Prognoses en kansen voor basisscholen in de gemeente Bedum Beleidsonderzoek ontwikkelingen primair onderwijs gemeente Bedum

Transcriptie

1 Prognoses en kansen voor basisscholen in de gemeente Bedum Beleidsonderzoek ontwikkelingen primair onderwijs gemeente Bedum Onderzoek en Advies Groningen

2 Prognoses en kansen voor basisscholen in de gemeente Bedum Beleidsonderzoek ontwikkelingen primair onderwijs gemeente Bedum cbs De Akker, cbs De Haven, gbs Dr. K. Schilderschool, cbs De Regenboog, Katholieke Daltonschool Sint Walfridus, obs Togtemaarschool, obs Venhuisschool

3 Colofon: Opdrachtgever Gemeente Bedum College van Burgemeester en Wethouders Gemeente Bedum Postbus AA Bedum Tel Uitgevoerd door Foto omslag Bureau Berghuis drs. M. Berghuis I.s.m. mevrouw I. de Vries, beleidsmedewerker Welzijn en Burgers, gemeente Bedum Bureau Berghuis Onderzoek en advies Zuidwolde (Gn) Postbus BB GRONINGEN Tel buro Klaas Huizenga, Zuidwolde (Gn) Datum April 2011

4 INHOUDSOPGAVE SAMENVATTING 5 1 INLEIDING AANLEIDING VRAAGSTELLINGEN DOEL VAN DE BELEIDSNOTITIE OPBOUW VAN DEZE NOTITIE 7 2 PRIMAIR ONDERWIJS IN DE GEMEENTE BEDUM ZEVEN BASISSCHOLEN, VIER DENOMINATIES: KERNCIJFERS INTEGRAAL HUISVESTINGSPLAN ONDERWIJS, VERORDENING EN LEA CBS DE REGENBOOG (BEDUM) OBS TOGTEMAAR (BEDUM) KATHOLIEKE DALTONSCHOOL SINT WALFRIDUS (BEDUM) GBS DR. K. SCHILDER (BEDUM) OBS R.A. VENHUIS (ZUIDWOLDE) CBS DE AKKER (ZUIDWOLDE) CBS DE HAVEN (ONDERDENDAM) 12 3 DEMOGRAFISCHE ONTWIKKELINGEN & PROGNOSES LEERLINGAANTALLEN GROTE DEMOGRAFISCHE VERSCHILLEN TUSSEN REGIO S IN DE PROVINCIE GRONINGEN DALING AANTAL PEUTERS EN BASISSCHOOLLEERLINGEN IN DE PROVINCIE GRONINGEN ONTWIKKELING INWONERTAL GEMEENTE BEDUM LAATSTE JAREN FORSE DALING AANTAL BABY S EN PEUTERS IN BEDUM IN 2010 TEN OPZICHTE VAN PROGNOSE VOOR GEMEENTE BEDUM OP LANGE TERMIJN: INWONERTAL STABIEL OF DAALT LICHT LEERLINGPROGNOSE VAN E&S VOOR DE KORTE TERMIJN ( ) LEERLINGPROGNOSE VAN E&S VOOR DE LANGE TERMIJN ( ) PROGNOSE VAN PRIMOS: FORSE DALING AANTAL KINDEREN IN BASISSCHOOLLEEFTIJD IN GEMEENTE BEDUM TOT BELEIDSMATIGE ONTWIKKELINGEN ONDERWIJSINHOUDELIJK KWALITEIT VAN HET ONDERWIJS SAMENWERKING KINDVOORZIENINGEN LEEFBAARHEID DORPEN 22 5 CONCLUSIES 24 6 VERKENNINGEN TOEKOMST PRIMAIR ONDERWIJS IN RELATIE TOT PROGNOSES 26 BRONNEN 27 AFKORTINGEN 28 BIJLAGEN 29 BIJLAGE 1 KERNCIJFERS 7 BASISSCHOLEN GEMEENTE BEDUM, SCHOOLSEIZOEN 2010/ BIJLAGE 2 KORTE TERMIJN PROGNOSE BASISSCHOLEN GEMEENTE BEDUM, 2011 T/M BIJLAGE 3 LANGE TERMIJN PROGNOSE, , E&S GROEP 31 BIJLAGE 4 LANGE TERMIJNPROGNOSE VAN E&S, INCLUSIEF BEREKENING O.B.V. ONTWIKKELING WONINGVOORRAAD 32

5 SAMENVATTING In opdracht van de gemeente Bedum heeft Bureau Berghuis in samenwerking met de beleidsmedewerker onderwijs van de gemeente Bedum een beschrijving gegeven van het primair onderwijs in Bedum. De centrale vraag van deze inventarisatie is Welke prognoses zijn er voor demografische ontwikkeling en welke gevolgen kan mogelijke bevolkingsdaling hebben voor het primair onderwijs in de gemeente Bedum? Op basis van de deskresearch voor deze notitie komen de volgende prognoses naar voren: - Het aantal kinderen in de basisschoolleeftijd daalt in de provincie Groningen tot 2025 met 12%. - De beroepsbevolking van de gemeente Bedum krimpt tussen 2008 en 2025 met 5 à 10%. - De gemeente Bedum vergrijst en ontgroent. Deze ontgroening is al ingezet. Het aantal kinderen van nul tot en met vier jaar in de regio Eemsmond/De Marne/Bedum/Winsum is tussen 2005 en 2010 al met 19% gedaald! - Het aantal jongeren in de gemeente Bedum daalt van 2015 tot 2030 met 20%. Korte termijn - De E&S groep voorspelt voor zes van de zeven basisscholen een daling van het leerlingaantal tussen Als gevolg van de daling van het aantal leerlingen neemt de ruimtebehoefte af. Er is echter op de korte termijn geen sprake van forse leegstand. - De daling van het aantal leerlingen heeft de concurrentie tussen de scholen versterkt. Lange termijn - De verwachting van E&S is dat het aantal leerlingen in het primair onderwijs in de gemeente Bedum tot 2025 daalt en daarna weer licht toeneemt. - Uit recente Primosprognoses van eind maart 2011 komt een sterkere daling van het leerlingaantal naar voren dan E&S op zowel de korte als lange termijn heeft voorspeld. Primos verwacht dat het aantal kinderen in de basisschoolleeftijd in de gemeente Bedum tussen 2010 en 2030 afneemt met 37%. De huidige stand van zaken met betrekking tot het primair onderwijs in de gemeente Bedum: - Er zijn zeven basisscholen van vier denominaties. De kleinste school telt momenteel 39 leerlingen, de grootste 327. Voor Groningse begrippen zijn er twee relatief grote, drie middelgrote en twee kleine scholen. De scholen hebben meer ruimte dan gemiddeld in Nederland. De schoolgebouwen zijn ouder dan gemiddeld in Nederland. Er is geen achterstand in het reguliere onderhoud. - Het klimaat voor de jeugd om op te groeien in de gemeente Bedum is in het algemeen positief. Uit het landelijk onderzoek Kinderen in Tel blijkt dat de gemeente Bedum bij de vijftig beste gemeenten in Nederland behoort voor het opgroeien van jeugd. Beleidsmatige ontwikkelingen m.b.t. huisvesting en leerlingaantallen: - Vijf van de zeven scholen worden door de Inspectie van het Onderwijs met een voldoende beoordeeld. Twee scholen hebben momenteel de kwalificatie zwak maar zijn zich aan het verbeteren. - Het afnemend leerlingaantal leidt op de korte termijn niet tot grote leegstand, maar op de lange termijn kunnen sommige schoolgebouwen wellicht niet in stand worden gehouden. - Investeren in de kwaliteit van het onderwijs in samenwerking met de scholen, scholen met kindvoorzieningen is zeer belangrijk. Hiervoor zijn enkele mogelijkheden verkend. Voor een verdere verkenning is overleg met alle betrokkenen noodzakelijk. 5

