Sociale beperking. Autisme en andere beperkingen. Ilse de Koning
|
|
- Mirthe de Groot
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Sociale beperking Autisme en andere beperkingen Ilse de Koning
2 Voorwoord 4 Onderbouw Kennismaken met Ilse 6 Tikkertje 7 Samen spelen 8 Oog voor detail 9 Memory 10 Nog een aantal spelletjes 11 Middenbouw Kennismaken met Ilse 13 Tikkertje 14 Raad mijn emotie 15 Ik ga op reis 16 Schoolfotograaf 17 Bovenbouw Kennismaken met Ilse 19 Raad mijn emotie 20 Expertgroepjes 21 Reclame maken 22 Schoolfotograaf 23 Geheugenspelletjes 24 2
3 Tips en ideeën Tips en ideeën 26 Bijlagen Foto Ilse 28 Verhaal Ilse 29 Geheugenspelletjes onderbouw 30 Het wonderbaarlijke voorval met de hond in de nacht 34 Internetsites expertgroepjes 36 3
4 Voorwoord Dit is de lessenserie over sociale beperking. Deze lessen zijn vooral gericht op autisme en in de bovenbouw gaan de kinderen zich verdiepen in een aantal verschillende vormen van autisme. De lessen zijn ingedeeld in onderbouw, middenbouw en bovenbouw. U kunt natuurlijk altijd lessen gebruiken die in eerste instantie niet voor uw bouw bedoeld zijn, maar die wel leuk zijn voor de kinderen in uw klas. Bij het hoofdstuk tips en ideeën kunt u nog extra lesideeën vinden die u verder kunt gebruiken tijdens deze dag. Er is bij deze beperking bewust geen bijbelverhaal genoemd, omdat er geen directe link is te vinden tussen een verhaal in de bijbel en deze beperking. Wij wensen u veel succes en plezier toe bij het uitvoeren van deze lessen! 4
5 Onderbouw 5
6 Doel De kinderen krijgen een indruk van het leven van iemand met autisme en gaan hierover nadenken. Werkvorm Kringgesprek Materiaal - Foto Ilse (bijlage) - Verhaal Ilse (bijlage) Tijd ± 20 minuten Kennismaken met Ilse Inleiding De kinderen gaan kennismaken met Ilse. Bekijk samen met de kinderen de foto van Ilse. Wat zie je? Kern Lees het verhaaltje over Ilse voor en praat hier met de kinderen over door. Wat zal voor Ilse lastig zijn in de klas? Hoe zal het gaan met spelen? Tegen welke problemen kan Ilse aanlopen? Zoek voor deze knelpunten samen met de kinderen oplossingen. Kennen de kinderen ook andere kinderen met autisme? Afsluiting Vat samen wat de kinderen in het gesprek hebben ontdekt. Vertel de kinderen dat het vandaag over autisme gaat, maar dat er nog meer sociale beperkingen zijn. Sommige kinderen vinden het moeilijk om met andere kinderen contact te maken en om samen te spelen met kinderen. Ga hier kort op in. 6
7 Tikkertje Doel Kinderen laten ervaren hoe het is om met autisme te leven. Door de voortdurende verandering van regels voelen de kinderen hoe frustrerend dat kan zijn. Tijd 0,5 uur Materiaal Geen verdere materialen nodig. Inleiding Speel een spel met de kinderen. Denk bijvoorbeeld aan een tikspel waaraan je steeds een andere regel toevoegt of weglaat. Bijvoorbeeld:op een bepaalde plek ben je vrij, maar dan ineens niet meer; als je getikt bent moet je langs de kant gaan zitten, een paar minuten later moet je als je getikt bent op de grond gaan zitten etc. Kern Leg het spel uit, maar vertel niet dat de regels gaan veranderen en laat de kinderen het dan een paar minuten spelen. Verander na een paar minuten een regel, na een paar minuten weer een verandering en zo ga je een tijdje door. Als je merkt dat de kinderen gefrustreerd raken, ga je nog een paar minuutjes door en dan leg je het spel stil. Afsluiting Praat met de kinderen over het spel. Vraag de kinderen hoe ze het vonden, of het leuk was en wat er lastig was. Haak vooral in op het steeds veranderen van de regels. Vertel de kinderen dat het in het hoofd van een kind met autisme soms ook zo kan gaan. In het dagelijkse leven veranderen er elke keer dingen, die voor ons misschien heel klein lijken. Maar kinderen met autisme zien dat als hele grote veranderingen en ze vinden het heel moeilijk vinden om ermee om te gaan. 7
8 Samen spelen Doel - De kinderen laten ervaren dat het moeilijk is als duidelijkheid ontbreekt in een omgeving. - De kinderen leren zich aanpassen aan een omgeving, die anders is dan normaal. Tijd 0,5 uur Materiaal Leeg speellokaal. Inleiding We gaan spelen in het speellokaal. Vertel de kinderen dat het een beetje anders gaat dan normaal. Er staan geen toestellen in het speellokaal en de kinderen moeten zelf uitzoeken wat ze gaan doen. De opdracht is wel dat ze in vijf groepjes spelletjes moeten gaan doen. De kinderen moeten dus zelf overleggen in hun groepje welk spelletje ze gaan doen en wat ze daarvoor nodig hebben. Kern Ga met de kinderen naar het speellokaal en laat ze aan het werk gaan. Probeer zo min mogelijk aanwijzingen te geven aan de kinderen, ze moeten het zo veel mogelijk zelf oplossen. Laat ze zo een minuut of twintig bezig en ga daarna weer terug naar de klas Afsluiting Vraag de kinderen naar hun bevindingen. Laat ze vooral ingaan op het samen overleggen: is dat lastig. Hoe heb je het overleggen gedaan en gebeurden er ook wel dingen die niet naar je zin waren? Hoe los je dat op? Etc. Vertel hierbij dat het voor kinderen met autisme heel moeilijk is om contact te maken. Wat er voor zorgt dat overleggen ook lastig is. 8
9 Doel De kinderen leren de kwaliteiten van kinderen met autisme kennen. Tijd 0,5 uur Materiaal Een tiental voorwerpen voor middenin de kring. Oog voor detail Inleiding Vraag de kinderen wat ze nog weten van autisme. Vertel dan dat kinderen met autisme ook heel veel talenten hebben. Kinderen met autisme hebben oog voor detail. Kern De kinderen gaan een spel spelen. Er liggen een tiental voorwerpen in de kring. Deze liggen op een bepaalde manier. Een van de kinderen gaat op de gang. De andere kinderen veranderen iets in de opstelling van de voorwerpen. Dit kan zijn door een voorwerp weg te halen, of door iets om te wisselen. Het kind dat op de gang staat wordt weer teruggehaald en moet raden wat er veranderd is. De andere kinderen tellen ondertussen zachtjes af van tien naar nul. Binnen deze tijd moet het kind het raden. Als het kind het geraden heeft, begint het spelletje weer opnieuw. Afsluiting Praat kort na over het spelletje: was het moeilijk? Benadruk nog een keer dat kinderen met autisme dit heel goed kunnen, dat ze een heel goed oog voor detail hebben. 9
10 Doel De kinderen leren dat kinderen met autisme juist heel veel talenten hebben. Tijd 0,5 uur Materiaal Een aantal memory spelen. Memory Inleiding Vertel de kinderen dat, naast het oog voor detail, ook een goed geheugen een talent is van kinderen met autisme. Ze zijn heel goed in het onthouden van dingen. Kern Laat de kinderen in groepjes memory spelen. Zo zijn ze bezig met het onthouden van dingen. Het zou zelfs een soort kleine competitie kunnen worden: wie is het best in memory. Afsluiting Praat even na met de kinderen over het spelen van memory. Was het moeilijk? Hoe kun je het spelletje het beste spelen? Benadruk nog een keer dan kinderen met autisme vaak heel goed zijn in het onthouden van dingen. Soms kunnen ze zelfs dingen onthouden als ze het nog maar één keer gezien hebben. 10
