HET DIJBEEN. Hoofdstuk XXX

Transcriptie

1 ANDREAS VESALIUS UIT BRUSSEL 316 HET DIJBEEN Hoofdstuk XXX INDEX VAN DE LETTERTEKENS DIE GEBRUIKT zullen worden voor de twee figuren van dit Hoofdstuk, die op de volgende bladzijde voorgesteld worden. A 1,2 B1 C1,2 D 1,2 E, F 1,2 G 1,2 H 2 I 1 K 1 L 1 M 1 N 1,2 O 1 De dijbeenkop die in het acetabulum van het heupbeen zit. De uitholling uitgesneden in de femurkop, die de inplanting ontvangt van de ronde band [afkomstig] van het heupbeen. De verbinding van het aanhangsel, dat de ronde femurkop vormt, met het overige deel van het femur. De femurhals. De onderste femurkoppen, waarbij E de binnenste, maar F de buitenste toont. Deze lijn toont de verbinding van het aanhangsel dat bestaat uit de twee onderste femurkoppen. De inkeping, die gemeenschappelijk is aan beide met een E en F gemerkte koppen, en waarin de patella zit. Uitholling of tussenruimte die de twee onderste femurkoppen van elkaar scheidt. Op deze plaats van de binnenste kop vindt de eerste spier voor de beweging van de voet haar oorsprong. // Van hier vertrekt de tweede en de derde spier, eveneens voor de beweging van de voet. Op deze plaats van de binnenste kop hecht de pees aan van de vijfde spier voor de beweging van het femur. De index van de overige tekens echter hebben wij onder de figuren geplaatst. Sinus uitgesneden aan de buitenzijde van de onderste femurkoppen, en die de vierde spier voor de beweging van het onderbeen ophoudt. Op deze plaats is de binnenzijde van de inwendige femurkop platgedrukt, opdat daar de pezen zouden aanhechten van de eerste, tweede, derde en vijfde spier voor de beweging van het onderbeen.

2 DE BOUW VAN HET MENSELIJK LICHAAM BOEK I 317 EERSTE FIGUUR VAN HET DERTIGSTE hoofdstuk, het rechter femur voorstellend, afgebeeld van de achterzijde. TWEEDE FIGUUR, die de voorzijde van het rechter femur toont.

3 ANDREAS VESALIUS UIT BRUSSEL 318 P 1 Q,R,S,V, X,Y T,T. a,b,1,2 c,c 1 d,d 1 c 2 f,f 2 Op deze plaats puilt dezelfde kant van de binnenste kop aanzienlijk uit. Het buitenste uitsteeksel van het dijbeen. De verschillende letters worden inderdaad niet samen aangetroffen, maar afzonderlijk tonen ze aan wat ik hieronder vermeld. De Q [toont] namelijk in de eerste en tweede [figuur] de versmelting tussen het aanhangsel van dit uitsteeksel met de rest van het been; de R in de eerste [figuur], de sinus verborgen aan de binnenkant van dit uitsteeksel. In de eerste figuur toont de S de eerste indeuking van het buitenste uitsteeksel. Met T,T wordt inde eerste figuur verder de ruwe lijn aangeduid die van de eerste indeuking naar beneden loopt; met de V in de tweede figuur de tweede indeuking, terwijl met de Y in beide figuren de vierde indeuking wordt aangeduid. Het binnenste uitsteeksel van het femur. Maar de b toont in de tweede [figuur] afzonderlijk de versmeltingslijn van dit uitsteeksel. De ruwe lijn, vanaf de wortel van het binnenste uitsteeksel schuin naar omlaag lopend, omwille van de achtste spier voor de beweging van het femur. De lijn die over de lengte van het dijbeen uitspringt en de aanhechting toelaat van de vijfde spier voor de beweging van het dijbeen. Op deze plaats is het femur breed, ofschoon het over vrijwel zijn ganse lengte rond is. Het ruwe oppervlak, waarop de achtste spier voor de beweging van het scheenbeen het begin van haar aanhechting vindt. // a ) D e ganse fig. 1,2 en de o v e r - zichtsfig. 7, bovenaan verb o n d e n m e t B, onderaan met M. b ) D e ganse fig. 1,2, bovenaan C, onderaan G. et dijbeen a overtreft in grootte alle beenderen van het menselijk lichaam en bij de vogels en haast alle viervoeters overtreft het door zijn lengte het scheen- en kuitbeen (voor zover dit laatste aanwezig is). Het maakt bovenaan namelijk gewricht met het heupbeen en onderaan met de tibia, evenwel via een ander soort gewricht. Ter hoogte van zijn bovenste gedeelte, waar het net als onderaan een aanhangsel b bezit, verkrijgt het een zeer krachtige kop, c die vastzit op een brede en naar binnen gebogen hals, d die op voortreffelijke wijze past in de kom e van het heupbeen. Deze ganse kop ziet er glad uit en met kraakbeen bedekt, maar iets lager dan zijn midden, waar (om zo te zeggen) het centrum van zijn kruin ligt, vertoont hij een smalle diepe en oneffen B o v e n s t e kop van het dijbeen.