6 1 INLEIDING 1.1 Aanleiding De gemeente Bedum heeft zeven basisscholen die tussen de 39 en 327 leerlingen tellen. Het College wil zo goed mogelijk inspelen op de gevolgen van bevolkingsdaling en op maatschappelijke ontwikkelingen om het huidige, aantrekkelijke woon- en leefklimaat in de gemeente Bedum te kunnen behouden. Het College hecht zeer aan de kwaliteit van het basisonderwijs en voelt zich ervoor verantwoordelijk om kinderen uit de gemeente Bedum ook in de toekomst goede onderwijs- en kindvoorzieningen te kunnen bieden. Voor de gemeente en schoolbesturen is het van belang om beleid te ontwikkelen ten aanzien van bevolkingsdaling. Als de bevolking afneemt levert dat prangende vraagstukken op. Kunnen we blijven voldoen aan de (steeds hogere) kwaliteitseisen van het onderwijs? Hoe kunnen we onze voorzieningen behouden? Hoe kunnen we de dorpen vitaal houden? Hoe moet de gemeente omgaan met verzoeken tot renovatie en nieuwbouw van schoolgebouwen als zij ook rekening moet houden met eventuele leegstand van klaslokalen? De Vereniging van Nederlandse Gemeenten en Staatssecretaris van Binnenlandse Zaken hebben de colleges van B&W opgeroepen zich tijdig voor te bereiden op mogelijke gevolgen van bevolkingsdaling. Opgeroepen is om na te gaan wat bevolkingskrimp betekent voor de inkomsten en na te denken over maatregelen om ervoor te zorgen dat de overgang naar minder inwoners niet ten koste gaat van leefbaarheid (VNG, 2011). De staatssecretaris heeft hierbij voor een brede aanpak gepleit: Het gaat niet alleen om woningvoorraad, maar ook over het op peil houden van voorzieningen op het gebied van onderwijs, zorg en openbaar vervoer, ( juni 2009). Hierbij benadrukt de minister van Onderwijs, Cultuur en Welzijn mw. Van Bijsterveldt het belang van een goed evenwicht tussen de leefbaarheid in dorpen en kwaliteit en toegankelijkheid van het onderwijs. Hierbij pleit zij voor het betrekken van ouders van de leerlingen bij het maken van plannen voor het onderwijs (Brief van minister Van Bijsterveldt, 27 maart 2011). Het College wil inzicht krijgen in de effecten van bevolkingskrimp en veranderende samenstelling van de bevolking. Met deze informatie kunnen, na bespreking met alle betrokkenen, verantwoorde keuzes worden gemaakt voor toekomstig beleid. 1.2 Vraagstellingen De centrale vraag van deze inventarisatie luidt: Welke prognoses zijn er voor demografische ontwikkeling en welke gevolgen kan mogelijke bevolkingsdaling hebben voor het primair onderwijs in de gemeente Bedum? Deelvragen: - Wat is de huidige stand van zaken met betrekking tot het primair onderwijs in de gemeente Bedum? - Welke ontwikkelingen spelen er zowel beleidsmatig als m.b.t. huisvesting en leerlingaantallen? - Wat kan hieruit worden afgeleid voor de toekomst van het primair onderwijs? 1.3 Doel van de beleidsnotitie Het doel van deze beleidsnotitie is de huidige situatie met betrekking tot het primair onderwijs en prognoses voor leerlingaantallen te inventariseren. Hierbij gaat het nu om een inventarisatie van 6

7 schriftelijke bronnen. De resultaten van deze inventarisatie kunnen worden gebruikt om inzicht te krijgen in trends en verkenningen van mogelijkheden voor de toekomst van het primair onderwijs in de gemeente Bedum. Deze inventarisatie heeft plaatsgevonden in een kort tijdbestek van 9 maart tot 12 april Gezien dit korte tijdsbestek kunnen nu wel ontwikkelingen worden geschetst, maar kan deze notitie niet volledig zijn. Het College is voornemens om de notitie in het voorjaar van 2011 te bespreken in het overleg van de Lokale Educatieve Agenda. Ook kan het College de notitie gebruiken voor nadere informatie-uitwisseling met direct betrokkenen bij het onderwijs en de leefbaarheid van de dorpen. De notitie wordt vervolgens voorgelegd aan de raad. 1.4 Opbouw van deze notitie In hoofdstuk 2 wordt informatie gegeven over de zeven basisscholen in de gemeente Bedum. Hierbij geven we kerngegevens over de organisaties, het huidig leerlingaantal, schoolgebouwen en het ruimtegebruik. Ook gaan we in op het Beleidsmatig Integraal Huisvestingsplan, de huidige huisvestingsverordening onderwijs en de Lokale Educatieve Agenda. In hoofdstuk 3 geven we bevolkingsprognoses en leerlingprognoses. Hierbij noemen we meerdere bronnen omdat verschillende organisaties tot uiteenlopende prognoses komen. In de meest recente prognose van Primos van maart 2011 wordt een forse daling van het aantal kinderen in de basisschoolleeftijd voor de gemeente Bedum voorspeld. In hoofdstuk 4 volgt een korte beschrijving van de kwaliteit van het onderwijs en de inspectierapporten voor de zeven basisscholen in de gemeente. Vervolgens volgt een beknopte beschrijving van de samenwerking tussen kindvoorzieningen en gaan we in op scholen in relatie tot leefbaarheid van dorpen. In hoofdstuk 5 volgen de conclusies en geven we antwoorden op de vraagstellingen. In hoofdstuk 6 verkennen we mogelijke gevolgen van bevolkingsontwikkelingen voor de toekomst van het basisonderwijs in de gemeente Bedum. We doen de aanbeveling om deze mogelijke gevolgen te bespreken met alle betrokkenen bij het onderwijs. 7