11 Nog een aantal spelletjes Nog een aantal spelletjes om met de kinderen te doen - Geef een aantal puzzels die ze kunnen maken (zie bijlage). Antwoorden bij Wie hoort er in het rijtje niet thuis? Bij A. de kip hoort er niet bij, omdat deze als enige 2 poten heeft. Bij B. de hond hoort er niet bij, omdat dat een dier is wat mensen ook in huis hebben - Zet een voorwerp in de kring. Bijvoorbeeld een snoeptrommel met verschillende kleuren. Laat een van de kinderen de ogen dicht doen. De andere kinderen mogen vragen stellen over het voorwerp: welke kleuren heeft het voorwerp? Zit er een deksel op? Welke vorm heeft het voorwerp? etc. Het kind dat de antwoorden moet geven, moet het voorwerp dus eerst goed bestuderen. Doe dit zo een aantal keer met verschillende voorwerpen. 11
12 Middenbouw 12
13 Kennismaken met Ilse Doel De kinderen krijgen een indruk van het leven van iemand met autisme en gaan hierover nadenken. Werkvorm Kringgesprek Materiaal - Foto Ilse (bijlage) - Verhaal Ilse (bijlage) Tijd ± 20 minuten Inleiding De kinderen gaan kennismaken met Ilse. Bekijk samen met de kinderen de foto van Ilse. Wat zie je? Kern Lees het verhaaltje over Ilse voor en praat hier met de kinderen over door. Wat zal voor Ilse lastig zijn in de klas? Hoe zal het gaan met spelen? Tegen welke problemen kan Ilse aanlopen? Zoek voor deze knelpunten samen met de kinderen oplossingen. Kennen de kinderen ook andere kinderen met autisme? Afsluiting Vat samen wat de kinderen in het gesprek hebben ontdekt. Vertel de kinderen dat het vandaag over autisme gaat, maar dat er nog meer sociale beperkingen zijn. Sommige kinderen vinden het moeilijk om met andere kinderen contact te maken en om samen te spelen met kinderen. Ga hier kort op in. 13
14 Tikkertje Doel Kinderen laten ervaren hoe het is om met autisme te leven. Door de voortdurende verandering van regels voelen de kinderen hoe frustrerend dat kan zijn. Tijd 1 uur Materiaal Geen verdere materialen nodig. Inleiding Speel een spel met de kinderen. Denk bijvoorbeeld aan een tikspel waaraan je steeds een regel toevoegt of weglaat. Bijvoorbeeld: op een bepaalde plek ben je vrij, maar dan ineens niet meer; als je getikt bent moet je langs de kant gaan zitten, een paar minuten later moet je als je getikt bent op de grond gaan zitten etc. Leg het spel uit en laat de kinderen het dan een paar minuten spelen. Verander na een paar minuten een regel, na een paar minuten weer een verandering en zo ga je een tijdje door. Als je merkt dat de kinderen gefrustreerd raken, ga je nog een paar minuutjes door en dan leg je het spel stil. Kern Vraag de kinderen hoe ze het spel vonden, wat vonden ze leuk en wat niet leuk. Als ze vertellen over de verandering van de regels, haak daar dan op in. Probeer de kinderen te laten vertellen hoe ze dat vonden en hoe ze zich op dat moment voelden. Vraag of de kinderen zelf ook iemand kennen die autisme heeft. Misschien is er wel iemand in de familie of omgeving van de kinderen. Praat over de verschillen met deze kinderen, maar vooral ook over de overeenkomsten die er zijn. Afsluiting Vertel de kinderen dat we vandaag vooral gaan kijken naar de talenten die kinderen met autisme hebben. Een paar voorbeelden hiervan zijn: - Oog voor detail - Goed zijn in dingen onthouden - Beleefd zijn - Computers weer aan de praat krijgen - Een schematische weergave goed snappen 14
15 Raad mijn emotie Doel Kinderen laten zien dat het niet altijd gemakkelijk is om aan iemands gezicht af te lezen welke emotie hij/zij toont. Tijd 30 minuten Materiaal Geen verdere materialen. Inleiding Leg de kinderen uit dat kinderen met autisme het moeilijk vinden om een emotie af te lezen van een gezicht. Daarom snappen ze ook niet hoe sommige dingen bedoeld worden en kunnen ze het daarom verkeerd begrijpen. Bedenk samen met de kinderen welke emoties er allemaal zijn en schrijf die op het bord. Kern De kinderen gaan in tweetallen aan het werk. De een neemt een emotie in gedachten. Ze mogen deze emotie alleen met hun gezichtsuitdrukking uitbeelden. Er mag niet bij gepraat worden. De ander moet raden welke emotie wordt uitgebeeld. Zo wordt dat afgewisseld. Afsluiting Vraag de kinderen of het moeilijk was en wat er dan zo moeilijk aan was. Of was het juist heel gemakkelijk om een emotie alleen maar te zien aan een gezicht. Welke emoties waren gemakkelijk en welke waren moeilijker? 15
16 Ik ga op reis Doel De kinderen leren dat kinderen met autisme juist heel veel talenten hebben. Tijd 30 minuten Materiaal Geen verdere benodigdheden. Inleiding Nog een activiteit om het geheugen te testen is Ik ga op reis en ik neem mee. Laat de kinderen in een kring zitten en vertel het volgende. Ik wil graag op vakantie, maar ik vind het altijd zo moeilijk om te bedenken wat ik allemaal mee moet nemen. Ik ben zo bang dat ik van alles vergeet. Willen jullie me helpen bedenken wat ik allemaal mee moet nemen als ik op vakantie ga? Kern Een kind begint met de volgende openingszin die zich telkens herhaalt: ik ga op vakantie en ik neem mee... een tandenborstel. Het volgende kind herhaalt de zin van de voorganger en plakt er een eigen voorwerp aan vast, bijvoorbeeld: ik ga op vakantie en ik neem mee... een tandenborstel en een koffer. Het spel gaat door tot een speler een fout maakt. Begin dan opnieuw of geef de beurt door aan de volgende speler. Afsluiting Als het spel een aantal keer gespeeld is, vraag de kinderen dan of het moeilijk was om alles te onthouden. Vertel dat kinderen met autisme vaak goed zijn in dingen onthouden. Daarom zouden zij dit spel goed kunnen spelen. 16
17 Schoolfotograaf Doel van de les De kinderen leren de kwaliteiten kennen van kinderen met autisme. Tijd 0,5 uur Materiaal Geen verdere materialen nodig. Inleiding De kinderen gaan een spel spelen, de schoolfotograaf. Vertel het volgende. Vandaag is een van jullie de schoolfotograaf. Hij/zij komt een groepsfoto maken. Eerst zorgt hij/zij ervoor dat de hele groep op een rijtje staat. Als dat klaar is, komt de fotograaf er ineens achter dat hij zijn fototoestel vergeten is, de sufferd. Die moet hij dus even gaan ophalen, op de gang. Ondertussen zijn wij heel ondeugend, want een van de kinderen verstopt zich achter de groep. De fotograaf komt weer terug op het teken van de juf/meester. De kinderen tellen dan zachtjes af van tien naar nul. In die tijd moet de fotograaf raden wie zich achter de groep heeft verstopt. Kern Ga het spel spelen met de kinderen. Zorg ervoor dat de kinderen dicht op elkaar staan, zodat een ander kind zich goed achter de groep kan verstoppen. Het spel kan ook nog moeilijker gemaakt worden door kinderen van plek te laten verwisselen. Het is zelfs mogelijk om als grap een keer niemand te verstoppen. Afsluiting Praat met de kinderen na over het spel. Was het leuk? Vonden jullie het moeilijk, wat maakte het zo moeilijk? Etc. Benadruk nog een keer dat oog voor detail een van de talenten is van kinderen met autisme. 17
