De voorzitter van de commissie van de gemeente Terschelling roept de leden van de commissie op tot het houden van een openbare vergadering op:

Transcriptie

1 Agenda De voorzitter van de commissie van de gemeente Terschelling roept de leden van de commissie op tot het houden van een openbare vergadering op: Dinsdag 6 oktober aanvang uur in de raadzaal van het gemeentehuis te West-Terschelling. Het college wordt uitgenodigd bij deze vergadering aanwezig te zijn. 1. Agendapunt: Opening en afwezigheidsmeldingen Korte inhoud: Belangstellenden zijn van harte welkom de vergadering bij te wonen. 2. Agendapunt: Vaststellen agenda Korte inhoud: Aan de agenda kunnen onderwerpen worden toegevoegd of afgevoerd. 3. Agendapunt: Vragenronde voor burgers Korte inhoud: Iedereen kan onderwerpen die niet op de agenda staan onder de aandacht brengen of er een vraag over stellen. Vragen worden zo mogelijk direct beantwoord; lukt dit niet, dan hoort de vragensteller wanneer en door wie de vraag beantwoord zal worden. Actie: Wilt u het woord voeren, meldt dit voor aanvang van de vergadering aan de griffier. Geef aan waarover u het woord wil voeren. 4. Agendapunt: Vaststellen besluitenlijst 1 en 2 september 2015 Korte inhoud: Concrete tekstwijzigingen dienen voorafgaand aan de commissievergadering via te worden ingediend bij de griffier. Actie: Besluit 5. Agendapunt: Lijst met toezeggingen Korte inhoud: Indien er toezeggingen worden gedaan tijdens de commissie door portefeuillehouder, worden deze opgenomen op de lijst van toezeggingen. Actie: Instemmen met de lijst van toezeggingen 6. Agendapunt: a. Mededelingen college uit samenwerking De Waddeneilanden b. Overige mededelingen van het college

2 2 Bespreekstukken Elke burger/persoon, instelling of bedrijf heeft het recht om bij de behandeling van een agendapunt dat aan de orde is, in te spreken. Het inspreken vindt plaats voorafgaande aan de behandeling van het betreffende agendapunt. 7. Agendapunt: Uitbreiding strandpaviljoen De Walvis Doel: Opiniërend Korte inhoud: Eigenaren van strandpaviljoen De Walvis hebben een concept bestemmingsplan ingediend voor uitbreiding van het strandpaviljoen en aanpassing van de infrastructuur. Aanleiding: Strandpaviljoen De Walvis heeft plannen om het bestaande gebouw te vergroten aan de zij- en achterkant. De gewenste oppervlakte van het nieuwe gebouw en terras (inclusief serre) passen niet binnen de gemeentelijke beleidskaders. Effect Door een betere bedrijfsvoering alle opslag van goederen achter het gebouw, zodat minder verkeersbewegingen ontstaan van en naar het paviljoen. Faciliteiten voor het personeel optimaliseren en verbeteren. Procedure: Het onderwerp wordt in ten hoogste twee termijnen behandeld waarna definitieve besluitvorming voor het starten van een planologische procedure plaatsvindt in de raad van 27 oktober Afzender: College Nadere informatie: Team Beleid & Regie Portefeuillehouder Wethouder T.J. de Jong 8. Agendapunt: Jaarrekening FUMO 2014 Doel: Opiniërend Korte inhoud: De raad wordt voorgesteld kennis te nemen van jaarrekening. Aanleiding: Op grond van de WGR wordt de jaarrekening van de FUMO aan de raad ter kennisname aangeboden. Effect De jaarrekening sluit positief. Het AB van de FUMO heeft besloten het batig saldo in te zetten ter gedeeltelijke aflossing van de vordering van de FUMO op de deelnemers ter zake van de implementatielasten. De gevolgen daarvan zijn meegenomen in de (meerjaren)begroting van de FUMO. Procedure: Het onderwerp wordt in ten hoogste twee termijnen behandeld, waarna het besluit de jaarrekening 2014 GR FUMO voor kennisgeving aan te nemen, plaatsvindt in de raad van 27 oktober Afzender: College Nadere informatie: Team Ondersteuning Portefeuillehouder Wethouder Hoekstra

3 3 9. Agendapunt: Begroting FUMO 2016 Doel: Opiniërend Korte inhoud: Gelet op het bepaalde in artikel 27 van de Gemeenschappelijke regeling FUMO worden de raden van de deelnemende gemeenten in de gelegenheid gesteld hun zienswijzen over de ontwerpbegroting naar voren te brengen. Aanleiding: Jaarlijks worden de raden van de deelnemende gemeenten aan de gemeenschappelijke regeling FUMO in de gelegenheid gesteld hun zienswijzen over de ontwerpbegroting voor het komende jaar naar voren te brengen. Effect Geconstateerd kan worden dat de in voorbereiding zijnde begroting van de gemeente Terschelling voor 2016 en de concept begroting FUMO voor 2016 met elkaar in overeenstemming zijn en dat de kosten van deelname aan de FUMO met ,-- zijn teruggebracht. Procedure: Het onderwerp wordt in ten hoogste twee termijnen behandeld, definitieve besluitvorming waarbij de raden van de deelnemende gemeenten in de gelegenheid gesteld worden hun zienswijzen over de ontwerpbegroting naar voren te brengen, plaatsvindt in de raad van 27 oktober Afzender: College Nadere informatie: Team Ondersteuning Portefeuillehouder Wethouder Hoekstra 10. Agendapunt: Begroting 2016 Doel: Opiniërend Korte inhoud: De programmabegroting 2016 is gebaseerd op de kadernota zoals deze in de raad recentelijk is behandeld. Het aantal Aanleiding: nieuwe financiële ontwikkelingen is beperkt. De begroting is een formeel document dat op grond van de bepalingen van het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) moet worden gemaakt en aan een aantal vorm- en procedureafspraken is onderworpen. Effect Het geraamde negatieve resultaat over begrotingsjaar 2016 van is gedekt door een onttrekking uit de algemene reserve ten gunste van de exploitatie. Het geraamde resultaat over het begrotingsjaar 2016 wordt dan 0. Procedure: Het onderwerp wordt in ten hoogste twee termijnen behandeld waarna definitieve besluitvorming van de begroting 2016 plaatsvindt in de raad van 27 oktober Afzender: College Nadere informatie: Team Ondersteuning Portefeuillehouder J.B. Wassink

4 4 11. Agendapunt: Rondvraag voor raadsleden Korte inhoud: De rondvraag is bedoeld voor raadsleden om vragen te stellen over onderwerpen die niet op de agenda zijn geplaatst en waarover commissieleden graag nader willen worden geïnformeerd. Actie: Ter bespreking Terschelling, 7 september 2015, J. Hofman, raadsgriffier De documenten zijn digitaal te raadplegen via: De stukken liggen eveneens voor het publiek ter inzage in de inforuimte. U kunt de stukken ook bekijken met de gratis Ipad App RaadDigitaal via uw tablet.

5 Nr. 8. Vergadering: 1 september 2015 (Verdaagd) Onderwerp: Besluitenlijst commissie vergadering 6 oktober 2015 Aanwezig: De heer W. H. M. van Deelen, voorzitter Mevrouw J. Hofman, griffier Mevrouw C. Oosterbaan, PvdA De heer T.M.L Schroders, PvdA De heer H. van Deelen, PvdA De heer C. T. Lugt, VVD De heer D. Ruige, VVD De heer A.C. Schweigmann, PBT De heer G. Bos, PBT Mevrouw G.G. S. Kootstra, PBT De heer A. J. Romar, CDA De heer J. P. Lodder, CDA Eveneens aanwezig: Burgemeester J.B. Wassink Wethouder T. D. Jong Wethouder H.K. van der Wielen Wethouder J. Hoekstra-Sikkema Afwezig: Bijzonderheden: Agenda De geluidsfragmenten van deze vergadering worden op de website van de Gemeente Terschelling geplaatst, waarbij per agendapunt en spreker beluisterd kan worden. Voor de inhoudelijke discussie per agendapunt wordt derhalve verwezen. Gezien uitzendproblemen is v.a. agendapunt 1 t/m 6 e.e.a. niet van toepassing. Voor deze punten geldt zoveel mogelijk een woordelijk verslag. 1. Opening en afwezigheidsmeldingen Welkom door voorzitter Wietse van Deelen, draagt gedicht voor van Teunis Schol over de Staat. 2. Vaststellen agenda Conform vastgesteld. 1

6 3. Vragenronde voor publiek Iedereen kan onderwerpen die niet op de agenda staan onder de aandacht brengen of er een vraag over stellen. Vragen worden zo mogelijk direct beantwoord; lukt dit niet, dan hoort de vragensteller wanneer en door wie de vraag beantwoord zal worden. Wordt geen gebruik van gemaakt. 4. Vaststellen besluitenlijst 29 juni 2015 Geen op- en aanmerkingen, wordt ongewijzigd vastgesteld. 5. Lijst met toezeggingen Geen opmerkingen op de lijst van toezeggingen. 6.a. Mededelingen uit samenwerkingsverbanden Geen mededelingen uit samenwerkingsverbanden. 6.b. Overige mededelingen college: Wethouder de Jong deelt dat komende week vergadert stuurgroep Tonnenloods. O.b.v. uitkomst vinden vervolgstappen plaats ter vervanging van CNL Voorts geeft hij aan dat eind september knopen worden doorgehakt inzake de Campus. Wethouder van der Wielen informeert de commissie dat op 16 en 21 september gesprekken met de aan testellen adviescommissie Gaswinning plaats zullen vinden. 7. Herziene Kadernota 2015 Bespreekstuk De kadernota is het instrument waarmee het college de Raad een overzicht geeft van de verwachte ontwikkelingen in de komende jaren en onze beleidsvoornemens. Daarnaast wordt halverwege het jaar een actualisatie gegeven van de gang van zaken in het lopende begrotingsjaar. De kadernota is daarmee de opmaat naar de begroting van het volgende jaar, in dit geval het begrotingsjaar Aanleiding: In de commissievergadering van 29 juni jl. is de oorspronkelijke kadernota 2015 uitgebreid door de raadscommissie besproken. In de commissievergadering zijn door de leden van de commissie kritische kanttekeningen geplaatst bij het feit dat in deze kadernota voor het jaar 2015 een aanzienlijk additioneel budget was opgenomen ter dekking van extra personele lasten, terwijl daarnaast een goed inzicht in de te verwachten financiële situatie voor de komende jaren ontbrak. Voor onderwerpen m.b.t. dit agendapunt wordt verwezen naar de geluidsfragmenten. Korte weergave: Insprekers: 1. Dhr. H. Schurink namens SOS 2. Mw. van Essen namens GasTvrij Terschelling 3. Mw. de Graaf namens St. Baai Dellewal De bijdragen van de insprekers zijn separaat bij het verslag gevoegd. 2

7 Voor de discussie m.b.t. dit agendapunt wordt verwezen naar de geluidsfragmenten. Korte weergave: 1 e Termijn Leden van de commissie Dhr. Van Deelen (PvdA) Bij de kadernota die voor het zomerreces werd gepresenteerd, zijn door het college een aantal voorstellen gedaan. Ons weerstandsvermogen zou onder minimum vereisten komen. De Commissie was kritisch en heeft het college terug gestuurd met een opdracht. De kadernota ziet er nu anders uit. Personele kosten en verplaatsingskosten zijn anders. Maar is het anders? Volgens ons niet maar er zijn andere voorzieningen getroffen. De vraag waaruit bestaan de verplaatsingskosten eigenlijk? Uitleg: college / trainees / overige ambtenaren. Bovendien wringt het nog steeds de hoge kosten voor ziekteverzuim. Dit was toch te voorzien bij een reorganisatie? Wanneer kunnen we dit alles in zien? De Raad wil alles inzien, de bezuiniging is de flexibele schil. College beslist of men flexibele schil aanbiedt of niet. Behalve voor de griffier, die valt onder de raad. De heer van Deelen verwijst naar de grafiek op blz. 94. De bezetting wordt kleiner? Waarom nu pas op geanticipeerd? euro wordt er ingeboekt? Daarnaast hoe zit het met de bezuinigingen rondom onderwijs? Wordt deze bezuiniging stapsgewijs ingevoerd of in een keer? Zijn er geen langdurige afspraken? Ook vraagt hij naar de stand van zaken van bezuinigingen rondom AVV? Zijn er al afspraken gemaakt. Positief is dat het CNL nog even open blijft. Goed voor toerist en de medewerkers. Het zwembad dat mag niet dicht na Er worden nu naar verschillende oplossingen gezocht.. Terschelling kan niet zonder deze slechtweervoorziening. Hoe zit het met de Deregulering APV, het voorstel ligt bij de Directie. Wanneer kan de Raad het tegemoet zien? Vraagt daarnaast naar de aanpassingen betreffende het heliplan. De welstandnota, woonvisie, wordt van harte gesteund door de PvdA fractie. Ook de structurele bijdrage voor de herinrichting van de haven kan worden ingestemd. Voor wat betreft Baai Dellewal, de motie moet handen en voeten worden gegeven. Daarnaast zal er de komende jaren knopen doorgehakt moet worden op het gebied van zonneakkers of wellicht windmolens. We zeggen niet dat we hier voor zijn, maar we moeten er naar kijken met de juiste gegevens. Kan de wethouder ons informeren over Vitens? Ook tijdens behandeling jaarrekening 2014 is het onderwerp haven aan de orde geweest m.b.t. de toeristenbelasting. De eerste nacht + eerste dag betalen is een doorn in het oog voor toeristen. Deze kadernota ziet er een stuk beter uit dan voor het reces. Wijst op het kritisch blijven en goed en grondig afwegen wat noodzakelijk is en wat niet, dus geen paniekvoorstellen. Dhr. A. Romar (CDA) Ten eerste geeft hij complimenten voor de financiële afdeling. De budgetten zijn nogmaals bekeken en er is nu een goede samenhang. Blij met deze herziening. Het ziet er nu een stuk beter uit voor de komende jaren. Verheugd dat het Rijk ons wil ondersteunen voor gezondheid? Kosten van de FUMO zijn bijgesteld naar beneden. BTW compensatie fonds, opbrengst toeristen belasting zijn meevallers waardoor het er nu beter uit ziet. Wie weet kunnen we meer doen nu de toeristen belasting hoger is uitgevallen. Bijvoorbeeld kijken naar de toeristen belasting voor de haven voor de eerste dag en nacht. Helihaven; vinden wij ook niet zo nodig. Zware helikopter, wij moeten het nog even afwachten en sluiten ons graag aan bij de PvdA. De personele bezetting ziet er ook beter uit dan voor de zomer. Dellewal? Misschien kan het beslag eraf? Bij concrete plannen kan dat. Maar die liggen er niet, vandaar dat het er niet af kan. Richting SOS reageert hij dat er geen geheim overleg was en de datum van 1 juli in het coalitieprogramma wordt genoemd. 3

8 Mevr. G. Kootstra (PBT) Wil college en ambtenaren bedanken voor de herziene kadernota Vorige keer vonden wij het erg dat er zoveel spellingsfouten in stonden. Nu vonden we het verbazingwekkend dat er zelfs een tweede herziening moest komen. Hebben de gesprekken tussen AVV en de gemeente plaats gevonden? Zo ja, wat is eruit gekomen zo nee waarom niet? We sluiten ons aan bij PvdA en CDA omtrent het heliveld? Heeft u investeerders gevonden voor exploitatie van het zwembad? Erg blij dat er ontwikkelingen zijn rondom de campus. Terugkoopverplichting? Huis burgemeester; hoe zit het met de kosten hiervan? Uitkering van het gemeentefonds? en komende jaren ? is dit structureel? Zo ja, heeft u dit zwart op wit? Wij pleiten voor nieuwe exposities komende jaren voor het CNL? Aangezien openstelling met 2 jaar is verlengd. Dhr. T. Lugt (VVD) Thans ligt er een mooie nota. Voor de zomer werd een kadernota gepresenteerd, maar in hoeverre kon je van een kadernota spreken? Wat is het verschil met de vorige keer. In hoeverre is dit voor elkaar gekregen binnen twee maanden? Voor de zomer constateerden we een enorm probleem? Dat kwam het imago van de gemeente en de raad niet ten goede. Was het niet beter geweest om ermee te wachten i.p.v. het boetekleed te dragen? Benadrukt FUMO: mooi; Gaat goed en kan natuurlijk altijd beter. Ook op Personele kosten is bespaard door te prioriteren op de werkvoorraad. Raadslid Lugt denkt dan dat er projecten blijven liggen, vraagt zich af welke projecten blijven liggen en of er een keuze in is welke blijven liggen? Er wordt te weinig rekening mee gehouden met het toeristisch product en dit was volgens hem wel de afspraak. Hij noemt een aantal producten uit de kadernota. Toeristen belasting: euro beschikbaar? Graag voortvarend mee verder gaan. TS25: komt er een nieuw woonplan en ook een nieuwe welstandnota. We wachten totdat TS25 bekend wordt. Hij vraagt zich af hoe het ermee staat en wanneer de verwachting is dat het klaar is? Temeer omdat dan het woonplan en de welstandnota niet te laat komen! Heliplan; prima plan van de Veiligheidsregio. Niet zozeer noodzakelijk, maar mochten zij dit willen dan kunnen zij ook de factuur krijgen. CNL: goed vooruitzicht. V.w.b. de projecten in de kadernota gaat het om een ambitieus programma. Constateert overigens meer gele verkeerslichten dan groene. 1 e Termijn College Burgemeester Wassink bijt het spits af. Eerder is al gesprokken over de kadernota, het college heeft veel kritiek ontvangen en heeft dat ter harte genomen. Geeft aan: Wij hebben uw bijdrage als constructief ervaren. Er is veel gesproken over personele bijdragen. Binnen de gemeente is er maar een klein clubje overgebleven. Zijn een paar mensen die werken aan de thema s. De personele paragraaf is belangrijk. Hoe om te gaan met gemeenschappelijke regelingen. Waar komen daarbij de voordelen vandaan? Dhr. Lugt vraagt of we voor de zomer hadden moeten leveren? Dat is een terechte vraag. We wisten dat we met de kadernota moesten komen, bovendien was er geen kadernota in Het college wilde nu graag de voortgang laten zien. Alle complimenten die nu worden afgegeven zijn voor de afdeling financiën. Er werd gevraagd naar de prioritering door dhr. Lugt. Het gehele collegeprogramma zit nog in de kadernota. De stoplichten zijn nog veel oranje of zelfs rood. Maar het hele programma zit erin en wordt ook verspreid over het college termijn. 4

9 Dhr. H. Van Deelen vroeg om een specificatie van het personeel dat wordt hierbij toegezegd. Vervanging wegens ziekte is te weinig begroot. Dat is juist, de formatie was groter en betreft het verschil tussen formele formatie en feitelijke bezetting. Vandaag overigens heeft de secretaris gemeld dat het met ziekteverzuim de goede kant op gaat. Ook de aanstellingswijze van de griffier werd benadrukt. De griffier heeft wel een vast dienstverband maar niet bij de gemeente. Hebben we dit dan niet goed begroot? Wel goed begroot maar er komen meer kosten bij kijken. De helihaven betreft een lange geschiedenis. Eerst ging het om een andere helihaven van Defensie. Defensie meldde dat het niet voldeed aan de eisen en ging van West naar Midsland. Daarna is Defensie uitgeweken naar Vlieland. Vlieland komt nu met de vraag of zij de haven moeten overnemen van Defensie. Ameland heeft al dingen geregeld met Defensie. Onze situatie is te vergelijken met Schiermonnikoog. De vraag is of de Veiligheidsregio deze aangelegenheid moet betalen. Zij geven aan dat ze gaan over rampenbestrijding, brandweer maar niet over patiëntenvervoer. Deze regels komen ook niet van de Veiligheidsregio maar het is wettelijk geregeld. Jarenlang is het gedoogd. In 2009 niet langer gedogen en is er bepaald om te handhaven. Provincie is het gezag en moet het uitvoeren. Wij zijn beheerder en eigenaar van de grond. U heeft terecht gezegd als er een ramp is dan kunnen helikopters overal landen. Ook de trauma helikopter kan overal landen. Maar een helikopter van Defensie moet voldoen aan allerlei eisen. Het subsidievoorstel richting provincie in 2014 is afgewezen. De discussie is nog niet teneinde zou via subsidie verkregen worden. Echter de laatste tijd gaat de discussie over welke helikopters worden ingezet? Nu lijkt dat op Belgische helikopters. Bij een nieuwe aanbesteding verwachten we geen zwaardere helikopters. Ook ligt er sinds 2013 een rapport van een deskundige, met aanpassingen om de helikopterplaats te laten voldoet aan alle eisen. Kosten hiervoor zijn euro. Toch vinden we het nodig als college om de euro door te gaan voeren. Het is de helft en de andere helft proberen we d.m.v. subsidie te verkrijgen. Van de reorganisatie komt een verslag, op dit moment vindt er een evaluatie plaats rondom de reorganisatie. We blijven u informeren. Vraag van dhr. Van Deelen om toe te voegen aan kadernota de gehonoreerde wensen. Secretaris heeft het genoteerd met financiële toevoeging. Wethouder de Jong Gaat in eerste instantie in op het betoog van St. Baai Dellewal. In het voorjaar zijn met het college een aantal informerende gesprekken geweest. Het beeld dat nu geschetst wordt doet daaraan te kort. Vervolgens was er onduidelijkheid over het beslag. Er speelt nu een hoger beroep dus het beslag is er nog niet van af. Nu ligt de vraag richting de raad of het beslag er niet kan worden afgehaald. Onze externe juridische adviseur heeft aangegeven dat een beslag er niet af gehaald kan worden tenzij er een serieuze kopende partij aan de deur is. Zo niet, geen spoedeisend belang en geen reële kans dat het kort geding resultaat zou hebben dat het beslag eraf kan gaan. De vragen van de fracties was hoe nu verder? Rond het verstrijken van de termijn van 1 juli is er overleg geweest. We hebben de fractievoorzitters geraadpleegd. Ook de financiële situatie is besproken, beslag, inschatting realiteitszin en de motie van gemeenteraad van Terschelling. I.c. de wens bij de voormalige dancing te kijken naar beeld- kwaliteitsplan. 5

10 Interruptie: dhr. G. Bos: Er zijn toch geen gegadigden om te kopen? Hij geeft dat hij informatie heeft ontvangen, van een externe jurist, die heeft aangegeven dat het beslag er prima van af kan. Vraag aan mede-raadsleden om alsnog de opdracht te geven om het beslag eraf te halen. Waar bent u bang voor? Wat gebeurt er als het beslag eraf gaat? Wethouder de Jong vervolgt U stelt meerdere vragen. Rondom het tijdstip dat de vorige zaak werd afgedaan hebben we getoetst of het beslag eraf gehaald kan worden. U sprak overeen geheim overleg met specifiek wethouder de Jong. Let wel dat het hier gaat om eenheid van bestuur en collegialiteit, de vertegenwoordiger spreekt altijd namens het college. Richting S.O.S. geeft de wethouder aan dat dhr. Schurink te kort doet aan zijn eigen intellectuele vermogen. Jammer deze woorden van de voorzitter van S.O.S. Op de vraag van de fractie van de PvdA inzake bezuinigingen administratiekosten ten behoeve van het onderwijs deelt de wethouder mee. Redelijkheid en billijkheid houden wij in ons achterhoofd bij de keuze. Wij halen geen geld weg indien daarmee moeilijkheden komen. Het gaat gevolgen hebben voor de bedrijfsvoering en continuïteit en wij nemen uw woorden ter harte. Interruptie: Mw. C. Oosterbaan Wij hebben meerdere vragen gesteld en willen graag schriftelijk antwoord. Wethouder de Jong gaat verder met zijn antwoorden. Diverse partijen kaarten CNL aan dat open blijft in 2016 en Geeft aan dat het niet de bedoeling is dat wij nog investeringen gaan doen in een plek, die leidt tot desinvestering. Investeringen kunnen worden gedaan indien deze mee kunnen naar de nieuwe voorziening. M.b.t. TS25 wat is de voortgang en verwachting? Op dit moment is de bedoeling dat we nog een paar maatschappelijke organisaties gaan spreken en hun mening/beeld/wensen ophalen bij TS25. Vervolgens komt het in een concept toekomstvisie en daarna willen we de slag maken met eilanderbevolking. De termijn van inzage legging wordt gebruikt om actief met de Terschellinger bevolking te spreken. De planning is dat u hierover een klap geeft in het voorjaar in Dhr. Lugt gaf aan dat het niet te lang moet duren met de woonvisie. U heeft een punt en we nemen het mee in de kadernota. Daarnaast de vraag van de fractie van PBT over de campus terugkoop. Wij hebbend de verplichting om de oude campus over te kopen en ja we hebben het geld hiervoor. Wethouder Hoekstra-Sikkema In de begroting zijn er dingen vastgesteld zoals AVV en zwembad. De punten moeten uitgevoerd worden. De fractie van PvdA geeft aan dat het absoluut belangrijk is dat het zwembad open blijft. Niet alleen voor eilanders ook als toeristisch product. Andere partijen gaven ook aan dat er diverse oplossingen worden gezocht. Met een werkgroep is elders bekeken naar mogelijke oplossingen. Zaken die we kunnen overnemen om de kans zo groot mogelijk te maken om de huidige voorziening open te houden. Dit moeten we stap voor stap doen. Betreffende AVV zijn allerlei zaken in beeld. Mogelijkheden en oplossingen en hoe zij daar kunnen blijven spelen. We hebben het gehad over privatisering i.p.v. afstoting. Vandaag is in B&W besloten een afspraak te maken met AVV. Voor de toeristenbelasting er zijn een aantal aandachtspunten zoals mogelijkheid om poortjes neer te zetten. Maar ligt niet zo simpel als het lijkt. We lopen tegen allerlei zaken aan, o.a. met de bruine vloot. Eerste dag is er niet makkelijk af te halen. Ene kant oplossen en andere kant is er weer een probleem, erg gecompliceerd. Wij vinden het nodig om kennis van buitenaf te halen. De FUMO is nog niet zo lang operationeel. Er is een begroting gemaakt en ongeveer geschat wat het zou kosten. Het is een organisatie die een efficiency slag maakt. Vooruitlopend op de begroting is gebleken dat een lagere bijdrage kan worden betaald en doorberekend in de kadernota. De vraag van de fractie van de VVD toetsing toerisme en recreatie moet standaard gebeuren. In principe gebeurt dat al, maar wij willen dit ook graag terug zien in het collegevoorstel. Deze afspraak hebben wij met elkaar gemaakt en dit gaat ook beter terug komen. 6

11 Wethouder Van der Wielen Reageert op de Inspraak van mevrouw van Essen. Vindt het een bloemlezing van activiteiten van de vereniging. Wij (bestuurlijk en provincie) zitten op de lijn met wat mevrouw aangeeft. Wat betreft het benaderen van de politiek zeker aansluiting houden en dat wat hier speelt vertalen naar Den Haag. Daarna geeft ze ideeën wat met het geld kan worden gedaan. De wethouder geeft aan dat het geld is begroot in opdracht van de raad. Richting de fractie van de PvdA bedankt de wethouder de ondersteuning voor de bijdrage t.b.v. herinrichting haven M.b.t. de duurzaamheid hoe het zit het met het areaal van de zonneakkers? Het plaatsen van PV s is een bepaalde trits, in lijn met de provincie, i.v.m. plaatsing op daken en meervoudig gebruik. Wij onderzoeken hoe daarop invulling, qua ruimtelijke inrichting, kan worden gegeven. Er werd geïnformeerd naar de situatie rondom Vitens. De wens op dit eiland is om zelfvoorzienend te worden. Gisteren heeft de wethouder overleg gehad over het water. Ten aanzien van de opstelling van Vitens, is de verwachting voorstellen tegemoet te kunnen zien. M.b.t het havenbedrijf zijn er twee zaken. Enerzijds de zeer positieve waardering van de haven. Er wordt dus geïnvesteerd in de haven wat leidt tot waardering. Inzake de verdiensten van de haven moet er rekening worden gehouden met de inkomsten. Bij de overdracht is een voorziening gemaakt en ingecalculeerd. Uiteindelijk zou het prettiger zijn als er meer schepen de haven aan doen. De vraag van de fractie van PBT kosten burgemeester woning kan hij meedelen dat er een zeer zorgvuldig traject is doorlopen. Geen verwachting dat er meer kosten gaan bijkomen. Interruptie: Dhr. W. van Deelen Hoe zit het met de voortgangsrapportage van het zwembad. Wethouder Hoekstra-Sikkema Er zijn allerlei onderzoeken en oplossingen. Lastig om nu rapportage van te maken. Zodra er meer bekend is dan laten wij het u uiteraard weten. Maar om elke stap te gaan rapporteren lijkt mij niet de bedoeling. We zijn ermee aan de slag. Interruptie: Mw. C. Oosterbaan Wanneer kunnen we wel iets verwachten? Te lang stil. Wil vinger aan de pols houden. Wethouder Hoekstra-Sikkema Het juridische deel is de deadline die wij hebben afgesproken. Als er iets gedeeld kan worden dan gaan wij dit doen. Interruptie: Dhr.G. Schweigmann Is ontzettend blij met toezegging van PvdA. Let wel per 1 januari 2017 is er een andere status. Nu nog 16 maanden tot dan. Als u nog geen concreet plan hierover heeft dan mag u het nog niet in de begroting meenemen. Wethouder Hoekstra-Sikkema Begroting is een uitgangspunt. Begroting is het startpunt van wat de gemeenteraad heeft vastgesteld en wat de gemeenteraad wil. Eerder kan het niet. Vervolgens is er een uitspraak nodig van de gemeenteraad met wat je wilt. Er worden gesprekken gevoerd en er wordt juridisch naar gekeken. In de begroting is de deadline vastgesteld. Daarvoor moeten wij met een oplossing komen. 7

12 Bestuurlijke mededeling door de voorzitter dhr. W. van Deelen. I.v.m. geen vervanging bij Rederij Doeksen neemt de heer Lodder het voorzitterschap van de commissievergadering op zich, zodat de heer van Deelen zijn andere taken kan verrichten. Plaatsvervangend voorzitter dhr. J. Lodder Vraagt of de insprekers nog een tweede termijn believen om een korte reactie te geven over het gesprokene? De insprekers maken geen gebruik van de tweede termijn. 2 e Termijn Leden van de commissie Dhr. H. Van Deelen (PvdA) De fractie is blij met een aantal antwoorden van het college. We ontvangen graag nog de schriftelijke antwoorden. Wat betreft de adviescommissie een goede suggestie. Heeft het nut of moeten we het geld nog even parkeren tot er meer duidelijkheid is. Het zwembad blijft een belangrijk punt. Voor wat betreft de Helihaven om aan alle criteria te kunnen voldoen, lijkt onmogelijk voor ons eiland. Waarom is het rapport niet eerder genoemd? Over welke eisen sprak de burgemeester? Ook de Haven, gezien de jaarrekening 2014, nog eens goed kijken naar de bedrijfsvoering en uitkomst aan de raad doen toekomen (wethouder H.K. van der Wielen). In het algemeen bekend dat bij reorganisaties, er een stijging is op de ziektekosten. Bevreemd de fractie dat dit niet begroot is. Als het niet begroot is, krijg je het als een verassing op je brood. Een aantal vragen aan dhr. Bos van PBT, over de beslaglegging Dellewal. Let wel dat er voor dergelijke zaken jurisprudentie geldt. Indien je het beslag eraf wilt halen, dien je met goede argumenten komen! Dus om een kans te maken, moeten we een serieuze kandidaat hebben met geld. Heb je dat niet? Dan heb je te maken met gebakken lucht. U weet hoe we de advocaat gaan betalen om het kort geding te starten? En hoeveel kans van slagen hebben wij? Dhr. H. van Deelen wijst op de realiteit en benadrukt nogmaals dat het juridisch goed in elkaar moet steken. Dhr. A. Romar (CDA) Hij heeft het college aangehoord over de Helihaven. Zijn fractie wil nog even afwachten en niet al te hard de uitgeven. Eerst de aanbesteding afwachten en het juridische traject. Het financiële perspectief blijft kwetsbaar denk daarbij aan bijv. het Sociaal Domein met name de opname van jongeren waardoor de kosten hoog worden. Het Dellewal verhaal heeft twee kanten. Onder andere het juridisch verschil. Wij staan in ieder geval achter het college. Voor het CNL zullen geen investeringen meer worden gedaan, redenen temeer om door te gaan met de plannen van de Tonnenloods. Er moet straks een alternatief komen. De fractie van het CDA vraagt zich af hoe het zit met het tijdpad van de Toeristenbelasting. Wanneer kunnen we een concreet plan tegemoet zien? Geeft aan dat het goed is, dat er gesproken is met de bruine vloot. Interruptie: dhr. G. Bos(PBT) Vraag over de beslaglegging, aan de heer Romar, wat vindt hij daarvan? Dhr. Romar antwoordt dat hij nog niet gesproken heeft met zijn fractiegenoot en geeft dus geen reactie. Dhr. G. Schweigmann (PBT) De commissie is de discussieavond in de raad tussen de fracties. Tot nu weinig discussie, er zijn veel vragen aan het college. We gaan het dus hebben over de kadernota van 2016 (en niet 2015 volgens dhr. Schweigmann), nu moet de discussie plaatsvinden en bij de behandeling van de begroting dient er slechts een hamerslag op gegeven te worden. Om de discussie te doen opwaaien zouden we een 8

13 politiek stuk moeten krijgen. Met daarbij de verschillende keuzes. Naast de wettelijke verplichtingen willen wij weten waar we een politieke discussie over kunnen voeren? Dhr. Schweigmann geeft een tip aan het college voor het volgend jaar. Leg de begroting van 2015 er naast met een kolom met wijzigingen. Graag wil zijn fractie ook een lijst met keuzemogelijkheden voor een goede discussie. Nu lijkt het alsof de coalitie haar wensenlijst heeft gekregen via de wethouders. Daarnaast noemt dhr. Schweigmann de meevallers, die horen volgens hem niet thuis in een kadernota. Bij ziekteverzuim vraagt hij zich af of er meer aan de hand dan alleen ziekteverzuim? Ook bij Dellewal vraagt zijn fractie zich af of er zo n groot bedrag moet worden afgeboekt, waar het accountantsrapport al 2 jaar melding van maakt. Interruptie: Mw. C. Oosterbaan Welk accountants rapport bedoelt u? Dhr. Schweigmann deelt mee dat hij het kan geven. Mw. Oosterbaan geeft aan dat er zolang het beslag er op ligt wij niet verder kunnen. Zoals mijn fractiegenoot al meldde alleen een rechter kan hierover oordelen. Daarna gaat dhr. Schweigmann verder met zijn betoog en vindt dat de waarde van 1,3 miljoen Dellewal niet valt onder de vlotte activa. Volgens hem is het geldbedrag betaald als investering en valt daardoor onder de vaste activa. Hij noemt daarbij de Model nota van de VNG en verwijst naar de kengetallen. Interruptie: Mw. C. Oosterbaan Vraagt zich af op welke punten deze kadernota dan niet voldoet? Dhr. Schweigmann zal de modelnota doorsturen naar de raad. Hij noemt 2 voorbeelden, maar geeft aan dat het niet voor dit jaar geldt maar volgend jaar. Geeft voorts aan dat hij geen waarde ziet in de adviescommissie gaswinning. Bespaar hierop is zijn advies. V.w.b. de Campus, zijnde de terugkoopverplichting, wil hij niet de doemdenker zijn, maar vraagt zich af of het College heeft nagedacht hierover. Denkt dat er al is rondgekeken naar eventuele kandidaten? Zijn fractie vindt verder dat het stoplichtenplan eruit kan, hoort hier niet thuis. Het Helikopterplan gaat om zwaar achterstallig onderhoud. Daarentegen moet er wel aan alle veiligheidseisen worden voldaan. Dhr. Schweigmann verwijst naar wethouder van der Wielen, die noemde iets van positiviteit inzake de haven. Schweigmann geeft aan dat deze 10 jaar geleden is overgenomen en er 10 jaar verlies is geleden. Hij noemt daarbij een gemiddelde van 3 ton. Is de bruidsschat van een paar miljoen voldoende, aangezien er nu grote achterstallig onderhoud gepleegd moet worden. Vraagt zich af of wij het niet terug kunnen geven aan RWS, refereert daarbij naar Ameland. Voorts wil hij graag nog een reactie op zijn vraag van de vorige keer rondom de planning net als op Texel. M.b.t. het zwembad wil zijn fractie op korte termijn duidelijkheid. In de raad besloten om het zo te doen, maar wil zekerheid daarin. Advies college om niet te investeren in CNL, fractie PBT wil juist investeren, gezien de huidige expositie die nu al 5 jaar oud is. Ook de kosten van de nieuwe burgemeester woning wil hij graag uitsluitsel of het college kan garanderen dat er geen cent meer bij komt. Interruptie: Mw. C. Oosterbaan U heeft aangegeven dat u een discussie wilt met de raad. Waar wilt u een discussie over voeren? Over het wensenlijstje misschien? U geeft alleen aan dat u de adviescie. wil opheffen en het geld gebruiken om een jurist te betalen om het beslag eraf te halen inzake Dellewal. Daarnaast vraagt zei of de modelnota naast de huidige verordening is gelegd, aangezien deze thans geldt? Dhr. Schweigmann geeft aan dat hij hoopt dat het hem wordt vergeven, dat het niet naast elkaar is gelegd. Hij wil de vraag doorzetten naar het college. 9

14 Interruptie: Mw. C. Oosterbaan Voorzitter dhr. Schweigmann wil een discussie. Hij stelt alsof de kadernota niet aan de eisen voldoet. Maar vervolgens zegt hij dat het een vraag is? Dhr Schweigmann Antwoordt daarop dat hij het college niets verwijt, maar alleen iets vraagt. Volgens hem is de discussie kapot gemaakt door de wensenlijst van het college en coalitie. Hij krijgt het gevoel dat dit al dicht getikt is. Juist in het kader van de coalitieprogramma. Interruptie: Mw. C. Oosterbaan Wijst dhr. Schweigmann erop dat het collegeprogramma is vastgesteld en leidend is. Ze begrijpt niet wat hij nog meer wil. U vraag of de wensenlijst volgend jaar uitgebreid kan worden, de rest van de fracties heeft dat óók aangegeven. Vervolgens gaat dhr. Schweigmann verder dat hij binnenkort de raad een notitie zal doen toekomen over dualisme. Aangezien de raad het hoogste orgaan is en los van het college staat. Tenslotte stelt dhr. Schweigmann nog 2 vragen: 1) De rapportrage helihaven ) AVV de mogelijkheden wat wel en niet kan. Er zijn contracten dus er hoeft niet overlegd te worden. Contracten zijn om eraan te houden. Dhr. T. Lugt (VVD) Reageert op de inspraak van GasTvrij Terschelling. Waarom zou er inderdaad nu nog een adviescommissie komen. Vereniging is een goede spreekbuis voor Terschelling. Wij zullen onze lijntjes in Den Haag kort houden en er steun aan geven. Dellewal is een prachtig mooi burgerinitiatief. Wij kunnen er onmogelijk tegen zijn. Maar wij zitten in de raadszaal en moeten daardoor ook realistisch zijn. Wij hebben de stichting de afgelopen tijd de ruimte gegeven om wat met de grond te gaan doen. Dat er beslag op lag is balen. Ik hoor dat wethouder de Jong aangaf hoe het zit qua juridische zaken om het beslag eraf te halen. Wij willen ook dat het plan gaat lukken. Wij hebben afgesproken met de raad dat we de grond niet verkopen onder de boekwaarde. Dat past onmogelijk met de stichting. Vraag aan de stichting waarom knippen jullie het er niet uit? M.b.t. de prioritering projecten, het is een duidelijk verhaal. In hoeverre heeft de raad er zicht op? Geef ook de raad een keuzemogelijkheid. V.w.b. de Helihaven een duidelijk antwoord; eerst kort onderzoek naar duidelijkheid over de evaluatie. Ingaande op de keuzes, die volgens dhr. Schweigmann er niet zijn. Wij hebben de keuzes al gemaakt en besloten. In de kadernota staat immers dat wij onderstrepen nu geen nieuwe keuzes te maken. Interruptie: Mw. C. Oosterbaan Zij wil een schorsing om het accountsrapport door te nemen inzake Dellewal. Om start de vergadering opnieuw na korte schorsing. Dhr. Van Deelen is terug en na dit agendapunt neemt hij het voorzitterschap weer over. 2 e termijn College Burgemeester Wassink Alle fracties hebben aangegeven dat ze meer duidelijkheid willen over de helihaven. U wilt het rapport ontvangen en die krijgt u. Ik zou het plezierig vinden als we de reserves zo laten. Mochten we het geld wel nodig hebben dan is het beschikbaar. Het is niet standaard dat er bij een reorganisatie altijd ziekteverzuim hoort is te weinig. 10

15 V.w.b. de Kadernota dhr. Schweigmann noemt het kadernota Let wel dat het een goed gebruik is in gemeenteland om het 2015 te noemen en een vooruitblik richting De opmerking er is niet te kiezen, dat klopt. In gemeenteland is al een tijd weinig te kiezen. Het is juist dat B&W de kadernota voorbereidt en de gemeenteraad erover besluit. Er is nu ruimte voor een open discussie. Daarnaast mist dhr. Schweigmann de relatie met de begroting van Duidelijk mag zijn dat de basis met alles wat hier ligt is vanuit de begroting Verwijst naar pagina 11, waar een Tabel met wensen wordt genoemd. Alle wensen worden bij langs gelopen. U heeft misschien andere wensen en daarmee kon u komen. Het college vindt dit prima. U heeft het over een nieuw model, verordening 2.12 die overigens op actielijst Presidium staat. Zoals bij u bekend wordt de planning voorgelegd aan de auditcie. De kengetallen zijn overigens in 2016 pas verplicht. Wethouder de Jong Geeft richting dhr. Schweigmann aan als je discussie wil met anderen dat moet je niet wachten tot het laatste moment. Vindt de wens om alles te ontbouwen een droom, waar dhr. Schweigmann in blijft steken. Benadrukt dat u als gemeenteraad een belangenafweging dient te maken. In een eerdere fase was u overigens duidelijker over Dellewal. U vraagt of wij al gegadigden hebben voor de verkoop van de campus. Wij zijn nog geen eigenaar van de campus dus kunnen nog niet in gesprek gaan over de verkoop. Hierdoor weten we nog niet of we de boekwaarde van 2,8 miljoen terug krijgen. Wethouder Hoekstra-Sikkema Aan dhr. Schweigmann deelt ze mee, in het kader van twijfels bij Schweigmann, of de structureel of incidenteel zijn dat binnenkort de begroting voor 2016 kan worden ingezien. Hopelijk zijn dan zijn twijfels weg. M.b.t. AVV geeft ze aan dat het college alles afweegt en op basis daarvan de gesprekken voert. Wethouder Van der Wielen Deelt mee dat voor de adviescie. geld door de raad beschikbaar is gesteld, om aan te stellen. Mochten er nieuwe kaders zijn, dan ziet hij deze graag in de raadsvergadering tegemoet. De opmerking van de heer Schweigmann dat het havenbedrijf een compilatie van ellende is, daar distantieert hij zich van. Over de kosten woning burgemeester geeft hij hetzelfde antwoord als de vorige keer. Wethouder Hoekstra-Sikkema De toeristenbelasting zal in het volgend jaar aan de orde komen. Er dient een goed plan en systeem te komen. Kan op dit moment geen tijdsplanning aangeven. Mw. C. Oosterbaan Geeft een toelichting op de accountantscontrole duidt aan dat de raad heeft besloten niet te willen verkopen onder de boekwaarde. Dhr. Schweigmann antwoordt daarop dat hij het niet eens is met de situatie, niet is gerustgesteld en zich niet aan de uitleg van mw. Oosterbaan kan conformeren. 11

16 Gezien de nog te behandelen agendapunten worden de leden van de commissie gevraagd of zij de resterende punten deze avond willen behandelen, of vanwege het tijdstip, op een nader te bepalen dag. Het voorstel van de cie. leden is de vergadering te schorsen en woensdag 2 september om uur voort te zetten. De vergadering wordt om uur geschorst door de voorzitter, Aldus besloten in de commissie vergadering van de gemeente Terschelling, gehouden op dinsdag 6 oktober 2015,,voorzitter, griffie 12

17 SOS bijdrage dhr. H. Schurink Voorzitter, De bespreking van de Kadernota geeft ruimte voor een bredere maatschappelijke beschouwing. Daar maakt SOS graag gebruik van. Voorzitter, als ik iemand zijn of haar hond zie uitlaten, dan vraag ik mij wel eens af, 'Wie laat nu wie uit?'. De man de hond, of de hond de man. Het mag ook een vrouw zijn. Die zelfde vraag komt op als ik naar uw raad en het college kijk en luister: 'Wie loopt aan wiens lijntje?' Ik neem als voorbeeld de Dellewal-discussie rond de vorige commissievergadering. En de wandelgangen en krantenartikelen daar omheen. Het college instueerde vooraf de raadsfracties om niet op de inspraak van Stichting Baai Dellewal te reageren. Op zich bizar, maar hoe wist het college dit? De opgave voor inspraak loopt toch via de raadscommissie. Lijntjes? Na de commissievergadering vond 'geheim overleg' plaats. Ik citeer de Leeuwarder Courant (30/7) die de wethouder citeert. De raadsfracties zouden - buiten de raadszaal om - unaniem van mening zijn dat het Dellewal-initiatief niet realistisch is. Vraag: 'Wie laat nu wie uit?' Ook in de laatste Terschellinger staat - over de Kadernota - dat wethouder de Jong zegt, dat het Dellewal-initiatief via een raadsbesluit niet haalbaar blijkt te zijn. Maar er ligt geen formeel raadsbesluit onder, en zelfs geen formeel collegebesluit. Dus: 'Wie misleidt wie?', of 'Wie laat nu wie uit?' Of is er sprake van een geheim Politbureau. Geheimzinnigheid komt vaker voor op het gemeentehuis. Ik noem de Campus. Voorzitter, tot slot over de bebouwing op Dellewal een kinderrijmpje: 'Er was eens een mannetje dat was niet wijs, dat bouwde een huisje al op het ijs'. Het mag ook een vrouwtje zijn, van de zelfde kleur. (...) Voorzitter, u zult begrijpen dat ik hier wel eens met kromme tenen uw zogenoemde 'democratisch beraad' aanhoor. "Pak uzelf bij uw nekvel", zei Jurrit Visser bij zijn afscheid. Dank voor uw aandacht.

18 Zoals toegezegd hier de inspraaktekst van de vereniging gastvrij Terschelling. Hartelijke groet, Annet van Essen Geachte voorzitter, college- en raadsleden, aanwezigen, De vereniging gastvrij Terschelling wil hierbij een korte reactie geven op de Kadernota. Hierin staat dat er ruim 7000 euro gereserveerd is voor een adviescommissie inzake de gasperikelen. Een paar maanden geleden hebben wij als vereniging, naast andere genodigden, kenbaar gemaakt dat we geen zitting willen nemen in een commissie waarin ook voorstanders van gaswinning op Terschelling zitten. De vereniging is per slot van rekening juist in het leven geroepen om gaswinning tegen te houden, een standpunt dat unaniem wordt gedeeld door de Raad. Het is lange tijd stil geweest rond de adviescommissie. Maar wij hebben niet stil gezeten en hebben ons geluid met succes tot in Den Haag laten horen. Door brieven te schrijven aan politiek en pers en door bij Kamerleden in Den Haag op bezoek te gaan. Onze lobby-activiteiten hebben onder meer tot resultaat gehad dat minister Kamp de vergunningaanvraag van Tulip Oil aanhoudt tot de nieuwe mijnbouwwet geldt. We hebben daarnaast onder meer zienswijzen geschreven op beleidsvisies over het gebruik van de Nederlandse bodem, over gaswinning rond de Waddenzee en we hebben onze zienswijze op de nieuwe Mijnbouwwet ingediend. Kortom: alle officiele procedures grijpen we aan om gasindustrie hier te voorkomen. Door al dat lobbywerk wordt er deze week in de Tweede Kamer een motie ingediend door regeringspartij PvdA tegen gaswinning op Terschelling. Die motie wordt volgende week (8 september) in stemming gebracht maar zeker is dat die door een meerderheid in de Kamer wordt gesteund. Gisteren nog hebben PvdA, GroenLinks, CU en Partij voor de Dieren hun steun voor die motie aan ons bevestigd. Ook gaat GroenLinks a.s. donderdag wellicht een motie indienen waardoor ook de opsporingsvergunning van Tulip Oil aangehouden kan worden tot de nieuwe mijnbouwwet geldt. Die opsporingsvergunning verloopt namelijk op 9 september en waarom de exploitatievergunning wel aanhouden en de opsporingsvergunning niet? Kortom: De landelijke politiek staat achter onze vereniging, net als meer dan Nederlanders die onze petitie hebben getekend. Dat we op Terschelling wel invloed hebben is wel duidelijk geworden. Ik zou onze bestuurders en vertegenwoordigers dan ook willen adviseren voor de stemming over de motie ook nog een signaal aan hun landelijke collega s af te geven geven. Maar terug naar de Kadernota: Wij vragen ons namelijk af wat nu het doel is van een adviescommissie en of de installatie van een dergelijke commissie op dit moment wel zinvol is. Natuurlijk is de strijd nog niet gestreden tot de minister definitief uitspraak doet volgend jaar. Maar wat kan een adviescommissie nog meer doen dan wij als vereniging nu al doen, gedaan hebben en nog zullen gaan doen? Wat wij doen kost echter wel heel veel tijd en veel geld. Dus stellen wij voor een deel van het budget voor de adviescommissie te reserveren voor juridische procedures die eventueel nog volgen en/of het budget gedeeltelijk te gebruiken voor de lobby-actitiveiten van vereniging gastvrij Terschelling: een lobby ten bate van de gemeente Terschelling, haar inwoners en haar gasten. U weet dat u altijd een beroep op ons kan doen. Dank u wel.