4 c) De fig. 1,2 A. d) De fig. 1,2 D. e) De fig. 1,2 van h s t. 2 9 e,f,g. f) Fig. 1,B. g) Fig. 1 v a n h s t. 4 9, boek 2 P. h) De fig. 1,2 E,F. i) Voeg E,F,I van de fig. 1,2 bij G,F,I van fig. 7 van hst. 31. j) Fig. 2 H. k) De 2 fig. van h s t. 3 2 A,B,C,D. l) Fig. 1 I. m) Fig. 7 van hst. 31 I. n) De fig. van hst. 1 boek 2 X. o) Spierplaat 10., vervolgens 0, 2. p ) D e laatste fig. van boek 3 r, u. q ) F i g. 1,K. r) Spierplaat 12 DE BOUW VAN HET MENSELIJK LICHAAM BOEK I indeuking f waarin de ronde band, g naar de heupbeenderen ontspringend, zeer stevig wordt vastgeplant. Onderaan echter is het femur buitengewoon dik. Het is in twee koppen h verdeeld die de grootste zijn van alle koppen van de beenderen van het ganse lichaam en deze strekken zich veel meer uit naar de achterzijde van het femur dan naar de voorzijde, hetgeen tevens van nut is voor hun gewricht met het scheenbeen. Want door wederzijdse ineenpassing maken zij i met de tibia op zo een wijze gewricht, dat het onderbeen alleen gebogen en gestrekt, maar absoluut niet zijwaarts kan gebracht worden, hoe weinig ook; hoe dit ook aan Galenus mag toegeschenen hebben, die bij het onderzoek van de bewegingen van het onderbeen misleid werd door de beweging van het femur in het heupbeen. Bovendien steken de femurkoppen op zo'n wijze naar achteren uit, dat het onderbeen beter in een hoek kan gebogen worden maar niet verder dan de rechte lijn kan gestrekt worden of voorwaarts gericht kan worden, zodat de femurkoppen door deze manier van bewegen geenszins buiten de voorzijde van het femur kunnen springen. Alhoewel zij aan hun voorzijde een indeuking j vertonen die aan beide koppen gemeenschappelijk is, uiterst breed en bedekt met glad kraakbeen, is deze echter niet gemaakt om een of andere knobbel van het scheenbeen te ontvangen, maar gij zult horen dat het schijfvormig been dat op een kort schild gelijkt met een aangepaste knobbel k deze indeuking binnendringt, wanneer de uiteenzetting over dat been zal gegeven worden in het tweede Hoofdstuk dat volgt. Deze dijbeenkoppen worden aan de achterzijde door een grote tussenruimte l van elkaar gescheiden en in hun midden vertonen zij een brede en diepe uitholling, enigszins ruw en helemaal niet met kraakbeen bedekt. Deze immers ontvangt de ruwe en oneffen scheenbeenknobbel, m waarvan wij zullen schrijven, dat hij in het midden van de sinussen van het scheenbeen uitpuilt en een band n uitstuurt die zeer stevig in deze uitholling vastzit tesamen met een andere zeer krachtige [band] die voortkomt van de achterzijde van het scheenbeen. Deze uitholling helpt tevens om de grootste zenuw o van het ganse lichaam te leiden en deze tegelijkertijd met de ader en d slagader p naar het onderbeen te richten. Want doordat de onderste femurkoppen omwille van de bewegingen van het onderbeen zo naar achteren gebogen zijn, staan zij er tevens voor in om in hun midden deze zenuw tesamen met de vaten, zeer veilig naar beneden te laten glijden, maar als uitsteeksels verstrekken zij tevens een basis voor de spieren die de voet bewegen. Van op de bovenkant van de inwendige kop q immers ontstaat de eerste spier voor de beweging van de voet. r Terwijl aan de bovenzijde van de 319 De twee onderste koppen van het dijbeen en hun holte. Boek 3 De Usu Partium en en 2 De adminst. Disscetionibus.

