke afgewerkte oefening én op fouten én op lay-out én op het efficiënt gebruik van de tekstverwerker te controleren. Maar de leerkracht dient wel bij te houden wie welke oefening afgewerkt heeft. Het is sterk aan te bevelen om geregeld (bijv. eens per week) de in die periode afgewerkte teksten via één of meer cijfers globaal en/of per tekst te evalueren (op fouten, zorg, layout, tekstverwerking en kwantiteit). 2.2 Herhalingstoetsen Herhalingstoetsen omvatten grotere opdrachten en bieden de gelegenheid om een pas aangeleerd leerstofonderdeel, samen met vroeger aangeleerde onderwerpen te evalueren. In eerste instantie primeert hierbij de manier van werken en daarmee samengaand het resultaat en de gebruikte tijd (m.a.w. het proces). Procesevaluatie kan gebeuren via de verbetering op het scherm en/of via een schriftelijke neerslag van de werkmethode. Voor herhalingstoetsen wordt een maximumduur ingesteld (bijv. 1,5 keer de tijd die een goede leerling nodig heeft om de opdrachten volledig op te lossen).

14 TV Dactylografie/toegepaste informatica (1 e jaar 2 lestijden/week, 2 e jaar 2 lestijden/week) Rapportcijfers Rapportcijfers zijn het (gewogen) gemiddelde van de verschillende in de betreffende periode toegekende cijfers. Het spreekt vanzelf dat alle evaluatiecriteria moeten aan bod komen en dat ook attitudes moeten geëvalueerd worden. Dit laatste kan gebeuren met een afzonderlijk cijfer, dat gerust voor bijv. 20 % van het rapportcijfer kan meetellen. Belangrijke attitudes zijn bijv. orde, zorg voor het materiaal, nauwkeurigheid, efficiëntie, sociale ingesteldheid, het stellen van veel vragen, inzet, tempo, Let echter op dat leerlingen die minder, weinig of geen vragen stellen, daarom niet persé minder punten krijgen. Centraal in de evaluatie moet het inzichtelijk beheersen van de tekstverwerkingstechniek blijven staan. Denk eraan dat goed opgestelde toetsen automatisch een aantal attitudes testen (bijv. het werken met inzet, inzicht en efficiëntie). Het op tijd indienen van een taak of het meebrengen van een handboek moet nog altijd als een vanzelfsprekendheid beschouwd worden. Wie zijn taak niet (op tijd) indient, of zijn handboek vergeet, kan beter anders aangepakt worden. Bij herhaling kan dit invloed hebben op het attitudecijfer, maar kan dit geen aanleiding zijn om de rapportcijfers op absolute wijze met een aantal eenheden te verminderen. Bij zwakke prestaties moeten aan de leerlingen extra oefeningen worden opgelegd, die indien mogelijk op school worden uitgevoerd. Het organiseren van inhaallessen is eveneens te overwegen. In elk geval moet (vooral bij de aanvang) voorkomen worden dat de leerling gedemotiveerd geraakt. 2.4 Examens De werkwijze is analoog aan de herhalingstoetsen, enkel de opdracht is wat omvangrijker. Zo wordt ook het langdurig geconcentreerd werken, het efficiënt en inzichtelijk werken geëvalueerd. Voor het examen worden 2 tot 3 uur voorzien. Het spreekt vanzelf dat het examen plaats vindt tijdens de gewone examenperiode. Indien een leerling over het ganse jaar zwak gepresteerd heeft, moet een vakantietaak overwogen worden. 2.5 Hulpmiddelen Het spreekt vanzelf dat het gebruik van de helpfaciliteiten uit het softwarepakket toegelaten is. Ook tegen het laten gebruiken van eigen nota s, Bin-boekje of andere handboeken is geen enkel bezwaar. 3 Vuistregels Tot slot volgen enkele vuistregels waarmee zoveel mogelijk dient rekening gehouden te worden: permanente evaluatie is even belangrijk als evaluatie via toetsen; probeer vakoverschrijdend te evalueren, zodat de zelfredzaamheid van de leerling (en het probleemoplossend denken) groter wordt; evalueer systeemoverschrijdend zodat de kennis overdraagbaar is op andere pakketten en andere versies van het gebruikte pakket; schenk aandacht aan de attitudes van de leerling; zorg ervoor dat evaluatie op geen enkel moment demotiverend werkt; evalueer nooit negatief, maar positief, de leerling moet m.a.w. iets leren uit uw evaluatie. BIBLIOGRAFIE Netwerken en het Internet LEVINE, J., Internet voor dummies, Addison-Wesley OOST, K., Basiscursus Internet, Academic Service Clickx, NV NUM, Groot-Bijgaarden, Netwerk, NV Sparta, Schelle, Klavierstudie en muisbeheersing DE LANGE, T., AZ-tekst 2, cursus machineschrijven, Wolters Plantyn, Antwerpen, SIX, K., Typ-Top, deel 1, deel 2, deel 3 en Plus, Standaard Educatieve Uitgeverij, Antwerpen, resp. 2000, 2000, 1999, en 2000.

