SECUNDAIR ONDERWIJS FUNDAMENTEEL GEDEELTE

Transcriptie

1 SECUNDAIR ONDERWIJS Onderwijsvorm: BSO Graad: derde graad Jaar: derde leerjaar FUNDAMENTEEL GEDEELTE Optie(s): Naamloos jaar (zachte sector) Vak(ken): TV Dactylografie/toegepaste informatica 2 lt/w Vakkencode: IT-x Leerplannummer: 2002/188 (nieuw) Nummer Inspectie: 2002/324//1/M/SG/1/III7/ /D/

2 BSO 3de graad Naamloos jaar (zachte sector) 1 INHOUD Visie...2 Beginsituatie...2 Algemene doelstellingen...2 Leerplandoelstellingen / leerinhouden...3 Basisopleiding (Haarzorg Verzorging)...3 Gevorderde opleiding (Kantoor Verkoop)...6 Pedagogisch-didactische wenken en timing...8 Minimale materiële vereisten...9 Evaluatie...9 Bibliografie... 11

3 BSO 3de graad Naamloos jaar (zachte sector) 2 VISIE Door de explosie van de communicatiemiddelen en technologie behoort het vlot beheersen van een actueel tekstverwerkingsprogramma tot de basisvereisten van leerlingen die later in de dienstverlenende sector zullen tewerkgesteld worden. Het vlot kunnen opstellen, herwerken en opmaken van een aantal basisdocumenten (in functie van de gekozen richting) moet dan ook in deze 2 lestijden worden nagestreefd. Daarvoor is niet alleen minimaal inzicht vereist in het werken met een tekstverwerker, maar moeten ook het streven naar efficiëntie en het esthetisch gevoel voor lay-out ontwikkeld worden. De keuze van geschikte documenten gebeurt in samenspraak met de leraar Nederlands. BEGINSITUATIE De leerlingen komen uit een tweede leerjaar van de derde graad BSO (Haarzorg, Verzorging, Kantoor, Verkoop). Sommigen onder hen hebben reeds een vrij grondige opleiding achter de rug (Kantoor en Verkoop) en hebben enkel nog nood aan een verdieping van een aantal mogelijkheden, anderen hebben weinig of geen basiskennis aangezien de twee eerste jaren van de derde graad van de door de leerlingen gevolgde studierichtingen gewoonlijk geen dactylografie/toegepaste informatica bevat. Van de leraar wordt verwacht dat hij in zijn planning rekening houdt met de verschillende vooropleidingen zodat elke deelgroep maximaal aan zijn trekken komt. Voor de doelgroep Kantoor/Verkoop moet de continuïteit bij de opbouw van de leerstof, m.b.t. de leerstof in de derde graad,voldoende gewaarborgd zijn. Deze gemengde situatie biedt een uitstekende kans om leerlingen onderling te laten leren van elkaar. ALGEMENE DOELSTELLINGEN Het verwerven van een praktische kennis van de computersystemen. Het verwerven van een praktische kennis, vaardigheden en attitudes over tekstverwerking. Het ontwikkelen van het probleemoplossend denken. In staat zijn om het aangeleerde toe te passen bij de ontwikkeling van een type-document. Het ontwikkelen van attitudes zoals zin voor efficiëntie, doorzettingsvermogen en overdraagbaarheid van oplossingstechnieken (waardoor ook minder vertrouwde problemen zelfstandig kunnen worden opgelost).