5 M. s) Fig.1 L. t) Spierplaat 12 Q. u) Plaat 13 M. v) Plaat 14 '. w) De fig. van hst. 1 boek 2 T. x) Fig. 1 M. y) Spierplaat 12 =, vervolgens 0,.. z) Fig. 2 van hst. 33 Q, T. a) De fig. 1,2 N. b) Spierplaat 10 Q. c) Spierplaat 16, de pezen v a n d e spieren L, ), R, V, V of plaat q,???,$, *, *. d) Fig. 1 O. e) Fig. 1 P. f) de fig. 1,2 Q,Y. g) De dijbenen van de fig. van h s t. 3, doch binnen de Q. h) De fig. 1,2 a. ANDREAS VESALIUS UIT BRUSSEL uitwendige kop, s de tweede, t en ook de derde u beweger van de voet ontstaan. Indien de spier, v verborgen in de knieholte, verder een gedeelte van haar oorsprong neemt op dit been, geschiedt dit inderdaad op deze buitenste femurkop, alhoewel zal uitgelegd worden dat zijn belangrijkste oorsprong afhangt van de band w die zopas genoemde femurkop zeer stevig met het onderbeen verbindt. Aan de bovenzijde van de inwendige kop, x iets naar de binnenzijde van deze kop toe, hecht de pees y vast aan de vijfde spier die het femur beweegt, aanhechting terwille waarvan deze femurkop op die plaats een indeuking vertoont, geschikt om de pees te ontvangen. De hand vertoont op deze plaats een klein beentje, dat gelijkt op deze die wij met sesamzaad z vergelijken. Op deze wijze gedragen zich dus de voorzijde, de onderkant en de achterzijde van deze koppen, maar hun zijkanten wemelen van talrijke blind eindigende gaatjes, opdat de uiterst stevige banden, die het kniegewricht samenhouden, hier goed zouden op aanhechten. Verder eist de buitenzijde van de uitwendige kop een afzonderlijke inkeping a op, schuin erin uitgesneden nabij de achterkant van deze zijde, en gemaakt voor de pees b van de vierde spier voor de beweging van het onderbeen. De Natuur heeft deze inkeping hier namelijk gemaakt, opdat deze op die plaats schuin omgebogen pees zo weinig mogelijk van haar loop zou afwijken. Maar de binnenzijde van de inwendige kop bezit evenwel geen enkele dergelijke inkeping, ook al worden er talrijke pezen c op omgebogen. Doch bij een reeds gereinigd been verschijnt er nabij de achterkant van die zijde een indeuking, d waarop de pezen veilig kunnen omgeleid worden zonder van hun plaats te verschuiven dank zij de knobbel die breed uitspringt e te midden van de hier bedoelde zijkant en langs zijn achterzijde kan hij de pezen goed omleiden. De pezen echter die daarheen omgeleid worden zullen beschouwd worden als van de derde, de eerste en de vijfde spier voor de beweging van het onderbeen. Ter hoogte van de dijbeenhals, waarop de bovenste dijbeenkop vastgegroeid is, zijn er twee uitsteeksels te zien, waarvan het ene f de buitenzijde van het femur bezet, het is veruit het grootste van alle uitsteeksels van het lichaam die met geen ander been verbonden zijn en bezit tevens een opvallend groot aanhangsel. g Het andere h is kleiner, en wat zijn grootte betreft helemaal niet met het vorige te vergelijken; het is te zien veel lager op te binnenkant van het femur, ietwat naar achteren toe, en is insgelijks door een aanhangsel i vergroot. De Grieken noemen beide JD@P"<J0DgH, om zo te zeggen rolheuvels: zo noemen zij zowel de buitenste als de binnenste. Wanneer zij het echter in het enkelvoud over // JD@P"<J0D hebben, bedoe- 320 De twee uitsteeksels of rolheuvels.