18 Bovenbouw 18
19 Kennismaken met Ilse Doel De kinderen krijgen een indruk van het leven van iemand met autisme en gaan hierover nadenken. Werkvorm Kringgesprek Materiaal - Foto Ilse (bijlage) - Verhaal Ilse (bijlage) Tijd ± 20 minuten Inleiding De kinderen gaan kennismaken met Ilse. Bekijk samen met de kinderen de foto van Ilse. Wat zou er met haar aan de hand kunnen zijn? Kern Lees het verhaaltje over Ilse voor en praat hier met de kinderen over door. Wat zal voor Ilse lastig zijn in de klas? Hoe zal het gaan met spelen? Tegen welke problemen kan Ilse aanlopen? Zoek voor deze knelpunten samen met de kinderen oplossingen. Kennen de kinderen ook andere kinderen met autisme? Afsluiting Vat samen wat de kinderen in het gesprek hebben ontdekt. Vertel de kinderen dat het vandaag over autisme gaat, maar dat er nog meer sociale beperkingen zijn. Sommige kinderen vinden het moeilijk om met andere kinderen contact te maken en om samen te spelen met kinderen. Ga hier kort op in. 19
20 Raad mijn emotie Doel Kinderen laten zien dat het niet altijd gemakkelijk is om aan iemands gezicht af te lezen welke emotie hij/zij toont. Tijd 30 minuten Materiaal Fragment uit het boek Het wonderbaarlijke voorval met de hond in de nacht (zie bijlage). 1 Inleiding Geef de kinderen het fragment uit het boek. Vertel dat het boek gaat over Christopher. Hij heeft het syndroom van Asperger, een vorm van autisme. Lees samen met de kinderen het fragment. Kern De kinderen gaan in tweetallen aan het werk. De een neemt een emotie in gedachten. Ze mogen deze emotie alleen met hun gezichtsuitdrukking uitbeelden. Er mag niet bij gepraat worden. De ander moet raden welke emotie wordt uitgebeeld. Zo wordt dat afgewisseld. Afsluiting Vraag de kinderen of het moeilijk was en wat er dan zo moeilijk aan was. Of was het juist heel gemakkelijk om een emotie alleen maar te zien aan een gezicht. Welke emoties waren gemakkelijk en welke waren moeilijker? 1 Van dit boek bestaan twee versies. In de jeugdversie zijn scheldwoorden en vloeken weggehaald. Deze versie kunt u gebruiken als u nog meer uit dit boek wilt gebruiken. In de fragmenten in de bijlage staan geen vloeken of scheldwoorden. 20
21 Expertgroepjes Doel De kinderen leren dat er veel verschillende soorten zijn binnen het autistisch spectrum. Tijd 1 uur Materiaal - Een aantal computers - Voor ieder groepje een A2 papier Inleiding Leg de kinderen uit dat er verschillende soorten in het autisme zijn. De kinderen gaan door middel van expertgroepjes deze beperkingen onderzoeken. Verdeel de klas in zes groepen. Er zijn twee groepen die aan hetzelfde onderwerp werken. Ieder groepje krijgt de opdracht om een beperking te onderzoeken: - PDD-NOS - Asperger - MCDD / autistische stoornis (klassiek autisme) Kern Leg de kinderen de werkvorm expertgroepjes uit. Ze moeten de beperking die zij toegewezen hebben gekregen onderzoeken en na een half uur presenteren aan de rest van de groep. Deze presentatie kunnen ze doen aan de hand van de muurkrant die ze maken over de beperking. Dit kunnen ze doen met artikelen en plaatjes van internet, of door zelf dingen erbij te schrijven. Geef de kinderen wel duidelijke richtlijnen voor het zoeken op internet. In de bijlage staan al een aantal internetsites die de kinderen kunnen gebruiken. Afsluiting De kinderen presenteren hun muurkrant aan elkaar. Het is belangrijk dat ze in duidelijke, begrijpelijke taal uitleggen wat de beperking inhoudt. De andere kinderen luisteren naar de uitleg. 21
22 Reclame maken Doel De kinderen laten nadenken over de moeilijkheden waar kinderen met autisme tegenaan kunnen lopen en de kinderen daar een oplossing voor laten verzinnen. Tijd 1,5 uur Materiaal Geen extra materialen nodig. Inleiding Kijk nog even kort terug op de vorige les. Wat is autisme en wat is voor deze kinderen lastig? Bespreek dit kort met de kinderen en maak met de kinderen een woordweb over autisme. Kern We hebben nu uitgebreid besproken wat het is om autisme te hebben. Nu is het de bedoeling dat de kinderen gaan bedenken hoe we het voor de kinderen met autisme makkelijker kunnen maken op school. Laat de kinderen in groepjes van vier inventariseren wat er lastig zou kunnen zijn voor kinderen met autisme op school, bijvoorbeeld in de klas, met gym of op het schoolplein. De kinderen krijgen hiervoor vijftien minuten de tijd. Ze moeten dit opschrijven in een woordweb. Nadat dit besproken is in de klas, gaan de kinderen oplossingen bedenken om die problemen op te lossen. Er wordt eerst een top vijf gemaakt (ervan uitgaande dat er vijf groepjes zijn, als er meer groepjes zijn wordt de top langer). Deze onderwerpen worden uitgewerkt. Ieder groepje neemt een probleem voor zijn rekening en gaat hier een oplossing voor verzinnen. Deze oplossing presenteren ze in de vorm van een reclame spotje. Afsluiting De groepjes laten hun reclame zien. De rest van de klas kijkt goed en kijkt of het realistisch is, of het echt helpt en wat ze er van vinden. Aan het eind van de les wordt de beste oplossing gekozen. 22
23 Schoolfotograaf Doel van de les De kinderen leren de kwaliteiten kennen van kinderen met autisme. Tijd 0,5 uur Materiaal Geen verdere materialen nodig. Inleiding De kinderen gaan een spel spelen, de schoolfotograaf. Vertel het volgende. Vandaag is een van jullie de schoolfotograaf. Hij/zij komt een groepsfoto maken. Eerst zorgt hij/zij ervoor dat de hele groep op een rijtje staat. Als dat klaar is, komt de fotograaf er ineens achter dat hij zijn fototoestel vergeten is, de sufferd. Die moet hij dus even gaan ophalen, op de gang. Ondertussen zijn wij heel ondeugend, want een van de kinderen verstopt zich achter de groep. De fotograaf komt weer terug op het teken van de juf/meester. De kinderen tellen dan zachtjes af van tien naar nul. In die tijd moet de fotograaf raden wie zich achter de groep heeft verstopt. Kern Ga het spel spelen met de kinderen. Zorg ervoor dat de kinderen dicht op elkaar staan, zodat een ander kind zich goed achter de groep kan verstoppen. Het spel kan ook nog moeilijker gemaakt worden door kinderen van plek te laten verwisselen. Het is zelfs mogelijk om als grap een keer niemand te verstoppen. Afsluiting Praat met de kinderen na over het spel. Was het leuk? Vonden jullie het moeilijk, wat maakte het zo moeilijk? Etc. Benadruk nog een keer dat oog voor detail een van de talenten is van kinderen met autisme. 23