8 2 PRIMAIR ONDERWIJS IN DE GEMEENTE BEDUM 2.1 Zeven basisscholen, vier denominaties: kerncijfers In de gemeente Bedum zijn zeven basisscholen van vier verschillende denominaties. De obs Togtemaarschool en de obs Venhuisschool zijn aangesloten bij de Stichting Openbaar Onderwijs Marenland Bedum, Loppersum, Ten Boer, Appingedam en Delfzijl. Cbs De Regenboog in Bedum, cbs De Akker in Zuidwolde en cbs De Haven in Onderdendam zijn aangesloten bij de Vereniging Christelijk Protestants Onderwijs-Noord Groningen. De Katholieke Daltonschool Walfridus is aangesloten bij de Mgr Niënhausstichting, het samenwerkingsverband voor katholiek basisonderwijs in Groningen en Drenthe. De Gbs Dr. K. Schilderschool in Bedum is aangesloten bij de Vereniging Gereformeerd Primair Onderwijs Noordoost Nederland. Een aantal schoolbesturen verkeert in financieel zware tijden. Dit komt onder andere door de afname van het aantal leerlingen en de gevolgen van te verwachten bevolkingskrimp. Zo staat de VGPO Noordoost-Nederland er financieel niet rooskleurig voor. Ook de Stichting Marenland verwacht moeilijke tijden. Bij de nieuwe meerjarenbegroting is al rekening gehouden met de gevolgen van het afnemend aantal leerlingen. Het schoolbestuur van Marenland voor de openbare scholen met het schoolbestuur van Noordkwartier voor de christelijke scholen in Appingedam, Delfzijl en Loppersum hebben in februari jongstleden een convenant ondertekend. Doel hiervan is om samenwerking te onderzoeken, met name op het gebied van krimp en passend onderwijs. (Website Marenland, maart 2011) Besturen, directies en docenten spannen zich in voor goed onderwijs en leefbaarheid van dorpen. In het algemeen voelen ouders zich sterk betrokken bij de scholen. In vergelijking met meer verstedelijkte gebieden is de binding van de dorpen met de scholen zeer groot. Het oorspronkelijke bouwjaar van het huidige scholenbestand in de gemeente Bedum is gemiddeld ongeveer vijftig jaar. Als alle uitbreidingen, verbouwingen en renovaties worden meegenomen is de gemiddelde leeftijd van de gebouwen dertig jaar.( Beleidsmatig IHP Bedum 2008). De schoolgebouwen zijn duidelijk ouder dan gemiddeld in Nederland. De basisscholen in de gemeente Bedum hebben relatief veel ruimte. Het brutovloeroppervlak is voor zes van de zeven scholen hoger dan de wettelijke norm en ligt bij één school op de norm. In vergelijking tot het landelijk gemiddelde is er relatief veel buitenspeelruimte. Het gemiddeld leerlingaantal per school in de provincie Groningen en ook in de gemeente Bedum is aanzienlijk lager dan het landelijk gemiddelde. Voor alle basisscholen in Nederland worden voor elke gemeente stichtings- en opheffingsnormen vastgesteld. Voor basisscholen in de gemeente Bedum is de huidige opheffingsnorm wettelijk vastgesteld op 71 leerlingen. Deze norm is vastgesteld voor de periode van augustus 2008 tot augustus 2013 (CFI, 2007). Als het gemiddelde aantal leerlingen van alle scholen in Bedum die onder hetzelfde schoolbestuur vallen, hoger is dan de opheffingsnorm kan de school blijven bestaan. De Akker en De Haven hebben minder dan 71 leerlingen. De scholen kunnen echter in stand worden gehouden omdat het gemiddeld aantal leerlingen van De Regenboog, De Akker en De Haven ruim boven de opheffingsnorm ligt. Naast de huidige norm van 71 leerlingen is wettelijk vastgesteld dat scholen met minder dan 23 leerlingen niet kunnen voortbestaan 1. De basisscholen profileren zich op verschillende thema s en mogelijkheden. De schoolbesturen, directies en medewerkers zetten zich in voor de profilering van hun eigen school. Een aantal jaren geleden is de openbare school in Onderdendam opgeheven. De openbare en christelijke school in 1 NB Soms kan zelfs dan nog een uitzondering worden gemaakt als een school tijdelijk minder dan 23 leerlingen telt, maar het vooruitzicht heeft binnen drie jaar weer boven de opheffingsnorm uit te komen (nieuw beleid van minister van Bijsterveldt). 8

9 Zuidwolde hebben plannen gehad om in de toekomst meer met elkaar samen te werken. Veel ouders van leerlingen en leerkrachten stonden hier ook achter. De plannen zijn echter bestuurlijk niet bekrachtigd. De laatste jaren is er meer concurrentie tussen de scholen om nieuwe leerlingen te werven. Dit is momenteel merkbaar op alle basisscholen. De scholen in Zuidwolde proberen tevens meer leerlingen uit de noordelijke wijken van de stad Groningen te werven, met name uit Beijum, om daling van het leerlingaantal tegen te gaan. De onderlinge samenwerking tussen de scholen en schoolbesturen is niet optimaal. Er is minder overleg en afstemming dan voorheen. Het aantal gewichtenleerlingen in de gemeente Bedum is zeer laag. Meerdere scholen hebben momenteel geen enkele leerling die als gewichtenleerling telt en zelfs de grotere scholen hebben minder dan 10 gewichtenleerlingen. Geen enkele school komt boven de 6% gewichtenleerlingen. Inhoudelijk betekent dit dat de bevolking in de gemeente Bedum relatief hoog is opgeleid. In financiële zin komen de gemeente en scholen niet in aanmerking voor financiële tegemoetkomingen voor leerlingen met een achterstand. Hiervoor is het aantal leerlingen per school te gering. Ook in het verleden kwamen de scholen niet in aanmerking voor onderwijsachterstandenmiddelen. Het percentage gewichtenleerlingen in de provincie Groningen is 12%. Dat is iets lager dan het landelijk gemiddelde, dat 13% is (Jeugdmonitor 2010, CMO). Een ander punt waarin de gemeente Bedum verschilt van veel andere gemeenten is dat er in Bedum weinig kinderen wonen met een niet-nederlandse achtergrond. Dit geldt eveneens voor de gemeenten Winsum, De Marne en Eemsmond, waarmee Bedum samenwerkt (CBS, 2010). Overigens betekent een niet-nederlandse achtergrond niet automatisch extra aanspraak op gewichten en middelen. Uit het feit dat er in de gemeente Bedum weinig gewichtenleerlingen zijn, kan niet zonder meer worden afgeleid dat er geen extra zorg nodig is voor leerlingen. Ook onder kinderen en jongeren in Bedum is in de praktijk waarneembaar dat een grotere groep leerlingen behoefte heeft aan zorg. Voor het jeugdbeleid zou daarom zowel bescherming als ontwikkeling van kinderen uitgangspunt moeten zijn (Schnabel, 2008). 2.2 Integraal Huisvestingsplan Onderwijs, verordening en LEA Begin 2009 is het Beleidsmatig Integraal Huisvestingsplan Onderwijs 2008 door de gemeenteraad van Bedum voor kennisgeving aangenomen. In dit huisvestingsplan zijn o.a. de wensen van de schoolbesturen verwoord. Op een aantal onderdelen is het Beleidsmatig Integraal Huisvestingsplan niet meer actueel. Zo zijn o.a. de opvattingen over samenwerking tussen een aantal scholen en schoolbesturen veranderd. Daarnaast is de financiële situatie bij alle gemeenten - en dus ook bij Bedum - aanzienlijk verslechterd als gevolg van de economische crisis en bezuinigingen van de Rijksoverheid. Tenslotte noodzaakt het voortschrijdend inzicht ten aanzien van bevolkingssamenstelling en krimpproblematiek de gemeente om behoedzaam om te gaan met nieuwe plannen. Duidelijk is dat het aantal leerlingen in de gemeente Bedum meer daalt dan een aantal jaren geleden was ingeschat toen het huisvestingsplan werd opgesteld. Het doel van het Beleidsmatig Integraal Huisvestingsplan staat echter nog wel overeind. Het doel is passende, geschikte en toekomst gerichte onderwijsvoorzieningen te realiseren met een gewenste spreiding, waarbij de gebouwen optimaal worden ingezet en leegstand zoveel mogelijk wordt voorkomen. De onderwijsvoorzieningen dienen daarbij aan te sluiten op onderwijskundige en maatschappelijke ontwikkelingen. Schoolbesturen maken jaarlijks hun wensen kenbaar op het gebied van huisvesting. Schoolbesturen hebben als doelstellingen aantrekkelijke schoolgebouwen en schoolgebouwen die horen bij een integrale kindvoorziening. Uit onderzoek is gebleken dat ook ouders van leerlingen voor de keuze van een basisschool of kinderopvangorganisatie veel waarde hechten aan kwalitatief goede huisvesting. Vervolgens dienen er jaarlijks afspraken te worden gemaakt tussen de gemeente en de schoolbesturen over het (meerjaren-)onderhoud, aanpassingen en uitbreiding van gebouwen. Het huisvestingsprogramma wordt besproken in het Op Overeenstemming Gericht Overleg 9