19 1 september 2015 Goedenavond, Mijn naam is Nelly de Graaf en ik spreek hier namens de St. Natuurherstel Baai Dellewal. Een hot item vandaag de dag is: communicatie. Het woord communicatie staat, volgens de Dikke Van Dale, voor: contact, verkeer of verbinding. Wij hebben af en toe contact gehad met een lid van het College. Helaas niet zo vaak als wij gewild hadden en in dit geval was het wel een heel oppervlakkig contact, we durven zelfs te stellen een "eenrichtingsverkeer". Eenrichtingsverkeer van onze kant, al zien de wethouder en enkele raadsleden, die overigens niet bij de gesprekken aanwezig waren, dat anders. Ik wil vanavond een aantal vragen stellen aan Raad en College. 1. In de concept Kadernota stond nog vermeld dat er beslag rust op Dellewal. In de Kadernota die hier vanavond voor u ligt, staat daarover niets meer vermeld. Is dit beslag afgelopen zomer opgeheven? Zo ja, waarom heeft de gemeente daar niets van bekend gemaakt? En zo nee, waarom speelt dit beslag dan ineens geen rol meer in deze kwestie rond Dellewal? En hoe verklaart u het dat, nu de deadline verstreken is, er zonder beletsel over plannen voor Dellewal gesproken schijnt te kunnen worden? 2. Wethouder De Jong kwam met de bewering dat de plannen van de Stichting voor Dellewal niet haalbaar blijken te zijn. Is dit een besluit van de Raad? Er is tot op heden nooit een haalbaarheidstoets geweest van het Natuurherstelplan. Heeft hij zich ooit op de hoogte gesteld van de financiële positie van de Stichting of heeft hij ooit de begroting opgevraagd? Heeft hij subsidieaanvragen gedaan en zijn die aantoonbaar afgewezen? Is de wethouder en de Raad zich er wel van bewust dat juist de opstelling van de gemeente ervoor gezorgd heeft dat de Stichting geen grote fondsen heeft kunnen werven? Is de Raad bereid een intentieverklaring af te geven, waarin zij de medewerking toezegt aan het Natuurherstelplan van Baai Dellewal? Een verklaring, waarmee de Stichting en de gemeente begin volgend jaar gezamenlijk subsidies kunnen aanvragen bij het Waddenfonds en andere fondsen. 3. In deze nieuwe Kadernota wordt gesproken van het reserveren van een bedrag van 7.000,- t.b.v. een beeldkwaliteitsplan. (En dat, terwijl er toch al een beeld van een kwaliteitsplan klaar ligt!) In een van onze gesprekken, waarbij aanwezig waren Dhr. Bats, Dhr. de Jong en Dhr. van Schoonhoven, werd door hen duidelijk gesteld: geen uur, geen ambtenaar voor Dellewal! Stapt het gemeentebestuur af van deze bewering, nu de wethouder duidelijk aangeeft werk te gaan maken van bebouwing van de baai? Kunnen we deze kosten straks plaatsen in de rij van kosten voor bouwplannen, zoals daar destijds waren die van Bureau Khandekar? 4. Dhr. de Jong heeft de Stichting laten weten dat Dellewal een financiële kwestie is. Maar, dat zou betekenen dat de Stichting al anderhalf jaar contact probeert te zoeken met de verkeerde persoon. Wij hadden onze contacten dus moeten hebben met degene die financiën in portefeuille heeft, nl. Dhr. Wassink. Hierbij geven wij nu gelijk aan dat wij binnenkort een afspraak willen maken met de juiste portefeuillehouder, Dhr. Wassink.

20 5. Als laatste wil ik nog even de commissievergadering over de Kadernota op 29 juni j.l. in herinnering brengen. Wij hebben vernomen dat wethouder De Jong aan de Raad heeft laten weten dat het niet gewenst was dat er gereageerd werd op ons inspreken. Hoe komt het dat de Raad, als het hoogste orgaan in een gemeente, zich dit heeft laten welgevallen? Zij heeft toch ook een controlerende functie? Eén raadslid kaartte het plan aan, hem werd de mond gesnoerd door de voorzitter, Dhr. Wietse van Deelen. Ik citeer hierbij diens woorden: "... u doet nou dingen, daar krijgt u later spijt van." Accepteren de raadsleden zulke beperkingen? Wij hopen en vertrouwen erop binnen zeer korte tijd - maar liefst nog vanavond - een antwoord van u te ontvangen op deze vragen. De Stichting wil graag samen met het bestuur in een interactieve dialoog zoeken naar oplossingen. Daarmee kunt u ook recht doen aan uw eigen beleid van burgerparticipatie. Want burgerparticipatie kan niet zonder bestuursparticipatie. Met dank voor uw tijd.

21 Nr. 8. Vergadering: 2 september 2015 (voortzetting van 1 september 2015) Onderwerp: Besluitenlijst commissie vergadering 6 oktober 2015 Aanwezig: De heer J. P. Lodder, CDA plaatsvervangend voorzitter Mevrouw J. Hofman, griffier Mevrouw C. Oosterbaan, PvdA De heer T.M.L Schroders, PvdA De heer C. T. Lugt, VVD De heer A.C. Schweigmann, PBT De heer G. Bos, PBT Mevrouw G.G. S. Kootstra, PBT De heer A. J. Romar, CDA Eveneens aanwezig: Wethouder T. D. Jong Wethouder H.K. van der Wielen Afwezig: De heer W. H. M. van Deelen De heer H. van Deelen, PvdA De heer D. Ruige, VVD (gedeeltelijk) Burgemeester J.B. Wassink Wethouder J. Hoekstra-Sikkema Bijzonderheden: Voortzetting van de vergadering van de commissie van dinsdag 1 september 2015 Agenda De geluidsfragmenten van deze vergadering worden op de website van de Gemeente Terschelling geplaatst, waarbij per agendapunt en spreker beluisterd kan worden. Voor de inhoudelijke discussie per agendapunt wordt derhalve verwezen. De voorzitter heropent de vergadering. Er zijn een vijftal afwezigheidsmeldingen. 8. Verordeningen (water)toeristen- en forensenbelasting 2016 Bespreekstuk Voorgesteld wordt de verordeningen watertoeristenbelasting- en toeristenbelasting 2016 vast te stellen. Daarnaast dient de verordening op de heffing en invordering forensenbelasting 2016 te worden vastgesteld. De commissie wordt gevraagd een primair oordeel te geven. Aanleiding: Verhuurders van toeristische accommodaties hebben in het najaar al reserveringen voor het opvolgende jaar, waarbij zij het tarief van de toeristenbelasting willen vermelden. 1

22 Voor onderwerpen m.b.t. dit agendapunt wordt verwezen naar de geluidsfragmenten. Korte weergave: 1 e Termijn Leden van de commissie T. Lugt (VVD) Geeft aan dat er geen discussie is over de hoogt e van de toeristenbelasting, aangezien het een uitvloeisel is uit de meerjarenbegroting. G. Schweigmann (PBT) Stelt een vraag aan de fracties, zijnde 1 e dag heffing toeristenbelasting op te heffen, is daar iets aan te doen? Mw. C. Oosterbaan (PvdA) Geeft aan dat er gisteravond uitgebreid over is gesproken, dus het antwoord is er al. T. Lugt (VVD) Beaamt gesprokene van mw. Oosterbaan en vult aan dat er een gat in de begroting komt van ,=, waar dekking voor gezocht moet worden. Bij de nieuwe inningsmethodiek wordt dit meegenomen. Ook A. Romar (CDA) memoreert aan de toezegging van de wethouder. Geen reactie inhoudelijk van het college, er zijn geen opmerkingen op het voorstel 9. Beheersverordening Waddenzee en Noordzee Bespreekstuk Er is voor de Waddenzee en Noordzee een Beheersverordening opgesteld. Daarmee wordt uitvoering gegeven aan het planmatig actualiseren van de bestemmingsplannen zoals dat is vastgelegd in de Startnotitie actualisering bestemmingsplannen 2014.Nu de inspraak en het overleg zijn afgerond kan de beheersverordening worden vastgesteld. Aanleiding: De Beheersverordening Waddenzee en Noordzee is opgesteld door 13 samenwerkende Waddengemeenten. Deze deelnemende gemeenten zijn: Ameland, Delfzijl, Dongeradeel, Eemsmond, Ferwerderadiel, Harlingen, het Bildt, Hollands Kroon, Oldambt, Schiermonnikoog, Terschelling, Texel en Vlieland. Voor onderwerpen m.b.t. dit agendapunt wordt verwezen naar de geluidsfragmenten. Korte weergave: 1 e Termijn Leden van de commissie G.Bos (PBT) Pleit voor kleinschalig gebruik, wat bijzonder en authentiek is voor de eilanden, niet uit het oog te verliezen. College kan zich volledig vinden in deze inspraak. 2

23 10. Beheersverordening Bedrijventerrein Nieuwedijk West-Terschelling Bespreekstuk Op 31 maart 2015 heeft de gemeenteraad besloten de ontwerp Beheersverordening bedrijventerrein Nieuwedijk ter inzage te leggen. Het plan heeft met ingang van 10 april t/m 21 mei 2015 ter inzage gelegen. In deze periode is een zienswijze ingediend. Aanleiding: Op 26 november 2013 heeft de gemeenteraad de Startnotitie actualisering bestemmingsplannen 2014 vastgesteld. In de startnotitie is er voor gekozen om voor de actualisering van de laatste verouderde bestemmingsplannen gebruik te maken van de Beheersverordening als planningsinstrument. Voor onderwerpen m.b.t. dit agendapunt wordt verwezen naar de geluidsfragmenten. Korte weergave: 1 e Termijn Leden van de commissie T. Lugt (VVD) Vindt het belangrijk dat er geen beperkende factoren zijn voor bedrijven op het industrieterrein, zoals het niet opnemen van bouwvlak en dat wordt aangesloten bij het geldende bestemmingsplan. G.Bos (PBT) Vraagt zich af of het Waterschap niet in de problemen komt. 1 e Termijn college Wethouder de Jong Benadrukt dat er is gekeken naar het niet nodeloos inperken van bestaande rechten. Wethouder v.d. Wielen Antwoordt op de vraag van Bos dat het elkaar niet in de weg hoeft te staan. 11. Groen Beleidsplan Bespreekstuk Witteveen Groenprojecten en Advies heeft een Groen beleidsplan gemaakt wat past in een modulair Groentotaalplan. Deze Module Beleid heeft van 23 april t/m 4 juni 2015 ter inspraak gelegen. Reacties van bevolking en gemeenteraad zijn meegenomen en deels in het definitieve verwerkt en kan door de raad worden vastgesteld. Aanleiding: Het zorgdragen voor een duurzame groenstructuur en een volwaardige plaats van het groen in de woon- en werkomgeving en voor de recreatie en toerisme op het eiland. Waarbij de nadruk ligt op duurzaamheid, biodiversiteit en veiligheid. Voor onderwerpen m.b.t. dit agendapunt wordt verwezen naar de geluidsfragmenten. Korte weergave: 3

24 1 e Termijn Leden van de commissie Mw. C. Oosterbaan (PvdA) Merkt op dat inspraak molenaar is meegenomen. Aan burgerparticipatie moet actief meegewerkt worden. De onderschrijding ziet ze graag terug in de financiële rapportage. T. Lugt (VVD) Citeert uit het beleidsplan m.b.t. burgerparticipatie, vindt dat weinig concreet. Moet worden gekeken naar de meerwaarde van burgers, bovendien is het een mogelijkheid om te besparen op kosten. 1 e Termijn college Wethouder v.d. Wielen Burgerparticipatie wordt nader uitgewerkt. Bij onderschrijding zal dat via begrotingswijziging naar voren worden gebracht. 12. WMO-vervoer 2016 Bespreekstuk In Noardwest-Fryslân (Vlieland, Harlingen, Franekeradeel, Menameradeel, Leeuwarderadeel en Het Bildt) wordt het Wmo-vervoer (collectief vervoer) gezamenlijk uitgevoerd. Omdat het huidige contract tot en met 31 december 2015 loopt, wordt momenteel een nieuw contract Wmo-vervoer door de Dienst SZW Noardwest Fryslân (Dienst SZW), in de vorm van een Europese aanbesteding, voorbereid. Aanleiding: Terschelling draait niet mee met het collectieve Wmo-vervoer. Op Terschelling wordt dat door middel van een financiële tegemoetkoming verstrekt. Deze werkwijze kan in het overgangsjaar 2015 nog worden toegepast. De Wmo 2015 heeft echter de (spel)regels veranderd. De wet staat de verstrekking van een financiële tegemoetkoming niet zonder meer toe. De gemeente zal in 2016 maatwerk moeten leveren en heeft de keuze tussen collectief vervoer (ZIN) of de verstrekking van een PGB. Voor onderwerpen m.b.t. dit agendapunt wordt verwezen naar de geluidsfragmenten. Korte weergave: 1 e Termijn Leden van de commissie T. Schroders (PvdA) Geeft aan dat huidige regelgeving prima voldoet. Bij overstappen naar voorgestelde regeling gaan we erop achteruit. Kosten gemeenschap nemen toe. Vraagt naar mogelijkheden te zoeken om regeling in stand te houden en de Waddentoets toe te passen. Voor de raadsvergadering van 22/9, aangezien dat het standpunt wordt bepaald. A. Romar (CDA) Deelt ook mee dat er nu een goede regeling is, waarom niet in stand houden. Ook hij benadrukt de Waddentoets. 4

25 1 e Termijn Leden van het college Wethouder v.d. Wielen Zegt dat huidige situatie uitstekend voldoet. Maatwerk moet worden beëindigd i.v.m. WMO. De vraag is nu hoe we hiermee omgaan, echter we moeten ons aan de wet houden. Vlieland heeft gekozen voor zorg in natura, wat het college nu ook voorstelt, gezien de meest betaalbare variant. T. Schroders (PvdA) Informeert bij de wethouder of er binnen de wet mogelijkheid is voor een regeling die meer aansluit bij het voorstel. Ook vraagt hij zich af of de Waddentoets hierop toepasbaar is. Wethouder v.d. Wielen Op de eerste vraag geeft de wethouder aan dit uit te zoeken. Bij de tweede vraagt deelt hij mee dat Vlieland al een keuze heeft gemaakt, waardoor er niet meer gezamenlijk kan worden opgetrokken mb.t. de Waddentoets. 13. Rondvraag Voor onderwerpen m.b.t. dit agendapunt wordt verwezen naar de geluidsfragmenten. Korte weergave: PvdA Vragen Mw. C. Oosterbaan: Heeft signalen ontvangen dat digitale klachtenafhandeling niet altijd optimaal is. Antwoord college: schriftelijk antwoord volgt Wanneer staat het fietspad langs Heereweg in de meerjarenplanning voor onderhoud. Antwoord college: schriftelijk antwoord volgt PBT Vragen G. Bos: Is er extra krediet gegeven voor Ecar project. Antwoord college: Dat is niet het geval Wie betaalt de stroom voor deze Ecars? Antwoord college: Dat betreft Schylge auto s dhr. Werner Schade steiger bekend (Holland). Antwoord college: Dat is bekend Geluidsinstallatie moet beter! Bekend met overtochten.nl waar boekingen Rederij Doeksen kunnen plaatsvinden. Antwoord college: Betreft een kwestie tussen rederij en betreffende organisatie. Zal contact worden opgenomen met rederij i.v.m. bereikbaarheid eiland. 5

26 Vragen G. Schweigmann: Publicatie Terschellinger inzake herziening subsidieplafonds is een raadsbevoegdheid aldus de heer Schweigmann. Antwoord college: schriftelijk antwoord volgt wordt aangegeven dat het wellicht valt binnen het mandaat van het college. De vergadering wordt om uur gesloten door de voorzitter, Aldus besloten in de commissie vergadering van de gemeente Terschelling, gehouden op dinsdag 6 oktober 2015,,voorzitter, griffier 6

27 Lijst van toezeggingen Datum Omschrijving Stand van zaken PFH Afgedaan 28 okt Informeren over projectplan Behouden Huys De Jong 06 jan Publiciteit FUMO. Prominent op de homepage van de gemeentelijke website en Hoekstra-Sikkema Eerste opzet via website communiceren in krant of bijv. informatiesheet aanvragers 01 sept Specificatie kosten personeel n.a.v. kadernota J.B. Wassink 01 sept Klachtafhandeling Heereweg v.d. Wielen

28 Gemeenteblad Onderwerp: Uitbreiding strandpaviljoen De Walvis Jaar/nummer: 2015 In behandeling bij: Wethouder De Jong Voorstel Medewerking verlenen aan het starten van een planologische procedure ten behoeve van uitbreiding van strandpaviljoen De Walvis mits: 1. de totale oppervlakte van het gebouw (inclusief eventuele serre) niet groter wordt dan 350m². 2. de totale oppervlakte van gebouw en terras (inclusief serre) van het strandpaviljoen niet groter wordt dan 700m². Samenvatting De eigenaren van strandpaviljoen De Walvis hebben een concept bestemmingsplan ingediend voor de uitbreiding van het strandpaviljoen en aanpassing van de infrastructuur(zie bijlage 1). Het doel van het bestemmingsplan is tweeledig: 1. Initiatiefnemers willen ten behoeve van een betere bedrijfsvoering alle opslag van goederen achter het gebouw zodat minder verkeersbewegingen ontstaan van- en naar het paviljoen. 2. Initiatiefnemers willen de faciliteiten voor het personeel optimaliseren en verbeteren. Enerzijds komt deze wens voort uit Arbo-wetgeving en anderzijds uit het behalen van een efficiëntere bedrijfsvoering (minder verkeersbewegingen van- en naar het paviljoen). De uitbreiding van De Walvis is dan ook gericht op het verbeteren van de kwaliteit van de bedrijfsvoering en van de werkomstandigheden van het personeel. Er zal (vrijwel) geen commerciële uitbreiding plaatsvinden is aangegeven door initiatiefnemers. De uitbreiding vindt plaats aan de zijkanten en achterzijde van het paviljoen. Aan de zuidoostzijde wordt een aanbouw voor goederenontvangst gerealiseerd. Aan de achterzijde en noordwestzijde worden ruimten voor personeel en opslag gemaakt. Vóór de beoogde goederenontvangst is momenteel een stallingplaats voor fietsen aanwezig. Het is de bedoeling om deze te verplaatsen naar de hoek aan de noordwestzijde van het paviljoen. Deze stalling dient ten behoeve van het personeel. Aan de oostzijde, achter het paviljoen, wordt ook een locatie voor het stallen van fietsen ingericht. Na realisatie van de bebouwing is het de bedoeling om het duin weer over de uitbreiding terug te plaatsen. Naast uitbreiding van het strandpaviljoen vraagt initiatiefnemer of het doorgaande fietspad verplaatst kan worden naar het bestaande pad direct bij het Groene Strand zodat de veiligheid met name voor het paviljoen vergroot wordt. Het bestaande pad voor het paviljoen zou dan alleen voor voetgangers geschikt gemaakt moeten worden zodat een veiliger situatie ontstaat. Hierover is ambtelijk overleg gaande tussen gemeente, initiatiefnemers en Staatsbosbeheer (eigenaar van de gronden). Er kan op dit moment nog geen concreet plan gepresenteerd

29 2 worden zodat het op dit moment ook geen onderdeel vormt van dit bestemmingsplan en procedure. Indien nodig (afhankelijk van de definitieve oplossing en planologische situatie) zal uw raad in een later stadium alsnog over deze aanpassing gevraagd worden een besluit te nemen. Voor het initiatief zijn twee gemeentelijke beleidskaders van toepassing: het ruimtelijke- en horecabeleid. Het ruimtelijk beleid voor strandpaviljoens schrijft een maximale oppervlakte van 350 m² voor het gebouw en een maximale totale oppervlakte van 700m² voor gebouw en terras. Hieraan voldoet de aanvraag niet. De Walvis valt qua activiteiten ook onder de werking van het Horecabeleid voor strandpaviljoens zoals vastgesteld door de gemeenteraad. Het horecabeleid gaat uit van een maximale uitbreiding van 20% van de bestaande oppervlakte van het gebouw. Het ingediende plan voldoet niet aan ruimtelijk- en horecabeleid van de gemeente zodat voorgesteld wordt alleen medewerking te verlenen indien de oppervlakte aangepast wordt in overeenstemming met het ruimtelijk beleid. Toelichting Vanwege onderstaande argumenten kan op basis van het ingediende concept bestemmingsplan geen planologische procedure opgestart worden. Het plan past niet binnen het RO-beleid Het ruimtelijk beleid voor strandpaviljoens is vastgelegd in het bestemmingsplan Buitengebied Dit plan is niet rechtsgeldig door vernietiging bij de Raad van State maar hierin is wel het ruimtelijk beleid vastgelegd voor de strandpaviljoens dat bij aanvragen wordt gehanteerd. De gemeenteraad heeft dit ook vastgesteld. Aan dit ruimtelijke beleid zijn ook recente initiatieven voor de bouw van strandpaviljoens getoetst. De bouw van De Walvis is op 13 juli 1993 mogelijk gemaakt door het verlenen van een vrijstelling ex artikel 19 Wet op de Ruimtelijke Ordening (WRO) voor de bouw van een strandpaviljoen (zie bijlage 2). Alle strandpaviljoens die het gehele jaar open zijn (waaronder De Walvis) mogen op basis van het gemeentelijke ruimtelijke beleid ten aanzien van het gebouw een maximale oppervlakte hebben van 350m². Het gebouw inclusief terras en serre mag een maximale oppervlakte hebben van 700m². Hier gaat de gewenste uitbreiding overheen zoals uit onderstaande tabel blijkt. Tabel 1: Overzicht maatvoering strandpaviljoen De Walvis (overgenomen uit concept ontwerp bestemmingsplan) Bestaand (m²) Nieuw (m²) Toename (%) Oppervlakte gebouw Oppervlakte gebouw & terras Uitbreiding serre Er zijn voor deze gewenste uitbreiding geen specifieke argumenten die ervoor zorgen dat dit een unieke situatie is ten opzichte van andere strandpaviljoens die het hele jaar open zijn. Precedentwerking is dan ook niet ondenkbaar indien medewerking verleend wordt aan het onderhavige plan gebaseerd op bovenstaande maatvoering.

30 3 Het plan past niet binnen het horecabeleid In het horecabeleid van de gemeente zoals dat is vastgesteld op 29 januari 2013 staat dat bestaande bedrijven een gepaste vergroting mogen realiseren. Dit is concreet gemaakt door aan te geven dat een uitbreiding maximaal 20% van het huidige oppervlak mag bedragen. Hiermee is, op basis van de verleende vergunning uit 1993, een maximale uitbreiding tot 270m² voor het gebouw mogelijk. Deze oppervlakte was ook de basis van waaruit de plannen door initiatiefnemers ontwikkeld dienden te worden. Dit is in april 2014 ook per brief aan initiatiefnemer kenbaar gemaakt (zie bijlage 3). Volgens dit horecabeleid is de uitbreiding van de serre aan te merken als een uitbreiding van het bedrijfsgebouw en zal daarmee de totale toename nog wat toenemen. Om maximale ruimte te zoeken voor initiatiefnemers wordt voor de maximale oppervlakte ook aangesloten bij het ruimtelijke beleid dat meer mogelijk maakt voor een strandpaviljoen maar ook hieraan voldoet de aanvraag qua maatvoering niet. Maatschappelijk- en economisch belang Eén van de doelstellingen van het coalitieakkoord is om voor initiatieven van maatschappelijk- en economisch belang voor het eiland te onderzoeken of medewerking verleend kan worden aan bestemmingsplanwijziging door middel van een postzegelbestemmingsplan. Het kunnen exploiteren van een strandpaviljoen dat jaarrond open is economischen maatschappelijk van belang voor Terschelling. Gedurende het gehele jaar biedt het strandpaviljoen goede faciliteiten aan de toeristen op het eiland. Seizoensverlenging is een trend van de afgelopen jaren die zorgt voor een verdeling van toeristen over het gehele jaar met uiteraard een piek in de zomerperiode. Medewerking verlenen aan uitbreiding van het strandpaviljoen is daarom vanuit dit maatschappelijke en economische belang evenals het coalitieakkoord wenselijk. De gemeente heeft hiervoor ook beleid vastgesteld dat ruimte biedt aan exploitanten van strandpaviljoens en op basis van dit beleid wordt geadviseerd om aan dit verzoek medewerking te verlenen mits men met het bouwplan binnen de bestaande kaders (qua oppervlakte) blijft zoals hierboven beschreven. Een toeristisch product dat voldoet aan de marktvraag en waar mogelijk aan de recreatieve behoeften van de eilander bevolking is belangrijk voor het eiland. De gemeente zet in op behoud en versterking van onze marktpositie. Het is van belang dat het aanbod compleet, interessant, gevarieerd en makkelijk toegankelijk is. Waar in dit samengestelde product onderdelen ontbreken, dienen deze te worden aangevuld. Dit beleid is voor alle strandpaviljoens van toepassing die jaarrond open mogen zijn. Bij afwijken van dit beleid ontstaat een mogelijk precedent voor de andere strandpaviljoens. Daarom wordt geadviseerd dat voor strandpaviljoen De Walvis ook niet te doen. Seizoensverbreding In het coalitieakkoord zijn naast de bovengenoemde initiatieven van maatschappelijk- en economisch belang tevens de initiatieven met seizoensverbreding één van de gewenste ontwikkelingen. In het gemeentelijke structuurplan (Toeristische toekomstvisie Terschelling) is aangegeven dat het streven gericht blijft op de meer permanente logiesvormen. Dit om de seizoensverbreding te bevorderen. Seizoensverbreding bevordert de

31 4 jaarrondexploitatie van bedrijven. Dit biedt de mogelijkheid tot het inhuren van vast personeel. Dit heeft positieve effecten voor de kwaliteit van het personeel. Dit laat onverlet dat toerisme zich zal blijven kenmerken door een fluctuatie in de werkgelegenheid. In het hoogseizoen is er meer vraag naar personeel. De hiermee samenhangende huisvestingsproblemen hebben aandacht in het gemeentelijke ruimtelijke beleid. Besloten is dat binnen de ruimtelijke kaders seizoensverbreding speerpunt van beleid blijft. Dit initiatief blijft binnen de ruimtelijke kaders. Aanpassing infrastructuur in principe positief maar nadere uitwerking vereist Ten aanzien van de gewenste aanpassing van de infrastructuur kan er maximaal meegedacht worden om een veiliger situatie te creëren. Aanpassing van het fietspad zal zorgen voor een veiliger omgeving direct voor De Walvis. Nu stap je vanuit de Walvis meteen op een (druk) doorgaand fietspad en dat is geen wenselijke situatie. Voor de gewenste aanpassing van de infrastructuur is de gemeente vooral afhankelijk of Staatsbosbeheer als eigenaar van de gronden wil meewerken. Een eerste overleg hierover heeft op 26 mei plaatsgevonden waarin alle aanwezigen een positieve grondhouding hebben ten aanzien van de aanpassing maar nadere uitwerking is nodig voordat er door de gemeente een besluit genomen kan worden (o.a. ten aanzien van financiering want in de gemeentelijke begroting is hiervoor geen ruimte op dit moment). Daarnaast speelt in het gebied ook de ontwikkeling van het B&Y-terrein nadrukkelijk. Aandachtspunten ten aanzien van de infrastructuur zijn: bereikbaarheid van beide terreinen, de autoparkeerplaatsen, de fietsroutes en het fietsparkeren nabij de Walvis en het Groene Strand. Nadere uitwerking zal duidelijk moeten maken of dit planologisch en financieel nodig zal zijn. Historie Er is de afgelopen jaren meerdere keren met initiatiefnemers gesproken over verbouwplannen van De Walvis. Na de eerder genoemde brief uit bijlage 3 hebben er meerdere overleggen plaatsgevonden. Op 7 april jongstleden tijdens de Et Er Oer Ha is het plan gepresenteerd. In het kader van deze sessie heeft mevrouw Wiegman een brief ingediend tegen het plan (zie bijlage 4) Naar aanleiding van het nu ingediende concept bestemmingsplan heeft het college door middel van de brief d.d. 9 juli kenbaar gemaakt dat de oppervlakte aangepast dient te worden voor een positief voorstel aan uw raad (bijlage 5). Hierop hebben initiatiefnemers schriftelijk gereageerd dat aanpassing bedrijfsmatig niet wenselijk is (zie bijlage 6) en heeft nog een gesprek plaatsgevonden over de ontstane situatie (bijlage 7). In samenspraak is besloten de plannen voor te leggen aan uw raad zodat duidelijkheid ontstaat onder welke voorwaarden er daadwerkelijk een procedure gestart kan worden. Juridische gevolgen/fatale termijnen/handhaving Tijdens de terinzagelegging van het ontwerpbestemmingsplan kunnen door een ieder zienswijzen gegeven worden die vervolgens door uw raad bij de vaststelling betrokken worden. Tegen het vaststellingsbesluit staat de mogelijkheid van beroep bij de Raad van State open.

32 5 Financiële/personele/organisatorische gevolgen De plannen worden aangeleverd door de initiatiefnemer. De kosten van het plan zijn ook voor rekening van de initiatiefnemer. Voor de begeleiding van de procedure door het ambtelijk apparaat worden de gebruikelijke leges, te weten 2.747,30, in rekening gebracht. Communicatie/procedure Initiatiefnemers hebben als start van de procedure een presentatie gegeven tijdens de Et Er Oer Ha aan vertegenwoordigers van de raad. Dit is één van de eerste initiatieven die hier gepresenteerd zijn waar ook een vervolg aan gegeven is in de vorm van een concept bestemmingsplan. Als het bestemmingsplan in overeenstemming is gebracht met het raadsbesluit zal een voorontwerp bestemmingsplan worden aangeboden aan de overlegpartners (ex artikel Besluit ruimtelijke ordening). In dit geval zijn dat het Rijk, de provincie, Wetterskip, Staatsbosbeheer en Rijkswaterstaat. Het in bijlage 1 opgenomen concept bestemmingsplan zal sowieso nog qua systematiek in overeenstemming gebracht moeten worden ten aanzien van inhoud van de horecabestemming zoals we die elders ook hanteren. Indien de aard van de overlegreacties daartoe aanleiding geven zal uw raad gevraagd worden om een inhoudelijke afweging om vervolgens het ontwerp bestemmingsplan vrij te kunnen geven. Indien overleginstanties geen zwaarwegende bezwaren tegen de plannen hebben wordt voorgesteld om een ontwerp bestemmingsplan ter inzage te leggen. Hiermee wordt tijdwinst geboekt. Het ontwerp bestemmingsplan wordt gedurende zes weken ter inzage gelegd voor een ieder. Voorafgaand wordt in de Staatscourant, De Terschellinger en op de gemeentelijke website de ter inzage periode aangekondigd. Na deze zes weken volgt definitieve besluitvorming over het meewerken aan uitbreiding van strandpaviljoen De Walvis in uw gemeenteraad tijdens de vaststelling van het bestemmingsplan. Hierbij worden dan de overlegreacties en ingediende zienswijzen tegen de plannen betrokken. Het is aan de initiatiefnemer zelf om voldoende draagvlak te krijgen voor de plannen bij omwonenden en belanghebbenden zodat tijdens de bestemmingsplanprocedure zo min mogelijk weerstand ontstaat. De gemeente zal hier vooralsnog geen actieve rol in spelen. Advies van de raadscommissie PM Ter inzage liggende stukken Bijlage 1: concept bestemmingsplan. Bijlage 2: verleende vrijstelling voor realisatie van het strandpaviljoen. Bijlage 3: brief april 2014 met uitgangspunten van de gemeente voor uitbreiding van De Walvis. Bijlage 4: brief mevrouw Wiegman tegen uitbreiding van De Walvis Bijlage 5: brief college B&W dat oppervlakte aangepast dient te worden voor positief raadsvoorstel. Bijlage 6: reactie initiatiefnemers op brief uit bijlage 4. Bijlage 7: gespreksverslag 13 augustus 2015.

33 6 Datum behandeling in B&W + ondertekening Terschelling, 1 september 2015 Het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Terschelling, H.M. de Jong, secretaris/directeur J.B. Wassink, burgemeester

34 Raadsbesluit Onderwerp: Uitbreiding strandpaviljoen De Walvis Jaar/nummer: De raad van de gemeente Terschelling; Gelezen het voorstel van het college van burgemeester en wethouders d.d. 1 september 2015, Besluit: Medewerking te verlenen aan het starten van een planologische procedure ten behoeve van uitbreiding van strandpaviljoen De Walvis mits: 1. de totale oppervlakte van het gebouw (inclusief eventuele serre) niet groter wordt dan 350m²; 2. de totale oppervlakte van gebouw en terras (inclusief serre) van het strandpaviljoen niet groter wordt dan 700m². Aldus vastgesteld tijdens de openbare raadsvergadering van 27 oktober Terschelling, 27 oktober 2015 De raad van de gemeente Terschelling voornoemd, J. Hofman, J.B. Wassink, griffier voorzitter

35 Fout! Verwijzingsbron niet gevonden. blz 1 GEMEENTE TERSCHELLING WEST TERSCHELLING, PAVILJOEN DE WALVIS BESTEMMINGSPLAN Fout! Verwijzingsbron niet gevonden. Rho Adviseurs B.V. Status: Fout! Verwijzingsbron niet gevonden. / Fout! Verwijzingsbron niet gevonden.

36 Inhoudsopgave TOELICHTING Hoofdstuk 1 Inleiding Aanleiding Ligging plangebied Geldende bestemmingsplannen Leeswijzer 3 Hoofdstuk 2 Beschrijving van het plan Huidige situatie Voorgestelde ontwikkeling Ruimtelijke inpassing 6 Hoofdstuk 3 Beleidskader Rijksbeleid Provinciaal beleid Gemeentelijk beleid 12 Hoofdstuk 4 Omgevingsaspecten Bodem Cultuurhistorie en archeologie Ecologie Externe veiligheid Geluid Kabels, leidingen en zoneringen Luchtkwaliteit Milieuzonering Vormvrije mer beoordeling Water 20 Hoofdstuk 5 Juridische vormgeving Inleiding Algemeen Toelichting op de bestemming 22 Hoofdstuk 6 Uitvoerbaarheid Maatschappelijke uitvoerbaarheid Economische uitvoerbaarheid 23 Bijlage bij de toelichting Bijlage 1 Bijlage 2 Huidige en nieuwe situatie Natuurtoets

37 blz Hoofdstuk 1 Inleiding 1.1 Aanleiding Aan de zuidzijde van West Terschelling ligt het paviljoen De Walvis, aan het Groene Strand. Dit paviljoen is hier in 1993 vergund op basis van een vrijstelling van het bestemmingsplan. Daarvoor was het paviljoen een tijdelijk bouwwerk. Al lange tijd bestaan er plannen om het paviljoen op te waarderen en kwalitatief uit te breiden. Hiervoor zijn nu actuele plannen opgesteld. Omdat het paviljoen niet planologisch geregeld is, is vrijwel elke vorm van ontwikkeling in strijd met het bestemmingsplan (zie paragraaf 1.3). Daarom wordt voor de locatie een nieuw bestemmingsplan opgesteld. Dit bestemmingsplan vormt het juridisch planologisch kader waarbinnen de gewenste ontwikkeling mogelijk is. 1.2 Ligging plangebied Het plangebied heeft betrekking op het paviljoen dat aan het Groene Stand, aansluitend op de bebouwde kom van West Terschelling ligt. De ligging van het plangebied is weergegeven in figuur 1.1. Figuur 1.1 De ligging van het plangebied Bestemmingsplan West Terschelling, paviljoen De Walvis Rho Adviseurs B.V. Status: Concept /

38 blz Geldende bestemmingsplannen Het huidige paviljoen is geregeld in het bestemmingsplan Natuurgebieden (1980). Het heeft hierin een natuurbestemming, waarbinnen het gebruik voor horecadoeleinden niet is toegestaan. Het paviljoen is door middel van een vrijstelling van het bestemmingsplan op de locatie vergund. Omdat het bestemmingsplan Natuurgebieden nog steeds het toetsingskader vormt voor de gronden, is het uitbreiden of anderszins ontwikkelen van het paviljoen niet mogelijk. De uitbreiding valt gedeeltelijk op gronden die zijn geregeld in de beheersverordening Natuurgebieden, die is vastgesteld op 23 september De gronden zijn hierin bestemd als 'Natuur' en 'vrijwaringszone duin'. Het ontwikkelen van horecagelegenheden is ook binnen deze bestemmingen niet toegestaan. 1.4 Leeswijzer Na dit hoofdstuk wordt in hoofdstuk 2 een beschrijving van het plan gegeven. Daarbij wordt ingegaan op de gewenste ontwikkeling en op de ruimtelijke en functionele inpassing daarvan in de bestaande structuur. Hoofdstuk 3 geeft een beschrijving van het van belang zijnde beleidskader, waarna in hoofdstuk 4 een toetsing aan de milieuaspecten volgt. Wanneer deze van toepassing zijn, worden daarbij de uitgangspunten voor het bestemmingsplan genoemd. In hoofdstuk 5 volgt een toelichting op de werking van het bestemmingsplan en de daarin opgenomen regeling. Het laatste hoofdstuk gaat in op de uitvoerbaarheid van het bestemmingsplan, waarbij aandacht wordt besteed aan de maatschappelijke en economische uitvoerbaarheid. Bestemmingsplan West Terschelling, paviljoen De Walvis Status: Concept / Rho Adviseurs B.V.

39 blz Hoofdstuk 2 Beschrijving van het plan 2.1 Huidige situatie Het paviljoen De Walvis ligt op een strategische locatie, aan het Groene Strand bij West Terschelling. Sinds 1967 is de horecaonderneming hier aanwezig, beschreven en vergund als een 'groot buitencafé met veranda's en terrassen'. In de eerste jaren werd het jaarlijks opgebouwd en weer afgebroken, maar sinds 1993 is er een permanente vergunning voor het paviljoen als gebouw. Hiervoor is een vrijstelling van het bestemmingsplan (artikel 19 WRO) verleend. Het bedrijf heeft inmiddels een groot aantal exploitatievergunningen, onder meer voor het gebruik van de terrassen, inclusief het terras vóór het paviljoen, het afspelen van (live) muziek binnen en buiten en voor de verkoop van drank en maaltijden. De Walvis ligt aansluitend op een grootschalig duingebied dat langs de westzijde van het dorp ligt. Aan de oostzijde van het paviljoen ligt een braakliggend bedrijfsperceel (voormalig B&Y terrein). Daarachter ligt het woongebied van West Terschelling. Het paviljoen is naast een restaurant ook een voorziening voor passanten en bezoekers van het Groene Strand. Een aanzicht op het paviljoen is weergegeven in figuur 2.1. Figuur 2.1 Aanzicht op het paviljoen Bestemmingsplan West Terschelling, paviljoen De Walvis Rho Adviseurs B.V. Status: Concept /

40 blz Voorgestelde ontwikkeling Het paviljoen moet altijd binnen de voorwaarden van de vrijstelling uit 1993 blijven. Daardoor is er geen mogelijkheid voor grote wijzigingen aan het gebouw en/of aan het gebruik. Als gevolg hiervan zijn er lange tijd geen mogelijkheden geweest voor ingrijpende verbouwingen en voldoet het niet meer aan de huidige eisen van de tijd en aan die van de gemeente. Door de jaren zijn verschillende kleinschalige aanpassingen gerealiseerd, waardoor er sprake is van een inefficiënte werkvloer. Verder is er een groot tekort aan opslagruimte ontstaan. Momenteel wordt voor een deel van de opslag een locatie elders gebruikt, waardoor dagelijks af en aan gereden moet worden. Er zijn knelpunten op het gebied van de Arbowet en energiegebruik. Daarom is het initiatief opgevat om De Walvis te verbouwen en uit te breiden met goede personeelsvoorzieningen (kleed, douche, toilet en eetruimte) en opslag en aanvoerruimte voor goederen, een invalidentoilet en een locatie waar vuilnis inpandig gescheiden en opgeslagen kan worden. Deze ontwikkeling is niet gericht op het kunnen aantrekken van meer gasten, maar op het verbeteren van de kwaliteit voor de werknemers en de te verwerken producten. Tevens wordt de aanvoer van goederen verbeterd. De bebouwing wordt uitgebreid van circa 250 m 2 tot 465 m 2 en het totale terrein breidt uit van 450 m 2 tot circa 800 m 2. De uitbreiding ten behoeve van de gasten is slechts 20 m 2. De uitbreiding vindt plaats aan de zijkanten en achterzijde van het paviljoen. Aan de zuidoostzijde wordt een aanbouw voor goederenontvangst gerealiseerd. Aan de achterzijde en noordwestzijde worden ruimten voor personeel en opslag gemaakt. Vóór de beoogde goederenontvangst is momenteel een stallingplaats voor fietsen aanwezig. Het is de bedoeling om deze te verplaatsen naar de hoek aan de noordwestzijde van het paviljoen. Deze stalling dient ten behoeve van het personeel. Aan de oostzijde, achter het paviljoen, wordt ook een locatie voor het stallen van fietsen ingericht. De serre wordt aan de westzijde iets doorgetrokken, zodat er over de gehele lengte van het gebouw een eenheid ontstaat, waarbij het dak ter plaatse van het stenen voorterras wordt doorgetrokken tot de huidige grens van het terras. Het zijterras komt aan de voorzijde twee meter naar voren. Het terras aan de oostzijde wordt dus iets gewijzigd. Het wordt aan de voorzijde met twee meter uitgebreid en het wordt één meter breder. Hiermee wordt het nagenoeg vierkant, waardoor rolstoelgasten zich beter kunnen verplaatsen. Daarmee voldoet het terras aan de eisen op dat gebied. Er wordt op dit terras een afsluitbare overkapping gerealiseerd, die bij regen en slecht weer gebruikt kan worden. Aan de achterzijde vindt de ontwikkeling plaats in de duinrand. Hier wordt op korte afstand van de uitbreiding een keerwand geplaatst. De situering van de gewenste uitbreidingen is weergegeven in figuur 2.2. Tekeningen van de huidige en nieuwe situatie zijn opgenomen in Bijlage 1. Bestemmingsplan West Terschelling, paviljoen De Walvis Status: Concept / Rho Adviseurs B.V.

41 blz Figuur 2.2 Gewenste situatie paviljoen In samenhang met de ontwikkeling van De Walvis wordt een opwaardering van de openbare ruimte voorgesteld. Deze heeft betrekking op het parkeerterrein ten zuidoosten van het paviljoen en de situatie van het fietspad. Het is namelijk gewenst om het fietspad dat iets lager op het Groene Strand ligt als belangrijkste verbinding te gebruiken in plaats van het fietspad dat vlak langs het paviljoen ligt. Het huidige fietspad wordt in verband met de veiligheid omgezet in een wandelpad. Tevens wordt er gezocht naar mogelijkheden voor een nieuwe fietsenstalruimte. Hierover is overeenstemming bereikt met Staatsbosbeheer (grondeigenaar) en de gemeente. Over de exacte invulling hiervan vindt in het najaar van 2015 overleg plaats. De gemeente heeft besloten dit traject los te koppelen van dit bestemmingsplan. 2.3 Ruimtelijke inpassing Algemeen Het plan maakt de opwaardering en kwalitatieve uitbreiding van een bestaand paviljoen mogelijk. Dit paviljoen is al lange tijd op de locatie aanwezig, alleen nog nooit als zodanig planologisch geregeld. Het bieden van ontwikkelingsruimte voor de onderneming biedt kansen voor een kwaliteitsimpuls. Het gebouw heeft nu, met uitzondering van de voorzijde, een enigszins rommelige uitstraling. Door de verbouwingsplannen ontstaat er weer een eenheid. De ontwikkelingen komen de ruimtelijke kwaliteit dus ten goede. Bestemmingsplan West Terschelling, paviljoen De Walvis Rho Adviseurs B.V. Status: Concept /

42 blz 7 Landschappelijke inpassing De Walvis ligt in een natuurlijke omgeving en in een duinrand. Een verantwoorde inpassing van een uitbreiding van de bebouwing is daarom van belang. Voor dit plan is dit van aanvullend belang, omdat het behoud van de uitstraling van De Walvis een belangrijk uitgangspunt voor de ondernemer is. De uitbreiding wordt daarom qua bouwhoogte duidelijk ondergeschikt aan het huidige paviljoen. Ook wordt deze zoveel mogelijk achter de huidige bebouwing gesitueerd. Om een natuurlijke overgang naar de duinen te bereiken en de natuurlijke kwaliteiten van de omgeving zoveel mogelijk te respecteren, wordt het dak voorzien van een duinbegroeiing. Enkele impressies van De Walvis in de nieuwe situatie zijn weergegeven in figuur 2.3 en 2.4. Dit zijn foto's van een door de architect vervaardigde maquette. Uit deze figuren wordt duidelijk dat de uitbreiding van het paviljoen goed is ingepast in zijn omgeving. Figuur 2.3 Impressie uitbreiding De Walvis (vanuit westen) Bestemmingsplan West Terschelling, paviljoen De Walvis Status: Concept / Rho Adviseurs B.V.

43 blz Figuur 2.4 Impressie uitbreiding De Walvis (vanuit zuidoosten) Het plan legt verder een beperkt ruimtebeslag op de omgeving. De beoogde locatie voor de goederenontvangst en de nieuwe fietsenstalling is al verstoord/verstedelijkt, waardoor er geen sprake is van een hoge landschappelijke waarde. De landschappelijke kenmerken en kwaliteiten zijn gering, er wordt een damwand geheid, het zand wordt verwijderd, de bebouwing gemaakt, het zand wordt er weer overheen gebracht en de helm wordt weer ingeplant. De gehele uitvoering heeft ten opzichte van de huidige situatie een positieve uitstraling. De uitbreiding doet dus geen afbreuk aan landschappelijke waarden. Verkeer en parkeren Het paviljoen is in principe niet bereikbaar voor autoverkeer. Aan de voorzijde van het voormalig B&Y terrein, direct ten zuidoosten van het plangebied, is wel een parkeervoorziening aanwezig. Via deze wegen is ook de ontsluiting voor bijvoorbeeld laden en lossen geregeld. De voorgestelde ontwikkelingen veroorzaken geen wijzigingen in de verkeer en parkeerdruk op de omgeving. Het gaat om een kwalitatieve uitbreiding en niet om het aantrekken van meer gasten. Een aandachtspunt is het creëren voor voldoende stallingsruimte voor fietsen. De locatie is een populair op en afstappunt voor bezoekers van het Groene Strand en het duingebied dat hierop aansluit. Bestemmingsplan West Terschelling, paviljoen De Walvis Rho Adviseurs B.V. Status: Concept /

44 blz 9 Samenhangend met de ontwikkeling wordt de infrastructuur aangepast, waarbij het fietspad wordt verlegd en een nieuwe fietsenstalling wordt gerealiseerd. In het najaar van 2015 vindt hierover overleg met de gemeente, Staatsbosbeheer en de aanvrager over de concrete invulling hiervan. De gemeente heeft gekozen dit traject niet aan dit bestemmingsplan te koppelen. In elk geval wordt voorzien in voldoende ruimte voor het stallen van fietsen. Bestemmingsplan West Terschelling, paviljoen De Walvis Status: Concept / Rho Adviseurs B.V.

45 blz Hoofdstuk 3 Beleidskader 3.1 Rijksbeleid Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte De Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte (SVIR) is op 13 maart 2012 in werking getreden. Met de Structuurvisie zet het kabinet het roer om in het nationale ruimtelijke beleid. De nieuwe Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte vervangt verschillende bestaande nota's zoals de Nota Ruimte, de agenda Landschap en de agenda Vitaal Platteland. Het Rijk laat de ruimtelijke ordening meer over aan gemeenten en provincies en kiest voor een selectieve inzet van rijksbeleid op 13 nationale belangen. Voor deze belangen is het Rijk verantwoordelijk voor de resultaten. Buiten deze 13 belangen hebben decentrale overheden beleidsvrijheid. Besluit algemene regels ruimtelijke ordening Het Besluit algemene regels ruimtelijke ordening (Barro) (laatste aanvulling op 1 oktober 2012 vastgesteld) stelt niet alleen regels omtrent de 13 aangewezen nationale belangen zoals genoemd in de Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte, maar stelt ook regels die in bestemmingsplannen moeten worden opgenomen. Het plangebied valt binnen het Waddengebied. Het Barro bepaalt dat een bestemmingsplan in dat gebied, dat nieuw gebruik of nieuwe bebouwing dan wel een wijziging van bestaand gebruik of bestaande bebouwing mogelijk maakt, geen significante negatieve gevolgen mag hebben voor de landschappelijke of cultuurhistorische kwaliteiten. Nieuwe bebouwing in het stedelijk gebied moet qua toelaatbare bouwhoogte aansluiten bij de hoogte van de bestaande bebouwing. Hiervan is in dit plan sprake. Een bestaand gebouw wordt opgeknapt en in geringe mate uitgebreid. Er is geen sprake van significant negatieve gevolgen. Het plangebied ligt verder op de rand van een kustfundament. In dit kustfundament worden geen ingrepen voorgesteld die mogelijke gevolgen hebben voor de kerende werking ervan. Verder worden er geen rijksbelangen geraakt. Er zijn dan ook geen rijksbelangen in het geding. 3.2 Provinciaal beleid Streekplan Fryslân 2007 Het ruimtelijk beleid van de provincie vormt een belangrijk kader voor het gemeentelijk (bestemmingsplan)beleid. Het provinciaal beleid is onder meer neergelegd in het Streekplan Fryslân 2007 'Om de kwaliteit fan de romte'. Bestemmingsplan West Terschelling, paviljoen De Walvis Rho Adviseurs B.V. Status: Concept /

46 blz 11 Volgens het Streekplan behoort Terschelling, met uitzondering van de kernen, tot de ecologische hoofdstructuur. West Terschelling is aangewezen als 'overige kernen'. Algemeen geldt het beleid dat de bijzondere waarden van de Waddeneilanden voorop worden gesteld. Bij de kernen is ruimte voor ontwikkeling voor lokale bedrijven. Dit draagt bij aan de levendigheid en de economische vitaliteit op het lokale schaalniveau. Deze ontwikkelingen mogen plaatsvinden binnen bestaand bebouwd gebied. De verhoging van de ruimtelijke kwaliteit en de beleving daarvan zijn speerpunt. Maatwerk is daarom noodzakelijk, dit is in alle gevallen afgestemd op de eilander situatie. Grutsk op é Romte De provincie zet in op het in stand houden en verder ontwikkelen van de belangrijke landschappelijke kwaliteiten en waarden in de provincie. Hiervoor heeft de provincie op 26 maart 2014 de structuurvisie 'Grutsk op é Romte' vastgesteld. Het plangebied maakt deel uit van het deelgebied 'Waddengebied'. Voor dit gebied zijn aan aantal kernkwaliteiten (ofwel: provinciale belangen) aangewezen. Het gaat dan om landschappelijke kwaliteiten en kenmerken. De perceelsgebonden ontwikkeling die dit plan voorstelt doet hier geen afbreuk aan. Paragraaf 2.3 gaat in op de landschappelijke inpassing van het paviljoen. Verordening Romte Fryslân In de Verordening Romte Fryslân (vastgesteld op 25 juni 2014) stelt de provincie regels aan de provinciale belangen. Deze regels moeten in gemeentelijke plannen worden vertaald. Voor dit plan zijn de volgende artikelen uit de verordening relevant: 1.1. Bundeling Het paviljoen is volgens de begrenzing van het landelijk gebied gerekend tot het 'bestaand stedelijk gebied'. Binnen dit gebied hebben gemeenten beleidsvrijheid voor het ontwikkelen van stedelijke functies, waaronder horecavoorzieningen. De uitbreiding vindt voor een deel buiten de genoemde begrenzing plaats. Een ruimtelijk plan mag voorzien in een uitbreiding van een stedelijke functie, aansluitend op het bestaand stedelijk gebied. De begrenzing van het bestaand stedelijk gebied is weergegeven in figuur 3.1. Figuur 3.1 Begrenzing bestaand stedelijk gebied Bestemmingsplan West Terschelling, paviljoen De Walvis Status: Concept / Rho Adviseurs B.V.