24 Geheugen Kinderen met autisme zijn ook erg goed in dingen onthouden. Speel daarom een aantal geheugenspelletjes met de kinderen: - Het langste getal De kinderen gaan achter hun stoel staan. Laat ze om de beurt een getal nazeggen. Begin met ieder kind een getal voor te leggen van vijf cijfers, bijvoorbeeld Degene die het goed nazegt, mag blijven staan. Een fout antwoord betekent dat het kind moet gaan zitten. De tweede ronde wordt gespeeld met de kinderen die nog staan. Noem nu een getal van zes cijfers. De derde ronde getallen van zeven cijfers. Ga door tot er nog maar één kind overblijft. - Welke voorwerpen heb je gezien? Leg vooraf een aantal voorwerpen door elkaar op de grond. Leg daar een doek over. Geef dan de opdracht: Je mag zo meteen dertig tellen kijken. Schrijf vervolgens zoveel mogelijk voorwerpen op die je hebt gezien. Een variant: leg tien voorwerpen neer. De kinderen bekijken ze. Daarna sluiten ze de ogen. Je neemt een van de voorwerpen weg. Welk voorwerp is weg? Bespreek aan het eind van de spelletjes met de kinderen hoe het ging. Was het moeilijk of juist niet? Wat vond je dan moeilijk, of waarom vond je het gemakkelijk? Benoem ook dat kinderen met autisme een goed geheugen hebben. Dit is één van hun talenten. 24
25 Tips en ideeën 25
26 Een orkest zonder dirigent Dit is een beschrijving van de gebeurtenissen in het hoofd van een kind met autisme in sommige situaties. Dan lijkt het op een orkest zonder dirigent, een chaos. - Laat de kinderen eens een tijdje, zonder aankondiging, alleen in de klas. Vertel niet wat de bedoeling is en laat de kinderen alleen. Kom na tien à vijftien minuten weer terug in de klas en praat met de kinderen over de situatie van net. - Deel muziekinstrumentjes uit in de klas zonder te vertellen wat er gedaan moet worden. Wacht een aantal minuten en leg daarna de klas stil. Blik terug op wat er gebeurde in de klas en vraag waarom de kinderen geluid gingen maken. Laat duidelijk naar voren komen dat dit komt omdat ze geen duidelijkheid hebben en niet weten wat ze moeten doen. Daardoor komt er onrust en dat is ook precies wat er gebeurt bij kinderen met autisme. Andere ideeën - Werk met pictogrammen, hang een dagprogramma op het bord. Er zijn een aantal voorbeelden bijgevoegd, voor meer pictogrammen kunt u kijken op: 26
27 Bijlagen 27
28 Ilse de Koning 28
29 Verhaal Ilse Wij zijn geen vriénden, wij zijn béste vrienden, zeggen Ilse de Koning en Quinten Bikker. We spelen met knuffels, met lego en met de hond, hè Chief, geef me een kus, lacht Ilse terwijl ze haar hond knufelt. We klimmen samen ook in bomen, ik ben boomklimspecialist. Ilse heeft een vorm van autisme, waardoor ze het moeilijk vindt om contact te maken met andere mensen. Ze heeft ook ADHD, ze is erg druk. Op mijn nieuwe school zijn ále kinderen druk, ze reageren hetzelfde als ik. Ik mis de oude school niet hoor, aleen juf Tirza een beetje. En op dinsdagmiddag gaan we altijd even naar De Triangel om speelafspraakjes te maken. Met Quinten maak ik geen afspraken, hij komt bijna elke dag even langsfietsen. Hij verrast me vaak! 29
30 Geheugenspelletjes Hoeveel appels zijn er verstopt in dit plaatje? 30
31 Lesmateriaal Joost heeft van alles meegenomen naar het strand. Wat had hij beter thuis kunnen laten? Omcirkel dat en kleur de rest. 31
32 Lesmateriaal Zoek de 8 verschillen, daarna kun je de tekening nog mooi inkleuren. 32
33 Lesmateriaal Hoe komt de beer bij de honing? Wie hoort er in het rijtje niet thuis? A. B. 33
34 Lesmateriaal 34
35 Lesmateriaal 35
36 Lesmateriaal Voorbeelden van internetsites voor de expertgroepjes PDD-NOS Asperger MCDD ODD 36
2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S
2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de
Nadere informatieHANDLEIDING TALENTENQUIZ
HANDLEIDING TALENTENQUIZ STAPPENPLAN TALENTENQUIZ 1. Download alle nodige bestanden van de talentenquiz kleur bekennen met kinderen op de studentenpagina bij de pagina voor de coördinator bedenk & doe
Nadere informatieDe kinderen zitten in een hoefijzeropstelling, omdat er iets gaan gebeuren vooraan in de klas. Iedereen moet dat goed kunnen zien.
Foto s uitbeelden 1 Doel: de leerlingen kunnen een eenvoudige handeling uitbeelden in houding en mimiek Benodigdheden: een fototoestel De kinderen zitten in een hoefijzeropstelling, omdat er iets gaan
Nadere informatieeigen woonplaats Oorlog: geschiedenis in de geschiedenis monumenten hebben te maken met oorlogen? Welke oorlogen
geschiedenis Oorlog: geschiedenis in de eigen woonplaats Omschrijving van de opdracht: Wat doe je als leerkracht? Introductie Thema: Oorlog: geschiedenis in de eigen woonplaats Introduceren thema Oorlog:
Nadere informatieNationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld
Nationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld Groep 8 Les 1. Boeven in beeld Les 1. Boeven in beeld Nationaal Gevangenismuseum Groep 8 120 minuten Samenvatting van de les De les begint met een klassikaal
Nadere informatieCultuureducatie met Kwaliteit
Cultuureducatie met Kwaliteit Doorlopende leerlijn theater Groep 3 Lessenreeks basis Deze leerlijn is ontwikkeld door CKC & partners. Mijn lichaam Informatie over Mijn lichaam Groep 3, lessenreeks basis,
Nadere informatieWe hebben allemaal wat! Lespakket over het leven met een beperking voor het voortgezet onderwijs
We hebben allemaal wat! Lespakket over het leven met een beperking voor het voortgezet onderwijs Voorwoord 4 Lichamelijke beperking Bijbelverhaal Vrienden en de verlamde 6 Kennismaken met Chris 8 Bewegen
Nadere informatieWerkblad. LES 9: Ouders. GROEP 5-6. Bijlage 1. Rood actief inspannen/ sporten. Oranje middelmatig inspannen.
Werkblad Bijlage 1 Rood actief inspannen/ sporten Oranje middelmatig inspannen Rust Werkblad, vervolg Bijlage 2 Deze pagina zal vaker uitgeprint moeten worden om een beweegdagboek voor de hele week te
Nadere informatiegevoelens (2) De les Inhoud Doel Materiaal Tip 52 GROEP 8
Les 15 Problemen en gevoelens (2) Inhoud In deze les herhalen de leerlingen de eerste drie stappen van het probleemoplossen: rustig worden en nadenken, vaststellen wat het probleem is en hoe ze zich voelen
Nadere informatieDeze opdracht doe je met een maatje. Vertel aan elkaar wat je hebt onthouden van de tekst. Gebruik de woorden: Wie? Wat? Welke? Waar? Wanneer? Hoe?