10 (OOGO). Het OOGO maakt sinds kort deel uit van de Lokale Educatieve Agenda (LEA). De LEA bestaat uit vertegenwoordigers van de gemeente, scholen, schoolbesturen en kindvoorzieningen. Het huisvestingsprogramma wordt na bespreking in de LEA door het college vastgesteld. Het is de opzet om in het LEA - overleg naast de huisvesting de zorg voor leerlingen, de doorgaande lijn van peuterspeelzaal/kinderopvang naar primair onderwijs en voortgezet onderwijs en nieuwe ontwikkelingen met betrekking tot kindvoorzieningen te bespreken. De LEA heeft dus naast het huisvestingsbeleid vooral een Zorgagenda. Het is de bedoeling om ook minimaal eens per jaar de Regionale Educatieve Agenda (REA) te organiseren. Deelnemers hiervan zijn de gemeenten Bedum, Winsum, De Marne, de GGD en vertegenwoordigers van kindvoorzieningen. Mogelijk gaat ook de gemeente Eemsmond deel uitmaken van de REA. De intentie is gezamenlijk goede afspraken te maken over onderwijs en jeugdzaken. De huidige Verordening Huisvesting Onderwijs gemeente Bedum dateert van oktober De totstandkoming van deze verordening heeft geruime tijd in beslag genomen. Dit komt mede omdat er meerdere ontwikkelingsrichtingen zijn verkend alvorens de huidige richting is bepaald. In bovenstaande is een algemeen beeld geschetst van het primair onderwijs in de gemeente Bedum. In paragraaf 4.3. wordt verder ingegaan op de samenwerking van basisscholen met kinderopvang en peuterspeelzalen. In de volgende paragrafen volgen kerncijfers en ontwikkelingen per school. Hierbij is voor de leerlingaantallen uitgegaan van de meest recente teldatum, i.c. oktober Cbs De Regenboog (Bedum) De Regenboog is de grootste school in Bedum. Deze school is gevestigd in het oudste gebouw, welke de status van monument heeft. Het oorspronkelijke hoofdgebouw stamt uit De school heeft momenteel 327 leerlingen. De twee directeuren van de Regenboog vormen tevens de directie voor De Haven en De Akker. De school heeft in schoolseizoen één gewichtenleerling. De huidige bruto vloeroppervlakte (BVO) van het hoofdgebouw is 2149 m 2. De school heeft dertien leslokalen, een handvaardigheidslokaal en een speellokaal. Daarnaast zijn er drie leslokalen in het bijgebouw (375 m 2 ), wel bekend als De kleuterkoepel. In totaal komt daarmee de bruto vloeroppervlakte uit op ruim 2500 m 2. Volgens de Verordening Voorzieningen Huisvesting Onderwijs gemeente Bedum (VVHO) heeft de school recht op 1845 m 2. De school heeft nu dus meer ruimte. Het hoofdgebouw van de Regenboog is een zogenaamde eigendomsschool. Zodra de onderwijskundige functie van het gebouw vervalt, valt deze terug in het beheer van het VCPO Noord- Groningen. De gemeente heeft dus niet het economisch claimrecht. Hierdoor komen er bij een eventuele verkoop van het gebouw geen middelen beschikbaar voor de gemeente. Wel zal er na buitengebruikstelling van het gebouw afgerekend moeten worden met de gemeente inzake de investeringen van de gemeente in het schoolgebouw. Het schoolbestuur wil graag een nieuwe school omdat het bestuur en de directie het gebouw verre van geschikt vinden als schoolgebouw. De hoge plafonds, brede gangen, hoge energierekening en hoge onderhoudskosten zijn hieraan debet. In het Beleidsmatig Integraal Huisvestingsplan staat verwoord dat het bestuur en de directie van de Regenboog het huidige schoolgebouw geen aanbeveling vinden om daarin onderwijs te blijven houden. In de Regenboog is buitenschoolse opvang gesitueerd. Deze buitenschoolse opvang wordt georganiseerd door kinderopvangorganisatie Beertje Paddington uit Bedum. 10

11 2.4 Obs Togtemaar (Bedum) De obs Togtemaar is gehuisvest in de kern van Bedum en heeft in het schoolseizoen 2010/ leerlingen. Hiervan zijn acht leerlingen gewichtenleerlingen. Aangezien dit aantal onder de 6% zit wordt de school gekenmerkt als een school zonder gewichtenleerlingen. De huidige bruto vloeroppervlakte is 1867 m 2. De school heeft dertien leslokalen en twee speellokalen. Volgens de huisvestingsverordening onderwijs heeft de school recht op 1689 m 2. Sinds een aantal jaren heeft de school in twee noodlokalen naast de school buitenschoolse opvang. Deze valt onder het beheer van Kids2b. De school is gebouwd in De stichting Marenland vindt dat de school toe is aan een grondige renovatie. Hiertoe is reeds een aanvraag in de VVHO gedaan. De aanvraag is nog in behandeling. De gemeente Bedum is vertegenwoordigd in het overleg- en toezichtorgaan van stichting Marenland. De gemeenteraden dienen goedkeuring te geven aan begrotingen en jaarrekeningen van het bestuur van de stichting, alvorens deze door het bestuur van de stichting Marenland kunnen worden vastgesteld. 2.5 Katholieke Daltonschool Sint Walfridus (Bedum) De Walfridusschool heeft momenteel 136 leerlingen. De school heeft in het schoolseizoen 2010/2011 geen enkele leerling die valt onder de gewichtenregeling. De school heeft vijf leslokalen en een speellokaal. De huidige bruto vloeroppervlakte is 925 m 2. Volgens de Verordening Voorzieningen Huisvesting Onderwijs heeft de school recht op 885 m 2. De Walfridusschool is dit jaar uitgebreid met één leslokaal. Vanaf het jaar 2000 is de school gestaag gegroeid. De groei zette door tot 2008 toen de school 142 leerlingen telde. De afgelopen jaren is het aantal leerlingen weer licht gedaald tot 136 leerlingen. De Katholieke Daltonschool Sint Walfridus is ook een eigendomsschool. Zodra de onderwijskundige functie vervalt, valt het gebouw terug aan de katholieke kerk. De gemeente heeft geen economisch claimrecht. Ook hier geldt dat er na buitengebruikstelling van het gebouw afgerekend moet worden met de gemeente inzake de investeringen van de gemeente in het schoolgebouw. 2.6 Gbs Dr. K. Schilder (Bedum) De Schilderschool telde in oktober leerlingen. De school heeft dit schoolseizoen geen gewichtenleerlingen. De school heeft vijf leslokalen en een speellokaal. Het schoolgebouw is in 2008 geheel gerenoveerd. De huidige bruto vloeroppervlakte is 756 m 2. Volgens de Verordening Voorzieningen Huisvesting Onderwijs heeft de school recht op 668 m 2. De Schilderschool is vorig jaar door de Inspectie van Onderwijs beoordeeld als een zeer zwakke school. Dit jaar is deze kwalificatie door de Inspectie omgebogen naar zwakke school. De school heeft momenteel een interim-directeur. Dit is de directeur van een school van het gereformeerd onderwijs in Winschoten. De inzet is er op gericht om binnen afzienbare tijd veranderingen door te voeren zodat betere kwalificatie volgt. 2.7 Obs R.A. Venhuis (Zuidwolde) In het huidige schoolseizoen heeft de obs R.A. Venhuis 90 leerlingen. De school heeft dit schooljaar drie gewichtenleerlingen. Aangezien dit aantal onder de 6% zit wordt de school gekenmerkt als een school zonder gewichtenleerlingen. De huidige bruto vloeroppervlakte is 717 m 2. Volgens de Verordening Voorzieningen Huisvesting Onderwijs heeft de school recht op 653 m 2. De school heeft vijf leslokalen en géén speellokaal. Naast de school is in 2010 een nieuwe multifunctionele accommodatie met een sportzaal en ruimte voor buitenschoolse opvang gereed 11