47 blz Recreatie op de Waddeneilanden Op grond van lid moet in de toelichting op een ruimtelijk plan waarin een nieuwe of een uitbreiding van een bestaande recreatieve voorziening op of bij een Waddeneiland is opgenomen, worden onderbouwd op welke wijze is gezorgd voor stabilisatie van de totale recreatiedruk per eiland en rekening is gehouden met de landschappelijke en natuurlijke waarden. Deze bepaling is vooral gericht op verblijfsrecreatie. De kwaliteitsverbetering van het paviljoen heeft geen invloed op de totale recreatiedruk Ecologische hoofdstructuur Het gebied rondom West Terschelling is onderdeel van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS). De begrenzing hiervan is ter plaatse van het paviljoen gelijk aan die van het landelijk gebied. Dit betekent dat de uitbreiding voor een klein deel binnen de EHS plaatsvindt. Een ruimtelijk plan voor gronden binnen de EHS mag geen activiteiten en ontwikkelingen mogelijk maken, die leiden tot significante aantasting van de wezenlijke kenmerken en waarden, of tot een significante vermindering van de oppervlakte van de EHS. Vanwege de aanwezigheid van de EHS en andere beschermde natuur is een natuurtoets uitgevoerd. In paragraaf 4.3 is onderbouwd dat de ontwikkeling niet leidt tot een significante aantasting van de kenmerken en waarden van de EHS en ook niet tot significante vermindering van de oppervlakte. Conclusie Het plan is in overeenstemming met de regels uit de Verordening Romte Fryslân. 3.3 Gemeentelijk beleid Structuurplan 'Terschelling voorbij 2000' Het Structuurplan 'Terschelling voorbij 2000' stelt, in de vorm van thematische streefbeelden, kaders voor de ruimtelijke ordening op Terschelling voor de lange termijn. De bestaande ruimtelijke en functionele structuren zijn het uitgangspunt. Voor West Terschelling ligt het speerpunt voor ruimtelijke ontwikkelingen op menselijke activiteiten. Het enigszins stedelijke karakter van onder meer West Terschelling biedt mogelijkheden voor grootschaliger en meer stedelijke vormen van bebouwing, waaronder bebouwing voor voorzieningen. Voor West Terschelling blijft een concentratie van sociaal culturele, sociaal economische, maatschappelijke, educatieve en toeristisch recreatieve voorzieningen een belangrijk uitgangspunt. Ten aanzien van recreatie richt het structuurplan zich met name op het 'stabiliseren' van het aantal logiesplaatsen. Het horecabeleid is verder uitgewerkt in de nota 'Horecabeleid Terschelling'. Toeristische Toekomstvisie Terschelling In januari 2007 is de Toeristische Toekomstvisie Terschelling door de raad vastgesteld. In deze visie is de toeristisch recreatieve koers tot 2016 weergeven in de vorm van beleidsdoelstellingen en actiepunten. Bestemmingsplan West Terschelling, paviljoen De Walvis Rho Adviseurs B.V. Status: Concept /

48 blz 13 Actuele ontwikkelingen doen zich voor in een aantal toeristische sectoren. De gemeente merkt het zakelijk toerisme als kansrijke sector aan en in het dagtoerisme wordt een belangrijke groeimarkt gezien. Er worden, in het belang van de bescherming van het woon en leefklimaat, geen nieuwe exploitatievergunningen afgegeven aan café, bars en overige drankverstrekkers. Vestiging van nieuwe spijs en maaltijdverstrekkers is op beperkte schaal mogelijk. Op West is dit uitsluitend aanvaardbaar indien de woon en leefomgeving hiervan geen hinder ondervindt. De kwalitatieve ontwikkeling van een bestaande horecaonderneming sluit aan op het beleid zoals neergelegd in de Toeristische Toekomstvisie Terschelling. Horecabeleid Terschelling Op 29 januari 2013 heeft de gemeenteraad de nota Horecabeleid Terschelling vastgesteld. Het doel van deze nota is het bieden van een samenhangend en integraal horecabeleid voor Terschelling tot In het beleid wordt ingezet op een gevarieerd horeca aanbod, een gezond ondernemersklimaat met kansen voor vernieuwing en innovatie, een plezierig woon en leefklimaat (voorkomen overlast), eenduidige regelgeving en een goede samenwerking tussen gemeente en ondernemers. Voor dit bestemmingsplan is verder relevant dat er geen groei in het aantal horecabedrijven gewenst is, maar dat er wel ruimte is voor bescheiden schaalvergroting. Deze schaalvergroting is nodig om in te kunnen spelen op veranderende eisen van gasten (kwaliteitsverbetering) en bedrijfseconomisch om te kunnen investeren (innoveren). Aandachtspunten hierbij zijn de kleinschaligheid en veelzijdigheid als onderscheidende kwaliteiten van Terschelling. Te sterke schaalvergroting ondermijnt dit karakter. Beleidsmatig is daarom gekozen om binnen de ruimtelijke mogelijkheden mee te werken aan gepaste schaalvergroting van bestaande bedrijven (tot maximaal 20% van het huidige oppervlak). De aanleiding voor de uitbreiding sluit naadloos aan op de beleidsuitgangspunten uit de nota Horecabeleid. De ontwikkeling is nodig om het personeel een werkplek die voldoet aan de huidige regelgeving te bieden en om de gasten een beter product te bieden, uiteraard met behoud van de authentieke beleving van De Walvis. Daarnaast dient de uitbreiding ter verbetering van de bedrijfseconomische situatie, vooral door het mogelijk maken van het opslaan van producten bij de onderneming. Dit bestemmingsplan stelt een uitbreiding van de bebouwing tot 465 m 2 voor. De bestaande bebouwing heeft een oppervlakte van circa 250 m 2. Dit is een uitbreiding van 86%. Het totale terrein dat direct bij de horecaonderneming behoort (terras + bebouwing) neemt toe van 450 m 2 naar circa 800 m 2. Dit is een toename van 78%, echter de terrassen zijn er al vanaf 1993, toen permanent gebruik werd toegestaan en zijn sindsdien altijd in gebruik en in gebruik geweest. Bestemmingsplan West Terschelling, paviljoen De Walvis Status: Concept / Rho Adviseurs B.V.

49 blz Puur gelet op de oppervlakte van de horecaonderneming als geheel wordt dus niet voldaan aan de 'begrenzing' van een bescheiden schaalvergroting conform het horecabeleid. De uitbreiding van De Walvis is gericht op het verbeteren van de kwaliteit van de bedrijfsvoering en van de werkomstandigheden van het personeel. De feitelijke oppervlakte voor de gasten wordt slechts beperkt uitgebreid. Het gaat dan om een stukje serre met een oppervlakte van 20 m 2. Dit is slechts 8% van de huidige omvang van de bebouwing en 6% van de omvang van het huidige vloeroppervlak voor de gasten (inclusief terras). De schaalvergroting is dus bescheiden. De Walvis wordt in de vakliteratuur en door de gasten als bijzonder aangemerkt. De Walvis heeft meerwaarde voor het Terschellinger toeristisch product. Deze horecaonderneming is al ruim 20 jaar op de locatie aanwezig, zonder noemenswaardige uitbreidingen. Veranderende wensen en eisen maken een uitbreiding noodzakelijk. Iedere onderneming heeft de ruimte nodig om over een langer tijdsbestek ontwikkeling te kunnen doormaken en te kunnen inspelen op de markt. Momenteel wordt een externe ruimte aangewend voor opslag. Dit is vanuit bedrijfstechnisch oogpunt, maar ook uit het oogpunt van overlast en natuur, een ongewenste situatie. Deze ruimte wordt nu naar de onderneming 'verplaatst', waardoor een grotere omvang van de uitbreiding noodzakelijk is. Voor de ontwikkeling is een maatwerkoplossing nodig. Deze wordt geleverd door de uitbreiding van het gebouw zoveel mogelijk in de omgeving te laten opgaan. De uitbreiding wordt lager dan de hoofdvorm, waardoor de bebouwing niet volumineuzer overkomt. Door de vorm en situering van de uitbreiding, aan de achterzijde langs de gehele onderneming, en de uitwerking met duinbegroeiing op het dak, zal de huidige uitstraling van De Walvis nauwelijks wijzigen. Tenslotte biedt de ontwikkeling een kans om het huidige rommelige buitenterrein, dat werd gebruikt voor opslag, op te ruimen. Hierdoor wordt een kwaliteitsimpuls geleverd. In functionele zin wil de gemeente meer flexibiliteit bieden in de horecabestemming. De Walvis is gedefinieerd als Grand café met muziekvergunning, tevens is er ook een restaurant toegestaan. Er is daarom een algemene horecabestemming, afgestemd op die uit het bestemmingsplan West Terschelling, toegepast. De ontwikkeling die dit bestemmingsplan mogelijk maakt sluit aan op de intenties van het horecabeleid van de gemeente Terschelling. Bestemmingsplan West Terschelling, paviljoen De Walvis Rho Adviseurs B.V. Status: Concept /

50 blz 15 Hoofdstuk 4 Omgevingsaspecten 4.1 Bodem Voor het onderhavige project geldt als uitgangspunt dat de grond geschikt is voor de toekomstige functie. Verdachte plekken dienen te worden gesignaleerd vanuit een goede ruimtelijke ordening. Waar nodig moeten saneringsmaatregelen worden aangegeven. Bij nieuwbouw waarborgt de Wet bodembescherming dat er geen risico's voor de volksgezondheid aanwezig zijn. De uitbreiding van het paviljoen vindt plaats op gronden die of al ten behoeve van het paviljoen in gebruik zijn of nog een natuurlijke inrichting hebben. Het is niet aannemelijk dat door het gebruik als paviljoen ernstige verontreinigingen zijn ontstaan. Er is dus geen sprake van een verdachte locatie. De bodemkwaliteit staat de uitvoering van dit bestemmingsplan niet in de weg. In het kader van de vergunningverlening is, afhankelijk van de bouwwijze, een verkennend bodemonderzoek noodzakelijk. Hiermee is gewaarborgd dat er geen risico's voor de volksgezondheid ontstaan. 4.2 Cultuurhistorie en archeologie De belangrijkste wettelijke basis voor het behoud van het erfgoed is de Monumentenwet Ter implementatie van het Verdrag van Malta, is deze wet gewijzigd. De kern van de wet is dat, wanneer de bodem wordt verstoord, archeologische resten intact moeten blijven (in situ). Wanneer dit niet mogelijk is, worden archeologische resten opgegraven en elders bewaard (ex situ). De Modernisering Monumentenwet (MoMo) heeft op 1 januari 2012 tot een wijziging van art , lid 1 van het Bro geleid. Ieder ruimtelijk plan dient nu tevens een analyse van cultuurhistorische waarden van het plangebied te bevatten. Zover hier sprake van is, dient daarnaast aangegeven te worden op welke wijze met de mogelijk in het gebied aanwezige cultuurhistorische waarden rekening is gehouden. Hierbij dient tevens de historische (stede)bouwkunde en historische geografie te worden meegenomen in de belangenafweging. Aangegeven dient te worden welke conclusies aan de geanalyseerde waarden worden verbonden en op welke wijze deze zijn geborgd in het plan. Cultuurhistorische waarden Binnen en direct rondom het plangebied is geen sprake van specifieke cultuurhistorische waarden. De structuren in het landschap, zoals het Groene Strand, de grasstrook en de duinrand, kunnen als van cultuurhistorische betekenis worden aangemerkt. Volgens de Cultuurhistorische Waardenkaart van de provincie ligt het plangebied in een aardkundig waardevol gebied: de Waddeneilanden. De eilanden bestaan uit zeer veel gave en karakteristieke duinvormen waarin sedimentatie en erosieprocessen nog steeds plaats vinden, grote strandvlakten en kwelders met de kenmerkende kreken. Bestemmingsplan West Terschelling, paviljoen De Walvis Status: Concept / Rho Adviseurs B.V.

51 blz Het plan voorziet in een kwalitatieve verbetering en doet geen afbreuk aan de bestaande structuren. Het is niet noodzakelijk om regels op te nemen ter bescherming van cultuurhistorische waarden. Archeologie Ter implementatie van het Verdrag van Malta in de Nederlandse wetgeving is in 2007 de Wet op de archeologische monumentenzorg als onderdeel van de Monumentenwet in werking getreden. De kern van deze wet is dat wanneer de bodem wordt verstoord, de archeologische resten intact moeten blijven. De wet verplicht gemeenten bij het opstellen van ruimtelijke plannen en projecten rekening te houden met de in hun bodem aanwezige waarden. Voor een globaal inzicht in mogelijke waarden heeft de provincie de Friese Archeologische Monumentenkaart Extra (FAMKE) gepubliceerd. Volgens deze kaart is de kans op het aantreffen van archeologische resten binnen het plangebied zeer laag. Het is daarom niet noodzakelijk om archeologisch onderzoek uit te voeren. Een fragment van de FAMKE is weergeven in figuur 4.1. Figuur 4.1 Fragment FAMKE Indien bij bodemingrepen toch archeologische resten worden aangetroffen, dan geldt op grond van artikel 53 van de Monumentenwet een meldingsplicht bij het bevoegd gezag. 4.3 Ecologie In het bestemmingsplan dient rekening te worden gehouden met het beleid en de wetgeving voor de natuurbescherming. Hierin wordt onderscheid gemaakt tussen gebiedsbescherming en soortenbescherming. Uitgangspunt is dat met beide geen strijdigheid ontstaat. Om dit aan te tonen is een natuurtoets uitgevoerd. De rapportage hiervan is opgenomen in Bijlage 2. Bestemmingsplan West Terschelling, paviljoen De Walvis Rho Adviseurs B.V. Status: Concept /

52 blz 17 Gebiedsbescherming De bescherming van Natura 2000 gebieden en Beschermde Natuurmonumenten is geregeld in de Natuurbeschermingswet. Indien ontwikkelingen (mogelijk) negatieve effecten op de natuurwaarden binnen deze gebieden hebben, moet een vergunning worden aangevraagd. Daarnaast moet rekening worden gehouden met het beleid ten aanzien van de Ecologisch Hoofdstructuur (EHS). Voor kaartjes van de begrenzing van de verschillende gebieden wordt verwezen naar de rapportage van de natuurtoets. Natura 2000 gebieden Het plangebied ligt nabij twee Natura 2000 gebieden, namelijk de Waddenzee en Duinen Terschelling. De begrenzing van de Waddenzee ligt over de rand van het Groene Strand. Duinen Terschelling ligt richting het noordwesten. De natuurgebieden rondom het paviljoen kennen al een vrij intensief recreatief medegebruik. De ontwikkeling is gericht op een kwalitatieve verbetering van het paviljoen. Hierbij is geen sprake van een wijziging of intensivering van het gebruik. De ontwikkeling heeft dus geen significante effecten op de natuurdoelen en de natuurlijke kenmerken van de beschermde natuurgebieden. In de natuurtoets is de ontwikkeling getoetst aan de instandhoudingsdoelstellingen van de Natura 2000 gebieden. Geconcludeerd is dat significant negatieve effecten worden uitgesloten. Ecologische Hoofdstructuur De EHS is beschermd in de Verordening Romte 2014 van de provincie Fryslân. Het gebied waarin het plangebied is gelegen is onderdeel van de EHS. Het paviljoen is binnen het 'bestaand stedelijk gebied' opgenomen en ligt daarmee buiten de begrenzing van de EHS. Deze begrenzing ligt om het huidige paviljoen. Een plan mag geen activiteiten en ontwikkelingen mogelijk maken, die leiden tot significante aantasting van de wezenlijke kenmerken en waarden, of tot een significante vermindering van de oppervlakte van de EHS. In de natuurtoets is hierop uitgebreid ingegaan. Deze begrenzing van de EHS ligt over de rand van het plangebied, waardoor aan de noordzijde een strookje binnen de EHS is gelegen. Geconcludeerd is dat de ontwikkeling niet leidt tot een significant areaalverlies van de EHS en ook niet tot significante aantasting van de kenmerken en waarden van de EHS. Verder geldt ook hier dat er, door het plan geen wijziging of intensivering van het gebruik wordt voorgesteld. Het provinciale EHS beleid staat de uitvoering van het bestemmingsplan niet in de weg. Bestemmingsplan West Terschelling, paviljoen De Walvis Status: Concept / Rho Adviseurs B.V.

53 blz Soortenbescherming Op grond van de Flora en faunawet geldt een algemeen verbod voor het verstoren en vernietigen van beschermde plantensoorten, beschermde diersoorten en hun vaste rust of verblijfplaatsen. Onder voorwaarden is ontheffing van deze verbodsbepalingen mogelijk. Voor soorten die vermeld staan in Bijlage IV van de Habitatrichtlijn en een aantal Rode Lijst soorten zijn deze voorwaarden zeer streng. Het plangebied betreft een vrijwel geheel verhard terrein dat intensief voor recreatieve doeleinden wordt gebruikt. In de natuurtoets is een inventarisatie gedaan van de potentieel aanwezige beschermde soorten in en rondom het plangebied. Geconcludeerd is dat in het plangebied in potentie alleen incidenteel licht beschermde soorten voorkomen. Hiervoor geldt een vrijstelling, maar moet wel de zorgplicht in acht worden genomen. Dit betekent dat alles wat redelijkerwijs mogelijk is gedaan moet worden of juist moet worden gelaten om schade aan deze soorten te voorkomen. Tijdens de werkzaamheden moet verder rekening worden gehouden met het broedseizoen. Het is verboden om broedende vogels te verstoren. Het bestemmingsplan is op deze manier uitvoerbaar binnen de kaders van de Flora en faunawet. 4.4 Externe veiligheid Externe veiligheid gaat over het beheersen van de risico's voor de omgeving bij gebruik, opslag en vervoer van gevaarlijke stoffen als vuurwerk, lpg en munitie over weg, water en spoor en door buisleidingen. In het kader van het aspect externe veiligheid is de risicokaart van de provincie Fryslân bekeken. Hieruit blijkt dat in de directe omgeving van het plangebied geen risicobronnen aanwezig zijn. Deze worden ook niet mogelijk gemaakt. Vanuit het aspect externe veiligheid bestaan daarom geen belemmeringen voor het plan. 4.5 Geluid Ten aanzien van geluidshinder is de Wet geluidhinder (Wgh) van kracht. Doel van deze wet is het terugdringen van hinder als gevolg van geluid en het voorkomen van een toename van geluidshinder in de toekomst. Voor het onderhavige plan is alleen geluidshinder als gevolg van wegverkeerslawaai van belang. In de wet is bepaald dat elke weg in principe een zone heeft, waar aandacht aan geluidshinder moet worden besteed. De Wgh onderscheidt geluidsgevoelige objecten enerzijds en niet geluidsgevoelige objecten anderzijds. Het paviljoen is geen geluidsgevoelige functie. Ook is er door de ontwikkeling geen sprake van een toename aan verkeer over de ontsluitende wegen. Er is juist sprake van een afname, door het verbeteren van de bevoorrading. Het is daarom niet noodzakelijk om te toetsen aan de Wgh. Bestemmingsplan West Terschelling, paviljoen De Walvis Rho Adviseurs B.V. Status: Concept /

54 blz Kabels, leidingen en zoneringen In en rondom het plangebied zijn geen kabels, leidingen of zoneringen aanwezig die planologische beperkingen vormen voor de voorgenomen ontwikkelingen in het plangebied en/of voorzien moeten worden van een planologische regeling. 4.7 Luchtkwaliteit Een onderdeel van de Wet milieubeheer betreft luchtkwaliteit. De wet is bedoeld om de negatieve effecten op de volksgezondheid, als gevolg van te hoge niveaus van luchtverontreiniging, aan te pakken. Volgens de Grootschalige Concentratie en Depositiekaarten Nederland (2025) geldt in de directe omgeving van het projectgebied een gemiddelde fijn stof concentratie (PM 10 ) van 16 µg/m 3 en een gemiddelde concentratie stikstofdioxide (NO 2 ) van 8 µg/m 3. De norm voor beide stoffen ligt op 40 µg/m 3 (jaargemiddelde concentratie vanaf 2015). De huidige luchtkwaliteit ter plaatse is dus zeer goed. Plannen die slechts in zeer beperkte mate bijdragen aan luchtverontreiniging zijn op grond van het besluit 'niet in betekenende mate' (NIBM) vrijgesteld van toetsing aan de grenswaarden. Dit plan stelt een kwalitatieve uitbreiding van een bestaande paviljoen voor. Dit heeft een zeer beperkte invloed op de luchtkwaliteit. Aanvullend onderzoek is niet noodzakelijk. Er zijn er geen belemmeringen voor het plan vanuit dit aspect. 4.8 Milieuzonering In het kader van een goede ruimtelijke ordening is ruimtelijke afstemming tussen bedrijfsactiviteiten, voorzieningen en gevoelige functies (woningen) noodzakelijk. Bij deze afstemming kan gebruik worden gemaakt van de richtafstanden uit de basiszoneringslijst van de VNG brochure Bedrijven en milieuzonering (2009). Een richtafstand kan worden beschouwd als de afstand waarbij onaanvaardbare milieuhinder als gevolg van bedrijfsactiviteiten redelijkerwijs kan worden uitgesloten. Het paviljoen betreft een horecagelegenheid uit ten hoogste milieucategorie 2 (muziekcafé). Hierbij geldt een richtafstand van 30 meter tot milieugevoelige functies. Binnen deze afstand zijn geen woningen gelegen (de dichtstbijzijnde woningen liggen op circa 50 meter afstand). Er wordt dus voldaan aan de richtafstanden. Bovendien is er sprake van een kwalitatieve ontwikkeling, waarbij er voor woningen in de omgeving geen sprake is van een toename aan overlast. Vanuit de milieuzonering bestaan er dan ook geen belemmeringen voor de ontwikkeling. 4.9 Vormvrije mer beoordeling In bijlage C en D van het Besluit m.e.r. is aangegeven welke activiteiten in het kader van het bestemmingsplan planmer plichtig (bijlage C en D), projectmer plichtig (bijlage C) of mer beoordelingsplichtig (bijlage D) zijn. Voor deze activiteiten zijn in het Besluit m.e.r. drempelwaarden opgenomen. Bestemmingsplan West Terschelling, paviljoen De Walvis Status: Concept / Rho Adviseurs B.V.

55 blz In bijlagen D van het Besluit m.e.r. (D11) is de aanleg, wijziging of uitbreiding van een stedelijk ontwikkelingsproject genoemd. Als drempelwaarden gelden een oppervlakte van 100 hectare of meer, of meer woningen of een bedrijfsvloeroppervlak van meer dan m 2. De ontwikkeling vindt plaats in een gevoelig gebied (Natura 2000). In paragraaf 4.3 is op basis van onderzoek beschreven dat de ontwikkeling geen significante effecten voor de natuurwaarden van dit gebied heeft. Er wordt slechts de kwalitatieve uitbreiding van een paviljoen mogelijk gemaakt. Het is gezien de omvang en kenmerken van het plan niet noodzakelijk om een mer beoordeling of planmer uit te voeren. Dit hoofdstuk toont aan dat de ontwikkeling geen belangrijke effecten op het milieu hebben. Hierdoor is er geen aanleiding om een volledige mer beoordeling uit te voeren Water Deze 'waterparagraaf' gaat in op de watertoets. Hierin wordt beoordeeld wat de effecten van het bestemmingsplan op de waterhuishouding zijn en of er waterschapsbelangen spelen. De belangrijkste thema's zijn waterveiligheid, de afvoer van schoon hemelwater en afvalwater en de waterkwaliteit. Het plangebied ligt in het beheersgebied van Wetterskip Fryslân. Het plan wordt via de digitale watertoets kenbaar gemaakt bij het waterschap. Op het plan is de korte watertoetsprocedure van toepassing. In de Leidraad Watertoets staan de uitgangspunten waarmee bij het ontwikkelen van ruimtelijke plannen rekening moet worden gehouden. De beschrijving van de wateraspecten sluit zoveel mogelijk aan bij de indeling van het Waterbeheerplan en de Leidraad Watertoets in de thema's Veilig, Voldoende en Schoon. Veilig Voor het aspect 'veilig' gaat het over overstromingsrisico's. Het plangebied ligt niet in een waterkering van het waterschap en ook niet vrij voor de boezem. Voor Wetterskip Fryslân zijn op dit punt geen belangen aan de orde. Het plan vindt wel plaats nabij een waterkering. Het ligt op de rand het Kustfundament Waddeneilanden. De beheerder van deze primaire waterkering is Rijkswaterstaat. In het kader van het vooroverleg wordt dit project voorgelegd aan Rijkswaterstaat. Omdat er maatregelen wordt getroffen om de kerende werking van het Kustfundament te waarborgen, worden er in dit kader geen belemmeringen verwacht. Eventuele randvoorwaarden van Rijkswaterstaat worden verwerkt in dit plan. Bestemmingsplan West Terschelling, paviljoen De Walvis Rho Adviseurs B.V. Status: Concept /

56 blz 21 Voldoende Peilbeheer Er dient rekening gehouden te worden met voldoende drooglegging. Dit is de afstand tussen het waterpeil en de aanleghoogte van bebouwing. Gelet op de ligging in de duinen wordt ruimschoots voldaan aan de normen voor drooglegging. Compensatie Het waterschap hanteert als uitgangspunt dat de toename verhard oppervlak voor een deel wordt gecompenseerd in de vorm van nieuw oppervlaktewater of waterberging. Het dempen van water watergangen moet volledig gecompenseerd worden. Deze compensatie is bedoeld om wateroverlast door het versneld afvoeren van hemelwater vanaf de verhardingen te voorkomen. Compensatie is nodig bij een toename aan verharding van meer dan 200 m 2. Het terrein is in de huidige situatie al vrijwel geheel verhard, waardoor er geen sprake is van een versnelde afvoer van hemelwater. Compensatie is bovendien niet zinvol, aangezien hemelwater kan afstromen op de Waddenzee en kan infiltreren in de zandige bodem zonder wateroverlast te veroorzaken. Schoon Afvalwater en regenwatersysteem Het uitgangspunt is om regenwater en rioolwater zoveel mogelijk gescheiden af te voeren. In dit geval wordt afvalwater op het bestaande rioleringssysteem afgevoerd. Schoon hemelwater vanaf de verhardingen wordt afgevoerd op de Waddenzee. Waterkwaliteit De bouwwijze en onderhoudstechniek moeten emissievrij zijn om verontreiniging van het water te voorkomen. In dit geval zal gebruik worden gemaakt van milieuvriendelijke (bouw)materialen. Vervolg Waterwet Voor alle ingrepen in de waterhuishouding moet tijdig een vergunning worden aangevraagd of een melding worden gedaan in het kader van de Waterwet. Procedure In het kader van het vooroverleg wordt het bestemmingsplan voorgelegd aan het waterschap voor een wateradvies. Dit wateradvies wordt gecommuniceerd met de aanvrager en als uitgangspunt gehanteerd bij de uitwerking van het plan. Bestemmingsplan West Terschelling, paviljoen De Walvis Status: Concept / Rho Adviseurs B.V.

57 blz Hoofdstuk 5 Juridische vormgeving 5.1 Inleiding Dit hoofdstuk gaat in op de juridische vormgeving van het bestemmingsplan. Daarbij wordt in eerste instantie ingegaan op de algemene afspraken die hiervoor (landelijk) zijn gemaakt. Vervolgens wordt een toelichting gegeven op de juridische regeling van dit specifieke bestemmingsplan, door de gehanteerde bestemming toe te lichten. 5.2 Algemeen Dit bestemmingsplan voldoet aan alle vereisten die zijn opgenomen in de Wet ruimtelijke ordening (Wro) en het Besluit ruimtelijke ordening (Bro). Inherent hieraan is de toepassing van de Standaard Vergelijkbare Bestemmingsplannen (SVBP) De SVBP maakt het mogelijk om bestemmingsplannen te maken die op vergelijkbare wijze zijn opgebouwd en op een zelfde manier worden verbeeld. De SVBP 2012 is toegespitst op de regels die voorschrijven hoe bestemmingsplannen volgens de Wro en het Bro moeten worden gemaakt. De SVBP geeft bindende standaarden voor de opbouw en de verbeelding van het bestemmingsplan, zowel digitaal als analoog. De regels van dit bestemmingsplan zijn opgesteld volgens deze standaarden. Het bestemmingsplan regelt de gebruiks en bebouwingsmogelijkheden van de gronden in het plangebied. De juridische regeling is vervat in een verbeelding en bijbehorende regels. Op de verbeelding zijn de verschillende bestemmingen vastgelegd, in de regels (per bestemming) de bouw en gebruiksmogelijkheden. 5.3 Toelichting op de bestemming Het paviljoen is geregeld binnen de bestemming 'Horeca Paviljoen'. Binnen deze bestemming is één horecabedrijf mogelijk. De regels zijn afgestemd op het initiatief, zoals beschreven in paragraaf 2.2. Het nieuwe gebouw wordt vastgelegd in het bouwvlak. Buiten dit bouwvlak is in beperkte mate nog een overkapping mogelijk. Dit is de slecht weer voorziening boven het terras. De maximale oppervlakte aan terrassen is vastgelegd op 350 m 2. Er is in overleg met de gemeente gekozen om de 'oude' horeca categorisering van de gemeente Terschelling te hanteren. Conform deze categorisering zijn horecabedrijven uit categorie 1 en 2 mogelijk. Categorie 1 is gericht op het verstrekken van maaltijden en ander eten, categorie 2 op het verstrekken van dranken. Dit komt globaal overeen met categorie 1 van de nieuwe horeca categorisering, maar sluit beter aan op de huidige vergunningen van De Walvis. De Raad van State heeft deze speciale categorisering in de tijd reeds bij uitspraak benoemd en vastgesteld. Bestemmingsplan West Terschelling, paviljoen De Walvis Rho Adviseurs B.V. Status: Concept /

58 blz 23 Hoofdstuk 6 Uitvoerbaarheid Wettelijk bestaat de verplichting om inzicht te geven in de uitvoerbaarheid van een bestemmingsplan. In dat verband wordt een onderscheid gemaakt tussen de maatschappelijke en de economische uitvoerbaarheid. 6.1 Maatschappelijke uitvoerbaarheid Over het voorontwerp van dit bestemmingsplan vindt in deze periode tevens het overleg plaats met diensten van Rijk en Provincie en met betrokken maatschappelijke organisaties. De resultaten hiervan worden in dit bestemmingsplan verwerkt. Vervolgens wordt het ontwerpbestemmingsplan gedurende zes weken ter inzage gelegd. Tijdens deze periode wordt een ieder in de gelegenheid gesteld om zienswijzen tegen het bestemmingsplan kenbaar te maken (artikel 3.8 Wro). Eventueel ingekomen zienswijzen worden al dan niet verwerkt in het bestemmingsplan. Na de ter inzagelegging besluit de gemeenteraad over de vaststelling van het bestemmingsplan. De indieners van de zienswijzen worden hiervan op de hoogte gesteld. Uiteindelijk is tegen het bestemmingsplan beroep mogelijk bij de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State. 6.2 Economische uitvoerbaarheid Ten behoeve van de uitvoerbaarheid van het bestemmingsplan is het van belang te weten of het bestemmingsplan economisch uitvoerbaar is. De economische uitvoerbaarheid wordt enerzijds bepaald door de exploitatie van het plan (financiële haalbaarheid) en anderzijds door de wijze van kostenverhaal van de gemeente (grondexploitatie). Financiële haalbaarheid De kwalitatieve ontwikkeling van het paviljoen vormt naar verwachting een impuls voor de bedrijfsvoering van het paviljoen. De Walvis betreft een gezonde onderneming. De financiële haalbaarheid van het plan is niet in het geding. Over de aanpassingen aan het fietspad worden nadere afspraken gemaakt. Al sinds 1993 wordt gesproken over de verlegging van het fietspad en nabij De Walvis het oude fietspad als wandelpad te gebruiken. Door hoog fietsgebruik, introductie E bikes en moto bikes wordt er al jarenlang gepleit voor een betere regulering. Dit staat los van de ontwikkeling die dit bestemmingsplan mogelijk maakt. Grondexploitatie Doel van de grondexploitatieregeling is het inzichtelijk maken van de financiële haalbaarheid en het bieden van meerdere mogelijkheden voor het kostenverhaal waardoor er meer sturingsmogelijkheden zijn. In het geval van een exploitatieplan kan de gemeente eisen en regels stellen voor de desbetreffende gronden. Bestemmingsplan West Terschelling, paviljoen De Walvis Status: Concept / Rho Adviseurs B.V.

59 blz Dit bestemmingsplan stelt geen bouwplannen in de zin van het Bro voor. Het is daarom niet verplicht om een grondexploitatieplan vast te stellen. Bovendien is er geen sprake van bovenplanse kosten, bijvoorbeeld voor infrastructuur. De gemeenteraad besluit bij de vaststelling van het bestemmingsplan geen grondexploitatieplan vast te stellen. Bestemmingsplan West Terschelling, paviljoen De Walvis Rho Adviseurs B.V. Status: Concept /

60

61 BIJLAGE 1

62

63 TERRAS NIEUWE WALVIS TERRAS BESTAAND BESTAAND GROND WALVIS NIEUWBOUW WALVIS Plattegrond CONTAINERS FIETSEN PAPIERPERS EMBALLAGE KOELCEL / FIETSEN Fietsers

64 TERRAS BESTAAND (tek. O-033) Zaal Serre nieuw Serre bestaand BESTAAND Toiletten Bar douche Toiletten Garderobe WC KC VC VC KC TERRAS NIEUWE WALVIS Poort Kantine BESTAAND (tek. O-033) Keuken Wasmachine & Droger, 12 x koelmotoren Voetpad Voetgangers NIEUWBOUW WALVIS GROND WALVIS Buitenterras Voorterras Voorterras luifel nieuw luifel nieuw luifel nieuw 2400 Voetgangers Buitenterras Voorraad Kantoor Glas Hal Duin luifel nieuw Walvis aanvoer Embalage, tanks, bier, wijn etc Fietsen Papierpers afval containers 6x Fietsers

65 BIJLAGE 2

66

67 Terschelling West Terschelling, paviljoen De Walvis Natuurtoets identificatie projectnummer: projectleider: planstatus datum: status: definitief E. Venema

68

69 Inhoud 1. Inleiding Aanleiding en doel Voorgenomen ontwikkeling Huidige situatie Toekomstige situatie leeswijzer Gebruikte bronnen 5 2. Toetsingskader Natuurbeschermingswet Ecologische Hoofdstructuur Flora en faunawet 8 3. Voortoets Natuurbeschermingswet Inleiding Beschrijving Natura 2000 gebieden Waddenzee Duinen Terschelling Toetsing Ecologische Hoofdstructuur Beschrijving Ecologische Hoofdstructuur Toetsing Flora en faunawet Beschrijving aanwezige soorten Toetsing Conclusie 21 Rho adviseurs voor leefruimte vestiging Oenkerk

70 2 Inhoud Rho adviseurs voor leefruimte vestiging Oenkerk

71 1. Inleiding Aanleiding en doel Ten behoeve van de verbetering van de interne bedrijfsvoering heeft (strand)paviljoen De Walvis uitbreidingsplannen. Voor deze uitbreiding wordt een bestemmingsplan opgesteld. In het bestemmingsplan dient te worden aangetoond dat het plan volgens de Natuurbeschermingswet 1998, de Flora en faunawet en de provinciale Verordening Romte (Ecologische Hoofdstructuur) uitvoerbaar is. In deze natuurtoets wordt deze toetsing uitgevoerd. Figuur 1.1 Ligging paviljoen De Walvis 1.2. Voorgenomen ontwikkeling Huidige situatie Het (strand)paviljoen De Walvis ligt op een strategische locatie, aan het Groene Strand bij West Terschelling. De ligging van het paviljoen is weergegeven in figuur 1.1. In de eerste jaren werd het jaarlijks opgebouwd en weer afgebroken, maar sinds 1993 is er een permanente vergunning voor het paviljoen. Hiervoor is een vrijstelling van het bestemmingsplan (artikel 19 WRO) verleend. De Walvis ligt aansluitend op een grootschalige duingebied dat langs de westzijde van het dorp ligt. Aan de oostzijde van het paviljoen ligt een braakliggend bedrijfsperceel (voormalig B&Y terrein). Daarachter ligt het Rho adviseurs voor leefruimte vestiging Oenkerk

72 4 Inleiding woongebied van West Terschelling. Het paviljoen is naast een restaurant ook een voorziening voor passanten en bezoekers van het Groene Strand. In figuur 1.2 is de huidige situatie met bebouwing en terras weergegeven. Ook aan de westzijde van het paviljoen is reeds een deel bestraat (zie ook figuur 3.2) Figuur 1.2 Huidige situatie Paviljoen De Walvis Toekomstige situatie Op dit moment is er sprake van een inefficiënte werkvloer. Verder is er een groot tekort aan opslagruimte ontstaan. Momenteel wordt voor een deel van de opslag een locatie elders gebruikt, waardoor dagelijks af en aan gereden moet worden. Daarom is het initiatief opgevat om De Walvis te verbouwen en beperkt uit te breiden. Deze ontwikkeling is niet gericht op het kunnen aantrekken van meer gasten, maar op het verbeteren van de kwaliteit voor de werknemers en de te verwerken producten. Tevens wordt de aanvoer van goederen verbeterd en vindt er minder bevoorradingsverkeer plaats, met minder uitstoot fijnstof, CO² enz. De uitbreiding vindt plaats aan de zijkanten en achterzijde van het paviljoen (groene arcering in figuur 1.3). Aan de zuidoostzijde wordt een aanbouw voor goederenontvangst gerealiseerd. Aan de achterzijde en noordwestzijde worden ruimten voor personeel en opslag gemaakt. Vóór de beoogde goederenontvangst is momenteel een stallingplaats voor fietsen aanwezig. Het is de bedoeling om deze te verplaatsen naar een wat rommelige hoek aan de westzijde van het paviljoen. De serre wordt aan de westzijde iets doorgetrokken, zodat er over de gehele lengte van het gebouw een eenheid ontstaat. Het terras aan de oostzijde wordt recht getrokken. Daarbij wordt het mogelijk gemaakt om het dak over het terras door te trekken, zodat het ook bij kouder of slecht weer gebruikt kan worden. Aan de achterzijde vindt de ontwikkeling plaats in de duinrand. Hier wordt op korte afstand van de uitbreiding een keerwand geplaatst. De situering van de gewenste uitbreidingen is weergegeven in figuur Rho adviseurs voor leefruimte vestiging Oenkerk

73 Inleiding 5 Figuur 1.3 Toekomstige situatie 1.3. leeswijzer In hoofdstuk 2 wordt het toetsingskader beschreven. In hoofdstuk 3, 4 en 5 wordt respectievelijk op de Natuurbeschermingswet 1998, Ecologische Hoofdstructuur en Flora en faunawet ingegaan. De samenvattende conclusie is in hoofdstuk 6 opgenomen Gebruikte bronnen In deze natuurtoets is gebruik gemaakt van de volgende bronnen: Meijer, J., G. Vriens, E.J. Lammerts (6 december 2013): PAS analyse Herstelstrategieën voor Duinen Terschelling; Rijkswaterstaat: Beheerplan Waddenzee (concept december 2012); Rho adviseurs voor leefruimte vestiging Oenkerk

74 6 Inleiding Rho adviseurs voor leefruimte vestiging Oenkerk

75 2. Toetsingskader Natuurbeschermingswet 1998 De Natuurbeschermingswet 1998 (hierna Nbwet): 1. verankert de Europese gebiedsbescherming van Natura 2000, bestaande uit Speciale Beschermingzones (sbz's) op grond van de Europese Vogel en Habitatrichtlijn, in de Nederlandse wetgeving. Daarnaast vallen de reeds bestaande (Staats)natuurmonumenten onder deze wet; 2. vormt de wettelijke basis voor de aanwijzingsbesluiten met instandhoudingsdoelstellingen; 3. legt de rol van bevoegd gezag voor verlening van Nb wetvergunningen meestal bij de provincies (in dit geval Gedeputeerde Staten van Fryslân). Op grond van artikel 19j van de Nbwet dient het bevoegd gezag bij het vaststellen van een plan rekening te houden met de gevolgen die dat plan kan hebben voor een Natura 2000 gebied. Om te bezien wat de effecten zijn van het plan wordt een voortoets gedaan. Als uit deze voortoets blijkt dat het plan significante gevolgen kan hebben op het Natura 2000 gebied, dan moet een passende beoordeling worden gemaakt, alsmede een planmer, waarin de effecten op Natura 2000 worden onderzocht. Indien uit deze beoordeling blijkt dat ook na het treffen van mitigerende maatregelen daadwerkelijk sprake is van een significant negatief effect, dan dient om voor vergunningverlening in aanmerking te komen vervolgens voldaan te worden aan de zogenaamde ADC criteria: - er zijn geen Alternatieven; - er is sprake van een Dwingende reden van groot openbaar belang; - vooraf zijn adequate Compenserende maatregelen getroffen. In het kader van de Nbwet dienen zowel interne effecten (binnen de beschermde gebieden) als externe effecten (buiten de beschermde gebieden) van het plan op de te beschermen soorten en habitattypen te worden onderzocht. Van belang daarbij is dat de instandhoudingsdoelstelling, voor zover het een gebied betreft, aangewezen op grond van artikel 10a, eerste lid (Natura 2000), dan wel de wezenlijke kenmerken van een gebied, aangewezen op grond van artikel 10, eerste lid (Beschermd Natuurmonument), niet in gevaar komen. Verder dienen in een passende beoordeling ook eventuele cumulatieve effecten te worden onderzocht, zoals bijvoorbeeld gecombineerde effecten van nieuwe infrastructuur, woongebieden en recreatieve functies op dezelfde soorten en habitattypen. Wat is significant? Het begrip significant speelt een sleutelrol bij het beoordelen van de vergunbaarheid van een ingreep in het kader van de Natuurbeschermingswet. In de recente factsheet nr. 25: Significantie bij beoordeling van gevolgen voor Natura 2000 gebieden geeft de Commissie voor de Milieueffectrapportage aan op welke wijze het begrip significantie moet worden geïnterpreteerd bij een dergelijke toetsing. De beoordeling of een effect al dan niet significant is, wordt benaderd vanuit de instandhoudingsdoelstellingen. Deze zijn vastgelegd in de aanwijzingsbesluiten voor de Natura 2000 gebieden. Er zijn instandhoudingsdoelstellingen voor habitattypen en voor soorten. Voor habitattypen gaat het om behoud of uitbreiding van de oppervlakte en/of behoud of Rho adviseurs voor leefruimte vestiging Oenkerk

76 8 Toetsingskader verbetering van de kwaliteit. Voor soorten gaat het om behoud of uitbreiding van de oppervlakte van het leefgebied, behoud of verbetering van de kwaliteit van het leefgebied en behoud of uitbreiding van de populatieomvang. Als uit de toetsing blijkt dat een instandhoudingsdoel door het project of plan (mogelijk) niet gehaald wordt, wordt het effect als significant beschouwd Ecologische Hoofdstructuur Tijdens de Statenvergadering van 25 juni 2014 hebben Provinciale Staten een geactualiseerde versie van de Verordening Romte Fryslân vastgesteld. In de Verordening zijn regels gesteld die ervoor moeten zorgen dat de provinciale ruimtelijke belangen doorwerken in de gemeentelijke ruimtelijke plannen. In artikel 7.1 van de verordening zijn de regels ten aanzien van de bescherming van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) opgenomen. Artikel 7.1.1: 1. Een ruimtelijk plan dat betrekking heeft op gronden die deel uitmaken van de ecologische hoofdstructuur zoals begrensd op de van deze verordening deel uitmakende kaart Natuur voorziet in een passende bestemming met gebruiksregels gericht op behoud, herstel of ontwikkeling van de wezenlijke kenmerken en waarden van de gronden. 2. Een ruimtelijk plan voor gronden zoals bedoeld in het eerste lid maakt geen activiteiten en ontwikkelingen mogelijk die leiden tot significante aantasting van de wezenlijke kenmerken en waarden, of tot een significante vermindering van de oppervlakte van die gronden, of tot significante aantasting van de samenhang tussen gebieden die deel uitmaken van de ecologische hoofdstructuur. 3. Een ruimtelijk plan dat betrekking heeft op gronden nabij de ecologische hoofdstructuur kan nieuwe, niet agrarische activiteiten en ontwikkelingen mogelijk maken, mits die niet leiden tot een significante aantasting van de wezenlijke kenmerken en waarden van de ecologische hoofdstructuur. In de verordening zijn nog meer specifieke voorwaarden en regels opgenomen. Voor de voorgenomen ontwikkeling is echter artikel van belang Flora en faunawet Voor de soortenbescherming is de Flora en faunawet (hierna Ffw) van toepassing. Deze wet is gericht op de bescherming van dier en plantensoorten in hun natuurlijke leefgebied. De Ffw bevat onder meer verbodsbepalingen met betrekking tot het aantasten, verontrusten of verstoren van beschermde dieren plantensoorten, hun nesten, holen en andere voortplantings of vaste rust en verblijfsplaatsen. De wet maakt hierbij een onderscheid tussen 'licht' en 'zwaar' beschermde soorten. Indien sprake is van bestendig beheer, onderhoud of gebruik, gelden voor sommige, met name genoemde soorten, de verbodsbepalingen van de Ffw niet. Er is dan sprake van vrijstelling op grond van de wet. Voor zover deze vrijstelling niet van toepassing is, bestaat de mogelijkheid om van de verbodsbepalingen ontheffing te verkrijgen van het Ministerie van Economische Zaken. Voor de zwaar beschermde soorten wordt deze ontheffing slechts verleend, indien: er sprake is van een wettelijk geregeld belang; er geen alternatief is; geen afbreuk wordt gedaan aan een gunstige staat van instandhouding van de soort Rho adviseurs voor leefruimte vestiging Oenkerk

77 Toetsingskader 9 Bij ruimtelijke ontwikkelingen dient in het geval van zwaar beschermde soorten of broedende vogels overtreding van de Ffw voorkomen te worden door het treffen van maatregelen, aangezien voor dergelijke situaties geen ontheffing kan worden verleend. Met betrekking tot vogels hanteert het Ministerie van Economische Zaken de volgende interpretatie van artikel 11: De verbodsbepalingen van artikel 11 beperken zich bij vogels tot alleen de plaatsen waar gebroed wordt, inclusief de functionele omgeving om het broeden succesvol te doen zijn, én slechts gedurende de periode dat er gebroed wordt. Er zijn hierop echter verschillende uitzonderingen, te weten: Nesten die het hele jaar door zijn beschermd Op de volgende categorieën gelden de verbodsbepalingen van artikel 11 van de Ffw het gehele seizoen. 1. Nesten die, behalve gedurende het broedseizoen als nest, buiten het broedseizoen in gebruik zijn als vaste rust en verblijfplaats (voorbeeld: steenuil). 2. Nesten van koloniebroeders die elk broedseizoen op dezelfde plaats broeden en die daarin zeer honkvast zijn of afhankelijk van bebouwing of biotoop. De (fysieke) voorwaarden voor de nestplaats zijn vaak zeer specifiek en limitatief beschikbaar (voorbeeld: roek, gierzwaluw en huismus). 3. Nesten van vogels, zijnde geen koloniebroeders, die elk broedseizoen op dezelfde plaats broeden en die daarin zeer honkvast zijn of afhankelijk van bebouwing. De (fysieke) voorwaarden voor de nestplaats zijn vaak specifiek en limitatief beschikbaar (voorbeeld: ooievaar, kerkuil en slechtvalk). 4. Vogels die jaar in jaar uit gebruikmaken van hetzelfde nest en die zelf niet of nauwelijks in staat zijn een nest te bouwen (voorbeeld: boomvalk, buizerd en ransuil). Nesten die niet het hele jaar door zijn beschermd In de aangepaste lijst jaarrond beschermde vogelnesten worden de volgende soorten aangegeven als categorie 5. Deze zijn buiten het broedseizoen niet beschermd. 5. Nesten van vogels die weliswaar vaak terugkeren naar de plaats waar zij het hele jaar daarvoor hebben gebroed of de directe omgeving daarvan, maar die wel over voldoende flexibiliteit beschikken om, als de broedplaats verloren is gegaan, zich elders te vestigen. De soorten uit categorie 5 vragen soms wel om nader onderzoek, ook al zijn hun nesten niet jaarrond beschermd. Categorie 5 soorten zijn namelijk wel jaarrond beschermd als zwaarwegende feiten of ecologische omstandigheden dat rechtvaardigen. Rho adviseurs voor leefruimte vestiging Oenkerk

78 10 Toetsingskader Rho adviseurs voor leefruimte vestiging Oenkerk

79 3. Voortoets Natuurbeschermingswet Inleiding Het plangebied is niet gelegen in een Natura 2000 gebied. Circa 38 m ten zuidwesten van het plangebied ligt wel het Natura 2000 gebied Waddenzee. Het Natura 2000 gebied Duinen Terschelling ligt ongeveer 147 m ten noordwesten van het plangebied. Duinen Terschelling Waddenzee Figuur 3.1 Ligging Natura 2000 gebieden (geel) t.o.v. plangebied (rode stip) Op grotere afstand van het plangebied liggen nog meer Natura 2000 gebieden, maar gezien de aard van de ontwikkeling, kleinschalige uitbreiding ten behoeve van optimalisatie van de bedrijfsvoering, kunnen negatieve effecten op die gebieden op voorhand uitgesloten worden. Doordat het gaat om een zeer geringe uitbreiding (200 m2) voor de een optimalisatie van de bedrijfsvoering buiten Natura 2000, die niet leidt tot een toename van het aantal recreanten, kunnen op voorhand een aantal negatieve effecten uitgesloten worden: Areaalverlies; Versnippering; Verandering van de waterhuishouding; Rho adviseurs voor leefruimte vestiging Oenkerk