6 i) Fig. 2 b. j) Spierplaat 8. De ene 1, de andere 7. Maar in de 14 plaat c, d. k) Fig. 1 c, c. l) Spierplaat 7 ". m) Fig. 1 R. n) Bekijk x, x, y, z, " v a n spierplaat 13. o) De eerste, spierplaat 9 A; de tweede, plaat 10 E; de derde, plaat 11 E; de v i e r d e, plaat 11 M. p) Fig. 1 S. q) Fig. 1 T,T. r) Fig. 2 V. s) Fig. 2 X. t) De fig. 1,2 Y. u) Spierplaat 5 7, plaat 10 µ. v) Fig. 2 van f tot G en van c DE BOUW VAN HET MENSELIJK LICHAAM BOEK I len zij steeds de buitenste, die zij wegens zijn breedte en een zekere gelijkenis met een bil ook (8@LJ@H noemen. De funktie van deze uitsteeksels is dezelfde als van de uitsteeksel van de rest van de beenderen. Zij zijn immers gemaakt om als een heuvel een goede aanhechting van de spieren toe te laten, en voor de andere spieren bieden zij een geschikte plaats voor hun oorsprong. Het binnenste uitsteeksel immers van het femur, dat een beetje langwerpig is en niet zeer oneffen, steekt uit opdat de pezen van de zesde en de zevende spier j voor de beweging van het dijbeen erop zouden vasthechten. Ter hoogte van de wortel van dit uitsteeksel loopt er aan de achterzijde van het femur een zekere ruwe lijn k schuin benedenwaarts ergens naar achteren lopend en aangepast voor de aanhechting van de achterste spier l voor de beweging van het femur. Het buitenste uitsteeksel van het dijbeen is aan zijn buitenzijde gebocheld, maar aan de binnenste die naar de femurkop kijkt, uitgehold. Hier vertoont het immers een ruwe en oneffen sinus m waarin de negende en tiende spier n die het femur bewegen, aanhechten. De buitenzijde echter die gebocheld is, vertoont bij benige en oudere personen vier indeukingen en plaatsen, gemaakt om vier spieraanhechtingen o te ontvangen. De eerste p is namelijk breed en gebocheld, aan de achterkant van het uitsteeksel te zien, waar de eerste spier voor de beweging van het femur met een brede aanhechting ingeplant wordt. Vanaf de wortel van deze indeuking loopt er, ietwat schuin naar omlaag over de achterkant van het dijbeen, een zekere ruwe lijn q waarop deze eerste spier voor de beweging van het dijbeen eveneens zeer stevig vasthecht. de tweede indeuking r van het buitenste uitsteeksel komt voor aan de voorzijde ervan. Zij is meer oneffen en ruwer dan de eerste, en enigszins gegolfd, weerom dienend voor de aanhechting van de tweede spier die de beweging van het femur bewerkt. De derde s is te zien aan de bovenkant van het uitsteeksel, gelegen tussen de hoger gelegen plaatsen van de eerste en de tweede [indeuking]. Deze is gebocheld en ontvangt de aanhechting van de derde spier voor de beweging van het femur. De vierde t biedt zich aan op de top van het uitsteeksel, zij is veel kleiner dan de overige drie en laat de pees toe van de vierde spier voor de beweging van het femur. Het buitenste uitsteeksel ontvangt dus inderdaad de aanhechting van deze spieren, maar met zijn wortel, aan de vóór- en buitenzijde ervan, biedt het een oorsprong aan de spier u die als de zevende beweger van het onderbeen zal vermeld worden. Maar voor wat de rest betreft van de vorm van het dijbeen, v is het ganse dijbeen aan zijn voorkant en opzij rond en enigszins glad, volledig omgeven door de achtste spier voor de beweging van de 321 Vorm van het dijbeen over zijn lengte.

