EERSTE GRAAD BEROEPSVOORBEREIDEND LEERJAAR KANTOOR EN VERKOOP. 1 DACTYLOGRAFIE (2 e JAAR, 3 UUR)

Transcriptie

1

2 EERSTE GRAAD BEROEPSVOORBEREIDEND LEERJAAR KANTOOR EN VERKOOP 1 BEGINSITUATIE Voor de meeste leerlingen is de computer al lang geen onbekende meer. Wat echter wel nieuw is, is het vak dactylografie waar de leerlingen op een efficiënte manier zullen leren werken met dit toestel. Vandaar dat het voor de meeste leerlingen toch wel een eerste echte kennismaking wordt. Hiervoor moeten zij echter begrijpen dat het ontwikkelen van een vlot typewerk vooral in dit computertijdperk aan de basis ligt voor het latere tekst-verwerken. Meestal hebben wij in deze graad leerlingen zonder enige voorkennis zodat er met homogene groepen kan gewerkt worden. ALGEMENE DOELSTELLINGEN Het visueel en motorisch geheugen ontwikkelen. Respect afdwingen voor het materiaal. Zin voor netheid en zorg ontwikkelen. Uitleg durven vragen indien nodig. Het zelfvertrouwen en de concentratie tijdens het werk ontwikkelen. Het doorzettingsvermogen stimuleren. Leren zelfstandig werken. Milieuvriendelijk werken (d.w.z. zonder papierverkwisting). SPECIFIEKE DOELSTELLINGEN 1 Algemeenheden Een goede typestijl aannemen (d.w.z. de juiste lettercombinaties aanslaan, vertrekkend van en terugkerend naar de gidstoetsen). De lettercombinaties blind en foutloos kunnen aanslaan. Zelfstandig en kritisch een foutenanalyse uitvoeren. Spontaan de juiste houding aannemen. Zelfdiscipline leren ontwikkelen i.v.m. het blindtypen. De belangrijkste onderdelen van de computer kunnen aanduiden en benoemen. De werking en het nut van deze onderdelen kunnen uitleggen. De verschillende functies op een efficiënte manier kunnen toepassen. 2 Het toetsenbord De leerlingen moeten weten wat de gidstoetsen zijn en ze moeten er ook het nut van inzien. Zij moeten de gidstoetsen (of startrij) en de spatiebalk (linkerhand/rechterduim en omgekeerd) correct bedienen. De leerlingen duidelijk maken dat bij het aanleren van de toetsen g/h bewegingsbanen ontstaan. Zij moeten het nut hiervan inzien en in staat zijn deze correct toe te passen zodat zij de vingers vlot kunnen verplaatsen van de startrij naar de bovenrij en terug. Zij moeten de toetsen van deze rij vlot, blind en met correcte houding kunnen aanslaan. Bij het aanleren van de bovenrij moeten zij in staat zijn de nieuwe toetsen automatisch op te nemen in de bewegingsbanen. De toetsen van deze rij moeten op een vlotte en foutloze manier getypt worden. Ook bij de onderrij moeten zij de bewegingsbanen vlot en foutloos kunnen uitvoeren. Zij moeten in staat zijn de nieuwe toetsen te integreren in de reeds behandelde leerstof. De leerlingen moeten weten wat bedoeld wordt met de wisseltoetsen en het wisselslot en het gebruik en de werking ervan toepassen. Zij moeten de toetsencombinaties met deze toetsen blindelings en foutloos kunnen aanslaan. De leerlingen moeten ook het liggend streepje correct kunnen aanslaan. Zij moeten weten dat het liggend streepje verschillende toepassingen kent. Bij het typen van leestekens horen ook spatiëringsregels. De leerlingen moeten deze tekens kunnen typen rekening houdend met de geldende spatiëringsnormen (zie BIN-boekje).