4 BSO 3de graad Naamloos jaar (zachte sector) 3 LEERPLANDOELSTELLINGEN / LEERINHOUDEN BASISOPLEIDING (HAARZORG VERZORGING) Decr. nr. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen 1 de apparatuur bedrijfsklaar maken en het gebruikte softwarepakket correct activeren en afsluiten. het basisklavier zo veel mogelijk vlot, ritmisch en foutloos gebruiken. een beeldscherm opbouwen in functie van de oefening. LEERINHOUDEN 1 Basisvaardigheden ergonomische aspecten van het materieel; klavierstudie. 2 2 Correctie- en revisietypen 2.1 tekst efficiënt intypen: op een spontane wijze correct gebruikmaken van vaste spatie, automatische regelovergang, regel- en alineaeinde. 2.1 automatische regelovergang, regel- en alinea-einde vaste spatie; 2.2 de cursor efficiënt door de tekst bewegen. 2.2 efficiënte cursorverplaatsing; 2.3 tekstdelen efficiënt afbakenen. 2.3 selecteren; 2.4 correcties op een efficiënte manier uitvoeren. 2.4 corrigeren; 2.5 de functie ongedaan maken spontaan gebruiken in noodsituaties. 2.5 ongedaan maken. 3 het verschil aangeven tussen het openen van een nieuw, leeg document en van een bestaand document. de juiste map aanduiden. een aangepaste bestandsnaam gebruiken. 4 aangeven hoe het lettertype en beeld moeten aangepast worden. 4 Tekenopmaak 3 Bestanden benoemen, openen en opslaan in een verantwoorde map vet, cursief, onderstrepen; lettergrootte; lettertypes.

5 BSO 3de graad Naamloos jaar (zachte sector) 4 Decr. nr. LEERPLANDOELSTELLINGEN LEERINHOUDEN De leerlingen kunnen 5 5 Alinea- en paginaopmaak 5.1 op een correcte en efficiënte wijze gebruikmaken van de verschillende functies om de alineaopmaak te verfraaien. 5.2 op een correcte en efficiënte wijze gebruikmaken van de verschillende mogelijkheden om een verantwoorde paginaovergang te bekomen. 5.1 alineawit; alinea s uitlijnen; regelafstand; 5.3 opsommingen d.m.v. opsommingstekens of nummers inbrengen. 5.3 opsommingen; 5.4 de woordafbreking correct toepassen en verantwoorden. 5.4 splitsen einde regel; 5.5 de marges correct instellen volgens de Bin-normen. 5.5 marges; 5.6 de eerste pagina en de vervolgbladen van een kop- en/of voettekst (inclusief paginanummering) voorzien. 6 het begrip opmaakprofiel omschrijven en het nut ervan aangeven. een tekst d.m.v. de aanwezige opmaakprofielen snel en verzorgd opmaken. een opmaakprofiel aanpassen aan de Bin-normen. (U) kopjes van een nummer voorzien, aangepast aan de Bin-normen. (U) 7 het begrip sjabloon omschrijven en het nut ervan aangeven. een eenvoudige sjabloon (ontwikkeld voor een tbepaald type document) gebruiken. een eenvoudige sjabloon zelf ontwerpen in functie van het type document dat gecreëerd moet worden. 8 de printer inschakelen en gebruiksklaar maken. het nut van een afdrukvoorbeeld verantwoorden en een eenvoudige printopdracht activeren. 5.2 tekstdoorloop: voorkomen van zwevende regels, een alinea bij de volgende alinea houden, een nieuwe pagina verplichten; 5.6 kop- en voetteksten; paginanummering. 6 Opmaakprofielen begrip, voordelen; gebruik; aanpassing aan de Bin-normen (U); nummeren van kopjes volgens de Bin-normen. (U) 7 Sjablonen begrip, voordelen; gebruik van een reeds ontworpen sjabloon; een eenvoudige sjabloon ontwikkelen. 8 Afdrukken 9 snel een overzichtelijke tabel creëren met een eenvoudige structuur. 9 Tabellen afdrukvoorbeeld; elementaire afdrukopdrachten.

6 BSO 3de graad Naamloos jaar (zachte sector) 5 Decr. nr. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen 10 het gebruik en de beperkingen van de spelling- en grammaticacontrole aangeven. LEERINHOUDEN 10 Spelling- en grammaticacontrole