7 ANDREAS VESALIUS UIT BRUSSEL 322 tot G in fig. 3. w) Spierplaat 7 y en plaat 13 *, *. x) Fig. 2 f. y) Fig. 1 d, d. z) Spierplaat 12 E, =. a) Spierplaat 13,,,. b) Fig. 1, e. c) Het verloop gaat van A over D,c,c, d, d tot I in fig. 1 of over D, f tot H in fig. 2. Of bekijk de o v e r - zichtsfig. 7. tibia, w omwille waarvan de voorzijde van het femur nabij de wortel van zijn hals ietwat breed is en ruw x waar deze spier steviger en met een vrij brede basis begint. Aan de achterzijde echter loopt het femur enigszins scherp uit en vertoont het een aanzienlijk uitpuilende, ruwe en oneffen lijn, y die vanaf de wortel van de uitsteeksels tot ergens voorbij het midden van de lengte van het femur voortloopt. De vijfde spier z voor de beweging van het femur hecht zich uiterst stevig op deze lijn vast, die zelf het enige is a van gans de dijbeenomtrek, dat niet door de achtste spier voor de beweging van het onderbeen omringd wordt. Verder, aan de onderkant van deze lijn b en nabij de wortel van de onderste dijbeenkoppen, ziet het femur er breed en ingedeukt uit, maar niet rond, opdat de zeer grote vene met de arterie en de zenuw die het onderbeen opzoeken, daar veiliger zouden lopen en niet verkeerdelijk van het femur zouden afglijden indien het dijbeen hier rond ware. Ofschoon het femur hier ook breder en dikker diende te worden voor de vorming van zijn onderste koppen. Verder strekt het verloop van het femur zich niet uit over een rechte weg van de heupbeenkom naar beneden toe. c Maar de femurhals richt zich vanaf zijn kop zeer schuin, en bijna dwars, naar buiten en vanaf hier loopt het femur met de rest van zijn lichaam, afdalend tot aan de knie. De Natuur heeft deze vorm inderdaad niet achteloos uitgedacht, want zij is zeer lovenswaardig en Hippokrates schrijft voor, in zijn boek 'de Fracturis', dat zij bij een femurfraktuur zorgvuldig moet bewaard worden, aangezien iedereen waarbij het femur bij eerste benadering rechter wordt gezet dan voor de mens van nut is, een naar buiten gebogen en kreupele knie krijgen. Dat dit niet alleen schadelijk is bij het lopen, maar ook bij het wandelen en stevig stilstaan, leren wij door dit dagelijks te zien. In elk geval, indien de hals van elk dijbeen zich niet direkt vanaf het heupgewricht naar buiten zou uitstrekken, zoals wij gezegd hebben, welke plaats zou er daar overblijven voor de inwendige spieren die het dijbeen omvatten? welke verder voor de zenuwen, aders en slagaders die in de beide benen verspreid worden? en welke ook voor de klieren die instaan voor de voortplanting van deze vaten? want zij horen niet langs de buitenzijden van de benen af te dalen, aangezien zij op die wijze bij de minste gelegenheid zouden blootgesteld zijn aan alle letsels die van buitenaf optreden. Indien het dus noodzakelijk was om daar een plaats vrij te houden voor de aders, slagaders, klieren en de zowel talrijke als zeer grote spieren, dan was het tevens nodig om het dijbeen weg van het acetabulum en naar buiten te brengen. Verder, indien de hals van de femurkop bij sommigen minder ver naar buiten uitsteekt, worden de liesstreken bij hen

8 DE BOUW VAN HET MENSELIJK LICHAAM BOEK I 323 onmiddellijk smal en op elkaar gedrukt, bovendien wijkt het dijbeen bij hen tesamen met de knie op lelijke wijze naar buiten. De algemene vorm van het femur is aan de buitenzijde dus terecht gebogen en gebocheld terwijl het aan de binnenzijde hol is. Op gelijkaardige wijze ziet het femur er aan zijn achterzijde nog meer gewelfd en hol uit, maar bol aan de voorzijde, omdat dit verloop van het femur zeer geschikt is bij het zitten; en ook bij de talrijke taken die wij zittend uitvoeren, wanneer wij namelijk het ene femur over het ander gooien. Om maar te zeggen over hoe elegant het femur wijkt voor de spieren, die zijn achterkant bezetten.