FUNDAMENTEEL GEDEELTE

Transcriptie

1 SECUNDAIR ONDERWIJS Onderwijsvorm: TSO Graad: derde graad Jaar: derde leerjaar Studiegebied: Handel FUNDAMENTEEL GEDEELTE Optie(s) Medico-sociale administratie Vak(ken): TV Dactylografie/toegepaste informatica 4 lt/w Vakkencode: IT-w Leerplannummer: 2003/042 Nieuw Nummer inspectie: 2003/38//1/J/SG/1/III7/ /D/

2 TV Dactylografie/toegepaste informatica (4 lestijden/week) 1 INHOUDSTAFEL Beginsituatie... 2 Algemene doelstellingen... 2 Leerplandoelstellingen en leerinhouden... 2 Deel 1 Computersystemen en communicatie... 2 Deel 2 Tekstverwerking... 3 Deel 3 Rekenblad... 6 Deel 4 Databanken... 6 Deel 5 Presentatie... 7 Pedagogisch-didactische wenken... 7 Minimale vereiste uitrusting... 8 Evaluatie... 9 Bibliografie... 11

3 TV Dactylografie/toegepaste informatica (4 lestijden/week) 2 BEGINSITUATIE De toelatingsvoorwaarden bepalen dat zowel leerlingen met geringe voorkennis als leerlingen met veel voorkennis in dezelfde klas kunnen samen zitten. De meeste leerlingen zijn in de 3 e graad al in contact gekomen met de voornaamste toepassingspakketten. Maar de dactylografische vaardigheden en klavierbeheersing zullen wellicht erg verschillend zijn. ALGEMENE DOELSTELLINGEN Administratieve problemen kunnen oplossen met behulp van de voornaamste toepassingspakketten. Het zelfstandig kunnen ontwikkelen van projecten die in relatie staan tot de specificiteit van de studierichting. Ontwikkeling van attitudes als zin voor efficiëntie, doorzettingsvermogen en overdraagbaarheid van oplossingstechnieken (waardoor ook minder vertrouwde problemen zelfstandig kunnen opgelost worden). LEERPLANDOELSTELLINGEN EN LEERINHOUDEN Het leerplan is te beschouwen als een open leerplan zodat de leraar zelf (in functie van de voorkennis van de leerlingen) de leerinhouden kan bepalen (zie verder bij de wenken). DEEL 1: COMPUTERSYSTEMEN EN COMMUNICATIE LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen 1 de technische vernieuwingen i.v.m. de basiselementen van een computer en randapparaten opsommen en het gebruik ervan kunnen verwoorden; LEERINHOUDEN 1 Recente ontwikkelingen 1.1 Nieuwe basiselementen van een computerconfiguratie 1.2 Recente ontwikkelingen in randapparatuur 2 het belang van beveiliging aantonen; weten hoe een computer beveiligd wordt; een back-up uitvoeren; beveiliging- en antivirus software gebruiken; 2 Beveiliging 2.1 Belang 2.2 Hardware en software methodes 2.3 Back-up systemen 2.4 Beveiliging- en antivirus software 3 de storende elementen (geluidsoverlast, licht, e.d.) in de werkomgeving herkennen; de arbeidsreglementering i.v.m. normen gesteld aan schermen, toetsenborden en andere interpreteren; 4 de hardwareonderdelen onderscheiden en de voornaamste kenmerken ervan weergeven; het verschil tussen een server en een werkstation begrijpen; het principe van het delen van internettoegang, bronnen, data en programma s verwoorden; 3 Ergonomie 3.1 Werkomgeving 3.2 Arbeidsergonomie 4 Netwerken 4.1 Onderdelen 4.2 Server en werkstation 4.3 Delen van internettoegang, bronnen, data en programma s