Vertel aan elkaar wat je hebt onthouden van de tekst. Gebruik de woorden: Wie? Wat? Welke? Waar? Wanneer? Hoe? Deze opdracht doe je alleen, in tweetallen of in een Maak een woordveld bij de tekst. Je mag
Nadere informatieAll content dramamethode dramaland copyright:
Titel: Een dag uit het leven van. Groep: 6 Werkvorm(en): Hoorspel. Activiteit: De kinderen verzinnen een hoorspel n.a.v. een zelf gekozen rol en presenteren dat aan elkaar. Benodigdheden: voor iedere werkgroep
Nadere informatieMuseum De Buitenplaats Kijken is een kunst
Museum De Buitenplaats Kijken is een kunst Groep 5 Les 1 Ik en mijn selfie Les 1 Ik en mijn selfie Samenvatting van de les De kinderen kijken naar een selectie portretten waaronder selfies. Ze analyseren
Nadere informatieLesideeën beroepenkaarten WERKEND NEDERLANDS
Lesideeën beroepenkaarten WERKEND NEDERLANDS Lesidee: Wat is weg? Speel dit spel met een klein groepje. Leg steeds vijf tot acht kaarten open op tafel. Geef de cursisten even de tijd om alle foto s in
Nadere informatieEenzaam. De les. Inhoud. Doel. Materiaal. Belangrijk. les
8 Inhoud 1 Eenzaam De Soms ben je alleen en vind je dat fijn. Als alleen zijn niet prettig aanvoelt, als je niet in je eentje wilt zijn, dan voel je je eenzaam. In deze leren de leerlingen het verschil
Nadere informatieM i. deborah van de leijgraaf
M i deborah van de leijgraaf Ik ga logeren! Thema : Familie Leeftijd : 2+ 3+ 2-4 jaar Ontwikkelingsgebied : Sociaal emotioneel Soort activiteit : Rollenspel Samen Emoties Duur :
Nadere informatieLES: Wie van de drie?
LES: Wie van de drie? DOEL getallen herkennen uit de tafels van 2 en 5; bewust worden dat de getallen uit de tafel van 2 allemaal even zijn; bewust worden dat de getallen uit de tafel van 5 allemaal eindigen
Nadere informatieVormen van een raket Raketten
Vormen van een raket Raketten Vgroep 1-2 17 tijdsduur 65 minuten kerndoelen 1, 23, 32, 44, 45 en 54 lesdoelen De leerling: herkent een aantal wiskundige vormen: een cirkel, een driehoek, een rechthoek
Nadere informatieSpreekopdrachten thema 1 Voorstellen
Spreekopdrachten thema 1 Voorstellen Opdracht 1 bij 1.2 * Doe de opdracht met de groep. Uitleg voor de docent: De cursisten lopen door elkaar door het lokaal. Laat de cursisten elkaar in tweetallen begroeten,
Nadere informatieDe les. Inhoud. Doel. Materiaal. Belangrijk GROEP 5
Les 1 Eenzaam Inhoud Soms ben je alleen en vind je dat fijn. Als alleen zijn niet prettig aanvoelt, als je niet in je eentje wilt zijn, dan voel je je eenzaam. In deze les leren de leerlingen het verschil
Nadere informatieSOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN
SOCIALE VAARDIGHEDEN MET AFLATOUN Dit thema is opgesplitst in drie delen; gevoelens, ruilen en familie. De kinderen gaan eerst aan de slag met gevoelens. Ze leren omgaan met de gevoelens van anderen. Daarna
Nadere informatieBenodigdheden: A. Inleiding: voorbeeld 5 minuten. B. Spel: wat klopt wel, wat klopt niet? 15 minuten.
Handleiding Groep 2 Les Thema Wat klopt wel en wat klopt niet? Weet wat je ziet Om mediabeelden goed op hun betrouwbaarheid te kunnen beoordelen is het belangrijk onderscheid te maken tussen feit en fictie.
Nadere informatieChina. Stadsgeluiden in China. 3 lessen rond geluiden in een Chinese stad. Vakgebied: Muziek. Lesduur: 60 minuten per les
China Stadsgeluiden in China 3 lessen rond geluiden in een Chinese stad Vakgebied: Muziek Lesduur: 60 minuten per les China Pagina 1 - Stadsgeluiden in China - Colofon Stadsgeluiden in China Les voor groep
Nadere informatieVormen van een raket Raketten
Vormen van een raket Raketten Vgroep 1-2 17 tijdsduur 65 minuten kerndoelen 1, 23, 32, 44, 45 en 54 lesdoelen De leerling: herkent een aantal wiskundige vormen: een cirkel, een driehoek, een rechthoek
Nadere informatieEen overtuigende tekst schrijven
Een overtuigende tekst schrijven Taalhandeling: Betogen Betogen ervaarles Schrijftaak: Je mening geven over een andere manier van herdenken op school instructieles oefenlesles Lesdoel: Leerlingen kennen
Nadere informatieOPA EN OMA DE OMA VAN OMA
Hotel Hallo - Thema 4 Hallo opdrachten OPA EN OMA 1. Knip de strip. Strip Knip de strip los langs de stippellijntjes. Leg de stukken omgekeerd en door elkaar heen op tafel. Draai de stukken weer om en
Nadere informatie4 Vind me dan. Achtergrondinfo Planten en dieren hebben allerlei manieren om niet op te vallen. Deze kunnen onderverdeeld worden in:
4 Vind me dan Er is altijd wel een verjaardag of een ander feestje om te vieren. En bij een feestje horen cadeautjes. Maar voor het zover is, wil je het cadeautje natuurlijk zo goed mogelijk verstoppen.
Nadere informatieVrienden kun je leren
Vrienden kun je leren Hallo! Wij zijn Reinder en Berber, en wij hebben de afgelopen maanden hard gewerkt om dit boekje te maken, speciaal voor jongeren met het syndroom van Asperger. Hieronder vind je
Nadere informatieLES: Wie van de drie? 2
LES: Wie van de drie? 2 DOEL getallen herkennen uit de tafels van 2 t/m 9; oefenen van de tafels; bewust worden van de patronen in bepaalde tafels (bijv. tafels van even getallen hebben allemaal even uitkomsten,
Nadere informatieWerkblad. LES 9: Ouders. www.gavoorgezond.nl GROEP 1-2. Bijlage 1. Rood actief inspannen/ sporten. Oranje middelmatig inspannen.
Werkblad GROEP 1-2 Bijlage 1 Rood actief inspannen/ sporten Oranje middelmatig inspannen Rust Werkblad GROEP 1-2, vervolg Bijlage 2 Dagen van de week Maandag Dinsdag Woensdag Donderdag Vrijdag Zaterdag
Nadere informatieLESBRIEF LES 1 DE VOEDSELKETENLES SAMENVATTING LES 1 VOORBEREIDING BENODIGDHEDEN DUUR LESDOELEN LINK ZAAKVAKKENINHOUD. Wat is voedselverspilling?
SAMENVATTING In deze les wordt het begrip voedselverspilling geïntroduceerd. De leerlingen maken kennis met een voedselketen en ontdekken welke partijen daarbij betrokken zijn (de schakels in de voedselketen:
Nadere informatieTuin van Heden 3 en 4 Werken met kunst in de paasperiode. Kernles 1: Kunstenaar, wat vertel je mij?
Tuin van Heden 3 en 4 Werken met kunst in de paasperiode Opmerking vooraf: Voor de uitwerking van deze lessen hebben we doelen gehaald uit verschillende thema s van de betreffende graad. Na elk doel verwijzen
Nadere informatieleerlingbrochure nld Door: Jolanthe Jansen
leerlingbrochure nld Door: Jolanthe Jansen Dit is een brochure, gemaakt voor leerlingen met NLD. Naast deze brochure is er ook: - een brochure met informatie voor ouders van kinderen met NLD en - een brochure
Nadere informatieJessica Huizer. aardrijkskunde
Naam: Studentnummer: Opleiding: Klas: Vak: Docent: Jessica Huizer 0541685 Pabo 2P aardrijkskunde Vincent Bax 3 lessen * Introductie thema: Identiteit * introductie venster: Hindoeïsme * Les1: godsdiensten
Nadere informatieOpstelling Bij voorkeur in de kring met ruimte in de kring om met de groep heen en weer te lopen. Een speellokaal kan daarom ook handig zijn.