12 gekomen. Deze buitenschoolse opvang valt onder het beheer van Kids2B. De sportzaal wordt ook als speelzaal gebruikt voor de jonge leerlingen. De multifunctionele accommodatie is bestemd voor de beide basisscholen en het verenigingsleven in Noord- en Zuidwolde. De obs Venhuis heeft mogelijkheden voor geïntegreerde kindervoorzieningen. Naast de school staat een klein gebouw met een bibliotheek en de peuterspeelzaal. Aangezien het leerlingaantal van de school de laatste jaren is gedaald heeft de school één lokaal vrij. Er worden gesprekken gevoerd met de peuterspeelzaal, Marenland en de school over mogelijke huisvesting van de peuterspeelzaal in het gebouw van de obs Venhuis. Daarnaast is de bibliotheekstichting met de gemeente in gesprek over de toekomst van de bibliotheek in Zuidwolde waarbij meerdere opties worden verkend. Hoewel het aantal leerlingen van deze school de afgelopen jaren is gedaald, zijn er nog 90 leerlingen. Het voortbestaan van de school staat momenteel niet ter discussie. Het bestuur van Marenland heeft de intentie de school in de toekomst te behouden. De samenwerking tussen obs Venhuis en cbs de Akker en de beide schoolbesturen staat sinds enige tijd op een laag pitje. 2.8 Cbs De Akker (Zuidwolde) Cbs De Akker telt dit schoolseizoen 47 leerlingen, waarvan één gewichtenleerling. De huidige bruto vloeroppervlakte is 427 m 2. De school heeft drie leslokalen en één speellokaal. Volgens de Verordening voorzieningen huisvesting onderwijs heeft de school recht op 437 m 2. Voor uitbreiding geldt een drempelwaarde van 55 m 2. Pas wanneer deze drempel overschreden is, ontstaat aanspraak op uitbreiding. De leerlingen van De Akker maken net als de leerlingen van de Venhuisschool gebruik van de nabij gelegen multifunctionele accommodatie. Cbs De Akker is twee jaar geleden een erkende Daltonschool geworden. De Akker heeft dit schoolseizoen een continue rooster ingevoerd. Hierdoor zijn de lestijden veranderd. De leerlingen hebben les tot uur. Van uur tot uur wordt door externen ontwikkelingsarrangementen aan de leerlingen geboden. Bijvoorbeeld schilderen, tuinieren, toneel, muziek en koken. Tevens is er voorschoolse opvang. De school is de laatste jaren gegroeid. Zo zijn er inmiddels al veertien kleuters uit Beijum. Ouders van deze leerlingen geven aan de kleinschalige en persoonlijke aandacht van de Daltonschool te waarderen. Aanvankelijk maakten leerlingen van De Akker geen gebruik van de nieuwe buitenschoolse opvang naar de multifunctionele accommodatie. Tegenwoordig maken wel enkele leerlingen van De Akker gebruik van de buitenschoolse opvang die door Kids2B wordt georganiseerd. 2.9 Cbs De Haven (Onderdendam) CBS De Haven heeft 39 leerlingen in het schoolseizoen 2010/2011. De school heeft dit schoolseizoen geen gewichtenleerlingen. De huidige bruto vloeroppervlakte is 423 m 2. De school heeft drie leslokalen en een speellokaal. Volgens de verordening voorzieningen huisvesting onderwijs heeft de school recht op 397 m 2. De Haven is momenteel door de Inspectie gekwalificeerd als een zwakke school. De directie en leerkrachten spannen zich in om op korte termijn een aantal veranderingen door te voeren waardoor de school deze kwalificatie achter zich laat. De Haven is de kleinste school in de gemeente Bedum. De opheffingsnorm voor scholen in Bedum die onder hetzelfde schoolbestuur vallen is 71 leerlingen. Het schoolbestuur, de ouders van de leerlingen en de dorpsvereniging hebben de wens om de school in Onderdendam te behouden. Dit is mede mogelijk omdat de gemiddelde schoolgrootte van de pc scholen in Bedum hoger is dan de opheffingsnorm. 12

13 Het bestuur van de VCPO Noord, De Haven, Kids2B, de gemeente en de Vereniging Dorpsbelangen in Onderdendam zijn met elkaar in gesprek over de peuterspeelzaal en tussen- en naschoolse opvang. Zowel de directie van De Haven als de directie van Kids2B willen de peuterspeelzaal, die nu nog in het dorpshuis zit, graag onderbrengen in De Haven. Dit komt volgens de directies en het dorp de versterking van het onderwijs en de kwaliteitsverbetering ten goede. Momenteel heeft de peuterspeelzaal in het dorpshuis geen buitenspeelplaats. Ook de gemeente juicht dit initiatief toe, mede in het kader van de wet OKE en de geïntegreerde kindvoorziening. In de Dorpsvisie Onderdendam (mei 2010) was ook verwoord dat de inwoners en de Vereniging Dorpsbelangen Onderdendam behoefte hebben aan een geïntegreerde kindvoorziening van school, kinderopvang (voor- en naschoolse opvang) en peuterspeelzaal onder één dak. Kids2B heeft deze optie onderzocht. Hieruit is naar voren gekomen dat het momenteel voor Kids2B niet haalbaar is om professionele kinderopvang in Onderdendam te realiseren. De omvang van de groep is hiervoor te klein. De directie van De Haven is voornemens op korte termijn een omgevingsvergunning aan te vragen bij de gemeente. Het streven is om in het nieuwe schoolseizoen te kunnen starten met de peuterspeelzaal in De Haven. De directie van de school verkent tevens mogelijkheden om via andere mogelijkheden s middags opvang voor de leerlingen aan te kunnen bieden. 13

14 3 DEMOGRAFISCHE ONTWIKKELINGEN & PROGNOSES LEERLINGAANTALLEN 3.1 Grote demografische verschillen tussen regio s in de provincie Groningen In dit hoofdstuk gaan we in op prognoses voor de bevolking in de provincie Groningen en voor de gemeente Bedum. Daarna gaan we in op prognoses voor het aantal te verwachten leerlingen in het primair onderwijs. Het aantal leerlingen en de gewichtensom is bepalend voor de huisvestingsbehoefte. In de Verordening Voorzieningen Huisvesting Onderwijs gemeente Bedum zijn de formules die de ruimtebehoefte voor de scholen bepalen vastgelegd. De prognose is dat de gehele bevolking in de provincie Groningen tot 2020 nog doorgroeit en daarna met 3,5% afneemt. Er zijn echter grote verschillen tussen de regio s. In de krimpgebieden van de provincie neemt het aantal inwoners nu al sterk af, met gevolgen voor woonsituatie en de leefbaarheid (Sociaal Rapport en de Jeugdmonitor, maart 2011). Kaart 1 Bevolkingsgroei per gemeente , Primos prognose 2009, ABFResearch Voor de gemeente Bedum (het witte vlak) is de prognose stabiel (+/-1%) In de provincie Groningen krimpen met name de gebieden die grenzen aan de Waddenzee en Oost Groningen. In deze gebieden is de bevolking de afgelopen jaren al gedaald. Hier zijn niet alleen minder nieuwe woningen gebouwd, maar ook meer woningen gesloopt. Dit geldt vooral voor de Eemsdelta. De meeste nieuwbouw in de provincie Groningen vindt plaats in Centraal Groningen. De krimpgemeenten ontvangen met ingang van 2011 extra geld uit het gemeentefonds vanwege de introductie van de tijdelijke krimpmaatstaf. Naast een aantal gemeenten in de provincie Groningen, zijn dat gemeenten in Limburg en Zeeland. De gemeente Bedum wordt (vooralsnog) niet beschouwd als krimpgemeente en komt daarom niet in aanmerking voor het extra geld. 14