4 TV Dactylografie/toegepaste informatica (4 lestijden/week) 3 LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen 5 het doel en het nut van een agenda uitleggen; invoerapparatuur in functie van agenda en taakbeheer gebruiken; een agenda samenstellen, automatiseren en synchroniseren; een taakplan opstellen en aanpassen; LEERINHOUDEN 5 Agenda- en taakbeheer 5.1 Doel en nut 5.2 Opstelling 5.3 Aanmaak van lijsten 5.4 Opbouw van een taakplan 6 vlot elektronische post gebruiken; de adresboeken beheren; zowel webgestuurde als lokale post opmaken, opsturen en beheren; 6 Elektronische post 6.1 Gebruik en beheer 6.2 Adresboeken 6.3 Webgestuurde en lokale post 7 zijn op de hoogte van de diensten van het Internet en kunnen die toepassen; een navigatiepakket gebruiken; weten wat de verschillende onderdelen en karakteristieken van een webpagina zijn; kunnen een hyperlink omschrijven en gebruiken; efficiënt zoekmachines gebruiken; de noodzakelijke en mogelijke beveiligingen i.v.m. het Internet onderscheiden; het verschil tussen intranet en internet aantonen; sectorgerichte toepassingen uitvoeren. 7 Internet en intranet 7.1 Diensten: , nieuwsgroepen, ftp, remote login, chatten, navigatie 7.2 Navigatiepakketten 7.3 Kenmerken van een webpagina en van hyperlinks 7.4 Zoekmachines 7.5 Beveiliging 7.6 Intranet: organisatie 7.7 Bijzondere toepassingen zoals het automatische betaalverkeer DEEL 2: TEKSTVERWERKING SPECIFIEKE DOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen 1 een opmaakprofiel toekennen, zelf aanmaken, wijzigen, automatisch bijwerken en afdrukken; een tekst die op onverantwoorde wijze ingetypt werd, automatisch opmaken; opmaakprofielen zoeken en vervangen; 2 alinea s, lijsten en overzichten vlot en efficiënt automatisch nummeren; kopjes van een nummer voorzien, aangepast aan de Bin-normen; werken in overzichtsweergave; LEERINHOUDEN 1 Opmaakprofielen (stijlen en opmaak) 1.1 Opmaakprofiel maken, wijzigen, automatisch bijwerken en afdrukken 1.2 Tekst automatisch opmaken 1.3 Zoeken en vervangen 2 Automatische nummering 2.1 Nummeren van lijsten en overzichten 2.2 Nummeren van kopjes 2.3 Overzichtsweergave 2.4 Opnemen in een opmaakprofiel

5 TV Dactylografie/toegepaste informatica (4 lestijden/week) 4 3 sjablonen op gepaste wijze gebruiken, ontwerpen en wijzigen; sjablonen voorzien van opmaakprofielen en vaste tekst; tekstfragmenten als bouwstenen invoegen in sjablonen; sjablonen (eigen huisstijl) toekennen aan bestaande teksten; 4 een verantwoorde indeling in bladzijden realiseren, gebruik makend van de mogelijkheden die het pakket biedt; een document opmaken voor recto/verso gebruik; voet- en/of eindnoten op deskundige wijze in een document invoegen en bewerken; 5 een tekst in kolommen plaatsen; werken met gelijke kolomlengtes; een nieuwe kolom verplichten; 6 snel een overzichtelijke tabel met complexe structuur creëren; gebruik maken van een tabel om een tekst van geschikte lay-out te voorzien; gegevens in een tabel rangschikken; eenvoudige rekenkundige bewerkingen maken in een tabel; 7 complexe brieven (incl. uit handschrift) met rubrieken, indelingen en opsommingen in overeenstemming met de Bin-normen uitwerken; 3 Sjablonen 3.1 Zelf een sjabloon ontwerpen 3.2 Opmaakprofielen, vaste tekst en autotekst inbrengen 4 Pagina-opmaak 4.1 Invoegen in sjablonen 4.2 Tekstdoorloop: pagina-einde ervoor 4.3 Sectie-opmaak: paginanummering, tekst verticaal uitlijnen, kop- en voetteksten, papierformaat en afdrukstand 4.4 Recto-verso afdrukken 4.5 Voet- en/of eindnoten 5 Kolommen 5.1 Tekst in kolommen plaatsen 6 Tabellen 6.1 Met complexe structuur 6.2 Tekst naar een tabel omzetten en omgekeerd 6.3 Rangschikken 6.4 Eenvoudige rekenkundige bewerkingen 7 De genormaliseerde briefindeling 7.1 Brieven met complexe structuur 7.2 Brieven met vervolgbladen 8 een recordstructuur van een bestand op een efficiënte wijze aanmaken en wijzigen; gegevens uit een gegevensbestand in een bepaalde volgorde en/of volgens een bepaalde selectie met standaardtekst, met etiketten en in lijstvorm samenvoegen; etiketten opmaken en bedrukken; gevorderd samenvoegen, werken met Als dan anders ; 9 veldcodes die bij een aantal functies automatisch in een document geplaatst worden, zichtbaar maken; zelf de geschikte veldcodes in een document plaatsen; gebruik maken van autotekstfragmenten in kop- en voetteksten; schakelopties toevoegen aan velden; 8 Samenvoegen 8.1 Een standaard- en gegevensbestand creëren en samenvoegen 8.2 Etiketten 8.3 Gegevensbestand sorteren en selecteren 8.4 Lijsten 8.5 Gevorderd samenvoegen, werken met "Als dan anders 9 Velden 9.1 Datum 9.2 Verwijzen naar een opmaakprofiel/stijl 9.3 Positioneervelden 9.4 Invulvelden 9.5 Autotekstfragment in kop- en/of voettekst 9.6 Schakelopties