80 12 Voortoets Natuurbeschermingswet 1998 Verstoring door recreatie; Vermesting/verzuring door stikstofdepositie. De bouwwerkzaamheden kunnen wel tijdelijk leiden tot verstoring. De beschrijving van de Natura 2000 gebieden is daarom toegespitst op de aanwezigheid van verstoringsgevoelige soorten in de omgeving van het plangebied Beschrijving Natura 2000 gebieden Waddenzee Algemeen Dit gebied is op 26 februari 2009 door de minister van LNV (nu EZ) definitief aangewezen als Natura 2000 gebied. De Waddenzee bestaat uit een complex van diepe geulen en ondiep water met zand en slibbanken waarvan grote delen bij eb droog vallen. Deze banken worden doorsneden door een fijn vertakt stelsel van geulen. Langs het vasteland en de eilanden liggen verspreid kweldergebieden, die door grote verschillen in vocht en zoutgehalte bijdragen aan een zeer diverse flora en vegetatie. Enkele voorbeelden hiervan zijn de Boschplaat op Terschelling en Neerlands Reid op Ameland, waar op de overgang naar het duingebied bijzondere kweldervegetaties aanwezig zijn. Er is een nagenoeg ongestoorde hydrodynamiek en geomorfologie aanwezig, waarin natuurlijke processen zorgen voor instandhouding en ontwikkeling van karakteristieke ecotopen en habitats en de grenzen van land en water voortdurend wijzigen. Het gebied is in 2007 in het estuarium van de Eems Dollard met ha uitgebreid. Instandhoudingsdoelen Het gebied Waddenzee is aangewezen als Speciale Beschermingszone in het kader van de Habitatrichtlijn en Vogelrichtlijn. In tabel 3.1 zijn per habitattype en soort de staat van instandhouding, relatieve bijdrage en instandhoudingsdoelen weergegeven. Tabel 3.1 Instandhoudingsdoelen Waddenzee Habitattypen SVI Landelijk Doelst. Oppervl. Doelst. Kwal. Doelst. Pop. Draagkracht aantal vogels Draagkracht aantal paren H1110A Permanent overstroomde zandbanken (getijdengebied) = > H1140A Slik en zandplaten (getijdengebied) = > H1310A Zilte pionierbegroeiingen (zeekraal) = = H1310B Zilte pionierbegroeiingen (zeevetmuur) + = = H1320 Slijkgrasvelden = = H1330A Schorren en zilte graslanden (buitendijks) = > H1330B Schorren en zilte graslanden (binnendijks) = = H2110 Embryonale duinen + = = H2120 Witte duinen = = H2130A *Grijze duinen (kalkrijk) = = H2130B *Grijze duinen (kalkarm) = > H2160 Duindoornstruwelen + = = Rho adviseurs voor leefruimte vestiging Oenkerk

81 Voortoets Natuurbeschermingswet H2190B Vochtige duinvalleien (kalkrijk) = = Habitatsoorten H1014 Nauwe korfslak = = = H1095 Zeeprik = = > H1099 Rivierprik = = > H1103 Fint = = > H1364 Grijze zeehond = = = H1365 Gewone zeehond + = = > Broedvogels A034 Lepelaar + = = 430 A063 Eider = > 5000 A081 Bruine Kiekendief + = = 30 A082 Blauwe Kiekendief = = 3 A132 Kluut = > 3800 A137 Bontbekplevier = = 60 A138 Strandplevier > > 50 A183 Kleine Mantelmeeuw + = = A191 Grote stern = = A193 Visdief = = 5300 A194 Noordse Stern + = = 1500 A195 Dwergstern > > 200 A222 Velduil = = 5 Niet broedvogels A005 Fuut = = 310 A017 Aalscholver + = = 4200 A034 Lepelaar + = = 520 A037 Kleine Zwaan = = 1600 A039b Toendrarietgans + = = geen A043 Grauwe Gans + = = 7000 A045 Brandgans + = = A046 Rotgans = = A048 Bergeend + = = A050 Smient + = = A051 Krakeend + = = 320 A052 Wintertaling = = 5000 A053 Wilde eend + = = A054 Pijlstaart = = 5900 A056 Slobeend + = = 750 A062 Toppereend = > 3100 A063 Eider = > A067 Brilduiker + = = 100 A069 Middelste Zaagbek + = = 150 A070 Grote Zaagbek = = 70 A103 Slechtvalk + = = 40 Rho adviseurs voor leefruimte vestiging Oenkerk

82 14 Voortoets Natuurbeschermingswet 1998 A130 Scholekster = > A132 Kluut = = 6700 A137 Bontbekplevier + = = 1800 A140 Goudplevier = = A141 Zilverplevier + = = A142 Kievit = = A143 Kanoet = > A144 Drieteenstrandloper = = 3700 A147 Krombekstrandloper + = = 2000 A149 Bonte strandloper + = = A156 Grutto = = 1100 A157 Rosse grutto + = = A160 Wulp + = = A161 Zwarte ruiter + = = 1200 A162 Tureluur = = A164 Groenpootruiter + = = 1900 A169 Steenloper = > A197 Zwarte Stern = = * prioritair Verklaring symbolen staat van instandhouding (SVI) + redelijk slecht zeer slecht doelstellingen = behoud > Verbetering/uitbreiding = (<)achteruitgang ten gunste van ander habitattype of soort toegestaan Voor de kust van De Walvis komen relatief weinig soorten voor. De verstoring uit West Terschelling is hier relatief hoog. In dit gebied zullen wel steltlopers foerageren. Zeehonden zijn op grote afstand van de kust aanwezig. Uit de PAS Gebiedsanalyse voor Terschelling blijkt dat het deelgebied Groene Strand dient als broedgebied voor kieviten, grutto s, scholeksters en vooral voor tureluurs. Voor deze soorten zijn in het aanwijzingsbesluit van de Waddenzee instandhoudingdoelen opgenomen Duinen Terschelling Algemeen Dit gebied is op 26 februari 2009 door de minister van LNV (nu EZ) definitief aangewezen als Natura 2000 gebied. De Duinen van Terschelling behoren, net als Vlieland, tot de meest kalkarme duingebieden van de Waddeneilanden. Er komen dan ook vooral uitgestrekte droge duingraslanden en heidebegroeiingen voor, met daarin vele bijzondere soorten korstmossen, mossen en hogere planten. De daartussen gelegen duinvalleien vertonen een scala aan variatie, van open water tot knopbiesbegroeiingen en zure berkenbossen. Het westelijk deel van het duingebied, de Noordvaarder, is echter jong en kent daardoor nog gedeelten die kalkhoudend zijn met daaraan gekoppeld gradiënten naar ontkalkte gedeelten. Er is een goed ontwikkeld en natuurlijk duinsysteem aanwezig met floristisch rijke duinhellingen, primaire valleien met aan de randen korte gradiënten van droog nat, zoet zout en zuur basisch en zeer veel pioniersituaties. In het gebied zijn dan ook alle typerende duinvalleivegetaties aanwezig. Ten zuidoosten hiervan ligt het groene strand, met een duinbeek. Daar is, vanwege het voorkomen van gradiënten van nat naar droog, een grote diversiteit aan plantensoorten aanwezig. Hier is tevens sprake van zo'n sterke voeding van grondwater vanuit de Noordvaarder dat lokaal veenvormende vegetaties tot ontwikkeling komen. Hetzelfde fenomeen doet zich voor ter hoogte van de Kooibosjes in de binnenduinrand waar Rho adviseurs voor leefruimte vestiging Oenkerk

83 Voortoets Natuurbeschermingswet een sterke kwel vanuit het aangrenzende duinmassief de sturende factor is. Ten noorden van De Boschplaat (behorend tot Natura 2000 gebied Waddenzee) ligt een duingebied waar het zand vrij kan stuiven en waar per saldo kustafslag plaatsvindt. Het gebied omvat ook enige boscomplexen die bestaan uit aangeplant naald en loofbos en spontane opslag. Instandhoudingsdoelen Het gebied Duinen Terschelling is aangewezen als Speciale Beschermingszone in het kader van de Habitatrichtlijn en Vogelrichtlijn. In tabel 3.2 zijn per habitat en soort de staat van instandhouding, relatieve bijdrage en instandhoudingsdoelen weergegeven. Tabel 3.2 Instandhoudingsdoelen Duinen Terschelling Habitattypen * prioritair SVI landelijk doelst. opp.vl./ populatie H1310A Zilte pionierbegroeiingen (zeekraal) = = H1310B Zilte pionierbegroeiingen (zeevetmuur) + = = H1330A Schorren en zilte graslanden (buitendijks) = = H2110 Embryonale duinen + = = H2120 Witte duinen = = H2130A *Grijze duinen (kalkrijk) = = H2130B *Grijze duinen (kalkarm) > > H2130C *Grijze duinen (heischraal) > > H2140A *Duinheiden met kraaihei (vochtig) = > H2140B *Duinheiden met kraaihei (droog) = > H2150 *Duinen met struikhei + = = H2160 Duindoornstruwelen + = = H2170 Kruipwilgstruwelen + = (<) = H2180A Duinbossen (droog) + > > H2180B Duinbossen (vochtig) > > H2180C Duinbossen (binnenduinrand) = = H2190A Vochtige duinvalleien (open water) > > H2190B Vochtige duinvalleien (kalkrijk) > = H2190C Vochtige duinvalleien (ontkalkt) > > H2190D Vochtige duinvalleien (hoge moerasplanten) = = H6230 *Heischrale graslanden > > Soorten doelst. H1831 Drijvende waterweegbree = = = H1903 Groenknolorchis = = = Broedvogels A004 Dodaars + = = 20 A081 Bruine Kiekendief + = = 45 A082 Blauwe Kiekendief > > 40 A137 Bontpekplevier > > 10 A138 Strandplevier > > 10 A195 Dwergstern > > 20 A222 Velduil > > 10 A275 Paapje > > 25 A277 Tapuit > > 100 A295 Rietzanger = = 120 In de directe omgeving van het plangebied zijn vanwege de hoge mate van de bestaande verstoring slechts incidenteel aangewezen broedvogels aanwezig, zoals de tapuit. kwal. Doelst. populatie Rho adviseurs voor leefruimte vestiging Oenkerk

84 16 Voortoets Natuurbeschermingswet Toetsing Zoals in paragraaf 3.1 al is aangegeven kunnen de meeste effecten op voorhand worden uitgesloten. Mogelijk treedt echter wel tijdelijke verstoring als gevolg van de bouwwerkzaamheden op. In de omgeving van het plangebied kunnen steltlopers foerageren en broeden kieviten, grutto s, scholeksters en tureluurs. De soorten zijn tijdens het zomerhalfjaar en broedseizoen aanwezig. Incidenteel zijn mogelijk ook andere broedvogels aanwezig, in de omgeving van het paviljoen is wel sprake van een relatief spaarzame begroeiing. Figuur 3.2 De noordwestzijde van het paviljoen De bouwwerkzaamheden zijn beperkt van omvang. De meest verstorende activiteit, keerwand aanbrengen, wordt in een zeer korte periode (maximaal enkele dagen) uitgevoerd. De werkzaamheden zullen buiten het hoogseizoen uitgevoerd worden. Dat betekent buiten het broedseizoen/zomerhalfjaar. De aanwezigheid van verstoringsgevoelige soorten is in deze periode minimaal/incidenteel. Er blijft ook voldoende onverstoord gebied beschikbaar. Significant negatieve effecten worden dan ook uitgesloten Rho adviseurs voor leefruimte vestiging Oenkerk

85 4. Ecologische Hoofdstructuur Beschrijving Ecologische Hoofdstructuur De Ecologische Hoofdstructuur (EHS) bestaat uit kerngebieden (grote aaneengesloten natuurgebieden met een hoge kwaliteit), natuurontwikkelingsgebieden en ecologische verbindingszones. Rond het plangebied zijn de duinen van Terschelling aangewezen als EHS. Dit is weergegeven in figuur 4.1. De EHS komt grotendeels overeen met het Natura 2000 gebied Duinen Terschelling. Dit gebied beslaat een oppervlak van ha. Het oppervlak EHS is iets groter. Figuur 4.1 Ligging EHS nabij plangebied In het Natuurbeheerplan zijn de beheertypen voor de duinen van Terschelling opgenomen. Nabij het plangebied betreft het de twee beheertypen N15.01 Duinbos en N08.02 Open duin. Duinbos omvat de bossen en struwelen in het Duin en Kustgebied. De struwelen kunnen over grote oppervlakten aaneengesloten voorkomen en lopen vaak geleidelijk over in hoger opgaand bos; deze variatie is aantrekkelijk voor veel vogelsoorten, zoals bonte vliegenvanger, boomleeuwerik, boompieper, braamsluiper en tapuit. Duinbos is het leefgebied van veel soorten paddenstoelen. Aan de binnenduinrand kan duinbos rijk aan voorjaarsplanten zijn. Open duin bestaat uit een afwisseling van lage mos en korstmosrijke vegetaties, grazige vegetaties met bijvoorbeeld helm, kruidenrijke duingraslanden, zoomvegetaties, ruigte en laag struweel, zoals duindoornstruweel en braamstruweel. Voor het beheer en de doelen wordt verder aangesloten bij het Natura 2000 gebied, zoals in paragraaf is beschreven. Rho adviseurs voor leefruimte vestiging Oenkerk

86 18 Ecologische Hoofdstructuur Figuur 4.2 Natuurbeheertypen (bron: kaarten provincie Fryslân) 4.2. Toetsing De begrenzing van de EHS is grootschalig bepaald (1:50.000). Deze begrenzing ligt over de rand van het plangebied, waardoor aan de noordzijde een strook van circa 200 m 2 binnen de EHS is gelegen. In deze strook staat helmgras. Het totale oppervlak van de duinen van Terschelling bedraagt ruim ha. De 200 m 2 die benodigd is voor de uitbreiding is slechts 0,0004 % van het totale oppervlak. Deze oppervlakte leidt niet tot een significante afname van het gebied. Ter plaatse komen geen bijzondere natuurwaarden voor. Zoals bij de toetsing aan de Natuurbeschermingswet 1998 al is aangegeven, kan wel tijdelijke verstoring van (broed)vogels optreden. Doordat de werkzaamheden buiten het zomerhalfjaar en daarmee buiten het broedseizoen plaatsvinden, is deze verstoring zeer beperkt. Er blijft ook voldoende onverstoord gebied beschikbaar. Significant negatieve effecten worden dan ook uitgesloten. Het provinciale EHS beleid staat de uitvoering van het bestemmingsplan niet in de weg Rho adviseurs voor leefruimte vestiging Oenkerk

87 5. Flora en faunawet Beschrijving aanwezige soorten Het plangebied betreft aan de noordwestzijde een vrijwel geheel verhard terrein dat in gebruik is bij het paviljoen. De aanwezigheid van beschermde soorten is hierdoor zeer beperkt. Aan de achterzijde van het paviljoen is helmgras aanwezig. Incidenteel zullen mogelijk enkele licht beschermde soorten het plangebied passeren, zoals het konijn en misschien een ree. Overige beschermde soorten, zoals vaatplanten, reptielen, amfibieën, dagvlinders en paddenstoelen vinden hier geen geschikt leefgebied/habitat. Het paviljoen is door de bouwwijze (geen spouwmuren, nagenoeg plat dak, geen dakpannen) ook niet geschikt voor gebouwbewonende soorten, zoals vleermuizen en vogels (huismus). In de omgeving komen mogelijk vogels tot broeden, zoals bonte vliegenvanger, boomleeuwerik, boompieper en braamsluiper. Vanwege de bestaande verstoring in het plangebied, betreft het in de directe omgeving naar verwachting de minder verstoringsgevoelige soorten Toetsing In het plangebied komen slechts incidenteel licht beschermde soorten voor. Er is geen ontheffing nodig voor deze tabel 1 soorten van de Ffw omdat hiervoor een vrijstelling geldt van de verbodsbepalingen van de Ffw. Uiteraard geldt wel de algemene zorgplicht. Dat betekent dat iedereen voldoende zorg in acht moet nemen voor alle in het wild voorkomende planten en dieren en hun leefomgeving. Tijdens de werkzaamheden dient rekening te worden gehouden met het broedseizoen. Verstoring van broedende vogels is verboden. Overtreding van verbodsbepalingen ten aanzien van vogels wordt voorkomen door de werkzaamheden buiten het broedseizoen uit te voeren. In het kader van de Ffw wordt geen standaardperiode gehanteerd voor het broedseizoen. Van belang is of een broedgeval aanwezig is, ongeacht de periode. Indien de werkzaamheden uitgevoerd worden op het moment dat er geen broedgevallen (meer) aanwezig zijn, is overtreding van de wet niet aan de orde. De meeste vogels broeden overigens globaal tussen 15 maart en 15 juli (bron: website vogelbescherming). De Flora en faunawet staat de uitvoering van het bestemmingsplan dan ook niet in de weg. Rho adviseurs voor leefruimte vestiging Oenkerk

88 6. Conclusie 20 In het plangebied vindt ten behoeve van verbetering van de interne bedrijfsvoering uitbreiding van paviljoen De Walvis plaats. Deze uitbreiding leidt alleen tijdelijk tot enige verstoring van mogelijk aanwezige vogels in de omgeving van het plangebied. Dit leidt niet tot significant negatieve effecten op de Natura 2000 gebieden of op de EHS. De uitbreiding leidt tot een zeer beperkt areaalverlies (0,0004%) van het EHS gebied. Dit areaalverlies is niet significant. In het plangebied zijn geen matig of zwaar beschermde soorten aanwezig. De licht beschermde ree en konijn kunnen incidenteel in het plangebied aanwezig zijn. Voor deze soorten geldt een vrijstelling van de verbodsbepalingen van de Flora en faunawet. Voor de werkzaamheden geldt wel dat ze buiten het broedseizoen moeten worden uitgevoerd. Geconcludeerd wordt dat de Natuurbeschermingswet 1998, de Flora en faunawet en de Verordening Romte Fryslân geen belemmering vormen voor de uitvoering van het bestemmingsplan voor De Walvis. Rho adviseurs voor leefruimte vestiging Oenkerk

89 Inhoudsopgave REGELS Hoofdstuk 1 Inleidende regels 2 Artikel 1 Begrippen 2 Artikel 2 Wijze van meten 5 Hoofdstuk 2 Bestemmingsregels 6 Artikel 3 Horeca Paviljoen 6 Hoofdstuk 3 Algemene regels 8 Artikel 4 Anti dubbeltelregel 8 Artikel 5 Algemene bouwregels 9 Artikel 6 Algemene afwijkingsregels 10 Artikel 7 Overige regels 11 Hoofdstuk 4 Overgangs en slotregels 12 Artikel 8 Overgangsrecht 12 Artikel 9 Slotregel 13 Bijlage bij de regels Bijlage 1 Indeling horecabedrijven

90 blz Hoofdstuk 1 Artikel 1 Inleidende regels Begrippen 1.1 plan: het bestemmingsplan West Terschelling, paviljoen De Walvis met identificatienummer NL.IMRO.0093.ntb CO01 van de gemeente Terschelling; 1.2 aanduiding: een geometrisch bepaald vlak of figuur, waarmee gronden zijn aangeduid, waar ingevolge de regels regels worden gesteld ten aanzien van het gebruik en/of het bebouwen van deze gronden; 1.3 aanduidingsgrens: de grens van een aanduiding indien het een vlak betreft; 1.4 bebouwing: één of meer gebouwen en/of bouwwerken, geen gebouwen zijnde; 1.5 bedrijfsgebouw: een gebouw, dat dient voor de uitoefening van een bedrijf; 1.6 bedrijfswoning: een woning in of bij een gebouw of op een terrein, bedoeld voor (het huishouden van) een persoon, wiens huisvesting daar gelet op de bestemming van het gebouw of het terrein noodzakelijk is; 1.7 bestaand: ten aanzien van de bij of krachtens de Woningwet aanwezige bouwwerken en de werken, geen bouwwerken zijnde, en werkzaamheden: bestaand ten tijde van de terinzagelegging van het bestemmingsplan als ontwerp; ten aanzien van het overige gebruik: bestaand ten tijde van het van kracht worden van het betreffende gebruiksverbod; 1.8 bestemmingsgrens: de grens van een bestemmingsvlak; 1.9 bestemmingsvlak: een geometrisch bepaald vlak met eenzelfde bestemming; 1.10 bewoning: de huisvesting van een persoon (en diens/haar gezin of een daarmee gelijk te stellen groep personen): a. recreatieve bewoning: 1. de bewoning die plaatsvindt in het kader van de weekend en/of verblijfsrecreatie; b. permanente bewoning: 1. het gebruiken van woonruimte als vaste woonplaats; Bestemmingsplan West Terschelling, paviljoen De Walvis Rho Adviseurs B.V. Status: Concept /

91 blz bouwen: het plaatsen, het geheel of gedeeltelijk oprichten, vernieuwen of veranderen en het vergroten van een bouwwerk, als mede het geheel of gedeeltelijk oprichten, vernieuwen of veranderen van een standplaats; 1.12 bouwgrens: de grens van een bouwvlak; 1.13 bouwperceel: een aaneengesloten stuk grond, waarop ingevolge de regels een zelfstandige, bij elkaar behorende bebouwing is toegelaten; 1.14 bouwperceelgrens: de grens van een bouwperceel; 1.15 bouwvlak: een geometrisch bepaald vlak, waarmee gronden zijn aangeduid waarop ingevolge de regels bepaalde gebouwen en bouwwerken geen gebouwen zijnde zijn toegelaten; 1.16 bouwwerk: elke constructie van enige omvang van hout, steen, metaal of ander materiaal, welke hetzij direct of indirect met de grond is verbonden, hetzij direct of indirect steun vindt in of op de grond; 1.17 detailhandel: het bedrijfsmatig te koop aanbieden, waaronder begrepen de uitstalling ten verkoop, het verkopen en/of leveren van goederen aan personen die die goederen kopen voor gebruik, verbruik of aanwending anders dan in de uitoefening van een beroeps of bedrijfsactiviteit; 1.18 erotisch getinte vermaaksfunctie: een vermaaksfunctie, welke is gericht op het doen plaats vinden van voorstellingen en/of vertoningen van porno erotische aard, waaronder begrepen een seksbioscoop, een seksclub en een seksautomatenhal; 1.19 gebouw: elk bouwwerk, dat een voor mensen toegankelijke, overdekte, geheel of gedeeltelijk met wanden omsloten ruimte vormt; 1.20 hoofdgebouw: een gebouw dat, gelet op de bestemming, als het belangrijkste bouwwerk op een bouwperceel kan worden aangemerkt; 1.21 horecabedrijf en/of instelling: een bedrijf of instelling waar bedrijfsmatig dranken en etenswaren voor gebruik ter plaatse worden verstrekt en/of waarin bedrijfsmatig logies wordt verstrekt, één en ander al dan niet in combinatie met een vermaaksfunctie, met uitzondering van een erotisch getinte vermaaksfunctie; Bestemmingsplan West Terschelling, paviljoen De Walvis Status: Concept / Rho Adviseurs B.V.

92 blz kampeermiddel: een tent, een tentwagen, een camper of een caravan dan wel enig ander voertuig of onderkomen; één en ander voor zover deze onderkomens of voertuigen geheel of ten dele zijn bestemd of opgericht dan wel worden of kunnen worden gebruikt voor recreatief nachtverblijf; 1.23 overkapping: een bouwwerk, geen gebouw zijnde, dat een overdekte ruimte vormt zonder wanden dan wel met ten hoogste één wand; 1.24 peil: a. voor een bouwwerk op een perceel waarvan de hoofdtoegang onmiddellijk aan een weg grenst: de hoogte van die weg ter hoogte van de hoofdingang; b. in andere gevallen: de gemiddelde hoogte van het afgewerkte maaiveld; 1.25 prostitutie: het zich beschikbaar stellen tot het verrichten van seksuele handelingen met een ander tegen vergoeding; 1.26 seksinrichting: een voor het publiek toegankelijke, besloten ruimte, waarin bedrijfsmatig, of in een omvang alsof zij bedrijfsmatig was, seksuele handelingen worden verricht, of vertoningen van erotisch pornografische aard plaatsvinden. Onder een seksinrichting wordt in elk geval verstaan: een seksbioscoop, een seksautomatenhal, een parenclub of een prostitutiebedrijf, waaronder tevens begrepen een erotische massagesalon, al dan niet in combinatie met elkaar. Bestemmingsplan West Terschelling, paviljoen De Walvis Rho Adviseurs B.V. Status: Concept /

93 blz 5 Artikel 2 Wijze van meten Bij toepassing van deze regels wordt als volgt gemeten: 2.1 de bouwhoogte van een bouwwerk: vanaf het peil tot aan het hoogste punt van een gebouw of van een bouwwerk, geen gebouw zijnde, met uitzondering van ondergeschikte bouwonderdelen, zoals schoorstenen, antennes, en naar de aard daarmee gelijk te stellen bouwonderdelen. 2.2 de oppervlakte van een bouwwerk: tussen de buitenwerkse gevelvlakken en/of het hart van de scheidingsmuren, neerwaarts geprojecteerd op het gemiddelde niveau van het afgewerkte bouwterrein ter plaatse van het bouwwerk. Bouwonderdelen zoals goten, dakoverstekken en in dakoverstekken geïntegreerde goten en naar de aard daarmee gelijk te stellen bouwonderdelen met een minimale oversteek van 75 cm worden in de oppervlakte meeberekend; Bestemmingsplan West Terschelling, paviljoen De Walvis Status: Concept / Rho Adviseurs B.V.

94 blz Hoofdstuk 2 Artikel 3 Bestemmingsregels Horeca Paviljoen 3.1 Bestemmingsomschrijving De voor 'Horeca Paviljoen' aangewezen gronden zijn bestemd voor: a. gebouwen en overkappingen ten behoeve van: 1. horecabedrijven in categorie 1, ter plaatse van de aanduiding 'horeca van categorie 1'; 2. horecabedrijven in categorie 2, ter plaatse van de aanduiding 'horeca van categorie 2'; zoals bedoeld in Bijlage 1 Indeling horecabedrijven. alsmede in beperkte mate voor: b. terrassen en uitstallingen; c. straten en paden; d. nuts en communicatievoorzieningen; met daarbij behorende: e. tuinen, erven en terreinen; f. bouwwerken, geen gebouwen en geen overkappingen zijnde. 3.2 Bouwregels Gebouwen en overkappingen Voor het bouwen van gebouwen en overkappingen gelden de volgende regels: a. per bestemmingsvlak mogen uitsluitend bedrijfsgebouwen en overkappingen ten behoeve van één horecabedrijf worden gebouwd; b. bedrijfsgebouwen en overkappingen zullen binnen een bouwvlak worden gebouwd; c. de bouwhoogte van bedrijfsgebouwen en overkappingen zal ten hoogste 6,00 meter bedragen; d. in afwijking van het bepaalde onder b mogen overkappingen buiten het bouwvlak worden gebouwd, met dien verstande dat de gezamenlijke oppervlakte van de buiten het bouwvlak gelegen overkappingen ten hoogste 150 m 2 zal bedragen Bouwwerken, geen gebouwen en geen overkappingen zijnde Voor het bouwen van bouwwerken, geen gebouwen en geen overkappingen zijnde, geldt de volgende regel: de bouwhoogte van bouwwerken, geen gebouwen en geen overkappingen zijnde, zal ten hoogste 5,00 meter bedragen. Bestemmingsplan West Terschelling, paviljoen De Walvis Rho Adviseurs B.V. Status: Concept /

95 blz Specifieke gebruiksregels Tot een gebruik, strijdig met deze bestemming, wordt in ieder geval gerekend: a. het gebruik van bedrijfsgebouwen en overkappingen ten behoeve van bewoning; b. het gebruik van de gronden en bouwwerken ten behoeve van detailhandel; c. het gebruik van de gronden en bouwwerken voor terras over een oppervlakte van meer dan 350 m²; d. het gebruik van de gronden voor buitenopslag van goederen; e. het gebruik van de gronden en bouwwerken voor tijdelijke huisvesting van personeel; f. het gebruik van de gronden als standplaats voor kampeermiddelen en andere onderkomens; g. het gebruik van de gronden en bouwwerken ten behoeve van een seksinrichting; h. het gebruik van de gronden voor de opslag van schroot, afbraak en bouwmaterialen, anders dan ten behoeve van de uitvoering van krachtens de bestemming toegelaten bouwactiviteiten en werken en werkzaamheden; i. het storten van puin en afvalstoffen; j. de stalling en opslag van (aan het oorspronkelijk gebruik onttrokken) voer, vaar of vliegtuigen. Bestemmingsplan West Terschelling, paviljoen De Walvis Status: Concept / Rho Adviseurs B.V.

96 blz Hoofdstuk 3 Artikel 4 Algemene regels Anti dubbeltelregel Grond die eenmaal in aanmerking is genomen bij het toestaan van een bouwplan waaraan uitvoering is gegeven of alsnog kan worden gegeven, blijft bij de beoordeling van latere bouwplannen buiten beschouwing. Bestemmingsplan West Terschelling, paviljoen De Walvis Rho Adviseurs B.V. Status: Concept /

97 blz 9 Artikel 5 Algemene bouwregels De bouwgrenzen mogen in afwijking van de gebiedsbestemmingen en de overige bestemmingen, uitsluitend worden overschreden door: a. tot gebouwen behorende stoepen, stoeptreden, trappen(huizen), galerijen, hellingbanen, funderingen, balkons, erkers, serres, entreeportalen, veranda's en afdaken, mits de overschrijding niet meer bedraagt dan 1,50 m; b. andere ondergeschikte onderdelen van gebouwen, mits de overschrijding niet meer bedraagt dan 1,00 m. Bestemmingsplan West Terschelling, paviljoen De Walvis Status: Concept / Rho Adviseurs B.V.

98 blz Artikel 6 Algemene afwijkingsregels Met een omgevingsvergunning kan worden afgeweken van: de bij recht in de regels gegeven maten, afmetingen en percentages, met uitzondering van de oppervlaktematen, tot ten hoogste 10% van die maten, afmetingen en percentages, mits: 1. de afwijking om bouwtechnische redenen en/of redenen van doelmatigheid noodzakelijk en aantoonbaar is. Bestemmingsplan West Terschelling, paviljoen De Walvis Rho Adviseurs B.V. Status: Concept /

99 blz 11 Artikel 7 Overige regels 7.1 Uitsluiting aanvullende werking Bouwverordening De voorschriften van de Bouwverordening ten aanzien van onderwerpen van stedenbouwkundige aard blijven overeenkomstig het gestelde in artikel 9 lid 2 van de Woningwet buiten toepassing, behoudens ten aanzien van de volgende onderwerpen: a. het bouwen bij hoogspanningsleidingen en ondergrondse hoofdtransportleidingen; b. de parkeergelegenheid en laad en losmogelijkheden; c. de ruimte tussen bouwwerken. Bestemmingsplan West Terschelling, paviljoen De Walvis Status: Concept / Rho Adviseurs B.V.

100 blz Hoofdstuk 4 Artikel 8 Overgangs en slotregels Overgangsrecht 8.1 Overgangsrecht bouwwerken a. Een bouwwerk dat op het tijdstip van inwerkingtreding van het bestemmingsplan aanwezig of in uitvoering is, danwel gebouwd kan worden krachtens een omgevingsvergunning voor het bouwen, en afwijkt van het plan, mag, mits deze afwijking naar aard en omvang niet wordt vergroot: 1. gedeeltelijk worden vernieuwd of veranderd; 2. na het teniet gaan ten gevolge van een calamiteit geheel worden vernieuwd of veranderd, mits de aanvraag van de omgevingsvergunning voor het bouwen wordt gedaan binnen twee jaar na de dag waarop het bouwwerk is teniet gegaan. b. Het bevoegde gezag kan eenmalig in afwijking van het bepaalde in lid 8.1 sub a een omgevingsvergunning voor het bouwen verlenen voor het vergroten van de inhoud van een bouwwerk als bedoeld in lid 8.1 sub a met maximaal 10%. c. Lid 8.1 sub a is niet van toepassing op bouwwerken die weliswaar bestaan op het tijdstip van inwerkingtreding van het plan, maar zijn gebouwd zonder vergunning en in strijd met het daarvoor geldende plan, daaronder begrepen de overgangsbepaling van dat plan. 8.2 Overgangsrecht gebruik a. Het gebruik van grond en bouwwerken dat bestond op het tijdstip van inwerkingtreding van het bestemmingsplan en hiermee in strijd is, mag worden voortgezet, behoudens voor zover uit de Richtlijn 79/409/EEG en 92/43/EEG van de Raad van de Europese Gemeenschappen van 2 april 1979 inzake het behoud van de vogelstand onderscheidenlijk van 21 mei 1992 inzake de instandhouding van de natuurlijke habitats en de wilde flora en fauna beperkingen voortvloeien ten aanzien van ten tijde van de inwerkingtreding van het bestemmingsplan bestaand gebruik. b. Het is verboden het met het bestemmingsplan strijdige gebruik, bedoeld in lid 8.2 sub a, te veranderen of te laten veranderen in een ander met dat plan strijdig gebruik, tenzij door deze verandering de afwijking naar aard en omvang wordt verkleind. c. Indien het gebruik, bedoeld in sublid a, na de inwerkingtreding van het plan voor een periode langer dan een jaar wordt onderbroken, is het verboden dit gebruik daarna te hervatten of te laten hervatten. d. Lid 8.2 sub a is niet van toepassing op het gebruik dat reeds in strijd was met het voorheen geldende bestemmingsplan, daaronder begrepen de overgangsbepalingen van dat plan. Bestemmingsplan West Terschelling, paviljoen De Walvis Rho Adviseurs B.V. Status: Concept /

101 blz 13 Artikel 9 Slotregel Deze regels worden aangehaald als: Regels van het bestemmingsplan West Terschelling, paviljoen De Walvis van de gemeente Terschelling. Behorend bij het besluit van... Bestemmingsplan West Terschelling, paviljoen De Walvis Status: Concept / Rho Adviseurs B.V.

102 blz Bijlage 1 Indeling horecabedrijven Horeca van categorie 1 (eten) Ijssalons gericht op het verstrekken van overwegend ijsgerechten Cafetaria gericht op het verstrekken van eenvoudige maaltijden met eenvoudige bediening Crêperie/pannenkoekhuis gericht op het verstrekken van overwegend poffertjes en pannenkoeken Restaurant (incl. bistro, grill, steakhouse, etc.) gericht op het verstrekken van overwegend warme maaltijden Kantine op een recreatieterrein gericht op het verstrekken van dranken en maaltijden op recreatief in gebruik zijnde terreinen Kiosk gevestigd in een permanent gebouw, niet toegankelijk voor publiek. Loketverkoop. Horeca van categorie 2 (drank) Café/bar gericht op het verstrekken van overwegend dranken Sociëteit gericht op het verstrekken van overwegend dranken Coffeeshop gericht op het verstrekken van overwegend koffiehoudende dranken Horeca van categorie 3 (logies) Hotel/hotel Garni Hotel Café Hotel Café Restaurant Pension Kampeerboerderijen Groepsaccommodaties Bestemmingsplan West Terschelling, paviljoen De Walvis Rho Adviseurs B.V. Status: Concept /

103

104 gemeente terschelling Burgemeester en wethouders van Terschelling; Gezien de bouwaanvraag van de heer J. Bijlsma en mevrouw N. van Dieren, Cyprian straat 1 te West-Terschelling, ingediend d.d. 2 oktober 1992, Voor liet bouwen van het strancipaviljoen de Branding, op het perceel kadastraal bekend gemeente Terschelling sektie E nr.282$ (dis), plaatselijk bekend aan liet Groene Strand te West-Terschelling; Overwegende, dat de aanvraag in strijd is met cle voor het onderhavige perceel geldende voorschriften van het bestemmingsplan Natuurgebieden goedgekeurd door de Kroon d.d. 27juni 1986: dat wij ten behoeve van liet bouwplan besloten hebtien toepassing te geven aan het bepaalde in artikel 19a derde tot en met elfde lid van de Wet op de Ruimtelijke Ordening: Overwegende. (lat Gedeputeerde Staten van Friesland ten behoeve van het houtvplan op 13 mei 1993 onder nummer RM de verklaring van geen bezwaar hebben afgegeven; besluiten; ten behoeve van cle bouwaanvraag van cle beer J. Bijlsma en mevrouw N. van I)ieren. Cyprianstraat 1 te West Terschelling voor het bouwen van een strandpaviljoen op liet perceel kadastraal bekend gemeente Terschelling sektie E nr (dls). plaatselijk bekend aan liet Groene Strand te West-Terschelling, vrijstelling als bedoeld in artikel 19 van de Wet op de Ruimtelijke Ordening te verlenen van de geldende voorschriften van het bestemmingsplan Natuurgebieden. Terschelling, 13 juli Burgemeester en wethouders voornoemd. rgelueester..secretaris.

105 Aan Strandpaviljoen De Walvis t.a.v. J. Bijlsma Groene Strand AB WEST - TERSCHELLING ons kenmerk: JJW/2714 (2013) datum: 1 april 2014 uw kenmerk: brief d.d. 20/12/2013 onderwerp: verbouwplannen strandpaviljoen De Walvis Geachte heer Bijlsma, Op 23 december 2013 hebben wij van u een tekening ontvangen met plannen voor de verbouw en uitbreiding van strandpaviljoen De Walvis. U vraagt ons welke gegevens u moet aanleveren om een planprocedure te starten. In deze brief gaan wij in op het beleid, dat betrekking heeft op uw plannen, en doen u een procedurevoorstel. Beleid Bestemmingsplan Voor het strandpaviljoen De Walvis is in 1993, in afwijking (vrijstelling) van het bestemmingsplan Natuurgebieden (1980), een bouwvergunning verleent. Het bestemmingsplan zelf biedt geen mogelijkheden voor de bouw van een strandpaviljoen. Voor de verbouw en uitbreiding van het strandpaviljoen zal daarom eerst een nieuw bestemmingsplan vastgesteld moeten worden. Horecabeleid Het beleid voor de horeca is op 29 januari 2013 door de gemeenteraad vastgelegd in de nota Horecabeleid Terschelling. Over uitbreiding van bestaande horecabedrijven is vastgelegd dat binnen de ruimtelijke mogelijkheden wordt meegewerkt aan gepaste schaalvergroting van bestaande bedrijven (tot maximaal 20% van het huidige oppervlak). In 1993 is vergunning verleend voor een gebouw van 225 m2. Als medewerking wordt verleend aan een uitbreiding met 20% kan een gebouw gerealiseerd worden van maximaal 270 m2. Nota van Uitgangspunten B&Y terrein Op 25 februari 2014 heeft de gemeenteraad de Nota van Uitgangspunten B&Y terrein vastgesteld. Besloten is om voor het B&Y terrein een bestemmingsplan op te stellen voor de bouw van maximaal 5 woningen met een

106 2 wijzigingsbevoegdheid om de bestemming te kunnen wijzigen in een bestemming Cultuur en ontspanning, Maatschappelijk en/of Natuur. Bij de ontwikkeling van de bouwplannen voor strandpaviljoen De Walvis zal rekening gehouden moeten worden met de uitgangspunten voor de ontwikkeling van het B&Y terrein. Intentieovereenkomst Staatsbosbeheer In 2005 zijn met SBB afspraken gemaakt over de rol van SBB bij ruimtelijke ontwikkelingen. Eén van de afspraken is dat de gemeente SBB betrekt bij ruimtelijke ontwikkelingen, daar waar terreinen van SBB in het geding zijn. Om die reden vinden wij het wenselijk om Staatbosbeheer bij de voorbereiding van uw plannen te betrekken. Wet- en regelgeving Ook moeten de plannen in overeenstemming zijn met wet- en regelgeving over bijvoorbeeld natuur en landschap. Daarnaast zal de gemeenteraad met uw plannen moeten instemmen. Procedurevoorstel Uw plannen zijn in strijd met het geldende bestemmingsplan en onduidelijk is of de plannen in overeenstemming zijn met het horecabeleid en andere wet- en regelgeving. Ook onduidelijk is in hoeverre Staatsbosbeheer kan instemmen met de plannen. Instemming met de plannen door Staatsbosbeheer is noodzakelijk om de plannen uit te kunnen voeren. Wij stellen u voor uw plannen verder uit te werken en aan te passen in overeenstemming met het beleid en wet- en regelgeving. Nadat de plannen zijn uitgewerkt en aangepast kunt u uw plannen presenteren aan de gemeente en Staatsbosbeheer. U kunt hiervoor een afspraak maken met Joost Hellevoort, beleidsmedewerker fysieke leefomgeving van de gemeente Terschelling, via telefoonnummer Wij sturen een afschrift van deze brief aan Staatsbosbeheer. Hoogachtend, Het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Terschelling, H.M. de Jong, secretaris/directeur J.H. Bats, burgemeester cc. Staatsbosbeheer

107 2i2 ( Geachte leden van de gemeenteraad van Terschelling en college van Burgemeester en Wethouders, Wegens ziekte kan ik niet bij de bijeenkomst van aanwezig zijn. Ik wilde u hierbij alvast kort mijn mening geven over de uitbreiding van de Walvis. Ik woon aan de Willem Barentszkade 1 en ik ben direct omwonende van strandpaviljoen de Walvis. Ik ben direct belanghebbende in de zin van de Awb en de Wabo. Ik vind het geen goed idee om de Walvis uit te breiden. De uitbreiding zal als eerste veel meer mensen aantrekken. Het strandpaviljoen wordt bijna twee keer zo groot. Hierdoor ontstaat hinder, vervuiling en overlast voor mij en andere omwonenden. Er ontstaat veel meer geluid, beweging en vervuiling en stank van bijvoorbeeld de keuken, Ook zal automatisch het feitelijk gebruik van de Walvis toenemen. Ook brengt de uitbreiding een groter geluidsoverlast van bijvoorbeeld stemgeluid door praten, beweging, ander geluid en stank met zich mee. Er dient een zone en afstand te zijn tussen de woonhuizen en het bedrijf. Het is de bedoeling dat er een strandpaviljoen is gevestigd in een rustig natuurgebied. Met de ontwikkelingen ontstaat echter een grootschalig druk caférestaurant en dit past niet in een natuurgebied en een stiltegebied, Ook past een grootschalig caférestaurant niet in een rustige woonwijk. Door uitbreiding van de bebouwing en het terras en het gebruik verliest de Walvis het karakter van Strandpaviljoen en dit is niet geoorloofd conform de juridische indeting van horeca categorieën, wetgeving, regelgeving en het bestemmingsplan. Ook dient het gebruik van de Walvis er een te zijn conform de eisen die juridisch gesteld zijn aan een strandpaviljoen. Het gebruik, keuken, bebouwing en openingstijden dienen bijvoorbeeld niet te grootschalig te zijn. Bovendien is het paviljoen niet planologisch geregeld dat wil zeggen in een bestemmingsplan of in een beheersverordening. Elke vorm van ontwikkeling is in strijd met het bestemmingsplan. Dit erkent de gemeenteraad ook in het bijgevoegde document op de website van de gemeente Terschelling bij de uitbreidingsplannen van de Walvis. Uitbreiding is dus ongeoorloofd en dient niet plaats te vinden. Ook wordt de ecologisch hoofdstructuur en het natuurgebied vernietigd door uitbreiding en bebouwing en afgraving van dit gebied. Dit is ook in strijd met het bestemmingsplan Natuurgebieden en de beheersverordening Natuurgebieden. Ook wordt het natuurgebied en de ecologische hoofdstructuur verstoord en beschadigd. Door de uitbreiding worden soorten en habitattypen vernietigd en verstoord en beschadigd. Dit is niet geoorloofd op basis van Europees en internationaal milieurecht, mensenrechten, beginselen, de Flora en Faunawet en de Natuurbeschermingswet Er ontstaat meer aanwezigheid, geluid, vervuiling, stank, verstoring en schade aan de natuur en het milieu. Er dient niet nog meer verstoring en schade aan het Groene Strand, Seinpaalduin, het gebied voor de Walvis, de Natura 2000 gebieden Duinen Terschelling en Waddenzee te ontstaan. Het paviljoen en de uitbreiding grenzen vrijwel direct aan de Natura 2000 gebieden Duinen Terschelling en Waddenzee. In het terrein voor de Walvis mag ook geen barrière worden opgeworpen waardoor bijvoorbeeld de migratiemogelijkheden van diersoorten worden beperkt en dit gebeurd door de ontwikkelingen wel. 1

108 Ook zie ik niet in waarom het fietspad verplaatst dient te worden. Door verplaatsing rijdt men dichter langs de Waddenzee en bijvoorbeeld kwetsbare broedpiaatsen. Er ontstaat een nieuwe weg of fietspad. Dit is niet noodzakelijk en te belastend en er wordt natuurgebied door vernietigd en beschadigd. Ook dienen er geen parkeerplaatsen en fietsenstallingen te komen. Ook deze afgraving van natuurgebied is ongeoorloofd. Ook worden soorten en habitats erdoor beschadigd, Er ontstaat overlast door slaande deuren, auto s, verkeerstromen, geluid en mijn uitzicht wordt belemmerd. Ook is een nieuwe weg voor aanvoer van de Walvis niet noodzakelijk. De natuur en het milieu en het ruimtelijk beeld van het gebied worden er door aangetast en vernietigd. Bovendien is het natuurgebied bedoeld en bestemd voor de natuur en het milieu, de diersoorten en de habitattypen. En zo dient het gebied ook gebruikt te worden. Een grootschalig strandpaviljoen of andere gelegenheid dient hierin niet gevestigd te worden. De vrijstelling in 1993 is al vergaand. Ook heeft de Walvis op dit moment al een grootschalig karakter. Ook is er op dit moment al genoeg overlast, geluid, hinder en stank. Een uitbreiding is dan ook niet op zijn plaats en in strijd met diverse regelgeving waaronder het bestemmingsplan. Ik verzoek u om de uitbreiding van de bebouwing, terras, fietspaden, toegangsweg, parkeerplaatsen, fietsenstallingen en automatisch een uitbreiding van het feitelijk gebruik van het strandpaviljoen af te wijzen. Ik wil graag mijn argumenten mondeling en/of schriftelijk toelichten. Hoogachtend, da Wiegman Willem Barentszkade BC West-Terschelling Telefoon: l.wiegmanl@gmail.com 2

109 em een te chelling Aan: Strandpaviijoen De Walvis t.a.v. de heer J. Bijlsma Groene Strand AB WEST- TERSCHELLING ons kenmerk: KN2714 (2013) datum: 8juli 2015 VERZONDEN 0 9 JUL 2015 uw kenmerk: onderwerp: 1e concept bestemmingsplan Uitbreiding strandpaviljoen De Walvis NL8 BNGH Burg. van Heusdenweg 10A 8881 EE West-Terschelling Geachte heer Bijlsma, We zijn met elkaar in gesprek over uw plannen voor de verbouw en uitbreiding van strandpaviljoen De Walvis. U heeft aan ons een concept bestemmingsplan overgelegd waarin u een onderbouwing geeft voor de gewenste uitbreiding. Wij hebben in onze collegevergaderingen van 26 mei en 30 juni 2015 uw uitbreidingsplannen zoals beschreven in het concept bestemmingsplan aan bod gehad en hebben tijdens deze vergaderingen voornamelijk gesproken over de toename aan oppervlakte. De door u gewenste oppervlakte past niet in het beleid dat wij voor strandpaviljoens hanteren. Onderstaand geven wij u onze overwegingen hierbij. Het plan past niet binnen het RO-beleid Het ruimtelijk beleid voor strandpaviljoens is vastgelegd in het voorheen geldende bestemmingsplan Buitengebied Dit plan is niet meer geldig als gevolg van de vernietiging door de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State. Hierin is wel het ruimtelijk beleid vastgelegd voor de strandpaviljoens waaraan we op dit moment aanvragen toetsen. In toekomstige bestemmings plannen verwerken wij dit ook. Alle strandpaviljoens die jaarrond open mogen zijn (waaronder De Walvis) mogen voor het gebouw een maximale oppervlakte hebben van 35Dm2. Het terras en gebouw (inclusief serre) mogen een maximale oppervlakte hebben van 70Dm2. Hier voldoet de gewenste uitbreiding, zoals u die opgenomen heeft in het concept bestemmingsplan, niet aan. Postbus Aanpassing infrastructuur in principe positief maar nadere uitwerking vereist 8880 AA West-Terschelling Ten aanzien van de door u gewenste verplaatsing van het fietspad willen we telefoon: 0562LH62+ meedenken om een veiliger situatie te creëren. Aanpassing van het fietspad zal telefax: mogelijk kunnen zorgen voor een veiliger omgeving. Er zijn echter meerdere website: ontwikkelingen in het gebied die een brede kijk op de infrastructuur gemeente@terschelling.nl K.v.K gemeente Terschelling

110 2 noodzakelijk maken. Hierover zijn we reeds met u in gesprek waarbij het onze intentie is om voor alle partijen tot een optimale oplossing te komen. Vervolg Wij geven u in overweging om uw plannen met betrekking tot de maximale oppervlakte van het gebouw aan te passen, voordat wij de gemeenteraad hierover adviseren, zodat ze passend zijn aan onze beleidskaders en maatvoering zoals genoemd in deze brief. Als college willen wij in dit geval niet afwijken van genoemd beleid en zullen de gemeenteraad overeenkomstig adviseren indien de plannen niet aangepast worden. Graag horen wij van u of u bereid bent de plannen aan te passen. Hierna zullen wij de voorbereidingen starten om een raadsbesluit over uw initiatief te krijgen. Mocht u over deze brief nog vragen hebben dan kunt u contact opnemen met Arjen Kuijt, beleidsmedewerker fysieke leefomgeving, via het algemene nummer van de gemeente ( ). Hoogachtend, Het colleae van burgemeester en wethouders van de gemeente Terschelling, 7 / Burgemepsfer / B.Wassink 1 / /