Kom erbij! Filosoferen in de Kinderboekenweek 2018 Fabien van der Ham Alles is rond www.filosofiejuf.nl Doelgroep 4 t/m 12 jaar Gespreksduur 45-60 minuten Opstelling Bij voorkeur in de kring met ruimte
Nadere informatieOptische illusie en gezichtsbedrog
Start Hoe gaan het doen Wat gaan klaarleggen Betekenis of Hoe vergroten hun Wat is rol bij deze Optische illusie en gezichtsbedrog We denken met de leerlingen na over optische illusie en gezichtsbedrog.
Nadere informatieVoor jezelf? Les 1 Welkom!
Voor jezelf? Les 1 Welkom! Welkom! Dit is de cursus Voor jezelf? Wil je voor jezelf beginnen? Droom je ervan een eigen bedrijfje te starten? Zou je dit ook kunnen? In deze cursus ga je dit onderzoeken.
Nadere informatieTeam 5: Natuur. Onderzoek naar de natuurlijke zonnecel
Zonnepanelen op school Team 5: Natuur Onderzoek naar de natuurlijke zonnecel Jullie gaan onderzoeken of de plant een zonnecel is en wie daar gebruik van maken 1. SAMENWERKEN IN EEN TEAM Jullie gaan samenwerken
Nadere informatieLESMATERIAAL ONDERBOUW. Lespakket CliniClowns Geen kinderachtig effect. Vo or Groep 1-
LESMATERIAAL ONDERBOUW Lespakket CliniClowns Geen kinderachtig effect Vo or 4 Groep 1- ACTIVITEIT 1: AANGENAAM KENNIS TE MAKEN In deze handleiding staat de activiteitenbeschrijving voor groep 1-4. Hier
Nadere informatie- ontdekken dat stilte en rust helpen om een gepaste uitdrukking te vinden voor gevoelens.
Tuin van Heden 2 Werken met kunst in de paasperiode Opmerking vooraf: Voor de uitwerking van deze lessen hebben we doelen gehaald uit verschillende thema s van de betreffende graad. Na elk doel verwijzen
Nadere informatieWerkblad. LES 9: Ouders. GROEP 7-8. Bijlage 1. Rood actief inspannen/ sporten. Oranje middelmatig inspannen.
Werkblad Bijlage 1 Rood actief inspannen/ sporten Oranje middelmatig inspannen Rust Werkblad, vervolg Bijlage 2 Deze pagina zal vaker uitgeprint moeten worden om een beweegdagboek voor de hele week te
Nadere informatieHandleiding Werkvormen Overtuigend presenteren
Handleiding Werkvormen Overtuigend presenteren Inhoud 1. Inleiding 2. Zeg geen Uhm 3. De emotionele bus 4. Boos op een mandarijntje 5. Levend memory Lichaamstaal 1. Inleiding In een debat is het geven
Nadere informatieLesvoorbereiding. Datum: 19 februari 2013 aantal leerlingen: 33 tijd: Groep: 4
Zakelijke gegevens Naam student: Jessica Gotink Lesvoorbereiding Stageschool: Daltonbasisschool de Vlier Winterswijk Iselinge klas: VR3C mentor/mentrix: Natascha Hulzink Datum: 19 februari 2013 aantal
Nadere informatieVoorbereiding op je bezoek bij het muzieum
Voorbereiding op je bezoek bij het muzieum Inhoud handleiding: - Wat ga je doen bij het muzieum - Huisregels - Media opdrachten - Doe opdrachten Wat ga je doen bij het muzieum? De donkerbeleving (hoofdonderdeel)
Nadere informatieLes 1 Kikker en de Vreemdeling
Les 1 Kikker en de Vreemdeling Benodigdheden: - Kikker en de Vreemdeling voorleesboek - Kaartje met groene en rode stip - Rode en groene kaartjes Algemene beschrijving: Deze les is een inleiding op de
Nadere informatie4 communicatie. Ik weet welke informatie anderen nodig hebben om mij te kunnen begrijpen. Ik vertel anderen wat ik denk of voel.
4 communicatie Communicatie is het uitwisselen van informatie. Hierbij gaat het om alle informatie die je doorgeeft aan anderen en alle informatie die je van anderen krijgt. Als de informatie aankomt,
Nadere informatiedatum: 7 november 2013 aantal leerlingen: 22 tijd: 13:00-15:05 groep: 3
Lesvoorbereiding Onderbouw Circuitles Zakelijke gegevens naam student: Anouk Bluemink stageschool: RKS De Leer Hengelo (gld) Iselinge klas: VR2B mentor/mentrix: Ria Menting datum: 7 november 2013 aantal
Nadere informatieMUSEUMLES IN HET VAN ABBEMUSEUM Groep 7 en 8
MUSEUMLES IN HET VAN ABBEMUSEUM Groep 7 en 8 Inleiding In groep 7 of 8 komen leerlingen vaak voor de tweede keer met hun klas naar het van Abbemuseum. Bij het eerste bezoek, in groep 5 of 6, hebben ze
Nadere informatieSchaken op de basisschool Werkboek 1, les 1: de beginstelling, de Toren en de Loper
Schaken op de basisschool Werkboek 1, les 1: de beginstelling, de Toren en de Loper Extra spullen - Stickers met de namen van de kinderen. - Voldoende kopieën van het uitdeelvel Loop van de stukken ; 1
Nadere informatieLesbrief les 2 groep 7 en 8 Voed je lijf met de Schijf van Vijf
Lesbrief les 2 groep 7 en 8 Voed je lijf met de Schijf van Vijf Lesdoelen De kinderen kennen de Schijf van Vijf. De kinderen weten dat gezond eten belangrijk is. De kinderen weten dat bewegen gezond is.
Nadere informatieLESSUGGESTIES BIJ PRENTENBOEK
LESSUGGESTIES BIJ PRENTENBOEK Inhoud: rekenen: meten (lengte), redeneren, begrippen groot en klein Sociaal emotionele ontwikkeling: 4 basisemoties DE KLEINE WALVIS DE KLEINE WALVIS: Boy woont samen met
Nadere informatie3 Hoogbegaafdheid op school
3 Hoogbegaafdheid op school Ik laat op school zien wat ik kan ja soms nee Ik vind de lessen op school interessant meestal soms nooit Veel hoogbegaafde kinderen laten niet altijd zien wat ze kunnen. Dit
Nadere informatieTuin van Heden 5 en 6 Werken met kunst in de paasperiode. Kernles 1: Kunstenaar, wat vertel je mij?
Tuin van Heden 5 en 6 Werken met kunst in de paasperiode Opmerking vooraf: Voor de uitwerking van deze lessen hebben we doelen gehaald uit verschillende thema s van de betreffende graad. Na elk doel verwijzen
Nadere informatieIn je kracht. Werkboek voor deelnemers
In je kracht Werkboek voor deelnemers Uitleg Mijn toekomst! Benodigdheden: Werkblad Mijn toekomst! (je kunt het Werkblad meegeven om thuis na te lezen, maar dit is niet noodzakelijk) Voor iedere deelnemers
Nadere informatieBezoek een bedrijf. Wat kun je en wat weet je na deze lesbrief?
Bezoek een bedrijf! Bezoek een bedrijf Je gaat op bezoek bij een bedrijf dat je zelf mag uitzoeken. Het is de bedoeling dat je bij het bedrijf gaat kijken, vragen stellen en goed oplet wat ze er allemaal
Nadere informatieWerkblad: Vind me dan
Werkblad: Vind me dan Stap 1 Stap 2 Wat is het probleem? Vraag het de natuur! Hoe lost de natuur dit probleem op? Hoe zorgen planten en dieren ervoor dat ze niet opvallen? Kennen jullie voorbeelden? Schrijf
Nadere informatieWat is Kraak kracht? Kraak kracht
Wat is? Met de kaarten van Kraak Kracht evalueert u Kraak de Klas. U gaat door middel van de vragen die op de kaarten staan in gesprek met de leerlingen over de vaardigheden die ze hebben gebruikt. U kunt
Nadere informatie4 Gedrag. 4.2 Aapt een aap echt na? 4.4 Hoe leven dieren samen in een groep? 4.1 Opdrachten 1-24. 4.2 Opdrachten 1-20. 4.