6 TV Dactylografie/toegepaste informatica (4 lestijden/week) 5 10 aan de hand van een document, opgemaakt met kopopmaakprofielen, een inhoudsopgave genereren; trefwoorden markeren en zo een index genereren; de inhoudsopgave en een trefwoordenlijst aanmaken en de vormgeving zo nodig aanpassen aan de Binnormen; 11 titels omranden en arceren; de ingebouwde grafische mogelijkheden gebruiken om de opmaak te verfraaien; autovormen en tekstvakken maken, selecteren en opmaken; tekst aan autovormen toevoegen; een tekst van een watermerk voorzien; 12 een formulier ontwerpen, opmaken en wijzigen; formuliervelden invoegen en aanpassen; formuliervelden beveiligen; formulieren geheel of in beperkte vorm opslaan en afdrukken; 13 werken met teksten die voorzien zijn van opmerkingen; wijzigingen beheren; zelf opmerkingen invoegen en bewerken; 14 eenvoudige macro s maken en uitvoeren; voor een macro een knopvlak maken en toewijzen aan een werkbalk; 15 snel en handig eenvoudige organogrammen opbouwen; de constructie en de inhoud wijzigen; lijnen, vakken en inhoud opmaken; 16 gegevens uit een rekenblad en/of databank overbrengen naar en/of koppelen met een tekstdocument; afbeeldingen en tekstdelen vanuit andere media importeren; een tekst met een eenvoudige structuur inscannen, bewerken en vormgeven tot een correcte tekst. 10 Inhoudsopgaven en indexen 10.1 Inhoudsopgaven 10.2 Indexen 11 Grafische functies 11.1 Randen en arceringen 11.2 Figuren en illustraties 11.3 Autovormen en tekstvakken 11.4 Werklagen (watermerk) 12 Formulieren 12.1 Opmaken en wijzigen 12.2 Beveiligen 12.3 Opslaan en afdrukken 13 Revisie van teksten 13.1 Werkbalk redigeren 13.2 Wijzigingen 13.3 Opmerkingen 14 Macro s 14.1 Eenvoudige macro s maken en uitvoeren 15 Organogram 15.1 Opbouwen 15.2 Wijzigen 15.3 Opmaken 16 Integratie met andere pakketten en andere media 16.1 Invoegen van een rekenblad en/of databank 16.2 Importeren van teksten en afbeeldingen 16.3 Inbrengen van tekst via scanner en OCR

7 TV Dactylografie/toegepaste informatica (4 lestijden/week) 6 DEEL 3: REKENBLAD LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen 1 de basishandelingen van een rekenblad vlot uitvoeren; zelfstandig een rekenblad ontwerpen; LEERINHOUDEN 1 Basisbewerkingen 1.1 Gegevenstypes 1.2 Formaten 1.3 Beveiliging (vergrendelen) 1.4 Naamgeving 2 de voornaamste formules en functies toepassen; 2 Berekeningen 2.1 Formules 2.2 Standaardfuncties 3 geavanceerde functies gebruiken; de zoektechnieken in toepassingen gebruiken; 3 Geavanceerde functies 3.1 Horizontaal en verticaal zoeken 3.2 Wat als functie 3.3 Financiële en economische functies 4 werkbladen en mappen functioneel met elkaar koppelen; 4 Koppeling van werkbladen en mappen 5 een eenvoudige grafiek opstellen; de opmaak ervan verfraaien; de best passende grafiek zelf bepalen; 5 Grafieken 5.1 Opmaak 5.2 Gevorderde lay-out 5.3 Koppeling tussen 6 draaitabellen toepassen; eenvoudige macro s opstellen. 6 Gevorderde mogelijkheden 6.1 Draaitabellen 6.2 Macro s DEEL 4: DATABANKEN LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen 1 de samenstelling van een tabel inzien; tabellen creëren met hun eigenschappen en validatie; tabelstructuren wijzigen; een overzicht geven van de operatoren, expressies en functies; data afbeelden, wijzigen, toevoegen en verwijderen; data sorteren en zoeken in een tabel; het verband tussen verschillende gekoppelde tabellen inzien; zoeken op basis van vaste criteria; LEERINHOUDEN 1 Basisbegrippen 1.1 Organisatie: veld, record, tabel en databank 1.2 Veldnamen, -types, -eigenschappen en validatie 1.3 Tabel: eigenschappen, validatie 1.4 Structuur: opslaan, afbeelden en wijzigen 1.5 Records afbeelden, wijzigen, toevoegen en verwijderen 1.6 Sorteren, zoeken en filteren in een tabel 1.7 Relationele databank