7 BSO 3de graad Naamloos jaar (zachte sector) 6 GEVORDERDE OPLEIDING (KANTOOR VERKOOP) Decr. nr. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen 1 1 Paginaopmaak LEERINHOUDEN 1.1 het begrip sectie-einde omschrijven en het nut ervan aangeven. een document in verschillende secties indelen. aangepaste kop- en voetteksten per sectie maken. de afdrukstand per sectie instellen. 1.2 tekst verticaal uitlijnen; tekst op een welbepaalde positie plaatsen 2 sjablonen ontwerpen en gebruiken afhankelijk van het type document dat gecreëerd moet worden. een zelf ontwikkelde sjabloon herwerken. 3 de verschillende soorten kolommen onderscheiden. de meest aangewezen werkwijze aangeven om tekst in een bepaald type kolom te plaatsen. 4 omgaan met de tabellengenerator om snel en overzichtelijk een tabel op te bouwen. de tabelstructuur aanpassen, afhankelijk van de opgaven. 5 hoofddocumenten koppelen aan gegevensbanken voor het maken van mailings en etiketten. 6 optimaal gebruikmaken van de ingebouwde grafische mogelijkheden om documenten een fraaie opmaak te geven. 1.1 sectie-einden: begrip, voordelen; gebruik van de verschillende mogelijkheden. 1.2 tekst positioneren t.o.v. de pagina verticaal centreren; schuifvelden. 2 Sjablonen invoering van opmaakprofielen, paginaopmaak en van vaste tekst. 3 Kolommen soorten kolommen; tekst in kolommen plaatsen. 4 Tabellen tabellen met een complexe structuur; tekst in een tabel omzetten en omgekeerd. 5 Samenvoegen etiketten; voorwaardelijke functies rangschikken en selecteren; (U) werken met Als dan anders. (U) 6 Grafische functies randen en arceringen;

8 BSO 3de graad Naamloos jaar (zachte sector) 7 Decr. nr. LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen 7 aan de hand van een document, opgemaakt met kop-opmaakprofielen, een inhoudsopgave genereren, aangepast aan de Bin-normen. trefwoorden automatisch markeren en zo een index genereren. (U) 8 aangeven dat in een aantal functies automatisch veldcodes of bladwijzers gebruikt worden. zelf aangepaste veldcodes in een document plaatsen. 9 een formulier maken, w.o. formuliervelden invoegen, en beveiligen. formulieren gebruiken en afdrukken. LEERINHOUDEN figuren en illustraties; tekenen, tekstvakken en werklagen; (U) grafieken maken en invoegen; (U) watermerk. (U) 7 Inhoudsopgaven en indexen inhoudsopgaven; indexen. (U) 8 Bladwijzers en veldcodes 9 Werken met formulieren 10 een eenvoudige webpagina ontwikkelen. 10 Webpagina

9 BSO 3de graad Naamloos jaar (zachte sector) 8 PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN EN TIMING 1 Houding De leerlingen moeten erop attent gemaakt worden dat een juiste houding dient te worden aangenomen. Dit is van groot belang omdat anders na langdurig computerwerk spier- en/of rugpijn kan optreden. 2 Individualisering De beoogde doelstellingen kunnen geoptimaliseerd worden indien de leerlingen de aangeleerde kennis en vaardigheden ook buiten de lessen inoefenen. Bijzondere aandacht dient te worden geschonken aan het feit dat de leerlingen een verschillende vooropleiding hebben. Een gedifferentieerde begeleiding is in dit geval zeker noodzakelijk. De leerkracht zal deze situatie deskundig en efficiënt opvangen. Bij tekstverwerking is het zelfstandig zoeken naar oplossingen van problemen belangrijk. Dit vraagt van de leerkracht wel duidelijke en geleide opgaven. Hierdoor krijgt de leerling een breder inzicht en zal ook meer gemotiveerd zijn. Leerstof die bij wijze van spreken voorgeschoteld wordt om er een toepassing op te maken, leidt vaak tot passief gedrag van de leerling. 3 Aanpak De aandacht moet vooral gaan naar het inzichtelijk leren gebruiken van de verschillende functies zodat de verworven vaardigheden kunnen overgedragen worden naar nieuwe problemen en zelfs naar andere toepassingspakketten. Het is sterk aan te bevelen om zoveel mogelijk onderdelen van het leerplan te integreren in thema s en projecten i.p.v. ze één na één met behulp van gewone korte oefeningen te behandelen. De leraar moet erover waken dat de thema s verband houden met de specificiteit van de studierichting. Coördinatie met andere vakleerkrachten is sterk aan te bevelen. De leraar kan praktijkvoorbeelden, bijv. documenten van de stageplaatsen, bespreken. De leerling moet ook de mogelijkheid krijgen om problemen die hij in dat verband ervaart met de leerkracht te bespreken en samen een oplossing te zoeken. 4 Lokaal en cursusmateriaal Het lokaal hoort ordelijk en net te zijn en een rustige sfeer uit te stralen. Ook aan de versiering e.d. moet de nodige aandacht besteed worden. De leerling zal er voortdurend op attent gemaakt worden zuinig om te gaan met papier. De leerlingen moeten een map hebben waarin de voornaamste oefeningen (in de juiste volgorde) bewaard worden. Wanneer het niet mogelijk is elke tekst uit te printen kan de leerkracht per klas een dossier bijhouden van alle oefeningen. Dit dossier kan samengesteld worden door elke les de tekst van een andere leerling af te drukken. Elke leerling kan echter zelf een overzicht bijhouden van de behaalde resultaten (foutenanalyse en evaluatie): bij voorkeur vooraan een opsomming van alle gemaakte oefeningen; elk blad voorzien van een naam, klas, datum en bij voorkeur het lesonderwerp; duidelijk onderscheid maken tussen opgelegde en vrije oefeningen. De Bin-normen staan steeds centraal. Het is dus aangewezen dat elke leerling zich een exemplaar van het Bin-boekje aanschaft (zie bibliografie).