111 t 4 Aan College van B&W gemeente Terschelling Postbus AA West-Terschelling Uw kenmerk: KA/2714 (2013) Ons kenmerk: Concept bestemmingsplan Datum : Onderwerp : Uitbreiding Paviljoen De Walvis Geacht College van B&W, Teleurgesteld en verontrust hebben wij kennis genomen van Uw schrijven d.d. 8juli 2015, waaruit een totaal onjuist ruimtelijke ordeningsbeeld naar voren komt wat niet van toepassing is op Paviljoen- Grand café De Walvis. Ook de aanhef van Uw brief is onjuist, deze moet luiden: Paviljoen De Walvis enz., het Bestemmingsplan is hierin vigerend, mogelijk heeft U op een tekening van de architect een keer de term strandpaviljoen gelezen, dat is een foutje van een medewerker van de architect. De Walvis is géén strandpaviljoen, De Walvis is nimmer een strandpaviljoen geweest en ook nimmer zo benoemd, uiteraard is dit een heel belangrijk gegeven voor de casus. In deze brief spreek ik over wij, wij zijn hier de eigenaren/directie van Paviljoen De Walvis, de planologen van Buro Rho, de architect P. Wierenga en mede ondertekende R. Gorter Msc., adviseur van de eigenaren/directie. 1. Waarom zijn wij teleurgesteld, een team deskundigen heeft na overleg met de gemeente een Bestemmingsplan opgemaakt (wens van de gemeente) passend binnen de mogelijkheden van wet en regelgeving. Er is een perfecte opzet gemaakt om tot een nieuw concept te komen inzake bevoorrading en opslag, alsmede verbeteringen op Arbo- technisch en milieutechnisch gebied. Dit concept voor Paviljoen De Walvis is volledig doorgesproken met de gemeente en SBB, het is passend binnen het nieuwe denken over duurzaamheid, passend binnen het denken over optimale invulling van gastheerschap van het team De Walvis om onze gasten optimaal van dienst te zijn. Ik zal hierover nog wat nadere uitleg geven voor dat ik de planologie aangeef. Het zijn de gasten die het begin en het einde zijn van de eilander economie, gastvrijheid en beleving op en van Terschelling zijn géén vanzelfsprekendheid, daar moet heel hard aan gewerkt worden, want Nederland en Terschelling zijn dure toeristengebieden, daar moet dus iets tegenover staan, daar moet heel veel tegenover staan, kwaliteit en optimale service. Wij zitten aan het Groene Strand in een prachtig belevingsgebied, echter wij moeten onze ogen niet richting dorp keren, want dat is en wordt als een aanfluiting door de gasten ervaren, daarom proberen wij mee te werken aan een passende oplossing om ook de omgeving weer een positieve uitstraling te geven en dit gebied de uitstraling krijgt die eilanders en gasten willen, passend nabij het Werelderfgoed De Waddenzee. Met ons nieuwe concept verandert er niets aan het aanzicht van De Walvis, wat verandert er wel met onze geplande uitbreiding in kwaliteit, de werkvloer van onze medewerkers wordt Arboproef, onze koel- en vriesopslag wordt van topklasse en energiezuinig en daardoor nog hoger gekwalificeerd binnen de voedsel- en warenvoorschriften en wordt nog beter voor de voedselveiligheid en

112 voedsel kwaliteit voor onze gasten. De overige opslag aldaar wordt dermate rationeel, dat het aantal verkeersbewegingen en de daaruit voortvloeiende hinder en milieubelasting zéér sterk wordt verminderd. Tevens komt het in en afgiftegedeelte aan de zuid- oostzijde, wat ook een sterke verbetering is, ook hebben wij daartoe een aanpassing van de infrastructuur aan SBB aangeboden die optimale veiligheid voor alle gasten biedt met een minimale verstoring van de beleving, u krijgt dat plan binnenkort ook. Last but not least, de toegang tot ons Paviljoen en het zijterras wordt geoptimaliseerd voor de rolstoelgebruikers en wordt tevens weerbestendig gemaakt, een noodzaak in ons klimaat. Wij lezen dat u in uw vergaderingen v.n. gesproken heeft over de toename aan oppervlakte, jammer, dat is niet het probleem, het probleem is de oplossing voor de problemen die wij hiervoor hebben aangegeven en die wij met deze uitbreiding kunnen oplossen, dat is altijd de intentie geweest. Wij hebben geen behoefte aan onnodige uitbreiding, want uitbreiding en kwaliteit, (geen uitbreiding in meer verdienende horecaruimte), kost heel veel geld, daarbij moeten we ook nog kosten competatief zijn met onze hoge kwaliteitsstandaard aan de gasten. 2. Waarom zijn we verontrust, uw toetser(s)/adviseur(s) geven een beeld weer van onkunde en onjuist gebruik van de toepasselijke regelgeving voor de Walvis. De Walvis is ten eerste geen strandpaviljoen, ook nooit geweest, de Walvis is een paviljoen gelegen aan het Groene Strand en wordt al meer dan 20jaar gekwalificeerd als Grand Café, destijds harde horeca genaamd, al sedert De Walvis komt niet voor op de lijst van strandpaviljoens, daardoor is de zin: Hier voldoet de gewenste uitbreiding, zoals U die opgenomen heeft in het concept bestemmingsplan, niet aan, Onjuist en is ook niet van toepassing. Het plan past niet binnen het RO-beleid. Ook dit ruimtelijke beleid van strandpaviljoens is niet van toepassing op de Walvis, is ook nimmer van toepassing geweest, vigerend is de status van de Walvis zoals afgesproken en vastgelegd in een bestemmingsplan. T.a.v. de gewenste oppervlakte aan aanbouw, deze is ontworpen met de meetlat, alle gewenste voorzieningen kunnen in de aanbouw en t.a.v. de oppervlakte bebouwing is géén criterium vastgelegd. Wel geldt de horecaregelgeving voor max. 20% vergroting aan horecacapaciteit, echter die vergroting is 6% en leidt niet tot meer capaciteit, doch meer ruimte voor rolstoelgebruikers. De kelderruimte/opslagruimte is officieel vrijgesteld, deze valt onder de z.g. kruimelregeling. Maar de gemeente Terschelling wenst voor dergelijke ingrepen een partieel bestemmingsplan (een postzegelpian), wij zijn hier direct mee akkoord gegaan ondanks de hoge kosten. Er is dus gekozen voor een verbouwconstructie in het duin (wat na voltooiing weer gedekt wordt door duin) en niet onder de bestaande bouw, wat nog duurder en Arbo-technisch en qua logistiek veel gecompliceerder is, qua regelgeving leveren beide constructies géén problemen op. Het concept bestemmingsplan voor de Walvis levert voor U geen ruimtelijke problematiek op en heeft ook géén precedentwerking. Wij verzoeken U het concept bestemmingsplan met een positief advies aan de Raad der gemeente Terschelling aan te bieden en vragen u om enige spoed, aangezien dit plan al vanaf4januari 2015 bij U aanwezig is, vergezeld van een positief advies van SBB. Hoogachtend, Namens de directie Adviseur van de directie J. Bijlsma R. Gorter

113 Verslag Onderwerp: De Walvis Datum: 13 augustus 2015 Aanwezig: De heer J. Bijlsma (initiatiefnemer) De heer R. Gorter (adviseur initiatiefnemer) Wethouder T. de Jong (gemeente) de heer A. Kuijt (gemeente) Afwezig: Verslag door: Arjen Kuijt Op 13 augustus 2015 heeft er een gesprek plaatsgevonden naar aanleiding van het collegebesluit om ten aanzien van de maximale oppervlakte voor strandpaviljoen De Walvis vast te houden aan het toepasselijke gemeentelijk beleid. Initiatiefnemer heeft hierop in een brief d.d. 13 juli 2015 kenbaar gemaakt niet alleen teleurgesteld te zijn over het besluit, maar ook te twijfelen aan de toetsingscriteria van de gemeente. Het standpunt van het college wordt door de initiatiefnemer niet overgenomen. Tijdens het gesprek stellen initiatiefnemers dat de huidige (aangevraagde) vergroting qua oppervlakte niet aangepast kan worden. Er ontstaat een energiezuiniger gebouw en een rustiger gebied door minder verkeersbewegingen door de extra opslagruimte. Zij benadrukken nogmaals dat het gebouw praktisch gezien niet kleiner kan en dit voor initiatiefnemer minimaal nodig is. Initiatiefnemers geven aan dat de huidige plannen definitief zijn en er geen aanpassingen zullen plaatsvinden. Vanuit de gemeente is aangegeven dat er door aan te sluiten bij het beleid ten aanzien van strandpaviljoens juist ruimte gezocht is. Bovendien is in 1993 De Walvis, door middel van een vrijstelling ex artikel 19 Wet op de Ruimtelijke ordening, ook vergund als strandpaviljoen. Ten aanzien van de gewenste aanpassingen aan de infrastructuur wordt door initiatiefnemer aangegeven dat er een uitgewerkt plan ter beoordeling ligt bij Staatsbosbeheer. Door omstandigheden is dit niet teruggekoppeld aan de gemeente. Dit zal alsnog op korte termijn plaatsvinden waarna de gemeente haar standpunt kan bepalen qua haalbaarheid en ruimtelijke procedure die mogelijk doorlopen dient te worden. De gemeente wil met alle informatie die nu beschikbaar is de raad vragen een besluit te nemen. Gestreefd wordt om raadsbehandeling in oktober te laten plaatsvinden. Stukken dienen dan komende week compleet te zijn.

114 2 AFSPRAKEN 1. De initiatiefnemer wenst het plan niet aan te passen naar aanleiding van de door B&W aangegeven kaders. 2. De gemeente geeft de tekstuele opmerkingen op het concept bestemmingsplan door aan initiatiefnemer. Deze opmerkingen hebben geen betrekking op de gewenste oppervlakte. 3. Raadsbehandeling kan, indien het aangepaste concept bestemmingsplan uiterlijk 19 augustus correct verwerkt is, naar verwachting op 27 oktober 2015 plaatsvinden.

115 Gemeenteblad Onderwerp: Jaarrekening FUMO 2014 Jaar/nummer: In behandeling bij: Wethouder Hoekstra - Sikkema Voorstel De raad wordt voorgesteld kennis te nemen van jaarrekening. Samenvatting Omschrijving Op grond van de WGR dient de jaarrekening van de GR ter kennisname aan de raad te worden aangeboden Toelichting Op grond van de WGR wordt de jaarrekening van de FUMO aan de raad ter kennisname aangeboden. Historie nvt Juridische gevolgen/fatale termijnen/handhaving nvt Financiële/personele/organisatorische gevolgen De jaarrekening sluit positief. Het AB van de FUMO heeft besloten het batig saldo in te zetten ter gedeeltelijke aflossing van de vordering van de FUMO op de deelnemers ter zake van de implementatielasten. De gevolgen daarvan zijn meegenomen in de (meerjaren) begroting van de FUMO Communicatie/interactiviteit Advies van de raadscommissie Ter inzage liggende stukken Jaarrekening van de FUMO + begeleidende brief Datum behandeling in B&W + ondertekening Terschelling, 8 september 2015 Het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Terschelling, H.M. de Jong, secretaris/directeur J.B. Wassink, burgemeester

116 Raadsbesluit Onderwerp: Jaarrekening FUMO Jaar/nummer: De raad van de gemeente Terschelling; Terschelling, 27 oktober 2015 De raad van de gemeente Terschelling voornoemd, Besluit de jaarrekening van de GR FUMO voor kennisgeving aan te nemen. J. Hofman, J.B. Wassink, griffier voorzitter

117 FUMb Fryske Utfieringstsjinst Miljeu en Omjouwing Aan het college van gedeputeerde staten van de provincie Fryslân, de colleges van burgemeester en wethouders van de gemeenten in Fryslân en het dagelijks bestuur van het Wetterskip Fryslân Grou,6juli ]UL 2015 Betreft : Jaarstukken 2014 H.van der Wef / Geacht bestuur, Het algemeen bestuur van de FUMO heeft in haar vergadering van 29 juni 2015 de jaarstukken 2014 vastgesteld. U treft de bedoelde stukken ter kennisneming aan. Het algemeen bestuur heeft tevens besloten het batig rekeningsaldo over 2014 ad niet in het weerstandsvermogen van de FUMO te laten, maar dit in te zetten ter gedeeltelijke aflossing van de vordering van de FUMO op de deelnemers ter zake van de implementatielasten. De jaarlijkse bijdrage van de deelnemers voor deze implementatielasten zal hierdoor vanaf 2016 extra dalen. Met vriendelijke groeten, namens het dagelijks bestuur, L.l. Diks, voorzitter M. van der Wal, secretaris/directeur Postbus 3347, 8901 DH Leeuwarden J.W. de Visserwei 10, 9001 ZE Grou info@fumo.nl 1 NL93 RABO l BTW nr NL KvK nr

118

119 0 0 Fryske Utfïeringstsjinst MiIjeu en Omjouwing over 2014 Jaarstukken van de Fryske Utfieringstsjinst MIjeu en Omjouwing Voor idontificatiedoeleinden. Behorend bij controleverklaring d.d. 10 juni 2075 FUftb

120 1nho tid Inleiding. 3 Jaarverslag 4 Algemeen 4 Toetsing en vergunningverlening 4 Toezicht en handhaving 5 Specialistisch advies 6 Bedrijfsvoering 6 Productie 8 Paragrafen 10 Paragraaf financiering 10 Paragraaf bedrijfsvoering 12 Jaarrekening Grondslagen 14 Balans per 31 december Toelichting op de balans 17 Activa 17 Passiva 20 Niet uit de balans blijkende verplichtingen 21 Het overzicht van baten en lasten in de jaarrekening over het begrotingsjaar Toelichting op de baten 30 Incidentele baten en lasten Structurele mutaties 2014 in reserves 33 Begrotingsrechtmatigheid 34 Wet normering topinkomens 36 2 Voor identificatiedoeleinden. - Behorend bij controleverklaring d.d. 10juni 2075

121 Inleiding Voor u ligt de jaarrekening 2014 van de Fryske Utfieringstsjinst Miljeu en Omjouwing, kortweg FUMO. Het is de eerste jaarrekening van de FUMO, die op 1januari 2014 officieel van start is gegaan. Op het moment dat de begroting 2014 werd opgesteld was de FUMO nog niet operationeel. Eigen ervaringscijfers van de FUMO waren dus niet beschikbaar bij het opstellen van die begroting. De begroting 2014 is gebaseerd op de begroting in het Bedrijfsplan FUMO van juni Met de vaststelling van dat bedrijfsplan is het fundament gelegd voor de FUMO. Het jaar 2014 heeft geheel in het teken gestaan van de verdere opbouw van de FUMO. Dat heeft veel tijd en energie gekost. Aan deze verdere opbouw hebben ook veel vertegenwoordigers van de deelnemers in diverse overlegverbanden hun bijdrage geleverd. Hiervoor is de FUMO hen dankbaar. De opbouw van de FUMO heeft ook veel tijd van medewerkers van de FUMO gevraagd die normaal gesproken taken uitvoeren op het terrein van vergunningverlening, toezicht en handhaving; de primaire taak van de FUMO. Hierdoor is het aantal geraamde productieve uren fors achtergebleven bij de raming. De totale lasten in de begroting 2014 waren geraamd op De jaarrekening 2014 sluit met een batig saldo van In het overzicht van baten en lasten is te zien dat dit batig saldo is ontstaan door aan lagere lasten dan begroot en door aan lagere baten dan begroot (alsmede twee kleine posten). Hierbij moet worden aangetekend dat de implementatiekosten, die in de begroting 2014 nog als exploitatielast waren opgenomen en aan de batenkant als bijdrage van de deelnemers. In de jaarrekening 2014 zijn deze vooruitbetaalde kosten als langlopende vordering op de balans opgenomen. De bijdrage van de deelnemers als opslag op het tarief- vormt de aflossing van deze vordering. Dit is conform afspraken in het bedrijfsplan. Indien met de lasten en baten van de implementatie wel rekening zou zijn gehouden in de staat van baten en lasten, dan zou het batig saldo voor zijn ontstaan door lagere uitgaven dan begroot en voor door hogere baten dan begroot. Het resultaat van 1245 miljoen is op hoofdlijnen als volgt te verklaren (bedragen x 1.000): Lagere personeelskosten 45 Lagere kapitaallasten 195 Lagere kosten wagenpark 155 Hogere huisvestingsiasten -55 Lagere incidentele kosten 220 Lagere administratie en lot kosten 65 Hogere overige kosten -90 Onvoorzien ongebruikt 150 Extra baten, niet begroot Deze verschillen tussen begrote- en werkelijke baten en lasten worden in de jaarrekening toegelicht. In artikel 29, lid 8 van de Gemeenschappelijke Regeling FUMO is bepaald dat een batig rekeningsaldo wordt toegevoegd aan het weerstandsvermogen van de FUMO. Het weerstandsvermogen bedraagt ten hoogste 10% van de jaaromzet. Voor een deel van het resultaat ( ) wordt voorgesteld dit toe te voegen aan de reserve scholing en vorming omdat dit het incidentele scholingsbedrag betreft dat in 2014 niet is benut. Aangezien het weerstandsvermogen van de FUMO tot nu toe nihil bedroeg, wordt een bedrag van aan het weerstandsvermogen van de FUMO toegevoegd. Het restant van het batig saldo ad dient naar rato van de vastgestelde bijdragen van de deelnemers te worden uitgekeerd. In overeenstemming met het besluit van het algemeen bestuur van de FUMO van 27 maart 2015 over de afrekening over 2014 zal een separaat voorstel aan het algemeen bestuur worden voorgelegd om het weerstandsvermogen van de FUMO aan te wenden ter verlaging van de langlopende vordering van de FUMO op de deelnemers voor de implementatiekosten. Bij een overeenkomstig besluit van het algemeen bestuur zullen de lagere lasten voor de deelnemers in (ontwerp)begroting 2016 zichtbaar worden. 3 Voor identificatiedoeleinden. Behorend bij controleverklarind d.d. 10 juni 2015

122 Jaarverslag Algemeen De FUMO heeft het eerste jaar van zijn functioneren achter de rug. Een hectisch jaar, dat veel van een ieder die bij de FUMO betrokken is, heeft gevergd. Bij de start van een nieuwe Organisatie is vrijwel niets vanzelfsprekend. Vele verwachte en onverwachte vraagstukken dienden zich aan. Naast het uitvoeren van de primaire taak: het werken aan vergunningverlening, toezicht en handhaving, werd er het hele jaar een groot beroep op leiding en medewerkers gedaan om interne projecten uit te voeren en een bijdrage te leveren aan de verdere ontwikkeling van de FUMO. Voorbeelden hiervan zijn de uniformering van werkwijzen en processen, het ontwikkelen van gezamenlijke sjablonen en in- en externe afstemming en het organisatie-ontwikkeltraject. Dit turbulente startjaar van de FUMO met veel aandacht voor het ontwikkelen van de interne Organisatie heeft er mede toe geleid dat het werkelijke aantal declarabele uren fors afwijkt van het begrote aantal. Ook diverse personele problemen, waaronder langdurige ziekte, onduidelijkheid over de opdrachten en een bedrijfsvoering hebben daaraan bijgedragen Al snel bleek dat de gekozen organisatiestructuur op hoofdlijnen prima voldoet, maar dat er een grote behoefte ontstond aan een betere operationele sturing. Door het aanstellen van coördinatoren is hierin voorzien. Extra lastig was het vertrek van één van afdelingshoofden vrij snel na de start van de FUMO vanwege de aanvaarding van een wethouderschap. De procedure van werving en selectie voor vervanging is daarna zo spoedig mogelijk opgepakt. De tijdelijke vervanging vindt intern plaats. Toetsing en ve rgunni ngverlen ing De taken op het gebied van Toetsing & Vergunningverlening, kortweg T&V, zijn ondergebracht in drie teams: Afval & Agrarisch, Industrie en Plustaken. T&V voert taken uit in het kader van de Wet Algemene Bepalingen Omgevingsrecht (WABO), de Ontgrondingenwet, het Vuurwerkbesluit, de Wet bodembescherming en de Wet luchtvaart. Op basis van de uitvraag bij deelnemers medio 2014 is, op basis van de Fryske norm de formatie berekend voor de taken op het gebied van T&V. Deze bedroeg pim. 24 fte. Voor een klein deel werd beroep gedaan op externe krachten. De afdeling T&V heeft in 2014 te maken gehad met een aantal personele wisselingen. Per 1 februari 2014 zijn drie coördinatoren benoemd voor de drie teams. Deze taken worden uitgevoerd naast de taken rond vergunningverlening. Met ingang van 1 april 2014 voert de FUMO BRIKS-taken uit voor de gemeente Terschelling. Voor vergunningverlening is één medewerker van deze gemeente overgenomen. Voor de verdere uitvoering van deze taak is in het kader van mobiliteit één collega intern deels vrijgemaakt en wordt een aantal mensen extern ingehuurd, onder andere van Friese gemeenten. Voor het verrichten van BRIKS-taken voor (ex) provinciale inrichtingen was in 2014 in beginsel geen eigen capaciteit beschikbaar. Om deze taken uit te voeren is in eerste instantie een beroep gedaan op gemeenten waarin de inrichting is gelegen. In situaties waar deze capaciteit (tijdelijk) niet beschikbaar was, werd extern ingehuurd. De FUMO wil deze taken in eigen beheer gaan uitvoeren. Eind 2014 is hiermee een begin gemaakt. Naast deze structurele taken zijn er ook incidenteel BRIKS-taken verricht ten behoeve van de provincie (N381) en de gemeente Harlingen (N31). Externe inhuur heeft in 2014 plaatsgevonden vanwege personele wisselingen, uitvoering van BRIKS taken, capaciteitsverlies door extra trainingen (voor Powerforms, Activiteitenbesluit en SESOM voorschriftenpakket en kwaliteitscriteria), het opvangen van extra meegenomen verlof en langdurig verzuim. Verbetering van de kwaliteit van de producten was en is een speerpunt. Onder andere door grotere uniformiteit, meer op de activiteiten van de FUMO geënte sjablonen en processen, betere afstemming en minder overschrijding van termijnen. Veel tijd is geïnvesteerd in externe contacten. Naast de deelnemers gaat het om een breed scala aan partijen zoals de BRZO-RUD, de Veiligheidsregio, Inspecties, Staatsbosbeheer en Welstandcommissies. Met de komst van de FUMO is er vooral met betrekking tot de uitvoering van taken het nodige veranderd. Dat vroeg veel afstemming en samenwerking tussen deelnemers en de FUMO. Kernvraag was: wie doet wat en wanneer? Dat heeft vooral in de beginperiode geleid tot onduidelijkheden; in een aantal gevallen met een termijnoverschrijding als gevolg. Inmiddels verloopt de samenwerking steeds beter, ook al blijven er punten die nog verder moeten worden uitgekristalliseerd. 4 Voor identificatiedoeleinden. Behorend bij controieverkiarin d.d. 10 juni 2015

123 Het tijdschrijven vindt plaats in het programma Powerforms. Door meerdere oorzaken geeft het tijdschrijven over 2014 nog niet een heel betrouwbaar beeld. Toezicht en handhaving De afdeling Toezicht en Handhaving (T&H) was bij de start van de FUMO ingedeeld in drie teams, zijnde Industrie, Plustaken en Afval en Agrarisch. Door personele wisselingen is de afdeling in september 2014 verder gegaan met twee teams, zijnde team industrie en afval en team plustaken en agrarisch. De afdeling T&H heeft een moeizaam jaar achter de rug. Hieraan liggen diverse factoren ten grondslag, zijnde de omgeving, het personeel en de interne Organisatie. Deze factoren worden hieronder toegelicht. De deelnemers maken jaarlijks een handhavingsprogramma aan de hand waarvan de controles bij bedrijven worden uitgevoerd. Echter, de handhavingsprogramma s van alle deelnemers waren niet bekend, de lijsten van de bedrijven die bij de FUMO ondergebracht waren ontbraken en de actuele dossiers in de webportal. Voor deelnemers werd een grote inspanning gevraagd om alle dossiers digitaal in de webportal te plaatsen zodat de FUMO haar werkzaamheden voor de bedrijven efficiënt kon uitvoeren. Dit was geen eenvoudige opgave en gebeurde niet uniform. Voor de ontvangende partij de FUMO betekende dit in efficiency en afstemmingsperikelen omdat de dossiers niet volledig, slecht vindbaar of actueel waren. Daarnaast was veel afstemming nodig over wie, wat deed met betrekking tot toezichts- en handhavingstaken. Naast bovengenoemde aspecten heeft de afdeling ook een hoog verzuimpercentage gekend. Twee medewerkers waren ziek overgekomen vanuit de vorige werkgever, daarnaast zijn ca. 2 FTE gedurende 2014 ziek geweest door diverse omstandigheden. Verder werd snel na de start van de FUMO de benoeming van het afdelingshoofd als wethouder een feit. Hierdoor werd de afdeling ad interim aangestuurd door het afdelingshoofd specialistisch advies. Per 1 augustus trad het nieuwe hoofd aan, na een intensieve werving en selectieprocedure. Naast het vertrek van het afdelingshoofd had ook een team coördinator door benoeming in een functie bij de oude werkgever in februari afscheid van de FUMO genomen. De toezichthouders hebben in de eerste maanden deels hun werkzaamheden opgepakt die zij daarvoor bij de latende organisatie uitvoerden. Andere belangrijke activiteiten die zijn opgepakt betroffen het organiseren van de correcte bedrijvenlijsten, het maken van sjablonen voor adviesbrieven en inspectierapporten en andere projectmatige activiteiten om de afdeling werkend te krijgen. Ook moest de structuur voor tijdschrijven worden opgezet zodat volledig en correct de tijd voor de uitgevoerde werkzaamheden kon worden verantwoord. De eerste maanden is geen tijd geschreven omdat Powerforms nog niet werkte. Vervolgens heeft deels met terugwerkende kracht de urenverantwoording plaatsgevonden. In het tweede halfjaar is meer sturing gegeven aan het verantwoorden van de uren. Dit heeft geleid tot een hogere productiviteit. Powerforms bood in 2014 beperkt inzicht in rapportages ten aanzien van verantwoorde uren. Dit maakte het lastig om goede sturing te geven aan het verhogen van de productiviteit op basis van de gerealiseerde uren. Ook was het nog niet mogelijk om eenvoudig rapportages van geleverde producten en diensten per deelnemer te reproduceren. Hierdoor ontbrak het inzicht in de voortgang per deelnemer. Zowel door gebrek aan inzicht alsmede in het onvoldoende aan de voorkant helder maken van verwachtingen, leidde bij de deelnemers tot teleurstellingen in het aantal gerealiseerde controles in Voor identificatiedoeleinden. Behorend bij controleverkiaring d.d. 10juni 2075

124 op Specialistisch advîes De afdeling Specialistisch Advies bestaat uit drie teams: Team Juristen; Team Geluid, licht en trillingen; Team Leefomgeving. Dit omvat deskundig heidsgebieden als energie, bodem, geur, lucht, externe veiligheid, luchtvaart, MER, ontgrondingen. Vanuit deze teams bieden de medewerkers ondersteuning aan vergunningverleners en toezichthouders bij de uitvoering van basis- en plustaken. Bij de start van de FUMO is in eerste instantie een werkverdeling aangehouden die aansloot bij de situatie bij de Milieuadviesdienst en provincie. Werkzaamheden ten behoeve van externe veiligheid, ontgrondingen, luchtvaart en bodem hebben zich gecontinueerd. De afdeling heeft voor circa uur werk vanuit gemeentelijke plustaken, maar de vraag vanuit gemeenten is beperkt geweest. Een oorzaak hiervan is dat in 2014 beperkt inzicht bestond in de productie van plusuren. Daarnaast is sprake van een zekere verzakelijking tussen deelnemers en de FUMO, wat in de praktijk betekent dat er vooraf afspraken (offerte opdracht) worden gemaakt over adviesopdrachten. Vanaf de maanden mei-juni is er vanuit de afdelingen Toetsing en Vergunningverlening en Toezicht en Handhaving een toename van specialistische ondersteuning gevraagd. Na de eerste opstart kwamen de werkzaamheden beter op gang. Vanuit de afdeling is inzet gepleegd op verschillende in- en externe werkgroepen, zoals Kwaliteitscriteria, Producten- en dienstencatalogus en Wijziging GR FUMO. Vanuit het team Juristen is bijgedragen de beantwoording van juridische vragen en producten, zoals bijvoorbeeld dienstverleningsovereenkomsten, mandaat, personele regelingen, samenwerkingsafspraken tussen RUD s. Vanuit de afdeling is inzet gepleegd om extern subsidie te verwerven. Dit heeft geresulteerd in opdrachten die in 2015 uitgevoerd gaan worden op gebied van sanering van wegverkeerslawaai en energiek toezicht. Daarnaast zijn extra opdrachten uitgevoerd voor deelnemers, RUD-Drenthe en een Groningse gemeente. De afdeling heeft geïnventariseerd welk gereedschap nodig is om de taken uit te kunnen voeren. Dit betreft bijvoorbeeld meetapparatuur, berekeningsmodel, kaartmateriaal, toegang tot vaklfteratuur, wet en regelgeving, e.d. Waar nodig is dit aangevuld en geactualiseerd. Eind 2014 is besloten om gebruik te maken van Public Intelligence (Juridische databank). Deze is vanaf 1januari 2015 in gebruik. Op personeelsgebied waren er de nodige aandachtsgebieden: Begin 2014 was sprake van enkele langdurige ziektegevallen. Voor enkele specialistische functies was externe inhuur noodzakelijk. Momenteel is er nog een langdurig ziektegeval. De externe inhuur kon daardoor worden beëindigd. Wegens onbalans binnen de afdeling tussen capaciteit en werkvoorraad zijn twee medewerkers op andere taken binnen de FUMO ingezet. Een medewerker is met pensioen gegaan. De afdeling kent enkele kwetsbare functies: één medewerker met kennis van een deskundigheidsgebied. Omdat de vraag niet constant is geeft dit pieken en dalen in de werkbelasting. Om de kwetsbaarheid te verminderen worden duo s gevormd en zijn afspraken gemaakt tussen de drie Noordelijke RUD s voor kennisdeling en samenwerking. Bed rij fsvo e ria ag De taken die binnen de bedrijfsvoering worden uitgevoerd zijn er op gericht de uitvoering van de primaire taken rond vergunningverlening, toezicht en handhaving mogelijk te maken. Interne en externe klanten worden ontzorgd. Een groot deel van de bedrijfsvoeringstaken worden contractbasis uitgevoerd door de provincie Fryslân (financieel administratie, personeelszaken en ICT) en de gemeente Leeuwarden (huisvesting en facilitaire zaken). Aan het eind van 2014 zijn de werkzaamheden geëvalueerd. In algemene zin verloopt de uitvoering van de werkzaamheden zeer goed. Dat geldt ook voor de samenwerking tussen de beide partijen en de FUMO. 6 Voor identificatiedoeleinden. Behorend bij controleverklaring d.d. 70 juni 2015

125 Voor de bedrijfsvoeringstaken die door de FUMO in eigen beheer worden uitgevoerd is een team ondersteuning gevormd. Binnen dit team is ook de FrontMidoffice ondergebracht. De taken worden gecoördineerd door de Bedtijfskundig adviseur (BKA). De FrontMidoffice heeft de eerstelijns klantencontacten en zorgt voor juridisch-administratieve ondersteuning: balie, telefoon, mail, procedure postverwerking, voor administratieve ondersteuning voor gemandateerde taken, het aanmaken van zaken in Powerforms en het gebruik van de Webportal. De formatie van de FrontMidoffice bedraagt pim. 7 fte. Deze formatie behoort tot de primaire formatie voor vergunningverlening, toezicht en handhaving. Binnen het team ondersteuning wordt informatiemanagement uitgevoerd: uitvoeren van functioneel beheer voor Powerforms, Powerbrowser, Webportal en D-style (sjablonengenerator). Er zijn werkinstructies en handleidingen geschreven voor bovenstaande applicaties. Trainingen worden on the-job verzorgd. Administratieve ondersteuning vindt plaats voor het kasbeheer, factuurcontrole en archiefbeheer. Het bestuurssecretariaat verzorgt alle voorkomende werkzaamheden voor de directeur en de overige MT-Ieden. Procesaudits Eind 2014 is een plan van aanpak voor interne audits vastgesteld. Op basis van uit te voeren procesaudits worden aanbevelingen gedaan om de procesafspraken voor het primaire proces te verbeteren deze vast te leggen in een digitaal kwaliteitshandboek, zodat efficiënt, effectief en klantgericht kwalitatief goede producten geleverd kunnen worden. Aan de hand van de inventarisatie van het aantal procedures in december 2014 zijn de meest voorkomende procedures per afdeling geselecteerd. Daarbij zijn zowel een mandaatprocedure (wettelijk) als een adviesprocedure (service) gekozen. Een procedure wordt in één overleg ge-audit op zowel vergunningverlening, toezicht en juridische aspecten door ervaren auditoren van de FUMO. Na het uitvoeren van de audit worden constateringen en aanbevelingen in een rapport vastgelegd. Communicatie De interne en externe communicatie verloopt steeds beter. De relatie met de deelnemers is vorm gegeven door de volgende activiteiten: Het opzetten van een controllersoverleg (financiële en bedrijfsvoering zaken). Het opdrachtgeversoverleg tussen FUMO en coördinatoren van de FUMO bij de deelnemers (inhoudelijk overleg over uitvoering van basis- en plustaken) Periodiek overleg tussen de directeur van de FUMO en de bestuurders van de deelnemers. Strategisch beraad met secretarissen/directeuren van deelnemers met de directeur van de FUMO (strategische vraagstukken en het bedrijfsplan ) De relatie op diverse niveaus geeft veel inzicht in wensen en knelpunten van de deelnemers en van de FUMO. Verdere versterking door inzet van het management moet leiden tot regelmatig en gestructureerd overleg op alle niveaus met de deelnemers als klant van de FUMO. 7 Voor identificatiedoeleinden..ç.. Behorend bij controleverklaring d.d. 10juni 2015

126 Productie In 2014 heeft de FUMO in totaal zaken in behandeling genomen. Deze zijn als volgt over de verschillende zaaktypen gespecificeerd: Aantal van Zaaktypeomschnjving Zaaktypeomschiijing r Totaal (or)oerleg eren 200 AcKies ers trekken 363 Bemep behandelen 6 Bestuurlijke stralbeschikking 7 Bezwaar behandelen 25 Handhavingsbesluit nemen 6 Handhavings.erzoek behandelen 19 Incidentmelding behandelen 4 Last onder dwangsom ten uiter leggen 2 Melding behandelen 418 MER Complex 1 Uitgebreid 17 Procesrbaal 4 Toetsing uiteren 49 Toezicht uiteren 1329 Vergunningaanvraag regulier behandelen 571 Vergunningaanvraag uitgebreid behandelen 165 Voorlopige oorziening behandelen 2 Zienswijze behandelen (intern) 5 (leeg) Eindtotaal Deze zaken zijn uitgevoerd met een bezetting van 102 fte. In totaal zijn aan deze zaken uren besteed. Dit is aanzienlijk lager dan de begrote aantal productieve uren van In onderstaand overzicht zijn de verschillen tussen de begroting en de realisatie uiteen gezet: Begroting Realisatie Formatie bezetting over fte 102 fte Aantal productieve uren Aantal productieve uren per fte Ziekteverzuim 5% 7% Voor de lagere productie zijn de volgende oorzaken aan te geven: Vanwege de nieuw opgerichte organisatie was veel tijd nodig om de organisatie in te richten, elkaar te Ieren kennen en te wennen aan de nieuwe Organisatie en werkwijze. Met name het zaakgericht werken vergde een gewenning van de medewerkers. Dit heeft in de beginfase bijgedragen aan een lagere productie. Diverse medewerkers leveren een bijdrage aan de opbouw en inrichting van de FUMO. Zij nemen deel aan diverse (tijdelijke) werkgroepen. 8 Voor identificatiedoeieinden. Behorend bij controleverklaring d.d. 10 juni 2075

127 Op verschillende deskundigheidsgebieden is sprake van een heel andere werksetting met een grote afhankelijkheid van de concrete opdrachten vanuit deelnemers. Het is zowel voor deelnemers als voor de FUMO nieuw om zakelijke afspraken te maken. Dit vraagt inzet voor productontwikkeling, acquisitie-inspanningen en het opstellen van offertes. De capaciteit die hiermee gemoeid is kan niet productief/declarabel worden aangewend. Het ziekteverzuim (inclusief zwangerschapsverlof) bedroeg circa 7% en was aanzienlijk hoger dan begroot (5%). Met name enkele langdurige zieke medewerkers waren de oorzaak voor dit hogere verzuimpercentage In het sociaal statuut is afgesproken dat een eventueel stuwmeer aan verlof meegenomen mocht worden naar de FUMO. Een groot aantal van dit stuwmeer is in 2014 daadwerkelijk opgenomen hetgeen een negatief effect heeft gehad op de productiviteit Na de plaatsing bleek dat het personeel niet evenredig was verdeeld ten opzichte van de benodigde capaciteit voor de uitvoering van de verschillende taken. Hierdoor was er sprake van scheefheid in de organisatie. De taakopdrachten waren niet altijd duidelijk. Met name bij de afdeling toezicht en handhaving ontbraken juiste bedrijvenlijsten per deelnemer waardoor de planning en uitvoering van controles bij verschillende inrichtingen is vertraagd. Ook de afstemming met de deelnemers vergde tijd die niet productief kon worden ingezet. 9 Voor identificatiedoeleinden. Behorend bij controleverklaring d.d. 10 juni 2015

128 Paragrafen Paragraaf financieriig Financieringsverloop 2014 (bedragen x 1.000) Omschrijving 1 31 december januari 2014 Reserves en voorzieningen 0 0 Vaste geldleningen 0 0 Beschikbare financierings middelen 0 0 Totaal geïnvesteerd bedrag Financieringstekort * (+ = financieringsoverschot) Het in 2014 ontstane financieringstekort van 2,4 mln, is als volgt tot stand gekomen. Omschrijving (bedragen x 1.000) Financieringsoverschot/tekort bij aanvang van het verslagjaar 0 Geactiveerd in Vermindering in 2014 (afschrijvingen/aflossingen) 857 Per saldo beslag gelegd op middelen voor financiering activa Per saldo toename van de reserves en voorzieningen in Aangetrokken vaste geldleningen 0 Aflossingen op vaste geldleningen 0 Per saldo middelen aangewend voor aflossing vaste geldleningen 0 Financieringstekort aan het einde van het verslagjaar Het ontstane financieringstekort is met name het gevolg van het financieren van investeringen in financiële vaste activa uit liquide middelen. Risicobeheer Op grond van de Wet Fido (Wet Financiering Decentrale Overheden) zijn richtlijnen opgenomen ter beheersing van de renterisico s op korte termijn. Zo zijn er spelregels opgenomen voor de mate waarin gemeenschappelijke regelingen met kort geld gefinancierd mogen zijn. De zogenaamde kasgeldlimiet. Hiermee wordt vermeden dat er grote schommelingen zijn in de rentelasten van openbare lichamen (uitgangspunt van de Wet Fido). Schommelingen in de rente van kortlopende schulden hebben een directe invloed op de rentelasten. Voor de FUMO betekende dit dat over 2014 een bedrag van ruim rentetypisch met kort geld gefinancierd kon worden (8,2 % van het begrotingssaldo van 12,03 miljoen voor resultaatbestemming). In 2014 is geen gebruik gemaakt van kasgeldleningen. Een overzicht van de netto vlottende schuld ten opzichte van de kasgeldlimiet wordt hierna weergegeven. Renterisiconorm Ook voor renterisico s is in de Wet Fido een norm gesteld. Deze norm, de rente-risico-norm, is nu 20% van het begrotingstotaal, met een minimum van 2,5 miljoen. Met andere woorden: de Wet Fido acht het renterisico aanvaardbaar in de tijd gespreid indien in een bepaald jaar niet meer dan 20% van het begrotingstotaal aan renteaanpassingen onderhevig is. Het doel van deze norm is het vermijden van grote fluctuaties in de rentelasten, die consequenties kunnen hebben voor de financiële positie. Zo 10.: Voor identificatiedoeleinden. Behorend bij controleverklaring d.d. 70 juni 2075

129 bevordert de Wet Fido een solide financieringswijze op openbare lichamen. De wet beoogt hiermee een bijdrage te leveren aan een uitstekende kredietwaardigheid van openbare lichamen. Onderstaand schema laat zien dat de rente-risico-norm niet is overschreden. Rente risiconorm en te nte risico (bedragen x 1.000) 2014 Begroting Realisatie Renterisico op vaste schuld: la Rente herziening op vaste schuld o/g 0 1 b Rente herziening op vaste schuld u/g 0 2 Neffo renteherziening op vaste schuld (la - 1 b) 0 0 3a Nieuw aangetrokken vaste schuld (o/g) 0 3b Nieuw verstrekte lange leningen (u/g) Netto nieuw aangetrokken vaste schuld (3a - 3b) Te betalen aflossing Herfinanciering (laagste van 4 en 5) Renterisico op vaste schuld (2 + 6) 0 0 Renterisiconorm: 8 Stand van de schuld per 1 januari 0 9 Bij ministeriële regeling vastgestelde percentage 20% 20% 10 Renterisiconorm (minimumbedrag 2,5 mln.) Toets renteris iconorm: 10 Renterisiconorm Renterisico op vaste schuld (2 + 6) 0 11 Ruimteloverschrijding (10 7)* * (- overschrijding) 11 Voor identificatiedoeleinden. Behorend bij controleverklaring d.d. 10juni 2075

130 Paragraaf bedrijfsvoerihg Personeel De medewerkers van de FUMO komen vooral via mens-volgt-werk van verschillende organisaties: de Provincie Fryslân, Milieuadviesdienst, Servicebureau De Friese Wouden en enkele gemeenten. In 2014 bedroeg de bezetting van het zogenaamde primair proces circa 102 fte. De bezetting van het management en staf bedroeg 12 fte. Dit is exclusief de personele ondersteuning die is inbegrepen in de inbestedingscontracten met de provincie Fryslân en de gemeente Leeuwarden. Van het personeel in het primair proces is een deel extern ingehuurd omdat na de plaatsing van het personeel bleek dat de bezetting per afdeling niet geheel aansloot bij de benodigde capaciteit op basis van het werkaanbod in basis- en plustaken. Extra capaciteit was tevens nodig vanwege langdurig ziekteverzuim, extra opdrachten en voor het opvangen van extra opgenomen verlof vanwege meegenomen verlofdagen van de latende organisaties. Ook was de Organisatie in opbouw waarvoor medewerkers participeerden in verschillende werkgroepen hetgeen ten koste ging van de beschikbare formatie. Daarnaast is er sprake van cultuurverschillen. Vanwege de verschillende achtergronden en werkwijzen van de latende organisaties heeft de FUMO een organisatieontwikkelingstraject gestart, om een eigen cultuur te creëren waarbij alle neuzen dezelfde kant op staan. Dit organisatieontwikkelingstraject heeft ook geleid tot verlaging van de beschikbare productieve formatie. In 2014 is er sprake geweest van een zekere mobiliteit. Enkele medewerkers hebben de organisatie verlaten. Vanwege de onzekerheid in het takenpakket en de wens om te komen tot een flexibele schil zijn deze vacatures vooral ingevuld via externe inhuur. Daarnaast is er ook sprake van scheefheid in de bezetting van de verschillende afdelingen. Dit zal ook de komende periode nog nopen tot in- en externe mobiliteit. CI In de voorbereiding van de oprichting van de FUMO is besloten om een tijdelijke ICT voorziening te bouwen met de VTH-applicatie van Genetics, Powerforms. De overeenkomst met Genetics liep tot 31 december 2014 en is met 1 jaar verlengd tot 31 december Inmiddels is gestart met een project voor de (europese) aanbesteding van een nieuw zaaksysteem dat met ingang van 2016 de primaire processen van de FUMO moet ondersteunen. De tijdschrjfmodule, gekoppeld aan Powerforms was bij de start van de FUMO nog niet gereed. Deze is in april 2014 in gebruik genomen. De uren zijn met terugwerkende kracht door de medewerkers ingevoerd. Ook was bij de start van de FUMO nog niet alle data van de deelnemers gedigitaliseerd. Deze data wordt via een webportal ontsloten. Dit bemoeilijkte de informatievoorziening van de medewerkers van de FUMO bij de uitvoering van de werkzaamheden. Dienstverleningsovereenkomsten In 2014 zijn nog geen dienstverleningsovereenkomsten (DVO) met de deelnemers afgesloten met uitzondering van de DVO met de provincie Fryslân. In 2014 is overeenstemming met de deelnemers bereikt over de tekst van deze DVO, inclusief de bijlagen. Conform de bepalingen in de gemeenschappelijke regelingen worden deze DVO s voor 5 jaar afgesloten. Inmiddels hebben alle gemeentelijke deelnemers een concept DVO ontvangen. De bedoeling is dat deze in de eerste helft van 2015 worden ondertekend. 12 Voor identificatiedoeleinden. Behorend bij controleverklarïng d.d. 10 juni 2015

131 Jaarrekening Voor identifïcatiedoeleinden. Behorend bij controleverklaring d.d. 70 juni 2015

132 Grondslagen Inleiding De jaarrekening 2014 is opgesteld op basis van het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV) en de Financiële Verordening FUMO. Algemene grondslagen De waardering van de activa en passiva en de bepaling van het resultaat vinden plaats op basis van historische kosten. Tenzij anders is vermeld, worden de activa en passiva opgenomen tegen nominale waarden. De baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop zij betrekking hebben. Baten en lasten worden slechts genomen voor zover zij op de balansdatum zijn gerealiseerd. Verliezen en risico s, die hun oorsprong vinden voor het einde van het begrotingsjaar, worden in acht genomen indien zij voor het opmaken van de jaarrekening bekend zijn geworden. Personeelslasten worden in principe toegerekend aan het boekjaar waarop zij betrekking hebben. Als gevolg van het formele verbod op het opnemen van voorzieningen, c.q. schulden uit hoofde van jaarlijks terugkerende arbeidskosten en gerelateerde verplichtingen van vergelijkbaar volume, worden sommige personele lasten toegerekend aan de periode waarin uitbetaling plaatsvindt. Dit gebeurt onder andere bij het vakantiegeld. Voor arbeidskosten gerelateerde verplichtingen van een jaarlijks vergelijkbaar volume wordt geen voorziening getroffen. Balans Bij het opstellen van de jaarrekening 2014 is uitgegaan van het vastgestelde financiële beleid zoals opgenomen in de Financiële verordening FUMO en het Treasurystatuut FUMO (beide vastgesteld door het Algemeen Bestuur op 2 oktober 2014). Vaste Activa Artikel 59 van het BBV beschrijft het onderscheid tussen investeringen met uitsluitend maatschappelijk nut in de openbare ruimte en investeringen met een (beperkt) economisch nut. Investeringen die op enige wijze kunnen leiden tot, of bijdragen aan het verwerven van inkomsten, zijn investeringen met economisch nut. De vraag of de investering geheel kan worden terugverdiend is niet relevant voor de classificatie. De afschrijvingen worden conform de afschrijvingstermijnen berekend. De afschrijving start op 1 januari van het jaar na oplevering van de investering. Immateriële vaste activa Dit zijn kosten verbonden aan het sluiten van geldleningen, het saldo van agio en disagio en de kosten van onderzoek en ontwikkeling. Deze kosten zijn bij de FUMO thans niet van toepassing. Materiële vaste activa met economisch nut Materiële vaste activa zijn gewaardeerd tegen de verkrijging- of vervaardigingprijs. De gehanteerde afschrijvingstermijnen bedragen conform de Financiële verordening FUMO - jaren - Technische installaties in bedrijfsgebouwen: 15 jaar - Veiligheidsvoorzieningen bedrijfsgebouwen; kantoormeubilair: 10 jaar - Software; automatiseringsapparatuur; telefooninstallaties: 3 tot 5 jaar - Verbouwingen, termijn afhankelijk van looptijd huurcontract, inclusief optietermijn verlenging: 1 tot 10 jaar -Voertuigen: 8jaar - Meetapparatuur: 5 jaar in Investeringen met een verkrijgingprijs van minder dan worden niet geactiveerd. 14 Voor identificatiedoeleinden. Behorend bij controleverklaring d.d. 10 juni 2015

133 Financiële vaste activa De financiële vaste activa zijn gewaardeerd tegen nominale waarde. Vlottende activa Vlottende activa bestaan uit de voorraden, de uitzettingen met een rentetypische looptijd korter dan één jaar (voor zover aanwezig), de liquide middelen en de overlopende activa. Vorderingen, overlopende activa en liquide middelen zijn gewaardeerd tegen nominale waarde. Passiva Passiva worden ingedeeld in vaste en vlottende passiva. Vaste passiva Onder vaste passiva wordt verstaan het eigen vermogen, de voorzieningen en de vaste schulden met een rentetypische looptijd van één jaar of langer (voor zover aanwezig). Het eigen vermogen bestaat uit reserves (voor zover aanwezig) en het resultaat na bestemming volgend uit de jaarrekening. Toevoegingen en onttrekkingen aan reserves worden verantwoord conform de besluiten van het Algemeen Bestuur Voorzieningen worden gewaardeerd op het nominale bedrag van de betrokken verplichting, c.q. het voorzienbare verlies. Voorzieningen worden gevormd wegens: a. verplichtingen en verliezen waarvan de omvang op de balansdatum onzeker is, doch redelijkerwijs in te schatten; b. op de balansdatum bestaande risico s ter zake van bepaalde te verwachten verplichtingen of verliezen waarvan de omvang redelijkerwijs is te schatten; c. kosten die in een volgend begrotingsjaar zullen worden gemaakt, mits het maken van die kosten zijn oorsprong mede vindt in het begrotingsjaar of in een voorafgaand begrotingsjaar en de voorziening strekt tot gelijkmatige verdeling van lasten over een aantal begrotingsjaren; d. van derden verkregen middelen die specifiek besteed moeten worden. Vlottende passiva Onder vlottende passiva zijn opgenomen voorschotbedragen van overheden en netto-vlottende schulden met een rentetypische looptijd korter dan één jaar. De kortlopende schulden en de overlopende passiva zijn gewaardeerd tegen de nominale waarde. Waarborgen en garantstellingen De FUMO kent geen waarborgen en garantstellingen. 15 Voor identificatiedoeleinden. - Behorend bij controleverklarind d.d. 10juni 2075

134 - investeringen - Overige - Vorderingen - Overige - Rekening - Kassaldi - Banksaldi - de - overige - Gerealiseerde - Verplichtingen - Overige Balans per 31 december Â7iVA Vaste activa Materiële vaste activa met een economisch nut Financiële vaste activa langlopende leningen Totaal vaste activa Vlottende activa Uitzettingen met een rentetypische looptijd korter dan één jaar op openbare lichamen vorderingen 19 0 courant verhouding met het Rijk Liquide middelen Overlopende activa van de Europese en Nederlandse overheidslichamen ontvangen voorschotbedragen die ontstaan door voorfinanciering op uitkeringen met een specifiek bestedingsdoel nog te ontvangen bedragen, en de vooruitbetaalde bedragen die ten laste van volgende begrotingsjaren komen Totaal vlottende activa Totaal Activa PASSIVA Vaste passiva Eigen vermogen resultaat conform rekening van baten en lasten Totaal vaste passiva Vlottende passiva Netto-vlottende schulden met een rentetypische looptijd korter Overige schulden Overlopende passiva die in het begrotingsjaar zijn opgebouwd en die in een volgend begrotingsjaar tot betaling komen met uitzondering van jaarlijks terugkerende arbeidskosten gerelateerde verplichtingen van vergelijkbaar volume vooruitontvangen bedragen die ten bate van volgende begrotingsjaren komen Totaal vlottende passiva Totaal Passiva Voor identificatiedoeleinden. 4t. Behorend bij controleverklarind d.d. 10 juni 2015