4 Gedrag DO-IT Datum 4.2 Aapt een aap echt na? 4.4 Hoe leven dieren samen in een groep? PARAGRAFEN Datum 4.1 Opdrachten 1-24 4.2 Opdrachten 1-20 4.3 Opdrachten 1-16 4.4 Opdrachten 1-16 Samenvatten Test
Nadere informatieMiddenbouw. Lesideeën bij de actie "wandelen voor water"
Lesideeën bij de actie "wandelen voor water" Middenbouw In deze lessen staan de volgende thema's centraal: handen wassen, persoonlijke hygiëne, bacteriën en water drinken De lessen zijn een eenvulling
Nadere informatiePLEINGEIN SPELENDERWIJS IN GESPREK OVER HET SCHOOLPLEIN
PAGINA 2 PLEINGEIN SPELENDERWIJS IN GESPREK OVER HET SCHOOLPLEIN HANDLEIDING VOOR DE SPELLEIDER PAGINA 2 PLEINGEIN Het SAT is het team van kinderen waarmee jullie gaan samenwerken om een Gezond Schoolplein
Nadere informatieLespakket. Ssst de tijger slaapt. Door: Maike Douglas jufmaike.nl. De lessen met een * ervoor zijn alleen geschikt voor kleuters. ã jufmaike.
pakket Ssst de tijger slaapt De lessen met een * ervoor zijn alleen geschikt voor kleuters. Door: Maike Douglas jufmaike.nl 1. Dieren uit het boek Sorteren van de dieren die in het boek voorkomen Woordenschat
Nadere informatiewwww.wijzeroverdebasisschool.nl
31 spelletjes voor in de auto 1. Bingo met nummerborden Voor dit spelletje heb je een speciale bingokaart nodig. Op de bingokaart staan de getallen t/m 100. voor de getallen t/m 9 staat een 0. Nu kan het
Nadere informatieLesbrief bij de voorstelling Broemmm. Broemmm. Voordat de kinderen de voorstelling gaan zien:
Lesbrief bij de voorstelling Broemmm Broemmm Teun wil weg met haar autootje Broem. Ze wacht op haar vriend Tijn maar die komt maar niet. Uiteindelijk besluit ze zonder hem te vertrekken maar Broem start
Nadere informatieIk geef mijn grenzen aan (lessenserie Omgaan met pesten)
Ik geef mijn grenzen aan (lessenserie Omgaan met pesten) Inleiding Introductie Ik geef mijn grenzen aan Beginopstelling: Kring Deze dramales "Ik geef mijn grenzen aan" voor groep 7/8 maakt onderdeel uit
Nadere informatieTheater/Bioscoop De Nieuwe Kolk
Theater/Bioscoop De Nieuwe Kolk Reclame maken, doe je zo! Groep 6 Les 1 De wereld van reclames Les 1 De wereld van reclames Samenvatting van de les In deze eerste les gaat het om het herkennen van reclamebeelden
Nadere informatieLes 17 Zo zeg je dat (niet)
Blok 3 We hebben oor voor elkaar les 17 Les 17 Zo zeg je dat (niet) Doel blok 3: Leskern: Woordenschat: Materialen: Leerlingen leren belangrijke communicatieve vaardigheden, zoals verplaatsen in het gezichtspunt
Nadere informatiePraten met kinderen over de wereld: Tien Tips voor Ouders
Praten met kinderen over de wereld: Tien Tips voor Ouders 1. Kies een goed moment! Neem elke dag de tijd voor een gesprek met je kind. Zoek naar een moment dat het beste past bij jullie gezin. Voor de
Nadere informatieLesideeën claves: onderbouw
Lesideeën claves Lesideeën claves: onderbouw Lesideeën middenbouw: pagina 4 Lesideeën bovenbouw: pagina 6 Getal onder de 10 Doel: de leerlingen oefenen met tellen en klappen/spelen op een vooraf bepaald
Nadere informatieWat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen.
Wat is PDD-nos? 4 PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Eigenlijk vind ik stoornis een heel naar woord. Want zo lijkt het net of er iets niet goed aan me
Nadere informatieTeam 6: Zonnepanelen. Onderzoek naar het gebruik van zonnepanelen
Zonnepanelen op school Team 6: Zonnepanelen Onderzoek naar het gebruik van zonnepanelen Jullie gaan onderzoeken welke producten er zijn op zonnecellen 1. SAMENWERKEN IN EEN TEAM Jullie gaan samenwerken
Nadere informatieKlap, stamp en sla. Opmerking. Tijd: 1-5 min. Deelnemers: minimaal 2 Materiaal: niets Opstelling: kinderen vormen tweetallen. Verloop van het spel:
Klap, stamp en sla Deelnemers: minimaal 2 Opstelling: kinderen vormen tweetallen : De tweetallen tellen om de beurt tot 3. Eerst zegt de één 1, daarna de ander 2 en tot slot nummer één weer 3. Hierna begin
Nadere informatieSociaal op social media
groepsfase performing VOORBEREIDING Lesdoel Nodig Kwink van de Week Een sterke groep Kwink thuis Emotiewoordenschat Mediawijsheid: Ik houd rekening met de gevoeligheden van de ander. - Downloads Poster
Nadere informatieMilieuopdrachten Sarahs Wereld
Milieuopdrachten Sarahs Wereld Om de wereld milieuvriendelijker te maken, heeft Sarah zeven milieutips. 1. De ruil je rijk! tip 2. De koop tweedehands! tip 3. De kijk uit wat je koopt! tip 4. De haal het
Nadere informatieDe Kunstenaar. Korte lessenserie bij het gelijknamige prentenboek. Doelgroep Groep 6-8. Leerdoelen
De Kunstenaar Korte lessenserie bij het gelijknamige prentenboek Doelgroep Groep 6-8 Leerdoelen De leerlingen ontdekken via een spiegelverhaal kernmomenten uit de christelijke traditie en kunnen verwoorden
Nadere informatieTuin van Heden 5 en 6 Werken met kunst in de kerstperiode
Tuin van Heden 5 en 6 Werken met kunst in de kerstperiode Opmerking vooraf: Voor de uitwerking van deze lessen hebben we doelen gehaald uit verschillende thema s van de betreffende graad. Na elk doel verwijzen
Nadere informatieINTERNETMEMORIE. Maak in één les een 3D doosje met de App Foldify. Les in het kader van Code Kinderen project Mijn Kind Online.