10 BSO 3de graad Naamloos jaar (zachte sector) 9 MINIMALE MATERIËLE VEREISTEN 1 Het basisprincipe houdt in dat elk lesuur er per leerling één computer aanwezig is. Wat de software, betreft moeten de toestellen uitgerust zijn met een professioneel geïntegreerd pakket met vensteromgeving. Het is vanzelfsprekend dat de school beschikt over legale versies van de te gebruiken software. De toestellen moeten zo opgesteld staan dat er naast de computer nog voldoende ruimte is voor een boek of schrift. Tevens moeten volgende ergonomische eisen vervuld zijn: het scherm moet van goede kwaliteit (stabiel beeld zonder reflecties) en verstelbaar zijn, voor het toetsenbord moet er voldoende ruimte zijn voor de polsen. Tevens is het aangewezen dat de school geabonneerd is op een aantal vaktijdschriften en dat er in de mediatheek een aantal basiswerken over informatica aanwezig zijn. Leerlingen moeten vanaf het begin gestimuleerd worden om een pc aan te schaffen (spaarplan opstellen, informatie geven over de aankoop van tweedehandse toestellen, enz.). Indien er leerlingen zijn die hierbij problemen hebben, moeten zij maximale faciliteiten krijgen om op school (binnen en buiten de normale lestijden) te kunnen oefenen. De vakgroep zal zich regelmatig beraden over de keuze en het gebruik van cursussen en handboeken. EVALUATIE 1 Kwaliteitscriteria Zoals alle meetapparatuur, moet het evaluatie-instrument aan bepaalde kwaliteitscriteria voldoen. Het lijkt vanzelfsprekend dat er een sterke overeenkomst moet bestaan tussen de onderwezen doelstellingen en de opgaven, maar toch is dit niet altijd het geval. Vooral wanneer de evaluatie pas op het einde van een periode opgesteld wordt, wijken de opgaven nogal eens af van wat er tijdens de lessen gerealiseerd werd. Vermits vooral vaardigheden getest worden, moeten bij voorkeur de kennisinhouden beschikbaar gesteld worden (bijv. met gebruik van de cursus of de handleiding). Elke opgave moet communicatief eenduidig zijn (slechts voor één interpretatie vatbaar, goed afgebakend en met zo weinig mogelijk kettingopdrachten). Indien de leerling bij een complexe oefening plots niet verder kan, moet de leraar hulp bieden. Het spreekt vanzelf dat de leerlingen op toetsen en examens enkel te maken krijgen met opgaven waaraan ze zich min of meer verwachten. 1 Inzake veiligheid is de volgende wetgeving van toepassing: - Codex - ARAB - AREI - Vlarem. Deze wetgeving bevat de technische voorschriften die in acht moeten genomen worden m.b.t.: - de uitrusting en inrichting van de lokalen; - de aankoop en het gebruik van toestellen, materiaal en materieel. Zij schrijven voor dat: - duidelijke Nederlandstalige handleidingen en een technisch dossier aanwezig moeten zijn; - alle gebruikers de werkinstructies en onderhoudsvoorschriften dienen te kennen en correct kunnen toepassen; - de collectieve veiligheidsvoorschriften nooit mogen gemanipuleerd worden; - de persoonlijke beschermingsmiddelen aanwezig moeten zijn en gedragen worden, daar waar de wetgeving het vereist.