15 Overigens wordt er bij prognoses voor gewaarschuwd om niet één mogelijke bevolkingsontwikkeling als de ware te beschouwen. Beter is het om meer prognoses te vergelijken en verschillende scenario s uit te werken. Als er bijvoorbeeld op termijn toch veel meer Randstedelingen naar Noord Nederland verhuizen of meer stadjers naar de Ommelanden gaan om te genieten van de rust en de ruimte zal dat gevolgen hebben voor de prognoses. Voor alle provincies wordt tot 2040 een forse toename van het aandeel ouderen verwacht. In alle provincies is sprake van vergrijzing. 3.2 Daling aantal peuters en basisschoolleerlingen in de provincie Groningen De prognose is dat het aantal nul tot vierjarigen in de provincie Groningen tussen 2010 en 2020 afneemt met drie procent. Voor kinderen in de leeftijdsgroep van vier tot en met twaalf jaar, de basisschoolleeftijd, wordt een daling van 14 % verwacht in de periode van 2010 tot (CMO presentatie, november 2010) Volgens de recent uitgekomen Jeugdmonitor (maart 2011) neemt het aantal kinderen in de basisschoolleeftijd in de hele provincie Groningen tot 2025 af met 12%. Voor jongeren tot en met 24 jaar wordt in de periode van 2010 tot 2030 een afname verwacht van circa jongeren. (Sociaal Rapport en Jeugdmonitor Provincie Groningen, 2011) 3.3 Ontwikkeling inwonertal gemeente Bedum laatste jaren In januari 2011 bedraagt het aantal inwoners Het aantal inwoners is het afgelopen jaar licht gestegen. In de jaren daarvoor was de bevolking van de gemeente Bedum iets afgenomen. Deze daling had vooral te maken met een lager geboortetal. Zeven jaar geleden was het aantal inwoners Forse daling aantal baby s en peuters in Bedum in 2010 ten opzichte van 2005 Uit CBS gegevens komt naar voren dat het aantal kinderen van nul tot en met vier jaar in 2010 in vergelijking tot 2005 aanzienlijk is gedaald. In alle gemeenten van de provincie Groningen is het aantal kinderen in deze leeftijdsgroep gedaald. De afname is het grootst in de regio Eemsmond/De Marne/Bedum/Winsum en in de regio Delfzijl/Appingedam/ Loppersum. In beide regio s is sprake van een forse afname van 19%! De regio Eemsmond/De Marne/Bedum en Winsum telde in 2010 bijna 2700 kinderen onder de vier jaar. De kleinste daling doet zich voor in de regio Groningen/Ten Boer/Haren. In deze gemeenten is het aantal kinderen van 0 tot en met vier jaar met vier procent gedaald. 3.5 Prognose voor gemeente Bedum op lange termijn: inwonertal stabiel of daalt licht Voor de toekomst zijn er verschillende prognoses in omloop. De prognose van Primos is dat de bevolking in de gemeente Bedum op de lange termijn, i.c. tot 2025, stabiel blijft, d.w.z. hooguit één procent daalt of één procent stijgt. De gemeente Bedum is gesitueerd tussen gemeenten waarvoor groei wordt verwacht en gemeenten waarvoor krimp wordt verwacht (zie ook bovenstaand kaartje in 3.1). De prognose van PEARL gaat ook uit van een stabilisatie van het totaal aantal inwoners voor de gemeente Bedum rond inwoners. ABFResearch voorspelt echter dat de bevolking in de gemeente Bedum tot 2030 daalt met meer dan inwoners. De prognose van ABF wijkt dus af van die van PEARL en Primos. Het CMO komt bij een vergelijking van meerdere prognoses tot de conclusie dat het het meest waarschijnlijk is dat de gemeente Bedum een vrij stabiele gemeente zal zijn qua bevolkingsaantallen (Jeugdmonitor, 2011). 15

16 Wel zal de bevolking anders zijn samengesteld. Verwacht wordt dat er in 2015 bijna 2800 jongeren in de gemeente Bedum wonen en in 2030 ruim 2200.(Om preciezer te zijn 2793 in 2015 en 2236 in 2020) Volgens deze prognose daalt het aantal jongeren in deze periode met 20 %. (Sociaal rapport en Jeugdmonitor Provincie Groningen 2010, maart 2011) Vergelijken we de prognoses voor Bedum met andere gemeenten dan zien we grote onderlinge verschillen. Zo wordt bijvoorbeeld voor de gemeente Eemsmond een veel grotere daling verwacht, van maar liefst 70%. (De indruk bestaat overigens dat in de gegevens voor Eemsmond geen rekening is gehouden met nieuwe ontwikkelingen in de Eemshaven, terwijl deze toch van invloed zullen zijn op het inwonertal). Voor de gemeente Haren wordt een daling van 12% voorspeld. Alleen de gemeente Groningen zal nog een licht groeien. - t/m - jarigen % verandering ten opzichte 3.6 Leerlingprognose van E&S voor de korte termijn ( ) De officiële leerlingprognoses die de gemeente Bedum gebruikt zijn opgesteld door adviesbureau E&S. De E&S groep gaat (verplicht) uit van de vastgestelde regels uit de Verordening Huisvesting Onderwijs Gemeente Bedum De basis voor een leerlingenprognose is de bevolkingsprognose. De schoolbesturen gebruiken de korte termijnprognoses o.a. voor de personeelsplanning en meerjarenbegroting. E&S heeft begin vorig jaar prognoses voor de korte termijn (van 2011 t/m 2014) en voor de lange termijn, i.c. tot 2028 uitgebracht. (E&S, januari 2010, zie paragraaf 3.7 en bijlage) Volgens de korte termijnprognose van E&S daalt voor zes van de zeven basisscholen het aantal leerlingen. Alleen De Haven komt in deze prognose uit op één leerling meer. De school in Onderdendam blijft klein, maar het aantal leerlingen daalt niet. Het aantal leerlingen neemt volgens E&S zowel in het dorp Bedum als in het dorp Zuidwolde de komende jaren af. De Regenboog en de Togtemaar blijven echter relatief grote basisscholen. De prognose voor de Regenboog is een daling van 334 naar 316 leerlingen in Voor de Togtemaar is de korte termijnprognose een daling van 294 leerlingen naar 280 leerlingen. Beide scholen blijven grote scholen. De Katholieke Daltonschool Sint Walfridus daalt van 131 naar 118 leerlingen. De gbs Dr. K. Schilder daalt van 99 naar 86 leerlingen. De ruimtebehoefte daalt met 65m 2. Voor de obs R.A. Venhuis was de prognose voor de korte termijn een daling 98 naar 89 leerlingen. De ruimtebehoefte daalt volgens E&S met 45m 2. In de praktijk is het aantal leerlingen overigens verder gedaald dan destijds door E&S was voorspeld. De obs Venhuis en de gbs Schilder blijven echter ruim boven de 80 leerlingen uitkomen. De Akker daalt volgens de prognose van E&S van 44 leerlingen in 2011 naar 37 leerlingen in Momenteel heeft De Akker in 2011 echter al 47 leerlingen. Mogelijk zal de daling dus minder groot zijn dan door E&S is voorspeld. Evenals bij andere landelijke gemeenten in de provincie Groningen zien we dat de basisscholen in de kleinere dorpen het zwaarder krijgen dan in het kerndorp. Overigens is dat niet verwonderlijk omdat de nieuwbouw doorgaans gesitueerd wordt in het kerndorp. De situatie is echter aanzienlijk minder ernstig dan in de gemeenten in Oost-Groningen. Dit komt mede door de nabijheid van de stad Groningen. Door toenemende wisselwerking van stad en platteland kiezen meer ouders uit de stad voor hun kinderen voor een school in een dorp. Dat geldt voor de gemeente Bedum met name voor Zuidwolde omdat de afstand tot de noordelijke wijken en met name Beijum niet zo groot is. Overigens betekent het ook dat ouders uit het dorp er soms voor kiezen hun kinderen naar een school in de stad te laten gaan. 16