135 Toelichting op de balans ctiva Vaste activa Tot de vaste activa behoren de materiële, immateriële en de financiële vaste activa. Immateriële vaste activa (bijvoorbeeld geactiveerde kosten van geldleningen) behoren tot de vaste activa, maar deze komen bij de FUMO niet voor. Derhalve worden alleen de materiële vaste activa en de financiële vaste activa gepresenteerd. Materiële vaste activa De FUMO heeft in 2014 een viertal uitgaven geactiveerd onder de materiële vaste activa. In onderstaand overzicht worden hiervan de begroting en de bestedingen weergegeven. Meetauto Mercedes sprinteren inrichting Fietsenstalling Inrichting kantoor Douches J W. de Visserswel Totaal 152, Voor de meetauto en de inrichting van het kantoor start de afschrijving in Dit meetauto is van de Milieuadviesdienst overgenomen. De inrichting van het kantoor heeft al in 2013 plaatsgevonden. Beide activa zijn heel 2014 in gebruik geweest. De andere activa zijn in de loop van 2014 in gebruik genomen. De afschrijving start met ingang van De specificaties per balansdatum en het verloop van de boekwaarden van de materiële vaste activa blijken uit het volgende overzicht. Bedrijfsgebouwen Vervoermiddelen r Totaal Financiële vaste activa Ter voorbereiding op de start van de FUMO zijn implementatiekosten gemaakt. Deze zijn door de provincie voorgeschoten en in 2014 bij de FUMO in rekening gebracht. Conform het bedrijfsplan 2012 worden deze implementatiekosten via een opslag op het tarief door de deelnemers terugbetaald. Deze uitgaven zijn derhalve als vordering op de deelnemers in de balans opgenomen. De extra bijdrage in de vorm van een opslag op het tarief zijn in 2014 in mindering gebracht op de vordering. Dit is in afwijking van het bedrijfsplan en de begroting Daarin is de terugbetaling nog opgenomen als last in de begroting en in de bijdrage van alle deelnemer verwerkt. In de begroting 2014 is een bedrag aan algemene implementatiekosten begroot van (met een looptijd van 6 jaar) en een bedrag van voor ICT (met een looptijd van 5 jaar). In totaal gaat het derhalve om circa Hiervan is tot nu toe uitgegeven en in de jaarrekening verantwoord. Hiervan komt ten laste van de post algemene implementatiekosten en ten laste van ICT. Dit betekent dat nog resteert een beschikbaar bedrag van voor algemene implementatiekosten en voor ICT. In de begroting 2014 is rekening gehouden met een terugbetaling van , zodat de vordering per 31 december bedraagt. 17 Voor identificatiedoeleinden. Behorend bij controleverklarind d.d. 10juni

136 - openbare Ook in 2015 zullen nog kosten ten laste van deze posten plaatsvinden, waarbij de kosten van de Europese aanbesteding van een VTH-applicatie de belangrijkste is. Binnen de algemene implementatiekosten worden kosten verantwoord die betrekking hebben op de projectorganisatie voor de totstandkoming van de FUMO. Het betreft hier in- en externe personeelskosten, waaronder de kosten van managementlkwartiermakers, kosten voor het opstellen van het Organisatie- en formatieplan en het functieboek, kosten van de plaatsingsprocedure, kosten van het BGO en BOR, functiewaardering, cultuurintegratie, opleidingskosten en communicatie. De uitgaven voor ICT hebben voor het overgrote deel betrekking op de tijdelijke VTH-applicatie en daarnaast op digitalisering van archieven en een deel van de licentiekosten. Verloopoverzicht: Desinws tøtk19êl_ Leningen aan. lichamen als bedoeld in artikel 1 onderdeel a, van de Wet financiering decentrale overheden Totaal ? A.J Vlottende activa Uitzettingen met een rentetypische looptijd korter dan één jaar De post vorderingen op Openbare lichamen bestaat voornamelijk uit vorderingen op deelnemers aan de gemeenschappelijke regeling en te vorderen BTW. In december 2014 heeft de FUMO voor een aantal deelnemers correctiefacturen gezonden, die op 31 december 2014 nog niet voldaan waren. Het betrof met name facturen over aanvullende werkzaamheden en facturen voor aan de deelnemers doorberekende materiële kosten. ( De post Ministerie van Financiën heeft betrekking op het saldo van de rekening van het schatkistbankieren bij het ministerie van Financiën. De in de balans opgenomen uitzettingen met een looptijd van één jaar of minder kunnen als volgt gespecificeerd worden: Vorderingen op openbare lichamen Overige verderingen FUMO Bank: Ministerie ven Financien Totaal ,780 0 Baanswaar Vorderingen op overige openbare lichamen Te vorderen BTW Totaal Liquide middelen De balanspost liquide middelen kent 3 componenten: 1) Kassaldi: Dit betreft het saldo contant geld voor het doen van kleine uitgaven. 2) Rabobanknummer : Dit betreft de gewone lopende rekening van de FUMO. 3) Rabobanknummer : Dit betreft de bankrekening voor het opnemen van contant geld. Deze rekening wordt gevoed door een startbedrag van welke is overgemaakt van bankrekening en door de storting van de contante kantineopbrengsten. 18 y Voor identificatiedoeleinden. Behorend hij controleverklaring d.d. 70 juni 2075

137 Vorderingen op overige openbare lichamen Te vorderen BTW Totaal Het saldo van de liquide middelen is als volgt opgebouwd: Kassaldi FUMO Bank: Rabobank FUM FUMO Bank kleine kas. Rabobank Totaal verlopende activa Onder de overlopende activa worden de nog te ontvangen bedragen en de vooruitbetaalde bedragen opgenomen. Van beide posten volgt hieronder een korte toelichting voor de belangrijkste bestanddelen. Nog te ontvangen bedragen: Er is een vordering op de (voormalige) gemeente Boarnsterhim opgenomen van ca Dit betreft de deelnemersbijdrage over het 3e en 4e kwartaal Met de vier betrokken deelnemers is de FUMO nog in gesprek over de verdeling. De FUMO heeft in 2014 van de provincie Fryslân een voorschot ontvangen op een subsidie voor Externe Veiligheid. Deze subsidieafrekening is inmiddels door de accountant gecontroleerd. Volgens de afrekening heeft de FUMO nog recht op een aanvullend bedrag van ca maar dit bedrag is nog niet afgerekend. Uit het sociaal plan voor de werknemers die van de provincie Fryslân overgegaan zijn naar de FUMO volgt dat deze werknemers recht hebben op een aanvullende vergoeding woonwerkverkeer. De FUMO heeft dit bedrag voor 2014 berekend op ca Dit bedrag is in 2015 bij de provincie Fryslân in rekening gebracht. Vooruitbetaalde bedragen: In 2014 is aan Centraal Beheer Achmea een bedrag van ca betaald voor een verzekeringspolis. Deze factuur heeft betrekking op januari Op voorschotten salaris is een bedrag opgenomen van ca Een en ander geeft voor de overlopende activa het volgende totaalbeeld: Overige nog te ontvangen bedragen Vooruitbetaalde bedragen die ten laste van volgende begrotingsjaren komen Totaal Voor identificatiedoeleinden. Behorend bij controleverklarin4 d.d. 10juni 2075

138 Passiva Vaste passiva Eigen vermogen In de loop van 2014 zijn geen reserves gevormd. Het eigen vermogen van de FUMO per 31 december bestaat derhalve alleen uit het batig saldo. Volgens artikel 29 lid 8 van de GR mag het weerstandsvermogen van de FUMO niet meer bedragen dan 10% van de jaaromzet. Voor zover het batig saldo van enig jaar leidt tot een weerstandsvermogen van meer dan 10% van de jaaromzet, wordt het meerdere uitgekeerd naar rato van de bijdrage voor basis- en plustaken in het verslagjaar. Algemene reserve 0 0 Bestemmingsreserves 0 0 Gerealiseerd resultaat Totaal Vlottende passiva Onder de vlottende passiva zijn opgenomen: Nefto-vlottende schulden met een rentetpische looptijd kortec dan één jaar Overlopende passi.a Totaal Netto-vlottende schulden met een rentetypische looptijd korter dan één jaar Deze post bestaat uit 2 onderdelen: 1) De post handelscrediteuren: deze bestaat voornamelijk uit een factuur van de provincie Fryslân ten bedrage van circa Dit betreft een vergoeding van de implementatie kosten welke de provincie ten behoeve van de FUMO gemaakt heeft. De voorgeschoten implementatiekosten zijn in twee tranches aan de provincie terugbetaald: de eerste eind 2014 en de tweede begin ) De post belastingdienst: dit betreft de heffingen met betrekking tot de salarisgang van december Handelscrediteuren Belasngdienst Ovedopende passiva De overlopende passiva bestaan uit: Verplichtingen die in het begrotingsjaar zijn opgebouwd en die in een volgend begrotingsjaar tot betaling komen met uitzondering van jaarlijks terugkerende arbeidskosten gerelateerde verplichtingen van vergelijkbaar volume. Deze bestaat voor circa uit kosten voor 20 Voor identificatiedoeleinden. Behorend bij controleverklaring d.d. 70 juni 2015

139 ingehuurd/gedetacheerd personeel en voor aan kosten voor het vierde kwartaal van de dienstverleningsovereenkomst met de provincie. Overige vooruit ontvangen bedragen die ten bate van volgende begrotingsjaren komen. Deze bestaan vooral uit een reeds ontvangen bedrag van circa in verband met een vergoeding voor verlofaanspraken van ex-medewerkers van de Milieuadviesdienst. Verplichtingen die in het begrotingsjaarzijn opgebouwd en die in een volgend begrotingsjaar tot betaling komen met uitzondering van jaarlijks terugkerende arbeidskosten getelateerde vorplichtingen van vorgelijkbaar vo u me Ovorige vooruitontvangen bedragen die ten bate van volgende begrotingsjaren komen Totaal Niet tilt de balans blijkende verplichtingen De FUMO heeft een aantal langlopende verplichtingen aangegaan. Deze zijn als volgt te specificeren (bedragen prijspeil 2014): Dienstverleningsovereenkomst met de provincie Fryslân: Duur 5 jaar tot 31 december 2018, bedrag per jaar circa Dienstverleningsovereenkomst met de gemeente Leeuwarden: Duur 5 jaar tot 31 december 2018, bedrag per jaar circa Leasecontract Nissan Navara, circa per jaar: Duur 3 jaar tot 30 november 2016 Contract Deloitte Accountants BV: controle jaarrekening per jaar 21 Voor identifîcatiedoeleinden. Behorend hij controleverklaring d.d. 10juni2015

140 Gerealiseerd resultaat Het overzicht vail baten en lastel) in de jaarrekening over het begrotingsjaar 2014 Begroting Rekening Baten Bas istaken Plustaken Lasten Personeelsiasten Kapitaallasten Implementatie Wagenpark Huisvesting Administratie CI Overige kosten Incidenteel Onvoorzien Algemene dekkingsmiddelen Saldo financieringsfunctie Gerealiseerd resultaat van baten en lasten Toevoeging en ontrekking aan de reserves aan reserves - Onttrekkingen aan reserves - Toevoegingen 22 Voor identificatiedoeleinden. Behorend bij controleverklaring d.d. 10 juni 2015

141 Toelichting op de lasten Personeelskosten De specificatie van de personeelskosten kan als volgt worden weergegeven: Begroting Rekening Salarissen en sociale lasten Uitkeringen UWV Vorming en opleiding Secundaire arbeidsoorwaarden Inhuur rngend personeel Reiskosten Woon-werk Budget OR Productieerlies OR Dienstkleding/beschermingsmiddelen Diensb.erleningsoereenkomst proâncie Salarissen, sociale lasten en inhuur vervangend personeel In de begroting 2014 zijn de posten salarissen en sociale lasten en inhuur vervangend personeel apart geraamd. In de begroting 2014 zijn de posten salarissen en sociale lasten en inhuur vervangend personeel gezamenlijk begroot op In de rekening zijn de lasten voor deze twee posten, inclusief ontvangen bijdragen van het UWV, gezamenlijk ; een overschrijding van De post salarissen is sterk onderschreden, terwijl post inhuur vervangend personeel sterk overschreden is. Om een juist beeld te krijgen, dienen deze twee posten in samenhang te worden bezien. Toelichting In de begroting 2014 zijn de loonkosten voor het zogenaamde primaire proces (de medewerkers die taken vervullen op het gebied van vergunningverlening, toezicht en handhaving) geraamd op basis van 97,05 fte. Conform het bedrijfsplan werden de loonkosten toen nog berekend op basis van een gemiddelde loonsom per fte. In de begroting is er vanuit gegaan dat alle medewerkers in dienst zouden zijn van de FUMO. Een aanzienlijk deel van het personeel van de FUMO is afkomstig van de provincie. Een deel daarvan is echter niet in dienst getreden van de FUMO, maar wordt op detacheringsbasis bij de FUMO ingezet. De kosten van deze detacheringen worden daarom niet verantwoord onder de post salarissen, maar onder de post inhuur vervangend personeel. Voor de eigen formatie van de FUMO voor de bedrijfsvoeringstaken geldt hetzelfde: de lasten zijn ook hier voor een deel verschoven van salarissen en sociale lasten naar inhuur vervangend personeel. In 2014 heeft een aantal medewerkers de dienst verlaten. Deze vacatures zijn maar beperkt ingevuld met nieuwe medewerkers in dienst van de FUMO. Een belangrijk deel is extern ingehuurd. Deze kosten van deze externe inhuur zijn derhalve ook verantwoord op de post inhuur vervangend personeel in plaats van onder de post salarissen. De post inhuur vervangend personeel is bedoeld voor en ook aangewend ten behoeve van vervanging wegens ziekte, zwangerschapsverlof e.d. Daarnaast is deze post aangewend voor: Extra capaciteit vanwege extra meegenomen verlof vanuit de latende organisaties. Extra inhuur als gevolg van scheefheid in de formatie. Hiermee wordt bedoeld dat de binnen de afdelingen beschikbare functies en specialismen niet volledig overeenkomen met de noodzakelijke capaciteit en specialismen. 23 Voor identificatiedoeleinden. Behorend bij controleverklaring d.d. 10 juni 2075

142 Externe inhuur ter compensatie van de vermindering van productieve uren als gevolg van lidmaatschap van de ondernemingsraad. In de begroting is hiervoor een bedrag ad opgenomen. Extra inhuur als gevolg van deelname van alle medewerkers aan het organisatieontwikkelingtraject. In de begroting is hiervoor een bedrag opgenomen van In de raming van loonkosten in het bedrijfsplan zijn de volledige uitkeringen inzake het vakantietoeslag meegenomen. Deze lijn is in de begroting 2014 voortgezet. In de jaarrekening mogen uitsluitend de werkelijk uitgekeerde vakantietoeslagen worden opgenomen. Dit betekent dat in plaats van 12 maanden slechts 5 maanden worden meegenomen. Dit verklaart mede het verschil tussen begroting en daadwerkelijke lasten. In de loop van het begrotingsjaar zijn extra werkzaamheden uitgevoerd, waarvoor extra personeelskosten zijn gemaakt. Deze extra kosten worden gecompenseerd door hogere baten. Vorming en opleiding In de begroting 2014 is een bedrag voor vorming en opleiding opgenomen dat correspondeert met 2% van de loonsom van het vaste personeel van de FUMO. Daarnaast werd een bedrag ad opgenomen ter dekking van noodzakelijk geachte extra scholingskosten in Er werd vanuit gegaan dat in 2014 extra scholingskoten zouden worden gemaakt vanwege leemtes in de kennis van medewerkers. Ook dienen medewerkers te voldoen aan kwaliteitscriteria. In 2014 zijn de opleidingsbehoeften van alle medewerkers in beeld gebracht. Dit zal leiden tot een scholings- en opleidingsplan dat niet in 2014 maar in 2015 wordt uitgevoerd. Om die reden zijn de werkelijke lasten aanzienlijk achtergebleven bij de raming. Secundaire arbeidsvoorwaarden De lasten zijn, conform het bedrijfsplan 2012, geraamd op 1% van de loonsom. In 2014 zijn de kosten van bindingsactiviteiten en de kosten van kerstpakketten ten laste van deze post gebracht. Reiskosten woon-werkverkeer De post is licht overschreden. Binnen deze post zijn ook de extra vergoedingen begrepen die aan de ex-provinciale medewerkers worden uitgekeerd. Zij krijgen conform het sociaal plan een hogere vergoeding dan in het sociaal statuut voor de FUMO is opgenomen. Deze extra vergoedingen zijn gecompenseerd door de provincie en bedragen pim en zijn bij de baten opgenomen. Per saldo is de post reiskosten woon-werkverkeer met pim onderschreden. Productieverlies DR De uren die medewerkers van de ondernemingsraad besteden aan het werk van de DR gaan ten kosten van de te maken productieve uren. Dit wordt rechtgetrokken door - waar nodig extern in te huren. Deze kosten zijn verantwoord binnen de post inhuur vervangend personeel. Dienstkieding/beschermingsmiddelen In de begroting 2014 was voorzien in een investering van Afschrijving zou plaatsvinden in 5 jaar en er werd tekening gehouden met een rente van 4%. Bij de start van de FUMD waren nog geen eigen dienstkleding en beschermingsmiddelen beschikbaar. Dit betekende dat voor al het in aanmerking komende personeel, inclusief BHV-ers, een totale set met kleding en beschermingsmiddelen moest worden aangeschaft. Gelet op het aanschaffingspatroon door het jaar heen worden steeds kleineer aanschaffingen gedaan is er voor gekozen om de uitgaven niet te activeren, maar ineens ten laste van de exploitatie te brengen. Hierdoor zijn de lasten in 2014 onevenredig hoog. Dienstverleningsovereenkomst provincie Deze post is met overschreden. Dat is het directe gevolg van de keuze om anders dan in de begroting 2014 geraamd de kosten van extra ipads en laptops onder te brengen in het dienstverleningscontract van de provincie en niet zelf aan te schaffen en de lasten te active ren. 24 Voor identificatiedoeleinden. Behorend bij controleverklaring d.d. 10juni2015

143 Kapitaallasten De kapitaallasten kunnen als volgt worden gespecificeerd: Begroting Rekening Meetapparatuur Aanpassingen kantoor Grou Dienstauto s Meetapparatuur De raming in de begroting 2014 is rechtstreeks ontleend uit het bedrijfsplan Deze raming is te hoog. In 2014 hebben geen investeringen in meetapparatuur plaatsgevonden. De FUMO heeft meetapparatuur om niet verkregen van de latende organisaties. In 2014 heeft een inventarisatie plaatsgevonden van de beschikbare meetapparatuur. Op basis daarvan is een raming gemaakt van kosten voor de komende jaren. Vanaf de begroting 2016 wordt de verlaging zichtbaar. Aanpassingen kantoor Grou In de begroting 2014 is bij de raming van de kapitaallasten als uitgangspunt gehanteerd dat er wordt afgeschreven met ingang van het jaar van investering, waarbij een rente wordt toegerekend van 2% over de boekwaarde per 1januari De in de begroting 2014 gehanteerde afschrijvingstermijn bedraagt 10 jaar. Op rekeningbasis start de afschrijving in het jaar volgend op het jaar van investeringen en wordt geen rente toegerekend. Dit betekent dat er in 2014 alleen op de investering in Stoffering en inrichting 2014 wordt afgeschreven. Deze investering is gedaan in het 3e kwartaal van In de begroting 2014 is voor investeringen aan het gebouw gerekend met een afschrijvingstermijn van 10 jaar. Het gebouw is gehuurd voor een periode van 5 jaar, meteen optie voor verlenging van minimaal 1 jaar. Op basis van dit gegeven worden de investeringen in het gebouw afgeschreven in 6 jaar. Van de in de begroting 2014 geraamde investeringen zijn de kosten van binnenschilderwerk op grond van het BBV niet geactiveerd, maarten laste gebracht van de exploitatie in 2014 bij de post overige huisvestingskosten. Dienstauto s De afschrijvingskosten 2014 hebben betrekking op de meetbus welke ultimo 2013 is overgenomen van de voormalige Milieuadviesdienst. In de begroting 2014 is met deze kapitaallasten geen rekening gehouden. Implementatiekosten De implementatiekosten geven het volgende beeld: Begroting Rekening lot Algemene implementatiekosten Voor identificatiedoeleinden. Behorend bij controleverklaring d.d. 10juni2015

144 Im plementatiekosten In de begroting 2014 zijn twee posten opgenomen die betrekking hebben op de implementatie van de FUMO. Het betreft algemene implementatiekosten en ICT-kosten. De algemene implementatiekosten waren geraamd op (6 jaar; rente 2%) en de ICT-kosten op (5 jaar; 2%). In het bedrjfsplan is bepaald dat de lasten van deze implementatiekosten als een opslag op het tarief door de deelnemers worden vergoed aan de FUMO. De totaal geraamde kosten van implementatie zijn circa De werkelijke uitgaven tot nu toe zijn In de toelichting op de balans wordt het verloop van de vordering weergegeven. Om bovengenoemde reden zijn op de post de lasten niet verantwoord. Wagenpark De kosten voor het wagenpark kunnen als volgt worden gespecificeerd: Begroting Rekening Lease + huur Brandstof Kosten fietsen Belasting Verzekering Kosten dienstreizen O.erige goederen en diensten Wagenpark Conform het bedrijfsplan van 2012 is een bedrag van geraamd. Dat bedrag correspondeerde met de kosten van 30 leaseauto s. De latende organisaties (provincie Fryslân, MAD en Servicebureau De Friese Wouden) maakten voor het vervoer gebruik van 6 dienstauto s en 2 meetauto s. De FUMO heeft er voor gekozen niet alleen met leaseauto s te werken, in 2014 voornamelijk in de vorm van shortlease en huurauto s, maar ook dienstreizen met het openbaar vervoer en met eigen auto s te laten plaatsvinden. In 2015 vindt aanbesteding plaats voor langlopende leasecontracten. Uit de lasten over 2014 kan worden geconcludeerd dat de begroting in het bedrijfsplan en daarmee in de begroting 2014 te hoog is geweest. Huisvesting De kosten voor huisvesting kunnen als volgt worden gespecificeerd: Huur Energie- en senâcekosten Schoonmaakkosten Kosten werkplekken Belasting O.enge huisstingskosten Begroting Rekening Voor identificatiedoeleinden. Behorend bij contraleverklaring d.d. 10 juni 2015

145 Overige huisvestingskosten Onder de post Overige huisvestingskosten zijn de kosten van facilitaire ondersteuning door de gemeente Leeuwarden geraamd. Hieronder vallen de kosten van het huismeesterschap (2 fte.), de schoonmaak van gebouw en inventaris (Leeuwarden heeft hiervoor een contract met Caparis), de koffie- en theevoorziening, beveiliging en een door de gemeente Leeuwarden te beheren post onvoorzien. Omdat de schoonmaakkosten grotendeels in de dienstverleningsovereenkomst met de gemeente Leeuwarden zijn opgenomen, wordt de post schoonmaakkosten aanzienlijk onderschreden en de post overige huisvestingskosten overschreden. Verder is de deze overschrijding voor het overgrote deel het gevolg van het ten laste van deze post brengen van de kosten van binnenschilderwerk. Administratie De kosten voor administratie zijn als volgt te specificeren: Begroting Rekening Accountantskosten Burea ukosten Accountantskosten De jaarlijkse kosten voor onze accountant bedragen voor de controle van de jaarrekening Daarnaast zijn kosten gemaakt voor de accountantsverklaring voor de subsidie voor Externe Veiligheid. Bureaukosten De kosten hebben betrekking op porti en papier. De kosten voor belastingen en verzekeringen zijn in 2014 onder de overige kosten verantwoord. ICT De kosten voor lot hebben betrekking op het volgende: Begroting Rekening Genetics - licenties Oerige licenties Overige goederen en diensten Overige licenties De post Overige licenties laat ten opzichte van de begroting een onderschrijding van ruim zien. In de begroting 2014 is tekening gehouden met licentiekosten voor faciliteiten waar in 2014 geen gebruik van is gemaakt (KPN aangetekend mailen en mobiel handhaven, tezamen geraamd op ). 27 Voor identifîcatiedoeleinden. Behorend bij controleverklarinij d.d. 10juni 2075

146 Overige goederen en diensten Onder deze post zijn de volgende kosten verantwoord: Laptops (kapitaallasten) Beheerskosten jaarlijks: 20 X 300 ipads (kapitaallasten) 3G-abonnementen Consultancy Overige Begroting Rekening De geraamde kosten ad zijn opgenomen binnen het dienstverleningscontract met de provincie. De wel gemaakte kosten hebben betrekking op de aanschaf en implementatie van een CRM (customer relationship management)-systeem. Overige kosten De overige kosten kunnen als volgt worden gespecificeerd: Begroting Rekening Abonnementen Telefoonkosten Drukwerk Representatie Bank- en incassokosten Inkopen kantine Kantoorartikelen Reis- en rblijfkosten Verzekeringen Oerige goederen en diensten Abonnementen, telefoonkosten, drukwerk en representatie De begrote bedragen voor abonnementen, telefoonkosten, drukwerk en representatie waren, bij gebrek aan eigen ervaringscijfers van de FUMO, gebaseerd op de kosten van de voormalige MAD. Deze posten blijken alle te hoog geraamd. Bij de post telefoonkosten kan worden opgemerkt dat deze deels begrepen zijn in de prijs van de dienstverleningsovereenkomst met de provincie. De kosten van de inkopen voor de kantine worden voor pim gedekt uit kantineinkomsten Voor het overige hebben deze kosten betrekking op werkiunches e.d. Reis- en verblijfskosten De kosten van dienstreizen met privéauto of openbaar vervoer zijn verantwoord onder de post wagenpark. In de begroting 2014 was geen aparte post reis- en verblijfskosten begroot. Onder deze post worden thans voornamelijk kosten verantwoord van dienstreizen naar de Waddeneilanden, hotelovernachtingen en reiskosten voor cursusbezoek. 28 Voor identificatiedoeleinden. Behorend bij controleverklaring d.d. 10 juni 2075

147 Overige goederen en diensten In 2014 zijn diverse facturen door de FUMO betaald die betrekking hebben op materiële kosten die voor rekening komen van de deelnemers. Voorbeelden hiervan zijn: asbestonderzoeken, welstandsadviezen, kosten van emissiemetingen en de kosten van de Netwerkdag 2014 ed. Deze kosten zijn door de FUMO betaald en vervolgens in rekening gebracht bij de deelnemers, die ze vervolgens aan de FUMO heeft vergoed. Deze inefficiënte wijze van werken is met ingang van 2015 gestopt. Gezamenlijk betreft dit een bedrag van ongeveer dat dus budgettair neutraal voor de FUMO is opgenomen. Daarnaast zijn onder deze post kosten verantwoord die wel ten laste van de FUMO komen. Het betreft kosten voor juridische bijstand in personeelsaangelegenheden, kosten van assessments en de kosten van Rl&E-inventarisatie. Incidenteel Onder incidentele lasten zijn de volgende posten opgenomen: Begroting Rekening Extra scholingsbudget 2014 Productieerlies organisatieontwikkeling Extra scholingsbudget 2014 Voor een toelichting wordt verwezen naar de post Vorming en opleiding Om de deze middelen in 2015 te kunnen besteden, wordt voorgesteld bij de resultaatbestemming het bedrag ad te storten in de bestemmingsreserve Scholing en opleiding. Productieverlies organisatieontwikkeling 2014 In de begroting 2014 is in het kader van het organisatieontwikkelingtraject rekening gehouden met verlies aan productieve uren als gevolg van activiteiten waaraan alle medewerkers meedoen. Dit verlies aan productieve uren is, waar nodig gecompenseerd via externe inhuur. 29 Voor identificatiedoeleinden. j Behorend bij controleverklarind d.d. 10juni2015

148 - Niet - Provincie iiutnt ci de bateii Baten Bijdragen deelnemers De bijdragen voor basis- en de plustaken zijn - conform de bepalingen in artikel 29 van de Gemeenschappelijke Regeling FUMO - in 2014 bij de deelnemers in rekening gebracht op basis van de in de begroting vastgestelde bedragen. Facturering heeft in vier gelijke kwartaaltermijnen plaatsgevonden. Basistaken - lnrichtingsgebonden - Toeslagen topbedrijn inrichtingsgebonden Plustaken - Plustaken algemeen - Externe iligheid - Restformatie MAD - Overige baten Begroting Rekening Toelichting In de tarieven voor 2014 is - conform het bedrjfsplan een component opgenomen voor de aflossing van de langlopende vorderingen van de FUMO op de deelnemers vanwege de implementatiekosten (algemeen en ICT). Deze bedragen in totaal voor Dit bedrag was in de begroting 2014 opgenomen onder de baten. In deze jaarrekening is deze aflossing in mindering gebracht op de bovengenoemde vordering. Dit verklaart voor dat bedrag het verschil tussen de begrote en de werkelijke baten. Het restantverschil kan als volgt worden verklaard. Bij enkele deelnemers heeft de FUMO het aantal plusuren niet juist in de begroting 2014 opgenomen. Dit is gecorrigeerd. Gezamenlijk betreft het een neerwaartse bijstelling van Conform het door het algemeen bestuur op 17juni 2013 genomen besluit inzake de bijdrage van het Wetterskip Fryslân en gelet op de afspraken met het Wetterskip over de door FUMO te betalen detacheringsvergoeding is de bijdrage van het Wetterskip herrekend. De bijdrage inzake Externe Veiligheid is hoger uitgevallen dan geraamd. Enkele deelnemers hebben extra werkzaamheden laten uitvoeren buiten de begrote taken. Hiervoor is in totaal een bedrag van ontvangen. Overige baten Onder de overige baten zijn de opbrengsten verantwoord uit activiteiten welke geen relatie hebben met de reguliere taken van de FUMO. De overige baten kunnen als volgt worden gespecificeerd: - Detachering medewerkers bij dherse deelnemers Ondersteuning gemeente Terschelling inzake WABO/ RUD Groningen: omgeângsinspecties BRZO Proncie Fryslân: uitenng BRIKS taken Fryslân: uinoenng diverse werkzaamheden Orige baten Voor identificatiedoeleinden. - Behorend hij controleverklarind d.d. 10juni 2075

149 Twee medewerkers van de FUMO zijn in 2014 gedetacheerd bij enkele deelnemers; één medewerker gedurende het gehele jaar en één medewerker gedurende een maand. Beide detacheringen worden in 2015 voortgezet. Voor de gemeente Terschelling worden BRIKS-taken uitgevoerd. Deze waren nog niet in de vastgestelde begroting 2014 opgenomen. Ten behoeve van de RUD Drenthe worden door de FUMO BRZO-inspecties uitgevoerd. De betaling loopt via de Omgevingsdienst Groningen. Voor de provincie Fryslân zijn BRIKS-taken uitgevoerd voor diverse projecten. Deze waren niet in de begroting 2014 opgenomen. Overige baten Onder de post overige baten ad zijn de volgende inkomsten verantwoord: Ontvangen vergoeding provincie van door ex-provinciale medewerkers verkochte verlofuren Van de provincie ontvangen bijdrage aan de Netwerkdag Een vergoeding van de provincie vanwege het sociaal plan dat de provincie heeft afgesloten voor haar voormalig personeel. Hierin is bepaald dat ex-provinciale medewerkers een hogere reiskostenvergoeding woon-werkverkeer ontvangen dan in het sociaal statuut van de FUMO is opgenomen. Tevens compenseert de provincie de FUMO voor kosten inzake de PAP-premie, eveneens voortvloeiend uit het sociaal plan. Bij de start van de FUMO is het Servicebureau De Friese Wouden geliquideerd. Exmedewerkers van deze GR, die in dienst getreden zijn bij de FUMO, hebben voor de GR in liquidatie werkzaamheden verricht. Hiervoor is een niet geraamde bijdrage van ontvangen. Voor een niet Friese gemeente uitgevoerd onderzoek naar woningen op bedrijventerreinen Voor identificatiedoeleinden. Behorend bij controleverklarind d.d. 10juni 2075

150 incidentele baten en lasten 2014 Het Besluit Begroting en Verantwoording (het BBV) schrijft voor dat in de jaarstukken melding wordt gemaakt van de incidentele baten en lasten. Dit is vastgelegd in artikel 28, lid c van het BBV: De incidentele baten en lasten van de FUMO kunnen over het verslagjaar 2014 als volgt worden weergegeven: Lasten Dienstkleding en beschermingsmiddelen Overige huisvestingskosten; binnenschilderwerk Aanschaf CRM-systeem Overige kosten; overige goederen en diensten Diverse bijdragen Servicebureau De Friese Wouden Loonkosten inzake verkoop verlofuren Totaal Baten Uitkeringen UWV Diverse bijdragen Servicebureau De Friese Wouden Inzake liquidatie Doorberekening materiële kosten Externe veiligheid Bijdrage provincie inzake verkoop verlofuren Extra incidentele werkzaamheden Totaal Voor identificatiedoeleinden. Behorend bij controleverklaring d.d. 10juni 2015

151 Structurele mutaties 2014 in reserves De van toepassing zijnde regels in het BBV schrijven voor dat in de jaarstukken melding wordt gemaakt van structurele mutaties in reserves, Dit wordt geregeld in artikel 28, lid d van het BBV: In het verslagjaar zijn geen structurele toevoegingen en/of onttrekkingen aan de reserves verantwoord. Voorstel tot bestemming van het resultaat 2074 Het resultaat van de FUMO over verslagjaar 2014 bedraagt: Voorgesteld wordt het positieve resultaat als volgt te verdelen: Algemene reserve (weerstandsvermogen) Volgens artikel 29 lid 8 van de GR mag het weerstandsvermogen van de FUMO niet meer bedragen dan 10% van de jaaromzet. Voor zover het batig saldo van enig jaar leidt tot een weerstandsvermogen van meer dan 10% van de jaaromzet, wordt het meerdere uitgekeerd naar rato van de bijdrage voor basis- en plustaken in het verslagjaar. Toevoeging aan de algemene reserve Bestemmingsreserves In de begroting 2014 is een tijdelijk budget voor scholings- en opleidingskosten opgenomen. In 2014 zijn geen kosten ten laste van dit budget gebracht. Voorgesteld wordt om het betreffende budget via de resultaatbestemming toe te voegen aan de Bestemmingsreserve scholing en opleiding. Toevoeging aan de bestemmingsreserve Scholing en opleiding Resultaat verslagjaar De jaaromzet 2014 bedraagt Maximale toegestaan weerstandsvermogen volgens artikel 29 lid 8 GR (10%) Toevoeging aan weerstandvermogen volgens voorstel resultaatbestemming Restant rekeningresultaat Aan het algemeen bestuur wordt separaat een voorstel ver de aanwending van het rekeningresultaat 2014 ter besluitvorming voorgelegd. 33 Voor identificatiedoeleinden. Behorend bij controleverklarin4 d.d. 10juni 2075

152 - het Begrotingsrechtmatigheid 1. Algemeen De begrotingsrechtmatigheid heeft betrekking op het financiële handelen binnen het kader van de geautoriseerde begroting. Dit wordt formeel als volgt omschreven: Financiële beheers handelingen, die ten grondslag liggen aan de baten en lasten (exploitatie), alsmede de balansposten (investeringen), die tot stand zijn gekomen binnen de grenzen van de geautoriseerde begroting en hiermee samenhangende programma s (begrotingscriterium). In de begroting zijn de maxima voor de lasten vermeld die door het Algemeen Bestuur zijn vastgesteld. Dit houdt in dat de financiële beheer handelingen dienen te passen binnen de begroting, waarbij het juiste programma, de toereikendheid van het begrotingsbedrag alsmede het begrotingsjaar van toepassing ZIJn. Volgens het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV) dienen de afwijkingen in de jaarrekening herkenbaar te worden opgenomen en van een toelichting te worden voorzien. Als blijkt dat de gerealiseerde uitgaven hoger zijn dan geautoriseerd, dan is er sprake van begrotingsonrechtmatigheid. In het Programma van Eisen Aanbesteding Accountantsdiensten FUMO is in artikel 4 vastgelegd dat de controle van de jaarrekening is gericht op het geven van een oordeel over het rechtmatig tot stand komen van de baten en lasten en balansmutaties (investeringen). Dit in overeenstemming met de begroting en de van toepassing zijnde wettelijke regelingen. De voor de controle van toepassing zijnde tegels zijn vastgelegd in: Besluit Accountantscontrole Decentrale Overheden (BADO); - de Kadernota en adviezen van het Platform Rechtmatigheid Provincies en Gemeenten (PRPG); - de Richtlijnen voor de Accountantscontrole (NBA). Het toetsingskader voor de rechtmatigheid is volgens paragraaf 6 beperkt tot alleen financiële beheers handelingen voortvloeiende uit wettelijke voorschriften dan wel besluiten van het Algemeen Bestuur. 2. Analyse 2.1 Algemeen De analyse van de begrotingsoverschrjdingen zijn opgesplitst in: - begrotingsoverschrijdingen voor wat betreft lasten exclusief mutaties in reserves (rekening van baten en lasten); - begrotingsoverschrjdingen voor wat betreft investeringskredieten (investeringen). 2.2 Begrotingsoverschrijdingen (rekening van baten en lasten) In onderstaand overzicht zijn de lasten uit het verslagjaar 2014 afgezet tegen de begroting na wijziging L.asLen 1 L.ascen volgens volgens Programma begroting jaarrekening Oèi schiijding, Rekening van baten en lasten Totalen Uit bovenstaand overzicht blijkt dat er over het verslagjaar 2014 geen overschrijding van de lasten heeft plaatsgevonden. 34 Voor identificatiedoeleinden. Behorend bij controleverklaring d.d. 10 juni 2015

153 . Baten In onderstaand overzicht zijn de baten uit het verslagjaar 2014 afgezet tegen de begroting Baten volgens volgens. Programm begroting jaarrekening Ovérschijding Rekening van baten en lasten Totalen Begrotingsoverschrijdingen investeringskredieten Investering Investering volgens volgens Omschrijving begroting jaarrekening Overschrijding Meetapparatuur Aanpassing en inrichting kantoor Vervanging vloerbedekking en schilderwerk Vervoermiddelen Totalen Aanpassing en inrichting kantoor De overschrijding van het investeringsbudget voor aanpassing en inrichting kantoor wordt veroorzaakt door de volgende investeringen: Plaatsing ietsenhok Oerschrijding aanpassing en inrichting Totaal Vervoermïddelen In de investeringsbegroting 2014 is geen rekening gehouden met de aanschaf van vervoermiddelen. De uitgave betreft de overname van de meetbus van de Milieuadviesdienst. Dit vervoermiddel is per 31 december 2013 overgenomen tegen boekwaarde. 35 Voor identificatiedoeleinden. Behorend hij controleverklaring d.d. 10juni2015

154 Wet normering topinkomens Per 1 januari 2013 is de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) ingegaan. Deze verantwoording is opgesteld op basis van de volgende op de FUMO van toepassing zijnde regelgeving (het algemeen WNT-maximum). Het bezoldigingsmaximum in 2014 voor de FUMO is (130% van ministersalaris). Het weergegeven toepasselijke WNT maximum per persoon of functie is berekend naar rato van de omvang (en voor topfunctionarissen tevens de duur) van het dienstverband, waarbij voor de berekening de omvang van het dienstverband nooit groter kan zijn dan 1,0 fte. Bezoldiging topfunctionarissen Overzicht bezoldiging directeur: Directeur Beloning Belastbare vaste en variabele onkostenvergoeding Vooreningen ten behoeve van beloningen betaalbaar op tenniin /1-31/12 Duur en omvang van het dienstverband in het verslagjaar 1 ETE Beloning in het voorgaande jaar (niet-topfunctionarissen) Motivering voor de overschrijding van de mamale bezoldigingsnonu 36 Voor identificatiedoeleinden. Behorend bij controleverklaring d.d. 10juni 2075

155 . dienutbefre. kking vanabel. top Bezoldiging van de leden van het algemeen bestuur Voordeni Betatba ngen ten Duur re vast Omvang behoeve van het Met en vanhet (Gewezen) van Totale diensten - diensten Deelnemer Naam Functie AS Functie DB toptunctinna Beloning betalinge beveld rband in e tand in ria n ging hetjaar (Jan/nee) onkest het jaar betaatbaa (in enverg (5e dagen) oeding termijn Achtkarspelen De heer G Gerbrandy Lid Lid ia nee S net nvt. Achtkarspelee De heerm.van der Veen Lid ja nee net, nul. ueeland De heern Oud Lid in nee nut. nvt Dantamadiel De heer R Bos Lid ja nee nut, net. Dantumadiel De heet K S Heldoorn Lid in nee net. nul De Fhese Meren De heer 0 Durkaz Lid ja nee net, nut. Dongeradeel De heera von der Ploeg Lid ja nee net, net. Dongeradeet Mevrouw M. Waanders Lid / piw veordnet Lid? piw vvordner ia nee 0 0 nut, net. Ferwerderadiel De heerh Talama Lid ja nee 0 0 net, net. Ferwerderadiel De heet] Hijma Lid in nee 0 0 nut nut Franekeradeal Mevrouw J. Osinga Lid ja nee 0 0 nul n,u,t Franekeradeet De heetj. Bekkema Lid ja nee 0 0 eet. n.v.t Hadingen Mevrouw M. le Roy Lid a nee 0 n.e.t n.u.t Hadingen De heerh Boon Lid a nee 0 n.e.l nut. Heerenveen De heers Siebenga Lid a nee n.v.l nul Hel Bildt Mevrouw N Haarsma Lid a nee e.u.t n.n.l Kollumedand De heerl. Bijlevetd Lid a nee nut nut Kellumedand e henri Benedictus Lid a nee net n,u,t Leeuwarden Mevrouw L fiks Voordtter Voovatter a nee e.vt n,e,t Leeuwarden e heers Feitama Lid a nee nul n.e,t Leevwarderadeel e heer]keizer Lid ja nee n,et n.u.t Leeuwardnradeel Mevrvuw G Msser Lid ja nee 0 n.v.t n.v.t Liyenseradiet Mevrouw F Hemamdt Lid nee 0 nul n.v.l Littenseradiel De heer B Bonnema d a nee 0 net, nul Menameradiet De heet L Pen d a nee 0 n.e.l n.u.t Ooststeltingwert De heerjh. Veenhouwer d a nee 0 n.u.t n.e.t Opslertand Mevrouw F. Ruvestein d a nee nut n,et Opsterland Mevrouw M. Jager d a nee net n,vrt Opstedand De heet P. van Dijk d a nee net. nvt Provincie Fryslân Mevrouw S Peepjes d Lid a nee nvt nut, Schierrnonnikoag De heett timersema d a nee n,u,t nvt, Schiermonnikoog De heerj R, Dijkstra d a nee nut nvt Smallingerland Mevrouw N Ketetaat d Lid a nee net. nvt Smatlingerland MevrouwM. Krans d Lid a nee n,vt. nut Sddwest-Fiystâa Mevrouw 0 Akkerman d a nee net, nut Sûdwest.Fryslân Mevrouw M. Bakker d a een nut, net Totachelling Mevrouw Groeneenid d a nee nut net. Tetschetting Mevrouw] Hoekatta d a nee net, nut. Tytsjetkstetadiel De heet EJ tet Keurs d 0 nee net, net. tieland De heerr, Hoekstra id a nee net, net, Weststeltingwerf De heerc TrompeSat id a nee nvl, net. WeSetskip Frystân De heetw. do Haan id Lid a nee 0 S S net, net, Uit bovenstaand overzicht blijkt dat de norm voor de WNT in 2014 niet wordt overschreden. 37 Voor identificatiedoeleinden. t Behorend bij controleverklarind d.d. 10 juni 2015

156 S -,

157 De10 Ïtte AE Leeuwarden Po5tbus BP Leeuwarden Nederland Tel: Fax: Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan het algemeen bestuur van de gemeenschappelijke regeling Fryske Utfieringstsjinst Miljeu en Omjouwing Verklaring betreffende de jaarrekening Wij hebbende (in deze jaarstukken op pagina 13 tot en met 37 opgenomen) jaarrekening 2014 van de gemeenschappelijke regeling Fryske Utfieringstsjinst Miljeu en Omjouwing te Leeuwarden gecontroleerd. Deze jaarrekening bestaat uit de balans per 31 december 2014 en het overzicht van baten en lasten over 2014 met de toelichtingen, waarin opgenomen een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen. Verantwoordelijkheid van het dagelijks bestuur Het dagelijks bestuur van de gemeenschappelijke regeling fryske Utfieringstsjinst Miljeu en Omjouwing is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening in overeenstemming met het in Nederland geldende Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten, als mede voor het opstellen van het jaarverslag in overeenstemming met het in Nederland geldende Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten. Deze verantwoordelijkheid houdt onder meer in dat de jaarrekening zowel de baten en lasten als de activa en passiva getrouw dient weer te geven en dat de in de jaarrekening verantwoorde baten, lasten en balansmutaties rechtmatig tot stand zijn gekomen. Rechtmatige totstandkoming betekent in overeenstemming met de begroting en met de relevante wet- en regelgeving, waar onder verordeningen van de gemeenschappelijke regeling. Het dagelijks bestuur is tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als het noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening en de rechtmatige totstandkoming van de baten, lasten en balansmutaties mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden, het Besluit accountantscontrole decentrale overheden (Bado) en het door het algemeen bestuur op 2 oktober 2014 vastgestelde Programma van Eisen aanbeste ding accountantsdiensten FUMO en het Controleprotocol WNT. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Deloitte Accountant5 BV. is ingeschreven In het handelsregister van de Kamer van Koophandel te Rotterdam onder nummer , Member of DeIotte Touche Tohmatsu Limited / /MA

158 Deloitte, Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrj ging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschat ten van de risico s dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten. Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aan merldng die relevant is voor het opmaken van de jaarrekening en voor het getrouwe beeld daar van, alsmede voor de rechtmatige totstandkoming van de baten, lasten en balansmutaties, gericht op het opzetten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandigheden. Deze risico inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectivi teit van de interne beheersing van de gemeenschappelijke regeling. Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en de gebruikte financiële rechtmatigheidscriteria en van de redelijk heid van de door het dagelijks bestuur van de gemeenschappelijke regeling gemaakte schat tingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. De financiële rechtmatigheidscriteria zijn met het normenkader vastgesteld door het dagelijks bestuur op Sjuni De bij onze controle toegepaste goedkeuringstolerantie bedraagt voor fouten 1 % en voor onzekerheden 3% van de totale lasten inclusief toevoegingen aan reserves. Op basis van artikel 2, Lid 7 Bado is deze goedkeuringstolerantie door het algemeen bestuur bij besluit van 2 oktober 2014 vastgesteld. Wij houden ook rekening met afwijkingen enlof mogelijke afwijkingen die naar onze mening voor de gebruikers van de jaarrekening om kwalitatieve redenen materieel zijn. Daarbij zijn voor de controle van de in de jaarrekening opgenomen WNT-informatie de toleranties gehanteerd zoals vastgelegd in het Controleprotocol WNT. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel te bieden. Oordeel betreffende de jaarrekening Naar ons oordeel geeft de jaarrekening van de gemeenschappelijke regeling Fryske Utfieringstsjinst Miljeu en Omjouwing een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van zowel de baten en lasten over 2014 als van de activa en passiva per 31 december 2014 in over eenstemming met het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten / /MA

159 Deloïtte. Voorts zijn wij van oordeel dat de in deze jaarrekening verantwoorde baten en lasten alsmede de balansmutaties over 2014 in alle van materieel belang zijnde aspecten rechtmatig tot stand zijn gekomen in overeenstemming met de begroting en met de relevante wet- en regelgeving, waar onder verordeningen van de gemeenschappelijke regeling. Verklaring betreffende overige bij of krachtens de wet gestelde eisen Ingevolge artikel 217, lid 3 onder d Provinciewet vermelden wij dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening. Leeuwarden, 10juni 2015 Deloitte Accountants B.V. Was getekend: drs. H. Kuperus RA / /MA

160

161 Dei0 Ïtte. arltahlts AE Leeuwarden Postbus 826 6O1 BP Leeuwarden Nederland BV. Tel: Fax: www,deloitte.nl C) Omjouwïng Gemeenschappelijke regeling Fryske Utfieringstsjïnst Miljeu en Accountantsverslag juni 2015 Deloitte Accountants BV. is ingeschreven in het handelsregister van de Kamer van Koophandel te Rotterdam onder nummer Member of Deloitte Toucheîohmatsu Cimited

162 Dei0 Ïtte. :ntant AE Leeuwarden Postbus BP Leeuwarden Nederland Tel: Fax: wwwdeloitte.nl Het algemeen bestuur van de gemeenschappelijke regeling fryske Utfieringstsjinst Miljeu en Omjouwing Postbus DH LEEUWARDEN Datum Behandeld door Ons kenmerk 10juni 2015 E.J. Jongsma RA / / /MA Onderwerp Accountantsverslag 2014 Geacht bestuur, Wij hebben de jaarrekening 2014 van de gemeenschappelijke regeling fryske Utfieringstsjinst MiÏjeu en Omjouwing gecontroleerd. De jaarrekening van Fryske Utfieringstsjinst Miljeu en Omjouwing is opgesteld onder eindverantwoordelijkheid van het dagelijks bestuur. Dit accoun tantsverslag bevat onze belangrijkste bevindingen. Bij deze jaarrekening hebben wij op 10juni 2015 een goedkeurende controleverklaring verstrekt. Het verslag van bevindingen is bedoeld om u te ondersteunen in de beoordeling van de jaarreke ning De bevindingen en beschouwingen in dit verslag komen voort uit onze controlewerk zaamheden. Wij wijzen u erop dat uw controlerende taak uiteraard verder gaat dan uitsluitend het financieel getinte perspectief vanuit de accountantscontrole. Graag maken wij van de gelegenheid gebruik om uw Organisatie en de ambtelijk medewerkers te bedanken voor de samenwerking en voor uw constructieve houding tijdens onze controle. Moch ten er vragen zijn naar aanleiding van dit verslag, dan zijn wij graag bereid die te beantwoorden. Hoogachtend, Deloitte Accountants B.V uperus RA Deloitte Accountants BV. Is Ingeschreven in het handelsregister van de Kamer van Koophandel te Rotterdam onder nummer Member of Deloitte Touche Tohmatsu Limited

163 Deloïtte. 3 10juni / /30605/MA Inhoud 1. Inleiding De opdracht die u ons hebt verstrekt Er is een goedkeurende controleverklaring verstrekt 4 2. Controlebevindingen jaarrekening Het ye jaar van fryske Utfieringstsjinst Miljeu en Omjouwing Implementatiekosten FUMO en verrekening deelnemers Afrekening externe veiligheid provincie fryslân Vordering voormalige gemeente Boarnsterhim Fmauderisico s, beheersmaatregelen en bestuurlijke betrokkenheid daarbij 9 3. Rechtmatigheid Aanpak controle rechtmatigheid Bevindingen controle rechtmatigheid Nadere afspraken omtrent begrotingsrechtmatigheid vereist, kaders huidige begroting zijn onduidelijk 11 Appendix A Frauderisico 13 Appendix B Bevestiging onaffiankelijkheïd 14 Appendix C Disclaimer en beperking in gebruik 15

164 - Zijn - Is Deloïtte, 4 10juni / /30605/MA 1. Inleiding 1.1 De opdracht die u ons hebt verstrekt Door middel van de door u getekende opdrachtbevestiging van 29 oktober 2014 heeft u ons opdracht gegeven tot de controle van de jaarrekening 2014 van uw organisatie. De doelstelling van de controle is het afgeven van een controleverklaring bij de jaarrekening 2014 van Fryske Utfieringstsjinst Miljeu en Omjouwing. De accountantscontrole omvat naast de controle op de getrouwheid van de cijfers ook de rechtmatigheid van het financiële beheer over het jaar 2014, zoals uitgeoefend door of namens het dagelijks bestuur. Het dagelijks bestuur legt door middel van de jaarstukken, de jaarrekening en het jaarverslag verantwoording af aan het algemeen bestuur. Het dagelijks bestuur is verantwoordelijk voor de jaarrekening en heeft die verantwoor detijkheid schriftelijk aan ons bevestigd. In dit accountantsverslag geven wij een toelichting op de bevindingen die voortvloeien uit de con trole. 1.2 Er is een goedkeurende controleverklaring verstrekt Het oordeel op basis van ons onderzoek naar de getrouwheid en de rechtmatigheid geven wij weer in de controleverklaring. Bij dit onderzoek geven wij antwoord op de volgende vragen: - Zijn - Maken - Is de in de jaarrekening gepresenteerde baten en de lasten over 2014 en de activa en passiva per 31 december 2014 getrouw weergegeven? de baten en lasten en de balansmutaties in overeenstemming met de begroting en met de van toepassing zijnde wettelijke regelingen, waaronder de verordeningen van fryske Utfieringstsjinst Miljeu en Omjouwing, en zijn deze rechtmatig tot stand gekomen? de inrichting van het financieel beheer en de financiële Organisatie een getrouwe en rechtmatige verantwoording mogelijk? de jaarrekening opgesteld in overeenstemming met het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten? het jaarverslag verenigbaar met de jaarrekening?