11 BSO 3de graad Naamloos jaar (zachte sector) 10 Hoe groter het aantal vragen, hoe groter de betrouwbaarheid van het resultaat. Verschillende soorten vragen die gerangschikt zijn in bijv. stijgende moeilijkheidsgraad, motiveert de leerlingen. Ten minste ¾ kernvragen op minimum 80 % van de punten moeten betrekking hebben op de kennis en vaardigheden die voor de leerstofvooruitgang onmisbaar zijn en die door een normale instroomgroep voor ongeveer 65 % correct kan opgelost worden. De overige vragen zijn dan (moeilijkere) differentieervragen. De analyse van de antwoorden en de resultaten (ook de samenhang van het aantal onvoldoendes met andere vakken) geven aanleiding tot bijsturingen en tot leeradviezen. Toetsen en examen zijn ter inzage van de leerlingen. Knelpunten worden klassikaal besproken. Tenslotte moet de leraar erop letten dat de evaluatie op geen enkel moment demotiverend werkt. Evalueer dus nooit negatief, maar positief; de leerling moet m.a.w. uit de evaluatie iets kunnen leren. 2 In aanmerking te nemen elementen Houding, techniek en blindtypen 2 (vaardigheid) minpunten toekennen Lay-out en bladschikking 25 % Correcte uitvoering opdrachten 25 % Foutenpercentage - nauwkeurigheid - snelheid 25 % Efficiëntie - tijdsduur 25 % Deze percentages zijn te beschouwen als een aanbeveling. De leerkracht kan er dus (om verantwoordbare redenen) van afwijken. De evaluatie van de lay-out kan als volgt uitgesplitst worden: het uniform en doordacht intypen en vormgeven van de tekst (alinea- en pagina-einden, gelijk aantal witruimte boven en onder de kopjes van eenzelfde niveau, consequente interpunctie); het consequent toepassen van de geldende principes en normen (cf. Bin-normen en typografische afspraken); het esthetisch-creatief gevoel. 3 Procesevaluatie Een complexe oefening moet vooraf goed voorbereid worden, zodat het inzicht en het probleemoplossend denken gestimuleerd worden. Belangrijk is dat niet enkel het resultaat, maar nog meer de manier waarop het resultaat bereikt werd, geëvalueerd wordt. Procesevaluatie primeert duidelijk op productevaluatie. Ook de tijd waarin en de efficiëntie waarmee een opdracht uitgevoerd wordt, kan in zekere mate meespelen. Daarom kan er af en toe een korte theoretische toets ingelast worden (bijv. via meerkeuzevragen) om na te gaan hoe een leerling een probleem beredeneerd aanpakt. De oefeningen moeten zó aangeboden worden en de evaluatie moet zó gericht zijn dat het inzichtelijk gebruik en het probleemoplossend werken zo optimaal mogelijk gewaardeerd worden. Meerdere leerlingen kunnen ook tegelijk aan een opdracht werken. Zelfevaluatie en evaluatie door een medeleerling kunnen een positieve bijdrage leveren aan en afwisseling brengen in het evaluatieproces. De kennis van de basisfuncties en de zorg om de lay-out worden in de lessen zelf geëvalueerd. Nieuw verworven kennisgedeelten kunnen beoordeeld worden via korte mondelinge overhoringen die tijdens de oefeningen kunnen afgenomen worden. Het is niet steeds mogelijk om elke afgewerkte oefening én op fouten én op lay-out én op het efficiënt gebruik van de tekstverwerker te controleren. Het is aan te bevelen om geregeld (bijv. eenmaal per week) de in die periode afgewerkte teksten via één of meer cijfers globaal en/of per tekst te evalueren (op fouten, zorg, lay-out, tekstverwerking en kwantiteit). Bij zwakke prestaties moeten aan de leerlingen extra oefeningen worden opgelegd, die bij voorkeur op school worden uitgevoerd. Het organiseren van inhaallessen is eveneens te overwegen. In elk geval moet (vooral bij de aanvang) voorkomen worden dat de leerling gedemotiveerd geraakt 2 Voor leerlingen uit Kantoor en Verkoop