8 TV Dactylografie/toegepaste informatica (4 lestijden/week) 7 LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen statistische functies uitvoeren op een groep records; zoeken op basis van parametercriteria; acties uitvoeren op een groep records; LEERINHOUDEN 1.8 Query s 2 een eenvoudig formulier ontwerpen; een standaard invoerformulier opmaken; expressies en functies in formulieren opmaken; 3 een eenvoudig rapport ontwerpen; expressies en functies in rapporten gebruiken; logische groepsonderbrekingen aanbrengen; etiketten ontwerpen. 2 Formulieren 2.1 Ontwerp en gebruik wizard 2.2 Standaard invoerformulier 2.3 Gebruik van functies en expressies 3 Rapporten 3.1 Ontwerp en gebruik wizard 3.2 Expressies en functies 3.3 Groeperen en sorteren 3.4 Etiketten DEEL 5: PRESENTATIE LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen 1 de basishandelingen vlot uitvoeren; een eenvoudige presentatie opmaken; LEERINHOUDEN 1 Basisbewerkingen 1.1 Begrippen model, sjabloon, wizard, object 1.2 Gebruik van de wizard 1.3 Gebruik van modellen en sjablonen 2 een presentatie op verschillende manieren weergeven; 2 Weergave 2.1 Mogelijkheden 3 geavanceerde functies zoals animaties gebruiken. 3 Geavanceerde functies 3.1 Animaties PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN 1 Tijdsbesteding Het leerplan is opgevat als een open leerplan. Dit betekent dat de leraar vrij is om de onderwerpen te kiezen, rekening houdend met de voorkennis, de belangstelling en het niveau van de leerlingen, de manier waarop ICT in andere vakken geïntegreerd worden, de voor de studierichting belangrijke te verwerven vaardigheden (zie verder). De leraar mag zich niet beperken tot één of twee onderdelen of slechts het minimale ervan behandelen, maar dient ervoor te zorgen dat de consecutiviteit binnen het curriculum van de leerling en gelijkgerichtheid binnen dezelfde studierichtingen gewaarborgd blijven. Zelfstandig werk moet maximaal aan bod komen. Bepaalde onderdelen kunnen geïntegreerd behandeld worden. Zo is het uitgesloten dat theoretische lessen over hardware gegeven worden.