INTERNETMEMORIE Een les waarbij de leerlingen het InternetMemorie spelen en gaan nadenken over hun internetgedrag. Deze les is een mediawijze discussie starter. Maak in één les een 3D doosje met de App
Nadere informatieBijeenkomst over geloofsopvoeding Communiceren met je puber Deze bijeenkomst sluit aan bij Moments, magazine voor ouders van jongeren van 12-18 jaar
DOELSTELLINGEN Ouders zijn zich ervan bewust dat je altijd en overal communiceert Ouders wisselen ervaringen met elkaar uit over hoe de communicatie met hun pubers verloopt Ouders verwerven meer inzicht
Nadere informatieAfgewezen en erbij horen
Les 4 Afgewezen en erbij horen Inhoud In deze les leren de leerlingen het begrip afgewezen worden en je minderwaardig voelen. Ook leren ze het begrip erbij horen en het gevoel er niet bij te horen door
Nadere informatieEducatief materiaal bij de voorstelling Buurman en Buurvrouw, groep 3 en 4
bas Educatief materiaal bij de voorstelling Buurman en Buurvrouw, groep 3 en 4 In deze lesbrief staan een aantal ideeën die u na de voorstelling met de kinderen kunt doen. U krijgt deze lesbrief voorafgaand
Nadere informatieTuin van Heden 2 Werken met kunst in de kerstperiode
Tuin van Heden 2 Werken met kunst in de kerstperiode Opmerking vooraf: Voor de uitwerking van deze lessen hebben we doelen gehaald uit verschillende thema s van de betreffende graad. Na elk doel verwijzen
Nadere informatieAcht leesadviezen voor thuis
Acht leesadviezen voor thuis Advies1 Advies 2 Advies 3 Advies 4 Advies 5 Advies 6 Advies 7 Advies 8 Overleg met uw kind over de tijdstippen waarop er het best kan worden ge. Als uw kind daarin inbreng
Nadere informatieTheater/Bioscoop De Nieuwe Kolk
Theater/Bioscoop De Nieuwe Kolk Reclame maken, doe je zo! Groep 6 Les 2 Cameratechnieken en Logo maken Les 1 Cameratechnieken en logo maken Samenvatting van de les De leerlingen leren in deze les hoe reclames
Nadere informatieHang de Kwink van de Week onder de deelposter Zelfmanagement (zie Vooruitblik/ deelposter bij les 8 op de website).
groepsfase performing VOORBEREIDING Lesdoel Nodig Kwink van de Week Een sterke groep Kwink thuis Emotiewoordenschat Ik herken reclame en kan er kritisch mee omgaan. - Pen en papier (bij Oriëntatie en Zelfstandig)
Nadere informatieTeam 3: Het Zonnepaneel Onderzoek naar de werking van een zonnepaneel en de zonneboiler
Zonnepanelen op school Team 3: Het Zonnepaneel Onderzoek naar de werking van een zonnepaneel en de zonneboiler Jullie gaan onderzoeken hoe een zonnepaneel en de zonneboiler werken 1. SAMENWERKEN IN EEN
Nadere informatieSammie en opa. - Vakantiebestemmingen - Je dood vervelen
Sammie en opa Het verhaal gaat over Sammie die samen met zijn opa allerlei avonturen beleeft. Door de weeks woont Sammie bij opa, zijn moeder is dan voor haar werk vaak op reis. Wie zijn vader is weet
Nadere informatieChecklist Sollicitatiebrief schrijven 2F - handleiding
Checklist Sollicitatiebrief schrijven 2F - handleiding Inleiding De checklist Sollicitatiebrief schrijven 2F is ontwikkeld voor leerlingen die moeten leren schrijven op 2F. In deze handleiding wordt toegelicht
Nadere informatieThema 7 Spel en spelen
118 wereldreizigers Thema 7 Spel en spelen Onderdelen 1 Start 2 Annemaria Koekoek 2 Woordweb: spel 4 Spelen toen en nu 5 Spelen in Nederland 6 Afronding Doelen Het gevoel krijgen dat het verleden er ook
Nadere informatieDrents Museum. Wat als de stoel van meneer Rietveld kon praten? Groep 3 Les 1 Pratende dingen
Drents Museum Wat als de stoel van meneer Rietveld kon praten? Groep 3 Les 1 Pratende dingen Les 1 Pratende dingen Samenvatting van de les Deze les is de eerste van vier lessen over beeldcultuur. Tijdens
Nadere informatieLES 2 THEMA S UIT DE FILM GODS LAM EN PANTOMIME
LES 2 THEMA S UIT DE FILM GODS LAM EN PANTOMIME Algemene opzet van de les Doelen: - Kinderen kunnen gedachten, gevoelens en houdingen bij thema s uit de film Gods Lam uitdrukken in dramavorm. - Kinderen
Nadere informatieDe ontwikkelde materialen per unit.
Handleiding. Dit is de handleiding voor het remediërende programma voor de leeszwakke leerling bij het vak Engels. De hulpmiddelen zijn ontwikkeld voor leerlingen die bij de toetsen technisch lezen uitvallen
Nadere informatieGrenzeloze vrijheid? Discussiebijeenkomst tienerclub
Grenzeloze vrijheid? Discussiebijeenkomst tienerclub Leeftijd: 12-16 jaar Tijdsduur: 1 uur Doelen - De jongeren denken na over de betekenis van de muur tussen Israël en de Palestijnse gebieden in het dagelijks
Nadere informatieLES: Post. BENODIGDHEDEN Per leerling werkblad Postzegels (zie p. 5) potlood en gum AFBEELDING SPELLETJE
LES: Post DOEL bewust worden dat bij een aantal postzegels met dezelfde waarde een keersom hoort; oefenen van keersommen; bewust worden dat gerelateerde keersommen gebruikt kunnen worden bij het uitrekenen
Nadere informatie") Ljt-3^ f)c% Voorbeeldles SO/Midden/Bovenbouw/Blok 1 We horen bij elkaar Les 2 a+b: Opstekers!
MIDDEN / BOVENBOUW / BLOK 1 WE HOREN BIJ ELKAAR LES 2A ") Ljt-3^ f)c% Voorbeeldles SO/Midden/Bovenbouw/Blok 1 We horen bij elkaar Les 2 a+b: Opstekers! Opstekers! Doel blok 1: Leskern: Woordenschat: Materiaal:
Nadere informatieChina Pagina 1. - Wie nodig jij uit voor een Chinese maaltijd? -
China Pagina 1 Colofon Uitnodiging voor maaltijd in Chinees Les voor groep 6-8 150-180 minuten Handvaardigheid Let op! In deze les opzet werken leerlingen in tweetallen, en maken samen 1 werkstuk, maar
Nadere informatieHet houden van een spreekbeurt
Het houden van een spreekbeurt In deze handleiding staan tips over hoe je een spreekbeurt kunt houden. Waar moet je op letten? Wat moet je wel doen? En wat moet je juist niet doen? We hopen dat je wat
Nadere informatie3 Pesten is geen lolletje
Na deze les kun je: het verschil tussen plagen en pesten noemen; jouw ervaringen met pesten vertellen; uitleggen hoe je pesten kunt stoppen; afspraken maken over pesten. 3 Pesten is geen lolletje Pesten
Nadere informatieBinnen dit thema wordt aandacht besteed aan het. Introduceren thema Sterren en planeten. centraal rondom sterren en planeten:
Aardrijkskunde Sterren en planeten Omschrijving van de opdracht: Introductie Thema: Sterren en planeten In dit thema staan de volgende hogere orde denkvragen centraal rondom sterren en planeten: 1. Op
Nadere informatie2 > Kerndoelen 11. 4 > Aan de slag 15. 5 > Introductie van de manier van werken 22. 6 > Mogelijke werkvormen en de plaats op het rooster 27
Inhoud 1 > Uitgangspunten 9 2 > Kerndoelen 11 3 > Materialen 12 4 > Aan de slag 15 5 > Introductie van de manier van werken 22 6 > Mogelijke werkvormen en de plaats op het rooster 27 7 > Waarom samenwerkend
Nadere informatieLes 1.3 Lichamelijke beperking
Les 1.3 Lichamelijke beperking Prentenboek Duur - 35 minuten Kringgesprek Coöperatieve werkvorm Lesdoelen - De leerlingen leren wat een lichamelijke beperking is. - De leerlingen werken samen aan een gemeenschappelijk
Nadere informatiePaasspeurtocht. Veel plezier!
Paasspeurtocht Vier het paasfeest met deze gezellige speurtocht. De kinderen speuren in groepjes op of rondom de school naar grote, kartonnen paaseieren. Op elk paasei staat een opdracht. De opdracht wordt
Nadere informatie