12 BSO 3de graad Naamloos jaar (zachte sector) 11 4 Attitudes Het spreekt vanzelf dat alle evaluatiecriteria moeten aan bod komen, incl. de attitudes. Dit laatste kan gebeuren met een afzonderlijk cijfer, dat voor bijv. 20 % van het rapportcijfer kan meetellen. Belangrijke attitudes zijn bijv. orde, zorg voor het materiaal, sociale ingesteldheid, de inzet, het tempo, Centraal in de evaluatie moet het inzichtelijk beheersen van de tekstverwerkingstechniek blijven staan. Denk eraan dat goed opgestelde toetsen automatisch een aantal attitudes testen (bijv. het werken met inzet, inzicht en efficiëntie). Het tijdig indienen van een taak of het meebrengen van een handboek moet nog altijd als een vanzelfsprekendheid beschouwd worden. Bij herhaling kan dit invloed hebben op het "attitudecijfer", maar kan dit geen aanleiding zijn om het rapportcijfer op absolute wijze met een aantal eenheden te verminderen. 5 Examens Voor het examen worden de drie grote "pijlers" (klaviervaardigheid 3, tekstverwerking en lay-out) in elkaar gepast. De werkwijze is analoog aan de herhalingstoetsen, enkel de opdracht is omvangrijker. Bovendien wordt het langdurig geconcentreerd werken, het efficiënt en inzichtelijk werken geëvalueerd. Voor het examen worden 2 tot 3 uur voorzien. Het spreekt vanzelf dat het examen plaatsvindt tijdens de gewone examenperiode. Het spreekt vanzelf dat het gebruik van de helpfaciliteiten uit het softwarepakket toegelaten is. Ook tegen het gebruik van eigen nota's, Bin-boekje of andere handboeken is geen enkel bezwaar. BIBLIOGRAFIE BAERT, M.-A., DE HERT, W., T'SAS, J., Efficiënt communiceren, deel 1, deel 2, Uitgeverij Plantyn, Antwerpen, resp en BUYSSE, P., CAUWENBERGH, R., VAN CALSTER, M., Probleemoplossend werken met MS Word 2000, Standaard Uitgeverij, Antwerpen, DEVRIENDT, D., DE GEYTER-DIEPENDAELE, T., Werk wijzer met Word 2000, deel 1, deel 2, deel 3, WWW-Soft, Oostkamp, resp. 2000, 2000 en GEMEENSCHAPSONDERWIJS, PEDAGOGISCHE BEGELEIDINGSDIENST, Het Bin-boekje, Nevelland, Brussel, GOOKIN, D., Microsoft Word 2000 voor Dummies, Addison-Wesley Longman, Amsterdam, HOSTYN, M., LEMAITRE, D., LOONES, J., MAASSEN, J., VOLDERS, V., Tekstverwerking MS Word 2000, SEEGERS, WESDORP, Word 2000, deel 1, deel 2 en deel 3, Instruct bvba, Herent, 2000, 2000 en SIX, K., Typ-Top, deel 4, Standaard Educatieve Uitgeverij, Antwerpen, SIX, K., MAESEELE, L., SEYNAEVE, E., Typ-Top, deel 5 en deel 6, Standaard Educatieve Uitgeverij, Antwerpen, resp en SMASH, Word 2000 in je vingers, Kampenhout, SYBEX, Het complete boek Word 2000, Soest, Vaardige vingers, driemaandelijks tijdschrift van de Academie voor Bureauwetenschappen, Tienen. VAN DEN BROECK, E., CUYPERS, E., Word 2000, Standaard Uitgeverij, Antwerpen, Voor leerlingen uit Kantoor en Verkoop