9 TV Dactylografie/toegepaste informatica (4 lestijden/week) 8 2 Aanpak Bij aanvang van de behandeling van een leerplanonderdeel zal de leraar zich ervan vergewissen dat de basiskennis bij elke leerling bereikt is. Is dat niet het geval dan moeten gepaste maatregelen genomen worden: enkele herhalingslessen, inhaalmomenten, gedifferentieerde aanpak, zelfstandig werk, enz. In elk geval dient dit strikt in de tijd beperkt te worden. In dit specialisatiejaar is het uitgesloten om op een traditionele manier de pakketten aan te leren (een voor een de mogelijkheden aanleren, korte oefeningen voorzien, gevolgd door herhalingsoefeningen). Deze werkwijze is hier ongeschikt. In tegendeel, de verschillende onderdelen van het leerplan moeten geïntegreerd worden in contextgebonden thema s en projecten. Bijv. bij tekstwerking: medisch rapport, faxformulier, interne memo, factuur, folder, prijsofferte, werkrooster, weekmenu, bestek, ontvangstbewijs, brief in huisstijl, mailing, organogram van de instelling, lijsten van firma s of producten, catalogi, geïntegreerd met gegevens uit andere programma s (rekenblad, databank, post) enz. databank: gebruik van een medische databank, selectie van gegevens, rapportering, statistische verwerking, import en export van gegevens, enz. rekenblad: marktonderzoek, kostprijsberekening, voorraadbeheer, enz. communicatie: professioneel kantoorpakket voor beheer van afspraken, automatisch betaalverkeer, overdracht van bestanden tussen verschillende computers, enz. presentatie: sponsering, introductie van nieuwe diensten, enz. De leraar zal de thema s kiezen met toenemende complexiteit (en erop toezien dat de belangrijkste leerplanonderdelen geïntegreerd aan bod komen). 3 Probleemoplossing met toepassingspakketten Bij dit onderdeel moet de nadruk liggen op het leren oplossen van problemen (met behulp van toepassingspakketten) en dus niet op het aanleren van het pakket zelf. Dit betekent dat minimaal van elk probleem een grondige analyse dient gemaakt te worden, vooraleer de invoering in de PC wordt aangevat. Eerst komen eenvoudige problemen aan bod, later gevolgd door meer complexe bedrijfsgerichte projecten. De verdere mogelijkheden van het pakket worden slechts besproken wanneer de toepassing dit verantwoordt. Daar de meeste pakketten enorm veel mogelijkheden hebben is het zeker niet de bedoeling om alle te bespreken. Beter minder maar grondig, dan veel en oppervlakkig. De leerlingen moeten zo vlug mogelijk werken met de help-functie zodat ze zelfstandig leren problemen op te lossen. Uiteraard wordt hen voldoende tijd gegeven om te oefenen. Er moet terdege aandacht besteed worden aan de creativiteit van de leerlingen. Zo is het uitgesloten dat de leraar steeds de opgave kant-en-klaar aflevert zodat de leerlingen die slechts moeten kopiëren. Eigen inbreng i.v.m. de lay-out is vele waardevoller. MINIMALE MATERIËLE VEREISTEN 1 Het basisprincipe houdt in dat elk lesuur er per leerling één computer aanwezig is. In dit leerjaar is het noodzakelijk dat de leerlingen occasioneel toegang hebben tot het Internet. De computer moet in staat zijn om zonder problemen de traditionele pakketten te kunnen draaien. Het is vanzelfsprekend dat de school beschikt over legale versies van de te gebruiken software. Vanuit louter didactisch standpunt is de keuze van de versie van het pakket niet zo belangrijk (maar alle items van het leerplan moeten wel kunnen aan bod komen). 1 Inzake veiligheid is de volgende wetgeving van toepassing: Codex, ARAB, AREI, Vlarem. Deze wetgeving bevat de technische voorschriften die in acht moeten genomen worden m.b.t. de uitrusting en inrichting van de lokalen en de aankoop en het gebruik van toestellen, materiaal en materieel. Zij schrijven voor dat duidelijke Nederlandstalige handleidingen en een technisch dossier aanwezig moeten zijn, alle gebruikers de werkinstructies en onderhoudsvoorschriften dienen te kennen en correct kunnen toepassen, de collectieve veiligheidsvoorschriften nooit mogen gemanipuleerd worden en de persoonlijke beschermingsmiddelen aanwezig moeten zijn en gedragen worden, daar waar de wetgeving het vereist.