17 3.7 Leerlingprognose van E&S voor de lange termijn ( ) In onderstaande tabel een van de twee lange termijnprognoses van E&S. De andere is opgenomen in de bijlage en is een prognose waarbij meer rekening is gehouden met groei uit de nieuwbouw. Aangezien de algemene tendens is dat er sprake zal zijn van minder groei dan voorheen werd verwacht, is in onderstaande sobere prognose van E&S voor de lange termijn weergegeven BVO huidig aantal m 2 gebouw cbs de Regenboog 331 ll 306 ll 288 ll 261 ll 262 ll 267 ll m m m m m m 2 obs Togtemaar 291 ll 271 ll 255 ll 232 ll 1664 m m m m ll 236 ll m m 2 St. Walfridus 130 ll 114 ll 107 ll 97 ll 98 ll 99 ll m m m m m m 2 gbs K. Schilder 98 ll 83 ll 78 ll 71 ll 71 ll 72 ll m m m m m m 2 obs R. A. Venhuis 97 ll 86 ll 81 ll 73 ll 74 ll 75 ll m m m m m m 2 cbs De Akker 44 ll 37 ll 35 ll 32 ll 32 ll 32 ll m m m m m m 2 cbs De Haven 44 ll 44 ll 41 ll 38 ll 38 ll 38 ll m m m m m m 2 In de periode tussen 2015 en 2028 daalt het leerlingaantal. Hierbij is de verwachting dat voor een aantal scholen na 2025 het aantal leerlingen weer iets toeneemt. De prognose van E&S is dat de Regenboogschool van 331 leerlingen in 2011 naar 267 leerlingen in 2028 gaat en de Togtemaar van 291 naar 236 leerlingen. Beide scholen blijven relatief groot. Het aantal BVO daalt echter wel aanzienlijk, waardoor er volgens de officiële normen klaslokalen leeg komen te staan. In de praktijk geven scholen overigens altijd een goede bestemming aan lokalen die leeg komen te staan. Deze bieden mogelijkheden om in te spelen op inhoudelijke veranderingen van het onderwijs. De Walfridusschool daalt volgens deze prognose van 130 leerlingen in 2011 naar 99 leerlingen in De Venhuisschool en De Schilderschool komen op ongeveer hetzelfde aantal uit. De prognose van E&S is dat de Venhuisschool in leerlingen heeft en de Schilderschool 72. Daardoor neemt het aantal BVO waar de scholen recht op hebben ook af. Het aantal leerlingen van De Haven daalt op de lange termijn naar 38 en die van De Akker naar

18 Hierbij is waarschijnlijk voor De Akker in deze prognose nog geen rekening gehouden met de recente toename van het aantal, vooral jonge, leerlingen. De omvang van de scholen is klein, maar de scholen blijven boven de huidige opheffingsnorm van 23 leerlingen. Ook komt het gemiddelde van de drie christelijke basisscholen die onder de Vereniging Christelijk Protestants Onderwijs vallen uit op 114 en dat is ruim boven de huidige CFI opheffingsnorm van 71 leerlingen. Het is niet ondenkbaar dat er in de toekomst andere CFI opheffingsnormen zullen zijn voor de gemeenten en de scholen. Het is echter nog niet bekend hoe deze normen er dan uit zullen zien. Naast de E&S prognoses zijn er o.a. de Primosprognoses. Sommige besturen hechten meer waarde aan deze Primosprognoses omdat deze volgens hen de werkelijkheid tot op heden het dichtst hebben benaderd. De Provincie Groningen geeft hiervoor in het rapport over de krimp een nadere uitleg. 3.8 Prognose van Primos: forse daling aantal kinderen in basisschoolleeftijd in gemeente Bedum tot 2030 Eind maart 2011 heeft Primos een nieuwe prognose uitgebracht. In onderstaande tabel staat deze zeer recente prognose van Primos voor de basisscholen. Aantal 4 t/m 11 jaar + 50% 12 jaar Gemeente Bedum in jaar (100 %) (80 %) (66 %) (60 %) (63 %) De prognose is dat het aantal kinderen van 4 t/m 12 jaar in de gemeente Bedum tussen 2010 en 2030 zal afnemen van 1110 naar 702. Dat is een forse daling van 37%. Het aantal kinderen in de basisschoolleeftijd daalt volgens deze prognose zeer sterk. De sterkste daling doet zich voor tussen 2010 en Voor schoolbesturen en de gemeente is het goed om hier rekening mee te houden. Primos voorspelt dat het aantal kinderen in de basisschoolleeftijd tot 2025 steeds daalt. Na 2025 is het dieptepunt voorbij en gaat deze groep weer iets groeien. Zowel Primos als E&S hebben de prognose dat er na 2025 weer sprake zal zijn van een lichte groei van het aantal leerlingen in het primair onderwijs. Voor de jongste kinderen verwacht Primos ook een daling, maar deze is minder fors dan voor leerlingen in de basisschoolleeftijd. Aantal 0 t/m 3 jaar Gemeente Bedum in jaar (100 %) (91 %) (92 %) (99 %) (116 %) Primos voorspelt dat het aantal kinderen van 0 t/m 3 jaar in de gemeente Bedum tussen 2010 en 2015 zal afnemen van 360 naar 327. Dat is een daling van 9%. Vanaf 2015 stijgt het aantal kinderen in deze leeftijdsgroep dan weer licht. In 2025 is het aantal kinderen van 0 t/ 3 jaar bijna even groot als 18

19 in De verwachting van Primos is nu dat het aantal jonge kinderen in Bedum van 0 t/m 3 jaar na 2025 weer toeneemt. Primos heeft geen prognoses per school aangegeven. Daarom kunnen we geen inzicht in de verwachte ontwikkelingen van het aantal leerlingen per school geven. Voor de regio Eemsmond/De Marne/Bedum en Winsum is de prognose van Primos dat er in % minder 0- t/m 4-jarigen wonen in deze regio. In vergelijking tot andere regio s is de daling dus het hoogst. Figuur 1 Prognose %-verandering in 2020 van aantal 0- t/m 4-jarigen t.o.v. heden, per regio Bron: Primos,