165 Deloïtte. 5 10juni / /30605/MA In overeenstemming met het Besluit accountantscontrole decentrale overheden (BADO) hebben wij de navolgende goedkeurings- en rapporteringstoleranties gehanteerd: Goedkeu ringstoleranties Fouten Onzekerheden Rapporten ngstoleranties Door ons gehanteerd: Fouten Onzekerheden 1 % van het totaal van de lasten (inclusief toevoegingen aan de reserves) 3% van het totaal van de lasten 5% van bovenstaande goedkeurings toleranties In het door u opgestelde programma van eisen is de rapporteringstolerantie gesteld op Op grond van onze controlevoorschriften dienen wij echter alle afwijkingen die groter zijn dan 5% van de goedkeuringstolerantie te rapporteren. Om die reden wijkt de rapportagetolerantie af van hetgeen is opgenomen in uw programma van eisen. In de jaarrekening resteren geen controleverschillen of onzekerheden ten aanzien van getrouw heid, wat ook blijkt uit onderstaande tabel: Ongecorrigeerde controlevcrschi Ikii Soort Invloed Invloed getrouwheicl Eigen Resultaat vermogen Totaal verschillen Totaal onzekerheden n.v.t. 0 n.v.t. 0 0 Totaal verschillen en onzekerheden n.v.t. 0] 0

166 Deloïtte. 6 10juni / /30605/MA Ten aanzien van rechtmatigheid is sprake van de volgende bevindingen: Bevindingen rechtmatigheid Soort Totaal bedrag Totaal verschillen: Begrotings De werkelijke investeringen inzake aanpas sing en inrichting kantoor overschrijden de investeringen zoals opgenomen in de begro ting met een bedrag van Daarnaast is geïnvesteerd in vervoermiddelen voor , terwijl hier geen ïnvesteringskrediet voor beschikbaar is gesteld. In totaal gaat het om een bedrag van rechtmatigheid Totaal onzekerheden n.v.t. 0 Totaal verschillen en onzekerheden n.v.t Omdat de bevindingen ten aanzien van getrouwheid (geen fouten) en ten aanzien van rechtmatig heid (afwijking van ) lager zijn dan de goedkeuringstoleranties, zullen wij een goedkeu rende verklaring verstrekken.

167 Deloïtte. 7 10juni / /30605/MA 2. Controlebevindingen jaarrekening 2014 In dit hoofdstuk rapporteren wij de belangrijkste bevindingen naar aanleiding van de controle van de jaarrekening 2014 van Fryske Utfieringstsjinst Miljeu en Omjouwing. 2.1 Het I jaar van Fryske Utfieringstsjinst Miljeu en Omjouwing Fryske Utfieringstsjinst Miljeu en Omjouwing is een jonge organisatie. In de opstart- of pioniersfase, waarin u eigenlijk nog verkeert, zijn er veel zaken die moeten worden opgepakt, op het gebied van: - strategie en beleidsvorming; - organisatie en processen; - besturing en beheersing; - informatietechnologie; - mensen en cultuur. Er zijn inmiddels diverse goede stappen gezet om de taken goed te kunnen uitvoeren. In het jaar verslag wordt hier uitgebreid op ingegaan. Voor de komende jaren zullen wij u vanuit onze rol als uw accountant zoveel mogelijk van natuurlijk advies voorzien, om de organisatie verder te helpen. Dit jaar zullen we op basis van het business maturity model in kaart brengen in hoeverre FUMO zich op de bovenstaande punten ontwikkelt en of de verschillende aandachtsgebieden ook met elkaar in evenwicht zijn. Dit zullen we daarna jaarlijks volgen. Daarbij zullen overigens we ook aandacht besteden aan de juiste inrichting van uw IT-systemen. 2.2 Implementatiekosten FUMO en verrekening deelnemers Voor de oprichting van de FUMO zijn kosten gemaakt. Deze implementatiekosten zijn eenmalige voorbereidingskosten, in verband met de totstandkoming van de FUMO. In het bedrijfsplan 2012 is opgenomen dat deze kosten vdér de oprichting van de FUMO door de provincie worden voorgefinancierd en dat deze bij de oprichting van de gemeenschappelijke regeling aan de provincie worden terugbetaald. In het bedrjfsplan 2012 is verder opgenomen dat deze implementatielasten door een tariefsverhoging worden verhaald op alle deelnemers. Deze voorbereidingskosten vallen uiteen in algemene implementatiekosten en ICT-kosten. Per jaareinde is sprake van een nog met de deelnemers te verrekenen bedrag van In het bedrjfsplan is ervan uitgegaan dat de implementatiekosten in een tijdsspanne van vijf (ICT) of zes jaar (algemene kosten) verhaald moeten worden op de deelnemers, middels een opslag op het uurtarief van 6,83. Ruwweg moeten dus op begrotingsbasis nog declarabele manuren worden gemaakt om de vordering per eind 2014 te kunnen verrekenen.

168 Deloïtte. 8 10juni / /30605/MA In onze contacten met directie en dagelijks bestuur is de wijze van verwerken van deze imple mentatielasten in de jaarrekening aan de orde geweest. De wijze waarop de implementatielasten in het bedrijfsplan zijn opgenomen, impliceert dat de FUMO een langlopende vordering op de deel nemers heeft. Daarbij is gediscussieerd over de vraag of er per jaareinde wel sprake is van een in rechte afdwingbare vordering. Verder is gesproken over de vraag of er wel sprake kan zijn van een vordering als de afname van de uren niet volledig vaststaat. De onderbouwing voor het opnemen van een vordering is als volgt: De aanloopkosten en de terugbetaling daarvan staan separaat weergegeven in het bedrjfsplan en de begrotingen van 2014 en 2015 van de FUMO. De deelnemers hebben via het door hen goedgekeurde bedrjfsplan en de door hen goedgekeurde begrotingen de schuld en aflossings termijnen van de aanloopkosten erkend. Met de meeste deelnemers is inmiddels een Dienstverleningsovereenkomst (DVO) afgesloten, waarin is opgenomen dat elke deelnemer een basispakket aan taken afneemt en dat een aantal deelnemers ook een pluspakket zullen afnemen; deze taken worden aan de deelnemers in reke ning gebracht aan de hand van een vast te stellen tarief. Dit tarief wordt vervolgens verhoogd met een opslag, die zodanig zal zijn dat de aanloopkosten worden geïncasseerd. De deelnemers zijn contractueel vijfjaar lang verbonden aan de FUMO; in de GR staat ver meld dat uittreding uit de GR de komende vijf jaar niet mogelijk is. Wat bij deze afweging een rol speelt, is dat de deelnemers wellicht minder uren kunnen afnemen. Dit heeft dan wellicht ook effect op de vordering. De FUMO stelt dat zij dan alsnog de volledige vergoeding ontvangt, omdat de uren slechts een verdeelsleutel vormen. Deel nemers kunnen niet véôr 2018 uittreden en zijn dus gehouden om tot en met 2018 de kosten met elkaar te delen. Gezien het bovenstaande is er in onze optiek voldoende grondslag aanwezig voor het opnemen van de langlopende vordering per eind Op de vordering per jaareinde zijn de aflossingen in mindering gebracht die eveneens in de begroting 2014 zijn opgenomen. Wij kunnen ons vinden in deze verwerkingswijze, aangezien ook de opbrengsten op basis van de begroting zijn verant woord. 2.3 Afrekening externe veiligheid provincie Fryslân De provincie Fryslân heeft de taken met betrekking tot externe veiligheid uitbesteed aan de FUMO. Hiervoor is een subsidie beschikbaar gesteld op grond van de Uitvoeringsregeling pro jectsubsidies. Verder is er een Fries Uitvoeringprogramma Externe Veiligheid vastgesteld, dat het kader vormt voor de FUMO. In de subsidievoorwaarden is bepaald dat bij de eindverantwoording een controleverklaring moet worden verstrekt. Deze controleverklaring is op 1 mei 2015 door ons versterkt. De verklaring is een verklaring van oordeelonthouding.

169 Deloïtte. 9 10juni / /30605/MA De redenen hiervoor zijn dat in de eindverantwoording uren zijn verantwoord. Voor de verant woording van de uren is met ingang van 1 april 2014 een tijdschrjfmodule in gebruik genomen. De uren van vdér 1 april zijn handmatig bijgehouden en achteraf ingevoerd in de tijdschrijf module. Bovendien zijn de in de eindverantwoording 2014 opgenomen uren niet geautoriseerd door een leidinggevende. Op grond hiervan hebben wij niet kunnen vaststellen dat de kosten van de verantwoorde uren juist zijn weergegeven. Afgezien van het (gedeeltelijk) ontbreken van een tijdschrijfmodule en autorisaties is er wel andere documentatie voorhanden waaruit blijkt dat door de FUMO prestaties zijn verricht op grond van het Uitvoeringsprogramma Externe Veiligheid. Dit is voor de provincie fryslân aanlei ding geweest om de subsidie wel toe te kennen. Om die reden heeft de afgegeven controleverkla ring bij de verantwoording externe veiligheid geen impact op de strekking van de controleverkla ring bij de jaarrekening van de FUMO. 2.4 Vordering voormalige gemeente Boarnsterhim Er is een vordering op de (voormalige) gemeente Boarnsterhim opgenomen van ca. 95,000. Dit betreft de deelnemersbijdrage over het en het 4e kwartaal Met de vier betrokken gemeen ten waarover de rechten en plichten van deze voormalige gemeente zijn verdeeld, is de FUMO nog in gesprek over de verdeling van de vordering. Het uitgangspunt dat de begrote bijdrage van Boarnsterhim moet worden betaald, staat niet ter discussie. Om deze reden is de vordering terecht opgenomen in de balans en is tevens de inbaarheid vastgesteld Frauderisico s, beheersmaatregelen en bestuurlijke betrokkenheid daarbij Vanwege de ontwikkelingen in het accountantsberoep, als gevolg van de onderzoeken naar de kwaliteit van de accoun[antscontroles, heeft een aantal onderwerpen meer aandacht gekregen van de accountant. Eén van deze onderwerpen betreft de interne frauderisicoanatyse van een organi satie als onderdeel van de eigen kwaliteitsbeheersing. Het beheersen van kwaliteit is uitsluitend mogelijk indien vooraf ook inzicht wordt verkregen in en bewustwording is gecreëerd omtrent de gebieden die gevoelig zijn voor fraude. Het onderken nen van dergelijke risico s is een startpunt voor het invoeren van (goede) interne beheersings maatregelen, die het risico op fraude zoveel als mogelijk beperken. De interne frauderisicoanalyse geeft nadere richting aan de wijze waarop fryske Utfieringstsjinst Mitjeu en Omjouwing de eigen beheersingsomgeving heeft ingericht. We hebben aan Fryske Utfieringstsjinst Miljeu en Omjouwing verzocht om de interne fraude risicoanalyse voor aanvang van de jaarrekeningcontrole op papier te zetten, waarbij op bestuurs niveau is nagedacht over mogelijke risicogebieden en, indien reeds aanwezig, de bijbehorende interne beheersingsmaatregelen. Een dergelijke frauderisicoanalyse moet nog worden gemaakt. Wij verzoeken u om deze in 2015 op te stellen.

170 Deloitte juni / /30605/MA 3. Rechtmatigheid 3.1 Aanpak controle rechtmatigheid De jaarrekening over de periode 2014 is de financiële resultante van de handelingen die binnen uw organisatie hebben plaatsgevonden. Rechtmatïgheid is in essentie het vaststellen dat de gemaakte afspraken en regels worden nageleefd. Heldere procedures vormen hiervoor een belang rijke voorwaarde. Om ons als accountants als het ware de goede weg te wijzen en ook de interne controle richting te geven, is het van belang dat er een controleprotocol bestaat, waarin het normenkader is opge nomen. Het normenkader is in feite niets anders dan een overzicht van de van toepassing zijnde - en daarmee te toetsen - interne en externe spelregels. Het van toepassing zijnde normenkader is op 5 juni 2015 door het dagelijks bestuur vastgesteld. Wij hebben onze werkzaamheden uitgevoerd aan de hand van dit normenkader, rekening houdend met de goedkeuringstolerantie zoals deze vastligt in het Besluit accountantscontrole decentrale overheden, namelijk voor fouten 1% en voor onzekerheden 3%. In de financiële verordening van fryske Utfieringstsjinst Miljeu en Omjouwing is vastgesteld dat het dagelijks bestuur zorg draagt voor de jaarlijkse interne toetsing van de getrouwheid van de informatieverstrekking en de rechtmatigheid van de beheershandelingen. Dit ter vaststelling van het getrouwe en rechtmatige beeld van de jaarrekening. Het oordeel over de betrouwbaarheid van deze financiële uitkomsten wordt dus mede vastgesteld aan de hand van de interne controles die Fryske Utfieringstsjinst Mijeu en Omjouwing zelf dient uit te voeren. De uitkomsten van deze controles zijn voor ons van belang om ons oordeel op te baseren. Omdat 2014 beschouwd wordt als een opstartjaar, zijn er door uw Organisatie in 2014 nog niet zelfstandig interne controles uitgevoerd. Voor ons betekent dit dat we zelfstandig con troles hebben uitgevoerd, zonder gebruik te maken van uw eigen interne toetsingen. 3.2 Bevindingen controle rechtmatigheid Van alle verordeningen en wetgeving die hebben geleid tot financiële beheersmaatregelen in 2014, hebben we kunnen vaststellen dat deze door het bestuur worden nageleefd. Ten aanzien van de controle van Europese aanbestedingen geldt het volgende: In 2014 is in totaal uitge geven aan een ICT-leverancier. Deze ICT-kosten hebben betrekking op het zaaksysteem. Het con tract met de IT-leverancier is begin 2013 afgesloten door de provincie, namens de werkgroep directeuren FUMO. Destijds is bewust gekozen voor een tijdelijke voorziening (tot ) van deze leverancier, omdat de provincie Fryslân en de Milieuadviesdienst ook gebruikmaakten van dit pakket.

171 Deloïtte juni / /30605/MA Daarbij is ervoor gekozen om dit niet Europees aan te besteden. Inmiddels is de aanbesteding voor een nieuw zaaksysteem in gang gezet. De bedoeling is daarbij om het nieuwe systeem per 1 januari 2016 operationeel te hebben. Wij hebben deze aanbesteding laten beoordelen door onze aanbestedingsjuristen. De uitkomst daarvan is dat de gekozen handelwijze verdedigbaar is op grond van de aanbestedingsregels en dat er dus correct is aanbesteed. 3.3 Nadere afspraken omtrent begrotingsrechtmatigheid vereist, kaders huidige begroting zijn onduidelijk Eén van de belangrijkste elementen van de kaderstellende taak van het algemeen bestuur is het budgetrecht. Het algemeen bestuur heeft het recht om de budgetten toe te kennen. Het dagelijks bestuur is vervolgens verantwoordelijk voor het opzetten van een systeem van budgetbeheer dat moet waarborgen dat de lasten binnen de begroting blijven. Begrotingsrechtmatigheid overzicht van baten en lasten Omdat het algemeen bestuur de kaders stelt, is het overschrijden van de begroting in beginsel onrechtmatig. De analyse van overschrijdingen dient plaats te vinden op het niveau van de vast gestelde programma s. De opgestelde begroting 2014 van Fryske Utfieringstsjinst Miljeu en Omjouwing kent geen indeling naar programma s en voldoet daarmee op dit punt ook niet aan het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV). Daarmee is ook strikt genomen niet duidelijk op welk niveau de afwijkingen tussen begroting en realisatie moeten worden beoordeeld. Door het dagelijks bestuur is er in de jaarrekening van uitgegaan dat de analyse op het totaal van de lasten dient plaats te vinden, omdat ervan wordt uitgegaan dat de FUMO verantwoordelijk is voor één programma, namelijk de uitvoering van milieutaken. Totaal geraamde lasten, inclusief onvoorziene kosten: Totaal realisatie, inclusief onvoorziene kosten: Onderschrjding De afwijkingen zijn toegelicht bij het onderdeel toelichting op de lasten in de jaarrekening. Er is sprake van lagere kapitaalslasten en van lagere kosten van wagenpark en ICT, omdat de FUMO in 2014 nog niet volledig operationeel was. Begrote incidentele uitgaven en de begrote post onvoor zien hebben niet geleid tot werkelijke lasten. Verder is er in de begroting 2014 van uitgegaan dat de kosten van implementatie (begroot ) als last zouden worden verantwoord. In de jaar rekening is deze Post (zie eerdere opmerking in dit rapport) geactïveerd als langlopende vordering op de deelnemers van de FUMO. Wij zijn akkoord met de nu toegepaste handelwijze ten aanzien van begrotingsrechtmatigheid, maar we dringen er wel op aan om duidelijke afspraken te maken met het algemeen bestuur, ten aanzien van het niveau waarop de analyse van de begrotingsrechtmatigheid plaats moet vinden en welke programma sdaarbij bestuurlijk belangrijk worden geacht. Verder vinden wij het van belang dat er een begroting wordt opgesteld die op alle relevante onderdelen aan het BBV vol doet.

172 Deloitte juni / /30605/MA Begrotingsrechtmatigheïd investeringskredieten De werkelijke investeringen inzake aanpassing en inrichting kantoor overschrijden de investe ringen zoals opgenomen in de begroting met Daarnaast is voor geïnvesteerd in vervoermiddelen, terwijl hier geen investeringskrediet voor beschikbaar is gesteld. In totaal gaat het om een bedrag van Deze overschrijdingen zijn door ons aangemerkt als begrotings onrechtmatigheid. Omdat de goedkeuringstoleranties niet zijn overschreden, heeft dit geen conse quenties voor de strekking van de controleverklaring.

173 Deloïtte juni / /30605/MA Appendix A Frauderisico In Nederland is de accountant wettelijk verplicht om alle ontdekte fraudegevallen te rapporteren aan het management van de Organisatie. Wij merken op dat onze controle niet specifiek is inge richt op het ontdekken van fraude. De accountant is wel verantwoordelijk voor het betrekken van frauderisico s in de planning en uitvoering van zijn controleopdracht. Wij hebben een fraudediscussie gevoerd met het controleteam en met het management van Fryske Utfieringstsjinst Miljeu en Omjouwing, waarbij wij de nadruk hebben gelegd op de vermoedens van materiële onjuistheden als gevolg van fraude in de jaarstukken. Van het management hebben wij de bevestiging ontvangen dat er geen onregelmatigheden zijn geconstateerd waarbij het management of werknemers zijn betrokken die een belangrijke rol spelen bij de maatregelen van interne beheersing of anderen, in het geval dat de fraude van materieel belang kan zijn voor de jaarrekening. Tevens hebben wij zelfstandig werkzaamheden uitgevoerd die erop gericht waren om het risico van het omzeilen van de interne beheersingsmaatregelen door het management te detecteren. Wij hebben specifieke controles uitgevoerd op memoriaalboekingen en schattingen en hebben significanle en ongebruikelijke transacties met behulp van gegevensanalyses onderzocht. Tijdens de uitvoering van onze controle van de jaarrekening over de periode 2014 hebben wij geen aan wijzingen verkregen dat er sprake is geweest van fraude.

174 Deloitte juni / /30605/MA Appendix B Bevestiging onafhankelijkheid De voorschriften in het kader van onafhankelijkheid zijn binnen de Nederlandse Beroepsorgani satie van Accountants (de NBA) opgenomen in de Verordening inzake Onafhankelijkheid (ViO) en vormen een belangrijk onderdeel van het normenkader waaraan een accountant moet vol doen. De naleving van de ViO is binnen de Organisatie van Deloitte ingebed. Op basis van onze toetsing concluderen wij dat onze onafhankelijkheid als certificerend accoun tant bij fryske Utfieringstsjinst Miljeu en Omjouwing over 2014 voldoende is gewaarborgd. Een overzicht van de aanvullende dienstverlening hebben wij hieronder opgenomen. Aanvullende dienstverlening f Controle subsidieafrekening Externe Veiligheid provincie Fryslân (controle-gerelateerd) Onderzoek bedrijfsplan

175 J Deloïtte juni / /30605/MA Appendix C Discialmer en beperking in gebruik Dit verslag is alleen bestemd voor de leden van het algemeen en het dagelijks bestuur van Fryske Utfieringstsjinst Miljeu en Omjouwing, de deelnemende gemeentes, de provincie en het Ministerie van BZK en mag niet in zijn geheel of gedeeltelijk aan derden worden verstrekt of aan gehaald zonder onze schriftelijke toestemming vooraf. Er wordt geen verantwoordelijkheid aan een derde partij geaccepteerd, omdat dit verslag daar niet voor is opgesteld en bedoeld. Dienten gevolge nemen wij geen enkele verplichting of plicht van zorg op ons aan ieder ander persoon aan wie dit verslag getoond wordt of in wiens handen het komt. De in dit verslag aan de orde gestelde onderwerpen waarvan wij van mening zijn dat zij uw aan dacht behoeven, zijn door ons geconstateerd gedurende onze controleopdracht. Het is geen alles omvattend verslag van alle geconstateerde zaken en in het bijzonder kunnen wij niet verantwoor delijk worden gesteld voor het rapporteren van alle bedrjfsrisico s of tekortkomingen in het sys teem van interne beheersing. Elke conclusie, opinie of opmerking in dit verslag is verstrekt in de context van ons oordeel over de jaarrekening als geheel, dat zal worden verstrekt in onze controle verklaring. Evenzo geldt dat eventuele opmerkingen, bevindingen en aanbevelingen met betrekking tot het systeem van interne beheersing niet gelezen dienen te worden als een afzonderlijke opinie over het systeem van interne beheersing en de werking daarvan.

176 S

177 Gemeenteblad Onderwerp: Concept begroting Fumo 2016 Jaar/nummer: In behandeling bij: Wethouder Hoekstra - Sikkema Voorstel A: Kennis nemen van de concept begroting 2016 Fumo B: De conceptbegroting 2016 Fumo voor kennisgeving aan te nemen en geen zienswijze in dienen. Samenvatting Jaarlijks worden de raden van de deelnemende gemeenten aan de gemeenschappelijke regeling Fumo in de gelegenheid gesteld hun zienswijzen over de ontwerpbegroting voor het komende jaar naar voren te brengen. U wordt verzocht een eventuele zienswijze uiterlijk op 9 november 2015 te richten aan het dagelijks bestuur van de FUMO. Geconstateerd kan worden dat de in voorbereiding zijnde begroting van de gemeente Terschelling voor 2016 en de concept begroting Fumo voor 2016 met elkaar in overeenstemming zijn en dat de kosten van deelname aan de Fumo met ,-- zijn teruggebracht. Voorgesteld wordt: A: Kennis te nemen van de concept begroting 2016 Fumo B: De conceptbegroting 2016 voor kennisgeving aan te nemen en geen zienswijze in te dienen. Toelichting. Op 26 augustus 2015 werd de conceptbegroting van de Fumo voor het jaar 2016 aan u toegezonden. Het Dagelijks Bestuur van de Fumo heeft de ontwerpbegroting voor 2016 vastgesteld. De gemeenteraad wordt in de gelegenheid gesteld zijn zienswijze daarop uit te brengen voor 9 november aanstaande. Deze begroting 2016 is gebaseerd op de vastgestelde begroting Daarnaast is bij de opstelling van de begroting rekening gehouden met de uitgaven over het eerste halfjaar van Hierdoor kunnen de bedragen in de ontwerpbegroting 2016 nauwkeuriger worden geraamd dan daarvoor. Voor de meerjarenraming, is thans een eerste aanzet is gegeven. De ontwerpbegroting 2016 heeft een totale omvang van , een verlaging van (5%) ten opzichte van De formatie voor het primaire proces van vergunningverlening, toezicht, handhaving en de specialistische taken is bepaald op 92,37 fte. Belangwekkende punten uit het voorliggende concept:

178 2 *Het uurtarief voor 2016 komt uit op 86,55; een verlaging van 3,34 ten opzichte van het vastgestelde uurtarief voor 2015 ( 89,89). In 2016 worden gedifferentieerde tarieven ingevoerd. De gedifferentieerde tarieven worden alleen toegepast voor plustaken en incidentele taken; budgettair neutraal. De totale bijdrage van alle deelnemers gezamenlijk blijft ten opzichte van de begroting zonder gedifferentieerde tarieven gelijk; het schaalniveau van de uitvoerende medewerker; -kosten worden buiten het tarief gelaten en worden separaat bij de deelnemers in rekening gebracht. *Efficiencykorting In het bedrijfsplan van juni 2012 is opgenomen: De FUMO zal in de periode van de eerste drie jaar een efficiencyvoordeel bewerkstelligen, waardoor de jaarlijkse exploitatiekosten vanaf 2016 structureel met 5% zijn afgenomen. In het bedrijfsplan is bepaald dat de implementatielasten in de begroting buiten de berekening van het efficiencyvoordeel gehouden moeten worden. De lasten in het bedrijfsplan werden geraamd op De begroting voor 2016 sluit op Zonder de implementatielasten en gecorrigeerd naar de inflatie sluit de begroting ,7% lager dan die van het bedrijfsplan *Flexibele schil en restformatie MAD In de begroting kon voor het eerst een flexibele schil van plm. 5 fte opgenomen worden. De boventalligheid - en daarmee ook de restformatie MAD - is verdwenen. Dat is een positieve ontwikkeling. De flexibele schil van 5 fte wordt niet bezet met vast personeel. Hierdoor kan beter worden ingespeeld op aanpassingen in de aard van de gevraagde werkzaamheden. Implementatielasten *De jaarlijkse lasten als gevolg van de implementatiekosten zijn, vooral door aanwending van het batig saldo over 2014 ad , verlaagd. Aldus ontstaat het volgende beeld de baten en lasten in bedrijfsvoering Lasten bedrijfsvoering Opbrengsten wettelijk verplichte basistaken Opbrengsten plustaken De bijdrage per deelnemer in de implementatie kosten voor de Fumo loopt in 2016 terug. Voor Terschelling is dat een reductie van ,-- naar ,-- (de looptijd voor de implementatiekosten is voor ICT kosten 5 jaar en voor overige implementatiekosten 6 jaar). Bijdragen deelnemers Als gevolg van de bovenstaande ontwikkelingen is de geraamde bijdrage voor alle deelnemers lager dan in de begroting 2015.

179 3 Gevolgen voor Terschelling: In de conceptbegroting van de Fumo is de bijdrage voor Terschelling als volgt geraamd: Verplichte Basistaken Plustaken Briks (Wabo) en Milieu Bijdrage implementatiekosten Totaal Afgezet tegen het geraamde budget in de in voorbereiding zijnde gemeentelijke begroting voor 2016 Budget vergunning verlening wettelijke basistaken milieu Geraamde kosten 2016 Vergunning verlening basistaken milieu Verschil: Geraamd externe kosten Bouw- en Woningtoezicht: Budget kosten Bouw-en woningtoezicht Geraamde kosten Plustaken, Briks taken en implementatiekosten Advies kosten welstand (te bekostigen uit het zelfde budget) Verschil Vorenstaande geeft de conclusie dat de geringe verschillen op de twee begrotingsposten tegen elkaar wegvallen en dat het effect van de concept begroting 2016 is dat de totale bijdrage aan de Fumo ten opzichte van de begroting 2015 met een bedrag van ,-- omlaag is gebracht. De raad is hierover in de Kadernota 2015 geïnformeerd. Voorgesteld wordt: A: Kennis te nemen van de concept begroting 2016 Fumo B: De conceptbegroting 2016 voor kennisgeving aan te nemen en geen zienswijze in te dienen Overige ontwikkelingen met betrekking tot de bedrijfsvoering Fumo. Naast de focus op de Financiële kaders meldt Fumo nog een aantal organisatorische ontwikkelingen die de komende tijd gaan spelen en in de (nabije) toekomst om besluitvorming zullen vragen. Bedrijfsplan. De FUMO geeft aan gestart te zijn onder lastige omstandigheden, namelijk een samenvoeging van onderdelen van bestaande organisaties met verschillende culturen, een wettelijk kader dat in ontwikkeling is, een economisch tij dat tegen zat en een teruglopende inbreng van taken door deelnemers. Dat alles leidt tot druk en spanning in de organisatie. Ook de onvrede onder de deelnemers over de lagere productiviteit geeft veel onrust. De doorontwikkeling van de FUMO zal komend najaar worden beschreven in het te actualiseren bedrijfsplan voor de FUMO dat in 2012 is vastgesteld. Het is de bedoeling dat het geactualiseerde

180 4 bedrijfsplan geldt voor de periode van 2016 tot en met Met het nieuwe bedrijfsplan willen het dagelijks bestuur bereiken dat de gewenste doorontwikkeling van de FUMO kan plaatsvinden, die door de deelnemers meerdere keren is bepleit. Deze doorontwikkeling komt nog niet tot uiting in de thans vastgestelde ontwerpbegroting 2016 omdat het dagelijks bestuur nog te maken heeft met de nu bestaande normen. In het najaar zal de presentatie van het nieuwe bedrijfsplan gaan plaats vinden. Verandering in regelgeving Het wetsvoorstel Omgevingswet zal naar verwachting in 2018 in werking treden. Het wetsvoorstel en bijbehorende uitvoeringsregelgeving is in ontwikkeling. De FUMO volgt deze ontwikkelingen en draagt daar op onderdelen aan bij. In 2016 zal een implementatietraject starten om de organisatie tijdig gereed te maken voor de uitvoering van taken onder de Omgevingswet. Briks-taken BRIKS staat voor bouwen, ruimtelijke ordening, inritvergunning, kappen en slopen. Voor een aantal gemeenten (Terschelling) voert de FUMO gemeentelijke Brikstaken uit als aanvullende taken. Een ontwikkeling die hierop van toepassing is, is de voorbereiding voor de invoering van een stelsel van private kwaliteitsborging. Een deel van de Brikstaken gaan dan mogelijk vanaf 2016/2017 over naar de private markt. Kwaliteitscriteria Conform landelijke afspraken worden de kwaliteitscriteria vastgelegd in gemeentelijke en provinciale verordeningen of beleid. Voor taken die bij de FUMO worden ondergebracht moet de inhoud van deze verordeningen tussen de deelnemers worden afgestemd. Hiertoe neemt de FUMO deel aan het project Samen zijn wij kwaliteit. Uitganspunt is dat de FUMO kan voldoen aan de kwaliteitscriteria 2.1 en dat, waar dat niet het geval, door middel van samenwerking met de deelnemers en omliggende omgevingsdiensten een alternatief voorhanden is. Beleidskaders. Producten en diensten worden uitgevoerd met inachtneming van provinciale en gemeentelijke beleidskaders. De FUMO zal als uitvoeringsorganisatie daar rekening mee houden. Daarvoor is het noodzakelijk dat de FUMO over actuele beleidsdocumenten beschikt. Het draagt bij aan een efficiënte taakuitvoering om de verschillen in beleid daar waar mogelijk te verkleinen. Dit vergt overleg en afstemming tussen de deelnemers in gremia als het (ambtelijke en bestuurlijk) VTH-overleg en het Opdrachtgeversoverleg. Meer uniformiteit in beleid bevordert een gelijk speelveld voor het Fries bedrijfsleven. Historie De aanpassing van de gemeentelijke bijdrage aan de Fumo is aan de gemeenteraad voorgelegd bij de behandeling van de Kadetnota 2015 Juridische gevolgen/fatale termijnen/handhaving Op grond van artikel 27 van de Gemeenschappelijke regeling FUMO worden de raden van de deelnemende gemeenten in de gelegenheid gesteld zienswijzen over de ontwerpbegroting naar voren te brengen.

181 5 De raad wordt verzocht een eventuele zienswijze uiterlijk op 9 november 2015 te richten aan het dagelijks bestuur van de FUMO. Het dagelijks bestuur voegt de commentaren waarin deze zienswijze is vervat bij de ontwerpbegroting, zoals deze aan het algemeen bestuur wordt aangeboden. Het algemeen bestuur zal worden voorgesteld de begroting in haar vergadering van 17 december 2015 vast te stellen. Financiële/personele/organisatorische gevolgen. De uitkomsten van de concept begroting Fumo 2016 worden verwerkt in de conceptbegroting 2016 van de Gemeente Terschelling. Communicatie/interactiviteit Communicatie wordt voor een deel verzorgt door het dagelijks bestuur van de gemeenschappelijke regeling Fumo en geïncorporeerd in de integrale communicatie en voorlichting rond de gemeentelijke begroting Advies van de raadscommissie N.v.t. Ter inzage liggende stukken Aanbiedingsbrief dagelijks bestuur Fumo en concept begroting Fumo 2016 Datum behandeling in B&W + ondertekening Terschelling, 1 september 2015 Het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Terschelling, H.M. de Jong, secretaris/directeur J.B. Wassink, burgemeester

182 Raadsbesluit Onderwerp: Concept begroting Fumo 2016 Jaar/nummer: De raad van de gemeente Terschelling; Terschelling, 27 oktober 2015 De raad van de gemeente Terschelling voornoemd, Gelet op het bepaalde in artikel 27 van de Gemeenschappelijke regeling FUMO waarbij de raden van de deelnemende gemeenten in de gelegenheid gesteld worden hun zienswijzen over de ontwerpbegroting naar voren te brengen; Gezien de door het dagelijks bestuur van de Fumo vastgestelde concept begroting 2016; Gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders d.d. 1 september Besluit: A: Kennis nemen van de concept begroting 2016 Fumo B: De conceptbegroting 2016 Fumo voor kennisgeving aan te nemen en geen zienswijze in dienen. Terschelling 27 oktober 2015 J. Hofman, J.B. Wassink, griffier voorzitter

183 Ontwerp-programmabegroting 2016 van de Gemeenschappelijke regeling Fryske Utfieringstsjinst Miljeu en Omjouwing (FUMO)

184 Inhoudsopgave Inleiding... 3 Programma bedrijfsvoering... 6 Wijziging gemeenschappelijke regeling FUMO... 6 Planning en control... 6 Financiële uitgangspunten... 7 Dienstverleningsovereenkomsten... 8 HRM-beleid... 8 Informatisering en automatisering Administratieve organisatie en interne controle Fraude en frauderisicoanalyse Lasten en baten bedrijfsvoering Nadere toelichting kosten bedrijfsvoering Inleiding op de programma s Basistaken en Aanvullende taken Doelen Ontwikkelingen Programma Basistaken Vergunningverlening Toezicht en Handhaving Niet inrichtinggebonden basistaken Baten en lasten basistaken Programma Aanvullende taken Baten en lasten aanvullende taken Geconsolideerde begroting Geconsolideerde bijdrage per deelnemer Meerjarenbegroting Paragrafen Paragraaf bedrijfsvoering Paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing Paragraaf financiering Paragraaf verbonden partijen / 41 -

185 Inleiding Algemeen Voor u ligt de ontwerpbegroting 2016 van de FUMO. De eerste twee begrotingen van de FUMO, over de jaren 2014 en 2015, hadden nog het karakter van een exploitatiebegroting. De begroting 2016 is opgezet als programmabegroting. Gekozen is voor een opzet met drie programma s: bedrijfsvoering, basistaken en aanvullende taken. De begroting is gebaseerd op de door het algemeen bestuur op 11 december 2014 vastgestelde begroting voor Bij de opstelling is rekening gehouden met de werkelijke uitgaven over 2014 en de eerste helft van Hierdoor is een completer en beter beeld ontstaan over de werkelijk noodzakelijke uitgaven. Dat heeft zowel tot neerwaartse als opwaartse bijstellingen geleid. De inkomstenkant van de begroting, meer in het bijzonder de verdeling van de totale lasten van de begroting over de deelnemers aan de FUMO, is voor de basistaken gebaseerd op het aantal inrichtingen met als peildatum 1 januari Totale lasten en uurtarief De ontwerpbegroting 2016 heeft een totale omvang van De vastgestelde begroting 2015 sloot op een bedrag van De ontwerpbegroting 2016 sluit derhalve lager; een verlaging van 5%. De formatie voor het primaire proces van vergunningverlening, toezicht, handhaving en de specialistische taken is bepaald op 92,37 fte. Op basis van productieve uren per fte per jaar leidt dit tot geraamde productieve uren, zodat het integrale uurtarief voor 2016 uitkomt op 86,55 1 ; een verlaging van 3,34 ten opzichte van het vastgestelde uurtarief voor 2015 ( 89,89). Met de definitieve vaststelling van de begroting door het algemeen bestuur wordt ook voldaan aan artikel 29 van de GR FUMO waarin is bepaald dat het algemeen bestuur de uurtarieven voor de basisen de aanvullende taken vaststelt. Efficiencykorting In het bedrijfsplan van juni 2012 is opgenomen: De FUMO zal in de periode van de eerste drie jaar een efficiencyvoordeel bewerkstelligen, waardoor de jaarlijkse exploitatiekosten vanaf 2016 structureel met 5% zijn afgenomen. In het bedrijfsplan is bepaald dat de implementatielasten in de begroting buiten de berekening van het efficiencyvoordeel gehouden moeten worden. Deze lasten worden jaarlijks - conform het bedrijfsplan - als een opslag op het tarief door de deelnemers betaald en dalen na 5/6 jaar naar nihil. Hieronder volgt een berekening van de huidige verlaging van de lasten in de ontwerpbegroting 2016 ten opzichte van het bedrijfsplan van Lasten bedrijfsplan Af: implementatielasten algemene implementatiekosten en ICT; aflossing 5 jaar; rente 4% Lasten exclusief Bij de berekening van het uurtarief ad 86,55 is eerst van de totale kosten ad de bijdrage van het Wetterskip ad afgetrokken vanwege de specifieke afspraken die met het Wetterskip zijn gemaakt over de hoogte van de bijdrage in relatie tot de compensatie van de BTW.

186 implementatielasten Inflatiecorrectie Consumentenprijsindex 2006 = 100. Juni 2012 (vaststelling bedrijfsplan): 111,36 Juni 2015: 116,81. Voor 2016 is het indexpercentage van juni 2015 aangehouden. Lasten bedrijfsplan 2012, gecorrigeerd op inflatie Lasten ontwerpbegroting 2016, exclusief implementatielasten Lagere last 2016 t.o.v bedrijfsplan 2012 Procentueel 5,7% Uit bovenstaande berekening wordt duidelijk dat de ontwerpbegroting naar de inflatie gecorrigeerd - 5,7% lager uitkomt dan de begroting van het bedrijfsplan uit Gedifferentieerde tarieven In de ontwerpbegroting 2016 zijn - voor het eerst - gedifferentieerde tarieven toegepast voor de aanvullende taken, overeenkomstig de besluiten van het algemeen bestuur van 29 juni Flexibele schil Het aantal medewerkers in vaste dienst van de FUMO voor het primaire proces is in 2016 lager dan de omvang van de begrote formatie. Hierdoor is het mogelijk een flexibele schil van plm. 5 fte aan te houden, ongeveer 5% van de totale formatie. Deze 5 fte worden niet bezet met medewerkers in vaste dienst van de FUMO, maar tijdelijk ingehuurd. Hierdoor kan beter worden ingespeeld op aanpassingen in de aard van de gevraagde werkzaamheden. Restformatie Milieuadviesdienst (MAD) In het bedrijfsplan en nadien in de begrotingen voor 2014 en is de zogenaamde restformatie MAD opgenomen. In het bedrijfsplan was deze geraamd op 6,6 fte. Deze restformatie ontstond omdat de omvang van het door de FUMO van de MAD overgenomen personeel groter was dan de vraag naar basis- en aanvullende taken van de voormalige MAD-gemeenten gezamenlijk. Nu het aantal medewerkers in dienst van de FUMO lager is dan de omvang van de formatie die nodig is om de taken uit te voeren, is er geen restformatie meer. Implementatielasten Bij de vaststelling van het systeem van gedifferentieerde tarieven heeft het algemeen bestuur besloten de jaarlijkse lasten als gevolg van de implementatiekosten en de ICT-kosten, conform het bedrijfsplan, als opslag op het tarief apart in beeld te brengen. De totale implementatielasten zijn in het programma bedrijfsvoering opgenomen. Verdeling kosten over programma s De personeelskosten voor het primaire proces worden direct in het programma basistaken en het programma aanvullende taken opgenomen naar rato van de omvang van de uit te voeren taken in deze programma s. De verhouding tussen de formatie voor de basistaken en de aanvullende taken is 60,9% voor de basistaken en 39,1% voor de aanvullende taken.

187 Alle niet direct aan de programma s voor de basis- en de aanvullende taken toe te rekenen kosten worden in het programma bedrijfsvoering opgenomen en vervolgens verdeeld over de programma s basis- en aanvullende taken, in dezelfde verhouding. Procedure De tijdplanning voor de vaststelling van de begroting 2016 is als volgt vastgesteld: 17 augustus 2015: vaststellen van de ontwerpbegroting 2016 door het dagelijks bestuur; 21 augustus 2015: start van de zienswijzeprocedure; 9 november 2015: einde van de zienswijzeprocedure; 23 november 2015: vaststellen van de reactienota op de binnengekomen zienswijzen door het dagelijks bestuur; ± 24 november 2015: verzending van het voorstel over de begroting 2016 aan het algemeen bestuur; 17 december 2015: vaststellen van de begroting 2016 door het algemeen bestuur. Toelichting Waar nodig worden de bovenbeschreven onderwerpen in de programma s en paragrafen verder toegelicht.

188 Programma bedrijfsvoering Op strategisch niveau vormen de Gemeenschappelijke Regeling FUMO en het vigerende bedrijfsplan de kaders voor de bedrijfsvoering van de FUMO. Deze werken door naar het tactisch en operationeel niveau. Wijziging gemeenschappelijke regeling FUMO Na de oprichting van de FUMO (december 2012) is gebleken dat de Gemeenschappelijke Regeling (GR) op diverse punten niet meer aansluit op de wensen en ideeën van bestuur en deelnemers. Daarnaast is per 1 januari 2015 de Wet op de Gemeenschappelijke Regeling gewijzigd. Beide aspecten leiden er toe dat er wijzigingen in de GR moeten worden doorgevoerd. Het algemeen bestuur heeft in haar vergadering van 29 juni 2015 besloten wijzigingsvoorstellen ter besluitvorming voor te leggen aan de deelnemers. De GR kan worden gewijzigd bij gelijkluidend besluit van ten minste twee-derde van de deelnemers, onder gelijktijdige toestemming van provinciale staten, de raden en het algemeen bestuur van Wetterskip Fryslân. Voor een aantal van de voorstellen geldt dat wijziging slechts mogelijk is bij gelijkluidend besluit van alle deelnemers, onder gelijktijdige toestemming van provinciale staten, alle gemeenteraden en het algemeen bestuur van Wetterskip Fryslân. Planning en control Centraal in de bedrijfsvoering van de FUMO staat de planning- en controlcyclus. De belangrijkste documenten hierin zijn: het bedrijfsplan; de programmabegroting en de meerjarenraming; de jaarstukken; de uitvoeringsprogramma s; de voortgangsrapportages over de uitvoering van de begroting: drie keer per jaar (na het eerste kwartaal, na het eerste halfjaar en na het derde kwartaal); de voortgangsrapportage per deelnemer over de voortgang van de uitvoering (vier keer per jaar steeds na afloop van het kwartaal); maandelijks interne rapportages (onder andere over tijdschrijfgegevens en interne controle). Bedrijfsplan In het bedrijfsplan worden de kaders voor de bedrijfsvoering voor vier jaar vastgelegd. Het betreft een dynamisch document dat jaarlijks wordt geactualiseerd en eens in de vier jaar integraal herzien. Programmabegroting en meerjarenraming De begrotingen voor de jaren 2014 en 2015 waren niet programmatisch ingericht. Vanaf 2016 wordt gewerkt met een programmabegroting en bijbehorende meerjarenraming. In de programmabegroting wordt een geconsolideerde begroting opgenomen (totaalbeeld). De paragrafen hebben betrekking op bedrijfsvoering, weerstandsvermogen en risicobeheersing, en financiering. De ontwerpbegroting wordt door het dagelijks bestuur vastgesteld, waarna deze aan de gemeenteraden, provinciale staten en het algemeen bestuur van het Wetterskip Fryslân aangeboden wordt met de mogelijkheid een zienswijze in te dienen. Het algemeen bestuur stelt de begroting daarna vast.

189 Jaarstukken Het algemeen bestuur stelt jaarlijks, op voorstel van het dagelijks bestuur en conform de wettelijke bepalingen, de jaarstukken vast. Uitvoeringsprogramma s Jaarlijkse overzichten van de uit te voeren werkzaamheden. Voortgangsrapportages Tussentijds rapporteert de FUMO drie keer per jaar over de voortgang van de uitvoering van de begroting aan het dagelijks en algemeen bestuur. De deelnemers ontvangen na afloop van ieder kwartaal een overzicht van de voortgang van de uit te voeren werkzaamheden. Financiële uitgangspunten Tariefstelling In het bedrijfsplan 2012 is één integraal uurtarief gehanteerd. Dit uurtarief wordt jaarlijks bepaald door vaststelling van de begroting en is berekend door de totale kosten van de FUMO te delen door het aantal productieve uren. Het aantal productieve uren wordt bepaald aan de hand van kengetallen voor basistaken (de zogenaamde Fryske Norm) en opgave van de deelnemers van af te nemen uren aan plustaken. De bijdrage per deelnemer is in deze systematiek alleen afhankelijk van het op die manier berekende aantal uren. Tariefdifferentiatie In het bedrijfsplan 2012 was al voorzien dat de toepassing van één integraal tarief in de toekomst aangepast zou gaan worden. FUMO werkt vanaf de begroting 2016 met gedifferentieerde tarieven. Voor de invoering van het systeem van gedifferentieerde tarieven hanteert FUMO de volgende uitgangspunten: De gedifferentieerde tarieven worden alleen toegepast voor plustaken en incidentele taken; De invoering van de gedifferentieerde tarieven verloopt voor de FUMO budgettair neutraal. De totale bijdrage van alle deelnemers gezamenlijk blijft ten opzichte van de begroting zonder gedifferentieerde tarieven gelijk; Er worden 4 tariefgroepen onderscheiden. De tariefindeling wordt gebaseerd op het schaalniveau van de uitvoerende medewerker; De jaarlijkse lasten als gevolg van de implementatiekosten en de ICT-kosten worden buiten het tarief gelaten en worden separaat bij de deelnemers in rekening gebracht. De gedifferentieerde tarieven voor de plustaken zijn gekoppeld aan de producten- en dienstencatalogus. Elk product in de producten- en dienstencatalogus is daarmee in één van de tariefgroepen ingedeeld. Met de invoering van gedifferentieerde tarieven wordt ook beoogd een positief effect te bereiken voor het inbrengen van meer plustaken in met name de twee lagere tariefgroepen. Implementatiekosten en het uurtarief De implementatiekosten van de FUMO (algemeen: en ICT ) worden door een opslag op het uurtarief vanaf de start van de FUMO in 2014 gedurende de eerste vijf jaren (voor de ICT-kosten) en gedurende de eerste zes jaren (voor de algemene implementatiekosten) door de deelnemers betaald. Deze voorgeschoten implementatiekosten zijn een langlopende vordering van de FUMO op de deelnemers. Het saldo van deze vorderingen is per 1 januari 2016 voor de algemene

190 implementatiekosten en de ICT-kosten respectievelijk en De implementatiekosten worden met ingang van 2016 apart zichtbaar gemaakt als een opslag op het uurtarief. Dit leidt tot een beter beeld van de structurele en tijdelijke kosten van de FUMO. De jaarlijkse kosten van rente en aflossing van de implementatiekosten worden verdeeld over de deelnemers op basis van het totaal aantal af te nemen uren voor basis- en plustaken gezamenlijk. Dienstverleningsovereenkomsten De FUMO sluit als opdrachtnemer met iedere deelnemer als opdrachtgever afzonderlijk één of meer uitvoeringsovereenkomsten c.q. dienstverleningsovereenkomsten (DVO s). Het model voor deze overeenkomsten is vastgesteld door het dagelijks bestuur. In de DVO s wordt onderscheid gemaakt naar DVO s voor het basistakenpakket en DVO s voor aanvullende taken, de zogenaamde plustaken. Ook voor de incidentele opdrachten en specifieke projecten worden DVO s gesloten. Het doel van de DVO s is vast te leggen binnen welke kaders de door opdrachtgever opgedragen taken door de FUMO worden uitgevoerd. De DVO s voor het basistakenpakket worden afgesloten voor onbepaalde tijd. Beëindiging van deze DVO s is uitsluitend mogelijk door uittreding uit de gemeenschappelijke regeling. De looptijd van de DVO s voor de plustaken bedraagt vijf jaar, waarbij deze na die tijd voor onbepaalde tijd wordt voortgezet. Opzegging kan - na de eerste periode van 5 jaar - met een opzegtermijn van één jaar. Een deelnemer die uittreedt, verplicht zich het personeel dat is belast met de uitvoering van de in de DVO s opgenomen taken, over te nemen. Het algemeen bestuur stelt de omvang van het toe te wijzen personeel en de overige kosten van opzegging vast. De DVO s voor de incidentele opdrachten en specifieke projecten kennen een kortere looptijd. Deze is afhankelijk van de duur van de uit te voeren taken. Dit kan variëren van enekele maanden tot meer dan een jaar. HRM-beleid Rechtspositie De CAR-UWO en de arbeidsvoorwaardenregeling van de gemeente Leeuwarden zijn van toepassing op de FUMO. Waar nodig treft de FUMO eigen regelingen. Het sociaal statuut van de FUMO is ingegaan in januari 2014 en heeft een looptijd van 3 jaar. Functiewaardering De functies in het functieboek, dat gebruikt is voor de plaatsing van de medewerkers bij de FUMO per 1 januari 2014, dienen definitief gewaardeerd te worden met behulp van HR 21, dat gebaseerd is op de drie-eenheid functiebeschrijving, competentieprofiel en resultaatbeschrijving. De invoeringskosten zullen worden verantwoord in de post onvoorzien. Eventuele herschikking van loonkosten worden in de eerstvolgende begroting meegenomen. Functioneringsgesprekken en eventueel beoordeling Jaarlijks vindt één functioneringsgesprek met elke medewerker plaats. Het is bedoeld om de communicatie tussen medewerker en leidinggevende te bevorderen, om inzet en motivatie te stimuleren en om de kwaliteit van de producten of diensten waaraan wordt gewerkt te optimaliseren. In specifieke gevallen (o.a. bij voorgenomen plaatsing in een nieuwe functie of bij overgang naar andere schaal) vindt een beoordelingsgesprek plaats.