3 2 EERSTE GRAAD BEROEPSVOORBEREIDEND LEERJAAR KANTOOR EN VERKOOP De leerlingen moeten in staat zijn eenvoudige tekstjes dactylografisch verzorgd af te leveren. LEERINHOUDEN 1 Algemeenheden 1.1 Voorstelling van het vak 1.2 Ergonomische aspecten 1.3 Materieel Belangrijke onderdelen Bedrijfsklaar maken Opstarten computer en programma Leren werken met het software-pakket Correct eindigen van het programma Correct afsluiten van de computer 1.4 Algemene principes van het typen Blind Tienvingertypen Driloefeningen 2 Het toetsenbord 2.1 Het kleinletterklavier (met uitzondering van de bovenste rij) De gidsrij (q-rij) De bovenrij (a-rij) De onderrij (w-rij) De komma De kommapunt De dubbele punt 2.2 Het gebruik van de wisseltoetsen en het punt 2.3 Het liggend streepje 2.4 Spatiëringsregels 2.5 Typen van zinsdelen en zinnen MINIMALE UITRUSTING In deze tijd waarin de computer centraal staat is het wenselijk dat de opleiding gebeurt met behulp van een degelijk software-pakket. Er zijn voldoende pakketten op de markt waaruit men kan kiezen. Hierbij moet uiteraard overleg gepleegd worden met eventuele collega s. Wanneer men voor een bepaald pakket kiest is het immers de bedoeling dat alle leerlingen dezelfde opleiding krijgen zodat bij het wisselen van klas daardoor geen problemen kunnen ontstaan. Basisprincipe: elke leerling beschikt gedurende elk lesuur over een persoonlijke computer. De computers moeten zo opgesteld staan dat er naast het toestel voldoende ruimte is voor een boek of een losbladige tekst. Tevens moeten volgende ergonomische eisen vervuld zijn: het scherm moet van goede kwaliteit (stabiel beeld zonder reflecties) en verstelbaar zijn. Voor het toetsenbord moet er voldoende ruimte zijn voor de polsen.

4 EERSTE GRAAD BEROEPSVOORBEREIDEND LEERJAAR KANTOOR EN VERKOOP 3 De veiligheid dient gegarandeerd te zijn (b.v. moet de bekabeling veilig weggeborgen zijn). Het is bovendien vanzelfsprekend dat de school beschikt over legale versies van de te gebruiken software. Tevens is het aangewezen dat de school geabonneerd is op een vaktijdschrift. METHODOLOGISCHE WENKEN 1 Het gebruik van het materieel Tijdens de eerste lessen dactylografie moet - in beperkte mate - aandacht besteed worden aan de belangrijkste delen van de computer. Bij deze opleiding moet wat uitleg gegeven worden over het leren werken met de computer én met het gebruikte software-pakket. Dactylografie is echter vooral een doe-vak en daarom zal men moeten proberen om de leerlingen reeds van in het begin wat te laten typen. De leerlingen krijgen bij voorkeur een vaste plaats maar met de vermelding dat het hier niet gaat om één of andere straf, maar wel om hun verantwoordelijkheid t.o.v. het materieel. 2 Lichaamshouding De leerlingen moeten erop attent gemaakt worden dat er moet gewerkt worden met een verzorgde houding. Dit betekent o.a. dat ze rustig en ontspannen moeten kunnen werken. Dit is van zeer groot belang omdat anders na langdurig computerwerk spier- en/of rugpijn kan optreden. In principe bestaat een correcte houding uit het werken met een rechte rug (tegen de rugleuning); de polsen mogen niet gebogen zijn en de voeten naast mekaar. De vingers worden lichtjes gebogen op de gidstoetsen geplaatst en de duimen ter hoogte van de spatiebalk. 3 Het aanleren van het kleinletterklavier De voornaamste aandacht gaat naar het toetsenbord en hoe dit op een efficiënte manier moet gebruikt worden. Van belang voor het latere tekstverwerken is het ontwikkelen van een vlot typewerk. Hier dient dus extra aandacht geschonken te worden aan de basisprincipes van het typen: tienvingerblind, ritmisch en met verzorgde houding. De klavierstudie gebeurt bij voorkeur op computer waarbij gebruik zal gemaakt worden van een aangepast software-pakket (b.v. Typ-Top, Aztekst). Er moet vooral aandacht geschonken worden aan de correcte vingerzetting en de juiste typemethode. Dit moet gebeuren onder intensieve begeleiding en permanente controle van de leerkracht. De eerste lessen worden besteed aan een grondige inoefening van de basistoetsen (gidsrij); nadien kan overgegaan worden tot het aanleren van de overige toetsen. Men zal meteen ook trachten om zo vlug mogelijk over te schakelen naar het typen van woordjes i.p.v. nietszeggende lettercombinaties. 4 Het oefenen De doelstellingen zullen slechts kunnen bereikt worden door intensief oefenen. Het is ook wenselijk dat de leerlingen thuis oefenen. De beoogde doelstellingen zullen slechts behaald worden indien de leerlingen ook buiten de normale lessen kunnen oefenen. In dat verband is het geven van huiswerk zonder meer noodzakelijk. De leerlingen kunnen gemotiveerd worden om zelf een computer aan te kopen of te lenen. De leraar kan hiertoe een spaarplan voorstellen, evt. tweedehands toestellen zoeken, samenwerken met