20 4 BELEIDSMATIGE ONTWIKKELINGEN 4.1 Onderwijsinhoudelijk Primair zijn de schoolbesturen verantwoordelijk voor onderwijsinhoudelijke ontwikkelingen en niet de gemeente Bedum. De schoolbesturen vormen het bevoegd gezag en hebben een toezichthoudende rol. Zij stellen de kaders vast voor het strategische beleid. Zij nemen beleidsbeslissingen en controleren de uitvoering. De beleidsvoorbereiding en -uitvoering zijn gemandateerd aan de bovenschoolse directies. Zij maken de school- en jaarplannen, waarbij uiteraard de directies en medezeggenschapsorganen worden betrokken. Bij Marenland ondersteunt het onderwijsbureau de bovenschoolse directie en schooldirecteuren. De bovenschoolse directies van de andere schoolbesturen hebben veelal ook ondersteunende medewerkers. Alle gemeenten organiseren via de Lokale Educatieve Agenda (LEA) het overleg met de basisscholen en kindvoorzieningen. De voorzitter van de LEA in Bedum is de portefeuillehouder onderwijs. Daarnaast hebben de gemeente Bedum, De Marne en Winsum het initiatief genomen voor de Regionale Educatieve Agenda, de REA. De gemeenten willen vanuit een gelijkwaardige rol in gesprek blijven met basisscholen en kindvoorzieningen. De agenda wordt door de deelnemers gezamenlijk opgesteld en het voorzitterschap rouleert. De gemeente Bedum, De Marne en Winsum willen gezamenlijk afspraken maken met de schoolbesturen, kindvoorzieningen, de GGD en andere partners. Voorstellen voor de nieuwe Lokale Educatieve Agenda en Regionale Educatieve Agenda (REA) zijn gezamenlijk opgesteld. Mogelijk gaat de gemeente Eemsmond ook deelnemen aan de Regionale Agenda. Binnenkort zal deze rapportage aan de gemeenteraden worden voorgelegd. De belangrijkste thema s betreffen onderwijshuisvesting, het bevorderen van integratie en doorlopende leerlijnen, samenwerking tussen basisscholen, kinderopvang, peuterspeelzalen en buitenschoolse opvang. Ook vindt (verdere) afstemming plaats over de taken en werkwijze van het Centrum voor Jeugd en Gezin en passend onderwijs. Inhoudelijk zal het onderwijs- en jeugdbeleid in de toekomst steeds meer met elkaar verbonden worden. Voor- en vroegschoolse educatie (VVE) en het basisonderwijs worden (meer) op elkaar afgestemd. Het doel is achterstanden eerder te signaleren en geïntegreerde kindvoorzieningen te realiseren. Hiervoor is goede samenwerking van schoolbesturen, peuterspeelzaalwerk, kinderopvang, GGD en maatschappelijk werk belangrijk. Dit vereist dat de deelnemers tijd hebben voor voorbereiding, overleg en afstemming en uitvoering van de afspraken. Voor de gemeente Bedum wordt vanaf augustus 2011 de Wet OKE van kracht. Hierbij is het wettelijk verplicht om VVE aan achterstandsleerlingen aan te bieden. Daarnaast zullen in de nabije toekomst provinciale taken van jeugdzorg naar gemeenten worden gedecentraliseerd. Gemeenten zullen moeten investeren in deze nieuwe taken om aan de wet te kunnen voldoen. 4.2 Kwaliteit van het onderwijs In de kern gaat het om kwalitatief goed onderwijs. Voor kinderen en hun ouders is het belangrijk dat er goed onderwijs wordt gegeven en voor de schoolbesturen, gemeente en samenleving evenzeer. Uit onderzoek komt naar voren dat de kwaliteit van het basisonderwijs voor heel Noord-Nederland minder goed is dan gemiddeld in Nederland. De onderwijskwaliteit is echter de afgelopen jaren in Noord-Nederland wel toegenomen. En er zijn grote regionale verschillen. In de gemeente Bedum zijn momenteel vijf van de zeven basisscholen door de Inspectie van het Onderwijs als voldoende gekwalificeerd. De Inspectie heeft twee scholen als zwak gekwalificeerd. De 20

21 Haven en de gbs K. Schilder blijven onder intensief toezicht staan. Bij beide scholen is echter vooruitgang geconstateerd. De gbs K. Schilder is van de kwalificatie zeer zwak naar zwak gegaan. Volgens de Inspectie is de kwaliteit van het onderwijs verbeterd, maar nog risicovol en zijn er nog tekortkomingen. Er is een nieuwe interim-directeur benoemd die zaken op orde moet krijgen. De Inspectie heeft de conclusie getrokken dat De Haven zich heeft verbeterd ten aanzien van de zorg en begeleiding. De tussentijdse opbrengsten zijn evenals vorig schooljaar voldoende. De opbrengsten aan het einde van de basisschool zijn volgens de Inspectie echter nog onvoldoende. Daarom heeft er nog geen wijziging van het toezichtarrangement plaatsgevonden. Onderwijskwaliteit wordt gemaakt door mensen. Het onderwijzen van combinatieklassen is een vak apart. Indien er aan meer dan twee groepen in een lokaal les moet worden gegeven is het extra moeilijk om te kunnen voldoen aan de kwaliteitseisen. Dat geldt des te meer naarmate de niveaus van de leerlingen meer uiteenlopen. Dit vraagt veel van de didactische en pedagogische vaardigheden van de leerkrachten. Overigens is er in Nederland ook veel kritiek op de aanpak en houding van de Inspectie van het Onderwijs. Veel mensen die werkzaam zijn in het onderwijs vinden dat er tegenwoordig teveel moet worden geregistreerd. Zij vinden dat de Inspectie teveel nadruk legt op rekenen, taal en toetscijfers en te weinig aandacht heeft voor de mensen. Leraren en schoolleiders missen de coach die ze vroeger nog wel in de Inspectie hadden. Ook is er kritiek op de Inspectie omdat de criteria waarop wordt getoetst in de loop der jaren nogal eens zijn veranderd. Dit maakt het voor schoolbesturen, directies en leerkrachten niet gemakkelijker. De Inspectie wijst echter de kritiek op de strenge handhaving van de hand. De opdracht van de Inspectie is er op toe te zien dat zo weinig mogelijk kinderen slecht onderwijs krijgen. En als scholen onverhoopt toch zwak zijn moet dat zo kort mogelijk het geval zijn. In de nieuwe Wet op het Onderwijstoezicht worden gesprekken, brieven en het publiceren van gegevens als handhavingsinstrumenten gebruikt. Daarnaast is het plan om ook financiële sancties op te leggen aan scholen die niet voldoen aan de eisen. Hierbij is aangegeven dat het Bestuur en de schoolleiding verantwoordelijk zijn voor de kwaliteit van het onderwijs en niet de overheid of inspectie (R. Gerrits, 25 maart 2011). Eind maart 2011 heeft de Tweede Kamer de nieuwe Wet op het Onderwijstoezicht behandeld. De Wet moet nog naar de Eerste Kamer. De scholen streven ernaar hun leerlingen zo goed mogelijk voor te bereiden op het vervolgonderwijs dat het best bij de leerlingen past. Uit gegevens van Marenland kan worden afgeleid dat er aanzienlijk meer leerlingen naar HAVO/VWO zijn gegaan dan het landelijk gemiddelde. (Voor de andere scholen waren geen uitstroomgegevens via de sites in te zien). Daarnaast zijn er uitstekende scholen in de regio voor VMBO en praktijkonderwijs. Uit een enquête van CMO Groningen onder ouders van basisschoolleerlingen is onlangs naar voren gekomen dat ouders voor de keuze van de basisschool de kwaliteit van het onderwijs het belangrijkste vinden. Uit een onderzoek waar kon worden gescoord op meer dan dertig aspecten is de top 5 voor de keuze van de basisschool: 1) Kwaliteit van het onderwijs 2) School dichtbij huis 3) Leerkrachten gaan prettig om met de leerlingen 4) Levensbeschouwelijke achtergrond 5) Aandacht voor kinderen met speciale begeleiding (CMO, 2010) Een ander aspect met betrekking tot de kwaliteit van het onderwijs betreft het binnenklimaat van scholen. De laatste jaren is hier veel aandacht voor. Ook de gemeente Bedum heeft zich samen met de schoolbesturen sterk gemaakt voor de subsidieregeling Verbetering Binnenklimaat Scholen. Door gezamenlijke inspanning en cofinanciering zijn hiervoor ook middelen van het Ministerie van OC&W verkregen. Alle scholen krijgen in elk lokaal een CO2meter waardoor in één oogopslag te zien is wanneer geventileerd moet worden. En dat is nodig want uit eerder onderzoek van de GGD is naar voren 21