15 TV Dactylografie/toegepaste informatica (1 e jaar 2 lestijden/week, 2 e jaar 2 lestijden/week) 14 Tekstverwerking BAERT, M.-A., DE HERT, W., T'SAS, J., Efficiënt communiceren, deel 1, deel 2, Uitgeverij Plantyn, Antwerpen, resp en BUYSSE, P., CAUWENBERGH, R., VAN CALSTER, M., Probleemoplossend werken met MS Word 2000, Standaard Uitgeverij MIM, Antwerpen, DEVRIENDT, D., DE GEYTER-DIEPENDAELE, T., Werk wijzer met Word 2000, deel 1, deel 2, deel 3, WWW- Soft, Oostkamp, resp. 2000, 2000 en GEMEENSCHAPSONDERWIJS, PEDAGOGISCHE BEGELEIDINGSDIENST, Het Bin-boekje, Nevelland, Brussel, GOOKIN, D., Microsoft Word 2000 voor Dummies, Addison-Wesley Longman, Amsterdam, HOSTYN, M., LEMAITRE, D., LOONES, J., MAASSEN, J., VOLDERS, V., Tekstverwerking MS Word 2000, SEEGERS, WESDORP, Word 2000, deel 1, deel 2 en deel 3, Instruct bvba, Herent, 2000, 2000 en SIX, K., Typ-Top, deel 4, Standaard Educatieve Uitgeverij, Antwerpen, SIX, K., MAESEELE, L., SEYNAEVE, E., Typ-Top, deel 5 en deel 6, Standaard Educatieve Uitgeverij, Antwerpen, resp en SMASH, Word 2000 in je vingers, Kampenhout, SYBEX, Het complete boek Word 2000, Soest, Vaardige vingers, driemaandelijks tijdschrift van de Academie voor Bureauwetenschappen, Tienen. VAN DEN BROECK, E., CUYPERS, E., Word 2000, Standaard Uitgeverij MIM, Antwerpen, Rekenblad BRUIJNES G., Basiscursus Excel 2000, Academic Service, Heverlee BUYSSE P., Probleemoplossend werken met Excel 2000, Standaard Uitgeverij, Antwerpen CUYPERS E., VAN DEN BROECK E., Excel 2000, Standaard uitgeverij, Antwerpen FRANS R., Access 2000, Campinia Media, Geel GREY H., MS-Excel 2000 voor Dummies, Addison-Wesley Databank BOERTJENS K., Basiscursus Acces 2000, Academic Service, Heverlee BUYSSE P., Probleemoplossend werken met Access 2000, Standaard Uitgeverij, Antwerpen CUYPERS E., VAN DEN BROECK E., Access 2000, Standaard Uitgeverij, Antwerpen FRANS R., Access 2000, Campinia Media, Geel TOOM J., Basishandleiding Access 2000, Bijleveld Pers