5 4 EERSTE GRAAD BEROEPSVOORBEREIDEND LEERJAAR KANTOOR EN VERKOOP een vriendenkring, e.d. Ook kan er een inspanning gedaan worden om het dactylografie- en computerlokaal buiten de normale lessen open te houden. 5 Het blindtypen Om de leerlingen te motiveren blind te typen moet hen in eerste instantie uitgelegd worden waarom dit zo moet. Hier wordt dus vooral het belang van de gidstoetsen aangehaald. In de eerste graad is het mogelijk te werken met afgedekt klavier. Het hoe en het waarom hiervan moet aan de leerlingen duidelijk gemaakt worden. De leerkracht zal voor deze attitude zeer alert zijn en een niet aflatende corrigerende, maar toch positieve houding aannemen. Desnoods kunnen passende didactische middelen aangewend worden zoals het constructieve wandklavier. 6 Het ritmisch typen Vooral bij het aanleren van het kleinletterklavier zal de leerling extra gestimuleerd worden om ook ritmisch te typen. Dit bevordert het integreren van de nieuwe toetsen die zo automatisch mee opgenomen worden in de bewegingsbanen. Zo worden automatismen ontwikkeld die aan de basis liggen van het verwerven van klaviervaardigheid. Hiervoor bestaan verschillende mogelijkheden: het meezeggen door de leraar, het gebruik van een liniaal, het typen op muziek, het binnensmonds meezeggen door de leerlingen. 7 Individualisering Hier hebben wij te maken met leerlingen die ofwel reeds konden typen of die door afwezigheid een gedeelte van de leerstof niet hebben kunnen inoefenen. Leerlingen die reeds kunnen typen hebben automatisch een grote voorsprong en ook een zekere vaardigheid. Bij het begeleid typen is dit geen probleem, maar bij het zelfstandig werk zullen zij vroeger klaar zijn dan de andere leerlingen. Men kan hen dan extra oefeningen opgeven. Bij leerlingen met een achterstand moet de leerstof zo vlug mogelijk (maar toch voldoende grondig) bijgewerkt worden. Dit kan door de leerlingen uit te leggen welke toetsen geleerd werden en hoe de bewegingsbanen zijn. Zij krijgen oefeningen mee naar huis of zij moeten de mogelijkheid krijgen deze leerstof op school (desnoods tijdens de normale lessen) in te oefenen. Bij het thuis uitwerken moet er telkens wel uitdrukkelijk uitgelegd worden dat ook deze oefeningen op de correcte manier moeten uitgewerkt worden. 8 Praktijkopleiding De les begint met het invullen van de agenda. Hierdoor staat meteen ook het nieuwe lesonderwerp op het bord zodat de leerlingen weten welke toetsen ze die dag zullen aanleren. De nieuwe toetsen worden op een bordschema gesitueerd en de bewegingsbanen worden uitgelegd. De leerlingen zijn in het bezit van hun map met een klavierschema. Dit schema wordt telkens bij het aanleren van nieuwe toetsen aangevuld en/of ingekleurd. Zo hebben zij meteen ook een duidelijk beeld van hetgeen reeds gekend is. Het is aangeraden om (eventueel met behulp van een kladblok) te starten met een klassikale ritmische inoefening waarmee de leerkracht meteen een beeld krijgt van leerlingen met problemen. Eerst beginnen wij met een herhaling van de reeds gekende toetsen die dan gekoppeld worden aan de nieuwe. Zo krijgen leerlingen die de vorige les afwezig waren de kans om de toen ingeoefende toetsen nu mee in te oefenen. Nadien kunnen de leerlingen dan zelfstandig de oefeningen uitwerken.