10 TV Dactylografie/toegepaste informatica (4 lestijden/week) 9 De toestellen moeten zo opgesteld staan dat er naast de computer nog voldoende ruimte is voor een boek of schrift. Tevens moeten volgende ergonomische eisen vervuld zijn: het scherm moet van goede kwaliteit (stabiel beeld zonder reflecties) en verstelbaar zijn, voor het toetsenbord moet er voldoende ruimte zijn voor de polsen. Het is aangewezen dat in de mediatheek een aantal basiswerken over informatica en vaktijdschriften aanwezig is. Leerlingen beschikken in dit studiejaar in principe over een eigen computer. Indien er leerlingen zijn die hierbij problemen hebben, moeten zij maximale faciliteiten krijgen om op school (binnen en buiten de normale lestijden) te kunnen oefenen. EVALUATIE 1 Kwaliteitscriteria Zoals alle meetapparatuur, moet ook het evaluatie-instrument aan bepaalde kwaliteitscriteria voldoen. Het is vanzelfsprekend dat er een sterke overeenkomst moet bestaan tussen de onderwezen doelstellingen en de opgaven van toetsen en examens. Vermits vooral vaardigheden getest worden, moeten bij voorkeur de kennisinhouden beschikbaar gesteld worden (bijv. cursus, handboek of handleiding). Elke opgave moet communicatief eenduidig zijn (slechts voor één interpretatie vatbaar, goed afgebakend en met een beperkt aantal kettingopdrachten). Indien de leerling bij een complexe oefening plots niet verder kan, zal de leraar hulp bieden. Het spreekt vanzelf dat de leerlingen op toetsen en examens enkel te maken krijgen met opgaven waaraan ze zich min of meer verwachten. Hoe groter het aantal vragen, hoe groter de betrouwbaarheid van het resultaat. Verschillende soorten vragen die gerangschikt zijn in bijv. stijgende moeilijkheidsgraad, motiveert de leerlingen. Een handige vuistregel is: ten minste ¾ kernvragen staan op minimum 80 % van de punten en hebben betrekking op de kennis en vaardigheden die voor de leerstofvooruitgang onmisbaar zijn, die voor het opleidingsprofiel functioneel zijn en die door een normale instroomgroep voor ongeveer 65 % correct kunnen opgelost worden. De overige vragen zijn dan (moeilijkere) differentieervragen. De analyse van de antwoorden en de resultaten geven aanleiding tot bijsturingen en tot leeradviezen. Toetsen en examens zijn ter inzage van de leerlingen. Knelpunten worden klassikaal besproken. Ten slotte zal de leraar erop letten dat de evaluatie op geen enkel moment demotiverend werkt. Evalueer dus nooit negatief, maar positief; de leerling moet m.a.w. uit de evaluatie iets kunnen leren. 2 Evaluatie-elementen Er kan een onderscheid gemaakt worden tussen de proces- en productevaluatie, waarvoor telkens volgende elementen kunnen in aanmerking komen: Procesevaluatie Verwerkingssnelheid Houding, blindtypen en vingerzetting (vooral bij tekstverwerking) Gebruik van het pakket (kennis en vaardigheden) Attitudes Productevaluatie Typfouten (vooral bij tekstverwerking) Correctheid Lay-out Creativiteit Meestal maakt de leraar gebruik van volgende evaluatievormen: permanente evaluatie, waarbij alle evaluatie-elementen kunnen aan bod komen; praktische toetsen en examens bestaande uit opgaven waar naast de productevaluatie ook de kennis van en de vaardigheden in het gebruik van de procedures en functies van het pakket getest worden; volledigheidshalve moeten nog de mondelinge toetsen vermeld worden, maar de praktijk wijst uit dat die steeds minder voorkomen. Het testen van de klaviervaardigheid is bij tekstverwerking ook belangrijk (waarbij typsnelheid, houding, blindtypen, vingerzetting en typfouten geëvalueerd worden). Maar in functie van de specificiteit van de studierichting stellen we voor om die vaardigheid enkel bij de aanvang van het schooljaar te testen, ze kan later tijdens de permanente evaluatie aan bod komen.