6 EERSTE GRAAD BEROEPSVOORBEREIDEND LEERJAAR KANTOOR EN VERKOOP 5 Pas aangeleerde toetsen worden minder vlot aangeslagen. Op deze manier worden de bewegingsbanen extra ingeoefend zodat ook de nieuwe toetsen automatisch geïntegreerd worden en dus al heel vlug op een vlotte manier worden aangeslagen. Om ze extra te motiveren kan men hen ook zelf woordjes laten zoeken waarin de nieuwe leerstof gekoppeld wordt aan de reeds behandelde. Bij het gebruik van een software-pakket moeten de leerlingen na elke oefening zelf de resultaten noteren op een evaluatieblad. Hierop staan o.a. de datum, het lesonderwerp, het nummer van de gemaakte oefening, het aantal fouten, het evaluatiecijfer, Men kan eventueel ook gebruik maken van een blad waarop het foutenpercentage wordt aangeduid en waar de leerlingen zelf de curve kunnen vervolledigen en zien hoe hun foutenaantal evolueert en bij welke leerstofonderdelen zij veel fouten hadden. De leerlingen moeten een map hebben waarin de oefeningen kunnen bewaard worden. Wanneer het niet mogelijk is elke tekst uit te printen kan men per klas een dossier bijhouden van alle oefeningen. Dit dossier wordt samengesteld door elke les de tekst van een andere leerling af te drukken. EVALUATIE Via de computer wordt de productevaluatie automatisch uitgevoerd. Deze kan daarna klassikaal besproken worden. Hierbij moet wel uitgelegd worden wat als fout wordt aangerekend. Elke oefening zal (zeker in deze graad) door de leerkracht worden nagezien en bij voorkeur geëvalueerd worden. Volgende puntenverdeling is aan te bevelen: 40 % voor de houding, blindtypen en vaardigheid en 60 % voor het foutenpercentage. Eventuele overige evaluatiegegevens kunnen zijn: doorzetting, orde, nauwkeurigheid, Wanneer blijkt dat een leerling steeds teveel fouten typt of steeds zondigt tegen bepaalde bewegingsbanen en daardoor steeds dezelfde fouten ontstaan moet door de leerkracht ingegrepen worden. Deze leerling moet remediëringsoefeningen maken en zij/hij moet inzien dat deze extra oefeningen positief bedoeld zijn. De leerkracht moet ook oog hebben voor eventuele negatieve faalangst (het typen met een zeer hoog foutenaantal) van een leerling. Het examen dactylografie duurt maximaal 2 lesuren en moet opgenomen worden in de normale examenperiode, teneinde het volledig afwerken van de leerstof te kunnen realiseren. Tot slot volgen enkele vuistregels waarmee zoveel mogelijk dient rekening gehouden te worden: Permanente evaluatie is even belangrijk als evaluatie via toetsen. Probeer vakoverschrijdend te evalueren, zodat de zelfredzaamheid van de leerling (en het probleemoplossend denken) groter worden. Evalueer systeemoverschrijdend zodat de kennis overdraagbaar is op andere versies van het gebruikte pakket. Schenk aandacht aan de attitudes van de leerling. Zorg ervoor dat evaluatie op geen enkel moment demotiverend werkt. Evalueer nooit negatief, maar positief; de leerling moet m.a.w. iets leren uit uw evaluatie. BIBLIOGRAFIE De Lange, T., Aztekst 1, Wolters Plantyn, 1996, 96 p.

7 6 EERSTE GRAAD BEROEPSVOORBEREIDEND LEERJAAR KANTOOR EN VERKOOP De Lange, T., Aztekst 2, Wolters Plantyn, 1996, 160 p. De Lange, T., Aztekst TT, Wolters Plantyn, 1996, 119 p. Gemeenschapsonderwijs, Pedagogische Begeleidingsdienst, Het BIN-boekje, Uitgeverij Nevelland, 1995, 24 p. Horemans, L., Eénhandig typen rechts/links, De Sikkel, 1979, 65 p. Six, K., Typ-Top 1, Standaard Educatieve Uitgeverij, 1996, 83 p. Six, K., Typ-top 2, Standaard Educatieve Uitgeverij, 1997, 189 p. Six, K., Typ-Top Plus, Standaard Educatieve Uitgeverij, 1997, 102 p.