11 TV Dactylografie/toegepaste informatica (4 lestijden/week) 10 Het is aan de leraar om bij elke evaluatievorm een evenwichtige puntenverdeling op te stellen voor alle in aanmerking komende evaluatie-elementen (en die ook aan de leerlingen mee te delen). Wat lay-out betreft mag dit keurslijf niet te strak aangespannen worden en moet de eigen creativiteit een belangrijker plaats krijgen. 3 Procesevaluatie Een complexe oefening moet vooraf goed voorbereid worden, zodat het inzicht en het probleemoplossend denken gestimuleerd worden. De leerling moet bij het oplossen van een bepaald probleem weten met welk middel, met welke functie, hij dit probleem het best benadert. Hij moet dit uiteraard kunnen verantwoorden. Het is een basisvereiste om de leerlingen inzichtelijk te leren werken. Dit uitgangspunt moet dan ook bij de evaluatie een belangrijke rol spelen. De leraar zal de leerlingen op deze procesevaluatie moeten voorbereiden en het doel ervan uitleggen. Belangrijk is dat niet enkel het resultaat, maar nog meer de manier waarop het resultaat bereikt werd, meetelt. De efficiëntie waarmee een opdracht uitgevoerd wordt, wordt onrechtstreeks verrekend (omdat de opdracht binnen de gestelde tijdsduur moet uitgevoerd worden). D.m.v. herhalingstoetsen worden grotere gehelen van de leerstof geëvalueerd. In eerste instantie primeert hierbij de manier van werken en daarmee samengaand het resultaat en de gebruikte tijd (m.a.w. het proces). 4 Permanente evaluatie Permanente evaluatie is per definitie de evaluatie van de kennis, vaardigheden en attitudes van de leerlingen tijdens hun opleiding. Deze kan allerlei vormen aannemen en is bedoeld als stimulans om het verwerkingsproces van de leerstof continu te laten verlopen. De oefeningen die de leerlingen in de lessen maken, dienen om vertrouwd te geraken met en inzicht te krijgen in het gebruik van de aangeleerde functies. Het spontaan en correct gebruik ervan wordt permanent geëvalueerd. Tijdens het maken van die oefeningen, stuurt de leerkracht waar nodig bij. Het is het niet steeds mogelijk om elke afgewerkte oefening op alle elementen te controleren. Maar de leraar dient wel bij te houden wie welke oefening afgewerkt heeft. Het is sterk aan te bevelen om geregeld de in die periode afgewerkte documenten via een of meer cijfers globaal en/of per document te evalueren. Meerdere leerlingen kunnen ook tegelijk aan een opdracht werken. Zelfevaluatie en evaluatie door een medeleerling kunnen een positieve bijdrage leveren aan en afwisseling brengen in het evaluatieproces. 5 Attitudes Het spreekt vanzelf dat alle evaluatiecriteria moeten aan bod komen, incl. de attitudes. Belangrijke attitudes zijn bijv. orde, zorg voor het materiaal, sociale ingesteldheid, inzet, tempo, zin voor kwaliteit, kritische ingesteldheid, Centraal in de evaluatie moet het inzichtelijk beheersen van de pakketten blijven staan. Denk eraan dat goed opgestelde toetsen automatisch een aantal attitudes testen (bijv. het werken met inzet, inzicht en efficiëntie). 6 Hoe de geobserveerde kennis, vaardigheden en attitudes omzetten in adequate rapportering? Hierna wordt uiteengezet hoe observaties van leergedrag kunnen omgezet worden in een adequate rapportering. Uiteraard is de leraar vrij om (in samenspraak met de vakgroep) een andere werkwijze te hanteren. Het basisprincipe is dat de leraar aan de leerlingen meedeelt welke doelstellingen moeten bereikt of nagestreefd worden: de leerling moet weten wat van hem verwacht wordt. Aan de hand van de lijst van de doelstellingen kan de leraar nagaan in welke mate deze bereikt werden (registratiefase), nadien moet hij deze observaties correct interpreteren en ten slotte adequaat rapporteren. Uiteindelijk moet dit proces leiden tot de aangepaste remediëring. Deze wijze van observatie kan ook gebruikt worden om gefundeerde commentaren op het rapport te formuleren. Registreren Men vertrekt van de doelstellingen (met de daarbij horende subdoelstellingen) i.v.m. kennis, vaardigheden en attitudes die bij de opdracht kunnen geëvalueerd worden. De mate waarin deze bereikt werden, kan in een checklist aangeduid worden door middel van een drie-puntenschaal:

12 TV Dactylografie/toegepaste informatica (4 lestijden/week) 11 + doelstelling bereikt, + doelstelling niet helemaal bereikt, doelstelling niet bereikt. Door het evaluatieschema samen met de opgave ter beschikking te stellen van de leerling, kan ook de zelfevaluatie aangemoedigd worden. Interpreteren De registraties kunnen nu geïnterpreteerd worden, bijv. op de volgende manier: niveau is voldoende nagenoeg foutloos nagenoeg correct + + voldoende maar leemten voor verbetering vatbaar aanvaardbare (detail)fouten fouten in het leerproces niveau onvoldoende onaanvaardbaar niveau onvergeeflijke of zware fouten volledige afwerking kleine tekorten onvolledig en/of grote tekorten heeft spontaan aandacht voor de kwaliteit van de uitvoering inzet zonder overtuiging, wisselvallige aandacht engagement zelden aanwezig, afwijzend of met tegenzin Rapportering Na iedere lessenreeks worden de resultaten omgezet naar een vierpuntenschaal. Deze quotering wordt bij voorkeur in de agenda van de leerling genoteerd. De omzetting kan bijv. als volgt gebeuren: Heel goed meer dan 80 % van de subvaardigheden, subdoelstellingen zijn bereikt enkel + codes vlotte en zelfstandige uitvoering, met overtuiging, belangstelling, (nagenoeg) foutloos Goed 60 à 80 % van de onmisbare vaardigheden of doelstellingen zijn bereikt veel + en weinig + codes heeft af en toe hulp nodig aanvaardbare fouten in het leerproces of op het vlak van de kwaliteit Zwak 50 à 60 % van de onmisbare vaardigheden of doelstellingen zijn bereikt weinig + en veel + codes heeft bijna altijd ondersteuning nodig veel leerfouten en soms zware fouten Niet goed minder dan 50 % van de onmisbare vaardigheden of doelstellingen zijn bereikt veel - codes of alleen maar + codes en codes kan zo goed als geen opdracht zelfstandig uitvoeren veel zware of onvergeeflijke fouten, onlogische handelingen BIBLIOGRAFIE 1 Computersystemen en communicatie DE LANGE, De computer en wij: software, Wolters Plantyn, 2001, 199p. LEVINE, J., Internet voor dummies, Addison-Wesley

13 TV Dactylografie/toegepaste informatica (4 lestijden/week) 12 OOST, K., Basiscursus Internet, Academic Service VAN DE MAELE M., Computersystemen, De Standaard, 2000 VERBAETEN P., Structuur en Organisatie van Computersystemen, De Standaard, Tekstverwerking BAERT, M.-A., DE HERT, W., T SAS, J., Efficiënt communiceren, deel 1, deel 2, Uitgeverij Wolters Plantyn, Antwerpen, resp en BUYSSE, P., CAUWENBERGH, R., VAN CALSTER, M., Probleemoplossend werken met MS Word 2000, Uitgeverij De Boeck, Antwerpen, 2000, ISBN: DE GEYTER-DIEPENDAELE, T. Wegwijs in ICT, WWW-Soft, Oostkamp, DEVRIENDT, D. en DE GEYTER-DIEPENDAELE, T. Werk wijzer Met Word 2000, deel 1, deel 2 en deel 3, WWW-Soft, Oostkamp, resp. 2000, 2000 en GEMEENSCHAPSONDERWIJS, PEDAGOGISCHE BEGELEIDINGSDIENST, Het Bin-Boekje, Nevelland, Brussel, HOSTYN, M., LEMAITRE, D., LOONES, J., MAASSEN, J., VOLDERS, V., Tekstverwerking MS Word 2000, SIX, K., Typ-Top vandaag, deel 5, Uitgeverij De Boeck, Antwerpen, 2001, ISBN: SIX, K., Typ-Top vandaag, deel 6, Uitgeverij De Boeck, Antwerpen, 2001, ISBN: X. VANDEPUTTE, D, Typ-Top plus vandaag, Uitgeverij De Boeck, Antwerpen, 2000, ISBN: VANDEPUTTE, D, Typ-Top vandaag, deel 4, Uitgeverij De Boeck, Antwerpen, 2000, ISBN: SMASH, Word 2000 in je vingers, Kampenhout, Vaardige Vingers, driemaandelijks tijdschrift van de Academie voor Bureauwetenschappen, Tienen VAN DEN BROECK, E., CUYPERS, E., Word 2000, Standaard Uitgeverij, Antwerpen, 2000, ISBN: Word 2000, deel 1, deel 2 en deel 3, Instruct bvba, Herent, 2000, 2000 en Databanken BOERTJENS K., Basiscursus Access 2000, Academic Service, 1999 BORGELIOEN J., MYNY J., DE GEYTER-DIEPENDAELE T., Wegwijs in MS ACCESS deel1 en deel 2, WWW-soft,2000 BIJLSMA A., Handboek voor Microsoft 98 en Office 2000, Academic Service, 2000, 300p. BUYSSE P., Probleemoplossend werken met Access 2000, Standaard Uitgeverij, Antwerpen CUYPERS E., VANDENBROECK E., Access 2000, MIM-Standaard Uitgeverij, 1998 FRANS R., ACCESS 2000 (2 delen beginners en gevorderden), Campinia Media JACOBS, Een relationele kijk op databases. All Computing, 1992, 27 p.

14 TV Dactylografie/toegepaste informatica (4 lestijden/week) 13 KORPERSHOEK I, GROENENDIJK B, Databases en Access 2000, Academic Service Rekenblad BOERTJES R., Sneller werken met Excel 2000, Academic Service, 2000, 450p. BRUIJNERS G., Basiscursus Excel 2000, Academic Service, 2000, 312p. CUYPERS E., VAN DEN BROECK E., Excel 2000, Standaard uitgeverij, Antwerpen DE GEYTER-DIEPENDAELE T., DE MAERSCHALK E., Wegwijs in Excel, Deel 1 basis, Deel 2 gevorderden, WWW-Soft,1999 FRANS R., Excel 2000, Campinia Media, Geel FULTON J., 10 minuten gids Microsoft Excel 2000 Nl, Academic Service, 1999, 234p VONHOUWEN H., FLEISCHAUER C., Start Excel 2000, Easy Computing, 2000, 224p. 5 Geïntegreerd AWOUTERS V., LEMOINE J., VAN ACKER F., Kantoorautomatisering. De Sikkel, 1997, 110p. BIJLSMA A., Handboek voor Microsoft 98 en Office 2000, Academic Service, 2000, 300p. CREG P., Microsoft Office in 24 uur, Academic Service, 1999, 464p.