191 Vorming en opleiding De FUMO heeft een opleidingsplan vastgesteld. Het bijbehorende opleidingsprogramma is er op gericht dat de medewerkers blijvend kunnen voldoen aan de aan hen te stellen eisen. Voor de medewerkers in het primaire proces geldt daarnaast specifiek dat ze daarmee ook kunnen voldoen aan de kwaliteitscriteria. Naast vorming en opleiding op het vakgebied zal de ontwikkeling van de competenties van de individuele medewerker ondersteund worden. De ontwikkeling van de competenties wordt doorgenomen bij de jaarlijkse functioneringsgesprekken en bij beoordelingsgesprekken. Werving en selectie De FUMO heeft een procedure voor werving en selectie ontwikkeld. Leidende principes daarbij zijn: sociaal verantwoord, motiverend en kansen biedend. Arbobeleid De FUMO draagt zorg voor goede en veilige arbeidsomstandigheden. De dagelijkse verantwoordelijkheid hiervoor ligt bij de leidinggevenden. Risico-inventarisatie & -evaluatie De Arbowet schrijft voor dat er onderzoek wordt gedaan naar de vraag of het werk gevaar kan opleveren voor of schade kan veroorzaken aan de gezondheid van de werknemers. Dit onderzoek heet Risico-inventarisatie & -evaluatie (RI&E). De resultaten van dit onderzoek moeten schriftelijk worden vastgelegd. De RI&E voor de FUMO is in 2015 uitgevoerd. Het plan van aanpak met bijbehorende tijdplanning dient nog te worden vastgesteld. Verzuimbeleid en -begeleiding Het beperken van het ziekteverzuim is een gedeelde verantwoordelijkheid van werkgever en werknemer. Een medewerker is verantwoordelijk voor het zoveel mogelijk beperken van ziekteverzuim. Als de medewerker toch ziek wordt, is deze er zelf verantwoordelijk voor zo snel mogelijk terug te keren en/of mee te werken aan een terugkeer. In voorkomende gevallen vindt er overleg plaats tussen de bedrijfsarts, het bedrijfsmaatschappelijk werk en de betreffende leidinggevende over re-integratie in het sociaal medisch team (SMT). Klachtenregeling Klachten van derden over medewerkers van de FUMO kunnen bij de opdrachtgever of bij de FUMO binnenkomen. De klachten kunnen betrekking hebben op de inhoud van de uitgevoerde werkzaamheden of op (de wijze van optreden van) een medewerker. Klachten kunnen formeel (schriftelijk) of informeel (via of telefonisch) binnenkomen. In al deze gevallen stellen opdrachtgever en FUMO elkaar zo spoedig mogelijk op de hoogte van een binnengekomen klacht. Deze uitwisseling vindt plaats tussen het betrokken afdelingshoofd van de FUMO en de opdrachtgever. Als een klacht betrekking heeft op de inhoud van de uitgevoerde werkzaamheden vindt overleg plaats tussen de opdrachtgever en de FUMO. Opdrachtgever en FUMO maken onderling afspraken over de afhandeling van de klacht. Het is afhankelijk van de aard van de klacht of de opdrachtgever, als bevoegd gezag, of de FUMO, als verantwoordelijke voor de uitvoering, hierin de regie neemt. Wanneer de klacht betrekking heeft op de medewerker zelf, neemt de FUMO de klacht in behandeling. De FUMO informeert de opdrachtgever over de afhandeling van de klacht. Dit gebeurt, met het oog op de privacy van de betrokken medewerker, op vertrouwelijke basis. Klachten van de opdrachtgever over uitgevoerde werkzaamheden worden in eerste instantie besproken met de accountmanager van de FUMO.

192 Informatisering en automatisering Er is geen specifieke dienstverleningsovereenkomst of service level agreement afgesloten tussen de provincie en de FUMO die dienstverlening nader duidt omtrent verantwoordelijkheden ten aanzien van interne beheersing. De FUMO heeft vanuit de samenwerkingsafspraken met de provincie Fryslân geen zekerheid over de werking van de IT-controls. Dit zal bij de evaluatie van de dienstverleningsovereenkomst worden meegenomen. Administratieve organisatie en interne controle De FUMO heeft in de eerste periode van haar bestaan geen prioriteit kunnen geven aan het uitvoeren van separate interne controles en audits. In 2015 is een eerste stap gezet om deze taken wel uit te voeren. Zo is er op het gebied van interne controle een aantal controlemaatregelen genomen: controle op P&O mutaties en declaraties door afdeling P&O van de provincie; controle op inkoopfacturen; controle op debiteuren en herinneringen; controle op rittenadministratie en brandstofverbruik van leaseauto s. Ten aanzien van de urenadministratie worden periodiek overzichten gemaakt ten behoeve van het management. De interne controle op de urenregistratie moet nog verder worden ontwikkeld. In het programma van eisen voor de aanbesteding van het nieuw aan te schaffen VTH-systeem zijn hiervoor ook randvoorwaarden geformuleerd. In 2015 is gestart met de uitvoering van interne audits. Op basis van het vastgestelde plan van aanpak interne audit worden audits uitgevoerd met als doel: eenduidige procesafspraken voor het primaire proces die vastgelegd worden in een digitaal kwaliteitshandboek. In 2015 zijn 6 interne audits gehouden op de meest voorkomende procedures. Het programma voor 2016 is nog in ontwikkeling. Hierbij zal ook aandacht worden besteed aan de aspecten rechtmatigheid en doelmatigheid. Fraude en frauderisicoanalyse Er moet een frauderisicoanalyse voor aanvang van de jaarrekeningcontrole worden opgesteld, waarbij op bestuursniveau is nagedacht over mogelijke risicogebieden en, indien reeds aanwezig, de bijbehorende interne beheersingsmaatregelen.

193 Lasten en baten bedrijfsvoering De uitgaven van het programma bedrijfsvoering bestaan uit alle kosten die niet direct toe te rekenen zijn aan de programma s basistaken en aanvullende taken. Dit betreft alle kosten van de FUMO met uitzondering van de loonkosten van de primaire formatie. De inkomsten van het programma bedrijfsvoering zijn de aan de programma s basis- en aanvullende taken doorberekende kosten en de aan de deelnemers in rekening gebrachte opslag voor de implementatie kosten. Lasten Begroting 2016 Begroting 2015 Loonkosten bedrijfsvoering en management Salarissen en sociale lasten Dienstverleningsovereenkomst provincie Detachering Wetterskip Stelpost effecten CAO Totaal Overige personeelskosten Vorming en opleiding Secundaire arbeidsvoorwaarden Inhuur vervangend personeel Reiskosten woon-werk Reis- en verblijfskosten Budget OR Productieverlies OR Dienstkleding en beschermingsmiddelen Consignatieregeling piket Totaal Kapitaallasten Meetapparatuur Aanpassingen kantoor Grou Inrichting kantoor Grou Totaal Wagenpark Huisvestingslasten Huur Energie en servicekosten Schoonmaakkosten Overige huisvestingskosten Totaal Administratiekosten Accountantskosten Bureaukosten Totaal Onderhoudskosten ICT Genetics - licenties Overige licenties Totaal

194 Overige kosten Abonnementen Telefoonkosten Verzekeringen Drukwerk Representatiekosten Totaal Onvoorzien Implementatiekosten ICT Algemene implementatiekosten Totaal Totale lasten Baten Doorberekende kosten programma basistaken Doorberekende kosten programma aanvullende taken Opslag implementatiekosten: Gemeente Achtkarspelen Gemeente Ameland Gemeente Dantumadiel Gemeente Dongeradeel Gemeente Ferwerderadiel Gemeente Franekeradeel Gemeente De Fryske Marren Gemeente Harlingen Gemeente Heerenveen Gemeente Het Bildt Gemeente Kollumerland Gemeente Leeuwarden Gemeente Leeuwarderadeel Gemeente Littenseradiel Gemeente Menameradiel Gemeente Opsterland Gemeente Ooststellingwerf Gemeente Schiermonnikoog Gemeente Smallingerland Gemeente Súdwest-Fryslân Gemeente Terschelling Gemeente Tytsjerksteradiel Gemeente Vlieland Gemeente Weststellingwerf Provincie Fryslân Externe Veiligheid Brikstaken (onverdeeld) Totaal baten

195 Nadere toelichting kosten bedrijfsvoering Personeelskosten 2016 De personeelskosten zijn gebaseerd op de werkelijke loonkosten voor alle individuele medewerkers. Uiteraard is in de berekening van de loonkosten rekening gehouden met de effecten van de nieuwste CAO voor de sector gemeenten. De in de begroting 2015 opgenomen Stelpost effecten CAO ad komt hiermee te vervallen. Personeelskosten bedrijfsvoering, inclusief management In het bedrijfsplan van 2012 is het volgende bepaald ten aanzien van de omvang van de formatie voor de overhead: Voor de omvang van de overhead van de FUMO wordt uitgegaan van 24% van de totale omvang van de formatie van de FUMO. Deze omvang is kleiner dan wat gebruikelijk is binnen overheidsorganisaties, maar passend voor een uitvoeringsorganisatie als de FUMO. Op basis van de formatie in de begroting voor 2016 betekent dit een formatie voor de overhead van circa 29 fte. De FUMO heeft voor delen van de uitvoering van de bedrijfsvoeringstaken en overhead inbestedingscontracten gesloten met de provincie Fryslân en de gemeente Leeuwarden. Provincie Fryslân De FUMO heeft er voor gekozen een aanzienlijk deel van de ondersteunende werkzaamheden bij de provincie Fryslân onder te brengen. Voor een zeer beperkt aantal functies is besloten deze binnen de eigen organisatie te vervullen. Met de provincie is voor deze ondersteuning een dienstverleningsovereenkomst gesloten, met een bijbehorende producten- en dienstencatalogus. De overeenkomst is aangegaan voor een periode van 5 jaar, ingaande 2014, met de mogelijkheid tot verlenging. In deze catalogus wordt beschreven welke diensten op de terreinen Financiën, Informatisering en Automatisering (I&A), Documentatie en Informatiebeheer (DIM) en Personeel en Organisatie (P&O) door de provincie worden uitgevoerd voor de FUMO. Op grond van de met de provincie gesloten overeenkomst wordt het contractbedrag jaarlijks aangepast. De dienstverleningsovereenkomst is in het eerste kwartaal van 2015 geëvalueerd. De FUMO is bijzonder tevreden over de wijze van dienstverlening. Over enkele aandachtspunten, zoals de performance van de ICT-systemen, zijn afspraken gemaakt. De totale kosten voor de dienstverlening die de provincie voor de FUMO gaat uitvoeren bedragen in ; dat is hoger dan in de begroting De stijging is als volgt te verklaren. Op grond van de met de provincie gesloten overeenkomst wordt het contractbedrag jaarlijks aangepast. Het indexpercentage is thans nog niet bekend. Voor 2016 wordt voorlopig uitgegaan van een verhoging van 1%. Daarnaast wordt in het contractbedrag een verhoging van meegenomen, zijnde de lasten van de aanschaf van een aantal Ultrabooks/iPads, de aanschaf en onderhoudskosten van Blue Beam (een applicatie voor het maken, markeren en bewerken van Pdf-bestanden) en de aanschaf van een aantal extra computerschermen om het werken met dubbele schermen mogelijk te maken. Daarnaast is besloten een bedrag van als stelpost voor in het begrotingsjaar te verwachten extra kosten, met name van hardware, op te nemen. Hiermee kunnen de FUMO en de provincie sneller inspelen op noodzakelijke uitgaven. De post onvoorzien van de FUMO is met ditzelfde bedrag verlaagd, zodat deze aanpassing budgettair neutraal plaatsvindt. Gemeente Leeuwarden Het kantoor van de FUMO wordt gehuurd van de gemeente Leeuwarden. Het huurbedrag wordt jaarlijks geïndexeerd (CPI-index). De overeenkomst met de gemeente Leeuwarden omvat tevens de facilitaire dienstverlening (waaronder de functie van huismeester), schoonmaak, koffie- en

196 theevoorziening, beveiliging, kantoorartikelen en overige kosten. De kosten van energie- en waterverbruik, de servicekosten voor technische installaties en het onderhoud van meubilair vallen buiten dit contract. Recapitulatie De huidig formatieve bezetting voor de overhead was in 2015 als volgt: Intern FUMO: Directeur, drie afdelingshoofden, concerncontroller, bedrijfskundig adviseur, functioneel beheer ICT, communicatieadviseur, twee secretaresses, bestuursondersteuner (0,5 fte) en medewerker financiën/archief = 11,5 fte. Gemeente Leeuwarden: Huismeesterschap: 2 fte; Schoonmaak, koffie- en theeverstrekking beveiliging en managementkosten: 1 fte. Provincie Fryslân: Dienstverleningsovereenkomst voor financiën, (I&A), (DIM) en (P&O): 4,5 fte. In totaal bedroeg de formatie voor de overhead in 2015: 19 fte. Na ongeveer anderhalf jaar werken is vastgesteld dat in de formatie voor de overhead twee belangrijke hiaten voorkomen: De bezetting op het gebied van planning en control is onvoldoende. De werkzaamheden op het gebied van controlling zijn niet door één functionaris (concerncontroller) uit te voeren. Daarnaast wordt het als een groot gemis ervaren dat de FUMO niet beschikt over een allround beleidsmedewerker. Het gaat hierbij met name om het produceren van interne beleidsstukken. Hierbij moet gedacht worden aan het leveren van bijdragen voor de jaarlijkse actualisatie van het bedrijfsplan, de inhoudelijke onderdelen van de begroting en de jaarstukken, stukken met betrekking tot de verdere doorontwikkeling van de FUMO (risicobenadering, niet inrichting gebonden basistaken, betekenis van de veranderende wetgeving op het gebied van VTH voor de FUMO, ontwikkelen kwaliteitscriteria) etc. In de begroting 2016 zijn hiervoor twee functies opgenomen: de functie van financieel controller en de functie van allround beleidsmedewerker. Hiermee komt de formatieve bezetting voor overhead op 21 fte. Daarmee is de feitelijke bezetting 8,19 fte lager dan de norm in het bedrijfsplan. In percentage van de totale formatie uitgedrukt is de bezetting dan 18,5% in plaats 24%. De FUMO gaat uit van een noodzakelijke bezetting en niet van een rekenkundig bepaalde formatie. De totale kosten voor de 13,5 fte eigen formatie voor overhead is in de begroting 2016 geraamd op ; een stijging van ten opzichte van de begroting Overige Personeelskosten In de begroting 2015 zijn de volgende kostenposten, overeenkomstig de uitgangspunten van het bedrijfsplan, opgenomen: vorming en opleiding: 2% van de loonsom; secundaire arbeidsvoorwaarden: 1% van de loonsom; inhuur vervangend personeel (binnen formatie): 2% van de loonsom. Op basis van de uitgaven in 2014 moet worden geconcludeerd dat de post inhuur vervangend personeel met 2% van de loonsom onvoldoende is om vervangende inhuur bij bijvoorbeeld zwangerschap en (langdurige) ziekte te bekostigen. Tot nu toe is rekening gehouden met 5%

197 ziekteverzuim. Het ziekteverzuim bij de FUMO ligt thans ongeveer op deze gecalculeerde 5%. In deze 5% zijn ouderschapsverlof, studieverlof, zorgverlof en de gevolgen van de zogenaamde scheefheid niet meegenomen. Scheefheid houdt in dat de beschikbare formatie op de drie afdelingen van de FUMO niet geheel aansluit bij het werkaanbod. Soms is er teveel formatie; soms te weinig. Deze scheefheid moet gecompenseerd worden met externe inhuur om de uitvoering van de werkzaamheden goed te kunnen laten verlopen. Het verlies aan productieve uren kan alleen worden gecompenseerd door de post inhuur vervangend personeel te verhogen. In de begroting is hiervoor 1% van de loonsom extra opgenomen. Op basis van de nu begrote personeelskosten (primair proces, management, bedrijfsvoering) zijn hiervoor in de begroting thans de volgende bedragen opgenomen: vorming en opleiding secundaire arbeidsvoorwaarden inhuur vervangend personeel Deze posten gezamenlijk zijn hoger dan in de begroting reiskosten woon-werkverkeer: In het vastgestelde sociaal statuut voor de FUMO is in hoofdstuk VI onder E bepaald dat iedereen die in dienst treedt van de FUMO een reiskostenvergoeding woon-werkverkeer krijgt. Deze vergoeding bedraagt bij het gebruik van het openbaar vervoer 75% van de abonnementskosten. Bij ander vervoer bedraagt de vergoeding 0,12 per te reizen kilometer. De vergoedingen worden gegeven tot een maximale reisafstand van 60 kilometer enkele reis. Op basis van een exacte opgave van 35 toekomstige medewerkers (de voormalige medewerkers van de MAD) zijn de toe te kennen vergoedingen indertijd berekend en vervolgens geëxtrapoleerd naar de omvang van de FUMO. In de begroting 2015 is een bedrag opgenomen van Op basis van de uitgaven in 2014 wordt in de ontwerpbegroting 2016 thans een bedrag begroot van ; een verlaging van Bij de vaststelling van dat bedrag is er rekening mee gehouden dat de FUMO krachtens het door het college van GS vastgestelde Sociaal Plan voor medewerkers van de Provincie Fryslân die in dienst treden bij de FUMO, de extra reiskostenvergoeding van 0,16 per kilometer, die ex-provinciale medewerkers ontvangen, in rekening wordt gebracht bij de provincie. In de ontwerpbegroting 2016 wordt wel een nieuwe post reis- en verblijfskosten ad opgenomen. Hier worden de kosten van dienstreizen en verblijfskosten tijdens de dienst opgenomen. werkbudget ondernemingsraad Om de ondernemingsraad in staat te stellen haar taken goed uit te kunnen voeren, wordt een werkbudget begroot van Hiervan kunnen onder andere onderzoekskosten worden bestreden, alsmede reis- en verblijfskosten in verband met scholing e.d. Scholingskosten voor de leden van de ondernemingsraad worden ten laste gebracht van de post scholing en vorming. Het budget is ongewijzigd ten opzichte van de begroting productieverlies OR-leden De ondernemingsraad van de FUMO bestaat uit 7 leden. In artikel 18 van de Wet op de Ondernemingsraden zijn bepalingen opgenomen over vrijgestelde tijd en scholingsrechten. Voor de vrijgestelde tijd wordt uitgegaan van het in artikel 18 opgenomen (minimum) aantal uren van 60 per lid. In de WOR wordt ook het een en ander bepaald over de scholingsbehoefte. Op basis daarvan wordt uitgegaan van 5 scholingsdagen ad 8 uur = 40 uur x 7 = 280 uur.

198 In de loop van 2014 is een Faciliteitenregeling OR opgesteld. In deze regeling is het in artikel 18 van de WOR opgenomen minimumaantal uren voor de leden verhoogd van 420 naar 636. Hierdoor neemt het aantal improductieve uren met 236 uur toe. In totaal gaat het om 916 improductieve uren, die gecompenseerd moeten worden. Deze post productieverlies OR-leden is hoger dan in de begroting dienstkleding en persoonlijke beschermingsmiddelen In de begroting 2015 is rekening gehouden met een investeringsbedrag van aan dienstkleding. De kapitaallast was berekend op Persoonlijke beschermingsmiddelen, die in gebruik waren bij de latende organisaties en die nog voldoen aan de geldende regels, zijn nog in gebruik. In 2014 is plm uitgegeven aan dienstkleding en persoonlijke beschermingsmiddelen. Deze uitgaven zijn in 2014 niet geactiveerd maar volledig in de uitgaven over dat jaar meegenomen. Dit type uitgaven is ook niet opgenomen in de financiële verordening als te activeren. Nagegaan is welke uitgaven uit 2014 een regelmatig terugkerend karakter hebben. Op basis daarvan wordt een structurele post van opgenomen. De totale begrotingspost voor overige personeelskosten bedraagt Dat is hoger dan in de begroting Kapitaallasten Meetapparatuur: oorspronkelijke raming bedrijfsplan In de begroting van het bedrijfsplan van 12 juni 2012 is onder de post kapitaallasten voor meetapparatuur een kapitaallast van opgenomen. Deze last komt overeen met een investeringsbedrag van (afschrijving over 5 jaar tegen een rente van 4%). Inmiddels is een beter beeld ontstaan van de bij de FUMO aanwezige meetapparatuur, grotendeels overgenomen van de latende organisaties, het jaar van aanschaf en het vermoedelijke jaar van vervanging. Ook is in beeld gebracht welke apparatuur nog gemist wordt. Op basis hiervan wordt er vanuit gegaan dat gemiddeld jaarlijks een investeringsbedrag van noodzakelijk is. Rekening houdend met 2% rente en een afschrijvingstermijn van 10 jaar worden de lasten per jaar op geraamd. Ten opzichte van de begroting 2015 betekent dit een verlaging van Aanpassingen kantoor FUMO In de begroting 2015 zijn twee posten met kapitaallasten opgenomen die betrekking hebben tot aanpassingen in 2014 aan het kantoor van de FUMO. Het betrof: - Het realiseren van douches, wanden plaatsen/verplaatsen en aanpassingen aan de stalling/werkplaats aan de Oedsmawei. Investeringsbedrag: Afschrijvingsduur: 5 jaar; rente 2%. Kapitaallast in 2015: Het vervangen van vloerbedekking en schilderwerk. Investeringsbedrag: Afschrijvingsduur: 5 jaar; rente 2%. Kapitaallast in 2015: Rekening houdend met de voorschriften van het BBV en de Financiële Verordening FUMO is een deel van deze uitgaven niet geactiveerd, maar ineens ten laste van het jaar 2014 gebracht. In de begroting 2016 zijn de resterende investeringsbedragen samengevoegd onder de post Aanpassingen kantoor Grou. Het investeringsbedrag is Rekening houdend met een afschrijvingstermijn van 6 jaar (de termijn van het huurcontract bedraagt 5 jaar met de mogelijkheid van verlenging met telkens een jaar) en een rente van 2% bedraagt de kapitaallast in

199 Na ongeveer anderhalf jaar gebruik van het kantoorgebouw in Grou komen enkele knelpunten naar voren aangaande de huisvesting. Er wordt geïnventariseerd welke aanpassingen nog noodzakelijk zijn. Indien noodzakelijk, zullen de kapitaallasten van eventuele investeringen ten laste van de post onvoorzien worden gebracht. Wagenpark In het bedrijfsplan en in aansluiting daarop in de begrotingen 2014 en is voor de kosten van het wagenpark een post van opgenomen. Er waren geen ervaringscijfers beschikbaar om de post beter te ramen. Op basis van de uitgaven in 2014 en de eerste helft van 2015 kan thans een betere schatting gemaakt worden. Op basis hiervan wordt thans een bedrag begroot van Dit betekent een verlaging van ten opzichte van het geraamde bedrag in het bedrijfsplan en de latere begrotingen. Huisvestingskosten Huur Het kantoor van de FUMO wordt gehuurd van de gemeente Leeuwarden. Vooruitlopend op de vaststelling van de CPI-index voor 2015, waaraan het huurbedrag jaarlijks wordt aangepast, is voor 2015 uitgegaan van een stijging van 2% van de oorspronkelijk vastgestelde huursom. Voor 2015 is de CPI-index echter 0,9%. DE CPI-index voor 2016 is nog niet bekend. Voorlopig wordt aangenomen dat met het in 2015 begrote bedrag ad ook de huur voor 2016 gedekt is. Energie- en servicekosten Op basis van de uitgaven van 2014 en de eerste helft van 2015 wordt deze post voor 2016 geraamd op ; een stijging van ten opzichte van Schoonmaakkosten Op basis van de uitgaven van 2014 wordt deze post voor 2016 geraamd op ; een stijging van ten opzichte van Overige huisvestingskosten Op basis van de uitgaven van 2014 en de eerste helft van 2015 wordt deze post voor 2016 geraamd op ; een stijging van In de raming van 2015 was onvoldoende rekening gehouden met de kosten van het tuinonderhoud en de kosten van belastingen waren te laag geraamd ten opzichte van In deze post zijn onder andere de kosten van het contract met de gemeente Leeuwarden betreffende facilitaire dienstverlening opgenomen, zoals de kosten van 2 fte huismeesters, koffie- en theevoorziening, beveiliging en overige huisvestingkosten. Administratiekosten Accountantskosten Op basis van de met Deloitte gesloten overeenkomst wordt deze post geraamd op ; een verlaging van ten opzichte van de begroting Bureaukosten Op basis van de uitgaven van 2014 en de eerste helft van 2015 dient deze post ad ongewijzigd te worden gehandhaafd. Onderhoudskosten ICT

200 Licenties VTH-applicatie De huidige in gebruik zijnde applicatie voor vergunningverlening, toezicht en handhaving (de VTHapplicatie, gebaseerd op Powerforms van Genetics) is vóór de totstandkoming van de FUMO in 2013 als tijdelijke voorziening aangeschaft. Er heeft toen geen Europese aanbesteding plaatsgevonden. Daardoor dient deze verplichte Europese aanbesteding thans plaats te vinden. Het aanbestedingstraject is in 2015 gestart. De verwachting is dat de aanbesteding in januari 2016 afgerond wordt, waarna de implementatie plaats dient te vinden. De planning is er op gericht om het nieuwe systeem op 1 juli 2016 in gebruik te nemen. De kosten van de aanbestedingsprocedure zelf worden ten laste gebracht van het ICTimplementatiebudget. Dat geldt ook voor dubbele lasten in 2016 als gevolg van het nog in werking hebben van Powerforms als de nieuwe applicatie ook in werking moet zijn. De structurele kosten voor 2016 en volgende jaren zijn afhankelijk van de uitkomsten van de aanbesteding. In de begroting 2016 wordt daarom nog gerekend met de kosten van de huidige applicatie van Genetics. In 2015 zijn met Genetics nieuwe afspraken gemaakt over de kosten van de licenties. Deze bedragen thans Dit betekent een verlaging van de kosten met ten opzichte van de begroting Op basis van de Archiefwet dient de opdrachtgever een archief bij te houden van vergunningen, zoals vergunningaanvragen en beschikkingen. Dit kunnen of alleen digitale of papieren en digitale dossiers zijn. Met de nieuwe VTH-applicatie zet FUMO in op een digitale archivering van stukken in haar zaaksysteem, waarbij een goede informatie-uitwisseling op zaak(dossier)niveau is geborgd met de deelnemers en partners op het gebied van VTH. In het kader van het digitaal werken is een besluit tot vervanging (substitutie) in voorbereiding. Dit geldt voor zowel te bewaren als te vernietigen archiefbescheiden. Overige licenties In de begroting 2015 is een bedrag ad opgenomen voor overige licenties. In de afgelopen periode is een completer beeld ontstaan over de noodzakelijke licenties. Zo zijn de posten voor mobiel handhaven en aangetekend mailen niet noodzakelijk bevonden en vervallen. Datzelfde geldt voor Pluim+, Progecad en Windpro. De kosten van dataopslag zijn, mede als gevolg van een grotere capaciteitsbehoefte, gestegen. Deze mutaties leiden tot de volgende kosten voor 2016: Licentiekosten Geomilieu (DGMR) Licentiekosten dstyle (documentcreatie en huisstijl) Sesomonline Dataopslag van digitale dossiers Carola 500 Safeti Inspectieview Webportal Totaal Ten opzichte van de begroting 2015 een verlaging van 405. Overige kosten Abonnementen Op basis van de uitgaven van 2014 en de eerste helft van 2015 wordt deze post voor 2016 geraamd

201 op ; een verlaging van ten opzichte van Telefoonkosten Op basis van de uitgaven van 2014 en de eerste helft van 2015 wordt deze post voor 2016 geraamd op 5.000; een verlaging van ten opzichte van Verzekeringen De kosten van (aansprakelijkheids)verzekeringen zijn in de begrotingen 2014 en 2015 niet apart geraamd. Hiervoor wordt thans geraamd. Drukwerk Op basis van de uitgaven van 2014 en de eerste helft van 2015 wordt deze post voor 2016 geraamd op en is daarmee gelijk aan Representatie Op basis van de uitgaven van 2014 en de eerste helft van 2015 wordt deze post voor 2016 met verhoogd ten opzichte van 2015 omdat werklunches etc. ook ten laste van deze post worden gebracht. Onvoorzien Het budget voor onvoorzien wordt geraamd op ; een verlaging van ten opzichte van de begroting Tegenover deze verlaging van staat een verhoging van het budget voor de dienstverlening van de provincie met Per saldo derhalve een verlaging van Implementatiekosten De implementatiekosten van de FUMO zijn eenmalige kosten die aan de implementatie van de FUMO zijn gerelateerd. Deze kosten zijn in de voorbereidende fase voorgefinancierd door de provincie. Inmiddels heeft terugbetaling plaatsgevonden. De begrote uitgaven voor de algemene implementatiekosten bedragen De begrote uitgaven voor de ICT-implementatie bedragen De totale implementatiekosten zijn als een langlopende vordering van FUMO op de deelnemers op de balans van de FUMO opgenomen. Terugbetaling door de deelnemers vindt plaats via een opslag op het tarief gedurende de eerste vijf jaren (voor de ICT-kosten) en gedurende de eerste zes jaren (voor de implementatiekosten). Het algemeen bestuur heeft in haar vergadering van 29 juni 2015 besloten het batig saldo over 2014 ad niet als weerstandsvermogen bij de FUMO beschikbaar te houden, maar aan te wenden voor de verlaging van deze langlopende vordering. Dit besluit heeft een aanzienlijk verlagend effect op de bijdrage voor 2016 en de jaren daarna tot gevolg. Het hierna volgende overzicht laat dit effect zien.

202 Algemeen Rente 2% Jaarlast ICT Rente 2% Totaal Aflossing Rente Was Verschil In het bedrijfsplan van 2012 is vastgelegd dat t.b.v. terugbetaling van de voorgefinancierde bedragen de FUMO een lening zou aantrekken vanwege het ontbreken van eigen vermogen om deze kosten op te vangen. Tot nu toe is het niet noodzakelijk gebleken een lening aan te trekken. Hieraan liggen twee oorzaken ten grondslag: de uitgaven die tot nu toe zijn gedaan liggen beneden het begrote bedrag en de eerdergenoemde aanwending van het batig rekeningsaldo over Rekening houdend met een rente van 2% bedragen de implementatiekosten in voor ICT en voor de algemene implementatiekosten. Gezamenlijk is het bedrag lager dan in de begroting Specifieke activiteiten in 2016 binnen het programma Bedrijfsvoering: Afronden wijziging gemeenschappelijke regeling FUMO. Jaarlijkse actualisatie bedrijfsplan. Opstellen programmabegroting 2017 en de meerjarenraming Opstellen jaarstukken Opstellen drie voortgangsrapportages over de uitvoering van de begroting. Vier kwartaalvoortgangsrapportages per deelnemer over de voortgang van de uitvoering van de werkzaamheden. Maandelijkse interne rapportages (tijdschrijfgegevens en interne controle). Functiewaardering volgens HR21 uitvoeren. Nieuw sociaal statuut. Opleidingsprogramma uitvoeren. Uitvoeren plan van aanpak Risico-inventarisatie & -evaluatie. Evaluatie (jaarlijks) van de dienstverleningsovereenkomsten met de provincie Fryslân en de gemeente Leeuwarden. Afspraken maken met provincie over het verkrijgen van zekerheid over de werking van de ITsystemen. Verder ontwikkelen interne controle op de urenregistratie. Europese aanbesteding en implementatie nieuw VTH-systeem. Programma interne audits 2016 vaststellen en uitvoeren. Frauderisicoanalyse opstellen. Op basis van de Archiefwet een besluit tot vervanging (substitutie) nemen. Vaststellen normenkader.

203 Inleiding op de programma s Basistaken en Aanvullende taken Het takenpakket van de FUMO voor VTH bestaat uit de volgende onderdelen: Basistaken; Aanvullende taken (inclusief incidentele taken). Doelen Uitvoering geven aan wettelijke taken, waarbij rekening gehouden wordt met geldende regelgeving en beleidskaders. Per deelnemer kan het beleid verschillen. Het op professionele wijze leveren van hoogwaardige diensten en producten aan onze deelnemers tegen een goede prijs-kwaliteitverhouding, waarbij er sprake is van verder toenemende productie. Het actief volgen van ontwikkelingen binnen de verschillende taakonderdelen en deze vertalen naar producten en diensten voor de deelnemers. Dit omvat de ontwikkeling op gebied van beleid- en regelgeving, inhoud, technieken en methoden. Met inbreng van de Friese kennis en ervaring een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van beleid en regelgeving op lokaal, regionaal en landelijk niveau. Ontwikkelingen Verandering in regelgeving Het wetsvoorstel Omgevingswet zal naar verwachting in 2018 in werking treden. Het wetsvoorstel en bijbehorende uitvoeringsregelgeving is in ontwikkeling. De FUMO volgt deze ontwikkelingen en draagt daar op onderdelen aan bij. In 2016 zal een implementatietraject starten om de organisatie tijdig gereed te maken voor de uitvoering van taken onder de Omgevingswet. Beleidskaders Producten en diensten worden uitgevoerd met inachtneming van provinciale en gemeentelijke beleidskaders. De FUMO zal als uitvoeringsorganisatie daar rekening mee houden. Daarvoor is het noodzakelijk dat de FUMO over actuele beleidsdocumenten beschikt. Het draagt bij aan een efficiënte taakuitvoering om de verschillen in beleid daar waar mogelijk te verkleinen. Dit vergt overleg en afstemming tussen de deelnemers in gremia als het (ambtelijke en bestuurlijk) VTH-overleg en het Opdrachtgeversoverleg. Meer uniformiteit in beleid bevordert een gelijk speelveld voor het Fries bedrijfsleven. BRIKS-taken BRIKS staat voor bouwen, ruimtelijke ordening, inritvergunning, kappen en slopen. De Brikstaken ten aanzien van de provinciale inrichtingen en ex-provinciale inrichtingen (vvgbinrichtingen; verklaring van geen bedenkingen) vallen onder het basistakenpakket, maar voor deze werkzaamheden is geen aparte norm vastgesteld. Deze werkzaamheden worden nu deels door de FUMO uitgevoerd en deels door de gemeenten die het bevoegd gezag hebben over de betreffende inrichting. Omdat het hier om basistaken gaat zal de FUMO in overleg treden met de gemeenten om deze taken onder te brengen bij de FUMO. In de begroting 2016 wordt rekening gehouden met 2 fte voor de Briks-taken. Op basis van de thans al aan de FUMO opgedragen Briks-taken voor provinciale inrichtingen en ex-provinciale inrichtingen is 2 fte in de begroting opgenomen. Het bedrag dat met deze formatie gemoeid is bedraagt Dit bedrag is onverdeeld in de begroting aan de batenzijde opgenomen. Dat wil zeggen dat deze kosten nog niet zijn verdisconteerd in de bijdragen van de deelnemers. Deze werkwijze wordt gevolgd omdat vooraf niet is vast te stellen voor welke deelnemer welke Briks-taken in enig jaar moeten worden uitgevoerd.

204 Voor een aantal gemeenten voert de FUMO daarnaast gemeentelijke Brikstaken uit als aanvullende taken. Een ontwikkeling die hierop van toepassing is, is de voorbereiding voor de invoering van een stelsel van private kwaliteitsborging. Een deel van de Brikstaken gaan dan mogelijk vanaf 2016/2017 over naar de private markt. Kwaliteitscriteria Conform landelijke afspraken worden de kwaliteitscriteria vastgelegd in gemeentelijke en provinciale verordeningen of beleid. Voor taken die bij de FUMO worden ondergebracht moet de inhoud van deze verordeningen tussen de deelnemers worden afgestemd. Hiertoe neemt de FUMO deel aan het project Samen zijn wij kwaliteit. Uitganspunt is dat de FUMO kan voldoen aan de kwaliteitscriteria 2.1 en dat, waar dat niet het geval, door middel van samenwerking met de deelnemers en omliggende omgevingsdiensten een alternatief voorhanden is. Versterken robuuste dienstverlening Op enkele deskundigheidsgebieden is binnen de FUMO sprake van eenmansposities. De FUMO investeert in opleiding van medewerkers om deze kwetsbaarheid te verminderen. Tevens wordt de samenwerking met omliggende omgevingsdiensten versterkt met het oog op kennisuitwisseling en onderlinge vervanging bij pieken in de werkvoorraad. Tevens participeert de FUMO in het landelijk kennisnetwerk. Specialistische taken bij RUD s Het Rijk, IPO en VNG hebben overleg gevoerd naar aanleiding van het rapport van de commissie Wolfsen. Het wetsvoorstel VTH is vervolgens in gewijzigde vorm bij de Tweede Kamer ingediend. Eén van de voorstellen betreft het bij AMvB vastleggen van specialistische taken die alleen door een RUD uitgevoerd mogen worden. Dit geldt al voor BRZO-taken en voor taken op het deskundigheidsgebied Externe Veiligheid. Zwemwater Het nieuwe Besluit hygiëne en veiligheid badinrichtingen en zwemgelegenheden (Bhvbz), dat per 1 januari 2016 in werking zal treden, vraagt om een nieuwe manier van toezicht bij badinrichtingen. De regels zullen betrekking hebben op meer basistypen (o.a. zwemvijvers en zwembaden bij vakantiehuizen). Dit laatste betekent extra toezicht van nieuwe inrichtingen. Personeelskosten primair proces In het definitieve Bedrijfsplan FUMO van 12 juni 2012 was de formatie, die nodig was om de basistaken en de geraamde plustaken uit te voeren, bepaald op 100,8 fte. In de begroting 2015 is deze formatie vastgesteld op 93,74 fte. In de ontwerpbegroting 2016 is deze formatie bepaald op 92,37 fte. Het verschil tussen de vastgestelde formatie voor 2015 (93,74 fte) en de voor 2016 berekende formatie ad 92,37 fte, in casu 1,37 fte lager, wordt in onderstaande tabel, waarin de totale opbouw van de formatie per taakonderdeel is weergegeven, zichtbaar gemaakt. Taak 2015 formatie 2016 formatie Verschil in fte in fte Basistaken gemeenten 29,73 28,72-1,01 Basistaken provincie (inclusief top bedrijven) 20,04 20,21 + 0,17 Basistaken provincie Toezicht Bodem + 5,30 5,30 - Vuurwerkbesluit Plustaken gemeenten 10,78 10,85 +0,07 Plustaken Provincie 22,72 22,72 - Plustaken: Extra capaciteit i.v.m. Externe 2,57 2,57 -

205 Veiligheid Restformatie MAD 2,60 0-2,60 Structureel uitvoering BRIKS-taken (basistaken) 2,00 +2,0 Totaal 93,74 92,37-1,37 Flexibele schil Ten tijde van het opstellen van de ontwerpbegroting (medio juli 2015) is de verwachting dat 87,61 fte wordt bezet door medewerkers in vaste dienst. Dit betekent dat ten opzichte van de berekende formatie er een flexibele schil is van 4,76 fte. Dit is ongeveer 5% van de berekende formatie. Dit is een goede verhouding ten opzichte van het vaste personeel. De flexibele schil van 4,76 fte dient wel te worden ingevuld omdat er uit te voeren taken tegenover staan. Het wordt echter verstandig geacht om deze formatie niet met vast personeel in te vullen, maar de werkzaamheden uit te laten voeren met krachten die op tijdelijke basis worden ingehuurd. Hierdoor kan beter worden ingespeeld op aanpassingen in de aard van de gevraagde werkzaamheden. De consequentie hiervan is dat met hogere kosten per fte gerekend moet worden. De gemiddelde loonkosten per fte in het primaire proces bedragen Op dit gemiddelde bedrag wordt een opslag van 40% berekend. Verwacht word dat hiermee de externe inhuur kan worden bekostigd. De lasten voor de 4,76 fte flexibele schil zijn hiermee (4,76 x x 1,40). De totale personeelskosten voor het primaire proces zijn geraamd op dat is lager geraamd dan in de vastgestelde begroting Een dergelijke verlaging van de kosten is, rekening houdend met gestegen loonkosten als gevolg van periodieke verhogingen, gestegen caolonen en een 40%-opslag op de fte s in de flexibele schil, niet goed te verklaren. Er heeft daarom een heronderzoek plaatsgevonden naar de berekende loonkosten voor de begroting Hieruit is naar voren gekomen dat de loonkosten voor 2015 op een enkel onderdeel te hoog zijn geraamd. De belangrijkste verklaring voor het niet stijgen van de loonkosten is het feit dat de uitbetaalde reiskosten woon-werk in de berekeningen zijn meegenomen, terwijl hiervoor een aparte post in de begroting is opgenomen. De totale loonkosten voor het primaire proces ( ) worden verdeeld over de programma s basistaken en plustaken op basis van de voor de taken benodigde formatie. Deze verdeling is als volgt: Formatie Aandeel loonkosten primaire formatie Basistaken 56, Plustaken 36, Totaal 92,

206 Programma Basistaken De inrichtinggebonden basistaken zijn gebaseerd op de aantallen inrichtingen per categorie op de peildatum 1 januari De specificatie per deelnemer is als volgt: Deelnemer Aantal inrichtingen basispakket Specificatie Categorie B Categorie C Categorie BRZO/IPPC Aantal Provinciale B Provinciale C Uren Achtkarspelen Ameland Dantumadiel Dongeradeel Ferwerderadiel Franekeradeel De Friese Meren Harlingen Heerenveen Het Bildt Kollumerland Leeuwarden Leeuwarderadeel Littenseradiel Menameradiel Ooststellingwerf Opsterland Schiermonnikoog Smallingerland Sudwest Fryslân Terschelling Tytsjerksteradiel Vlieland Weststellingwerf Provincie Fryslân Totaal

207 Op basis van de Fryske norm is vervolgens voor de verschillende werkterreinen: vergunningverlening, toezicht en handhaving, de omvang van het takenpakket berekend. De Fryske normen zijn in het bedrijfsplan 2012 als volgt vastgesteld: Gemeentelijke kengetallen milieu-inrichtingen Omschrijving Formule Vergunningverlening Type B 0,1 mutaties per jaar * aantal inrichtingen * 6 uur Type C 0,2 mutaties per jaar * aantal inrichtingen * 38 uur Type BRZO/IPPC 0,2 mutaties per jaar * aantal inrichtingen * 62 uur Toeslag ruimtelijke complexiteit Type B 0,1 * aantal complexe inrichtingen (10%)* 6 uur * 0,5 Type C 0,2 * aantal complexe inrichtingen (10%) * 38 uur * 0,5 Type BRZO/IPPC 0,2 * aantal complexe inrichtingen (15%) * 62 uur * 0,5 Toezicht en handhaving Type B 0,2 controles per jaar * aantal inrichtingen * 10 uur Type C 0,5 controles per jaar * aantal inrichtingen * 14 uur Type BRZO/IPPC 1 controle per jaar * aantal inrichtingen * 24 uur Hercontrole Type B 0,4 * aantal controles * 4 uur Type C 0,4 * aantal controles * 4 uur Type BRZO/IPPC 0,4 * aantal controles * 4 uur Toeslag bezwaar en beroep Totaal uren hercontrole * 0,1 uur Voorlichting, programmering, etc. Totaal aantal inrichtingen * 3 uur (max. 2 FTE voor de FUMO) Klachtenafhandeling Aantal klachten/meldingen (2,5% vd inrichtingen) * 8 uur Toeslag Ketenproblematiek Totaal uren T&H * 30% (max. 4 FTE voor de FUMO) Provinciale kengetallen milieu-inrichtingen Omschrijving Formule Vergunningverlening Type B 0,2 mutaties per jaar * aantal inrichtingen * 40 uur Type C 0,4 mutaties per jaar * aantal inrichtingen * 105 uur Type BRZO/IPPC 0,67 mutaties per jaar * aantal inrichtingen * 180 uur Toeslag ruimtelijke complexiteit Type B 0,2 * aantal complexe inrichtingen (50%) * 40 uur * 0,5 Type C 0,4 * aantal complexe inrichtingen (50%) * 105 uur * 0,5 Type BRZO/IPPC 0,67 * aantal complexe inrichtingen (50%) * 180 uur * 0,5 Toeslag TOP-bedrijven Aantal TOP-bedrijven * 1 FTE Toezicht en handhaving Type B 2 controles per jaar * aantal inrichtingen * 16 uur Type C 2 controles per jaar * aantal inrichtingen * 16 uur Type BRZO/IPPC 3 controles per jaar * aantal inrichtingen * 15 uur Hercontrole Type B 0,3 * aantal controles * 4 uur Type C 0,3 * aantal controles * 4 uur Type BRZO/IPPC 0,3 * aantal controles * 4 uur Toeslag bezwaar en beroep Totaal uren hercontrole * 0,2 uur Voorlichting, programmering, etc. Totaal aantal inrichtingen * 3 uur (max. 2 FTE voor de FUMO) Klachtenafhandeling Aantal klachten/meldingen (60%) * 5 uur Toeslag Ketenproblematiek Totaal uren T&H * 30% (max. 4 FTE voor de FUMO) Toeslag TOP-bedrijven Aantal TOP-bedrijven * 1 FTE

208 Vergunningverlening Vergunningen worden verleend aan inrichtingen; er vindt tevens toetsing plaats aan het Activiteitenbesluit. Bij het verlenen van vergunningen gaat het om oprichtings-, (bij nieuwvestiging), veranderings-, (bij partiële aanpassingen) en revisievergunningen (bij een nieuwe vergunning, ter vervanging van eerdere vergunningen). Vergunningverlening vindt plaats op basis van actuele wet- en regelgeving en WABO-breed. De vergunningen worden, waar nodig, afgestemd met andere overheden, zoals het Wetterskip. De vergunningen worden periodiek doorgelicht op actualiteit en zo nodig aangepast. Wanneer veranderingen in wet- en regelgeving daartoe aanleiding geven, vindt aanpassing los van de periodieke doorlichting plaats. Bij inrichtingen waarop het Activiteitenbesluit op activiteiten van toepassing is, wordt de melding beoordeeld. Op basis van de beoordeling kan een aanvullende procedure worden gevolgd, bijvoorbeeld het opleggen van maatwerkvoorschriften. De FUMO stelt zich tot doel dat de vergunningaanvragen binnen de wettelijke dan wel servicetermijnen worden afgehandeld en dat meldingen beoordeeld worden op juistheid en volledigheid. Voor 2016 worden op basis van de kengetallen de volgende aantallen mutaties vergunningen en meldingen verwacht: Inrichtingen Mutaties op jaarbasis B inrichtingen 142 C inrichtingen 183 IPPC BRZO inrichtingen 57 Totaal 382 Toezicht en Handhaving Toezicht en handhaving zijn belangrijke instrumenten om ervoor te zorgen dat burgers en bedrijven de regels naleven die zijn gesteld. Onder toezicht wordt verstaan het verzamelen van informatie over het feit of een activiteit is toegestaan en/of wordt voldaan aan de van toepassing zijnde wet- en regelgeving (inclusief voorschriften in vergunningen e.d.). Bij handhaving wordt de handhavingsstrategie gevolgd en waar nodig wordt een sanctiemiddel (last onder dwangsom of bestuursdwang) toegepast om naleving te bewerkstelligen. De FUMO zet zich ervoor in om te komen tot een zodanige naleving van de wettelijke voorschriften dat gezondheid, veiligheid, leefbaarheid en duurzaamheid optimaal worden bevorderd. Op basis van de kengetallen en de aantallen inrichtingen per categorie worden de volgende aantallen controles gepland: Uit te voeren controles Uit te voeren hercontroles B inrichtingen C inrichtingen IPPC BRZO inrichtingen Totaal

209 BRZO inspecties Voor het Besluit risico s zware ongevallen (Brzo) voert de FUMO in noordelijk verband, in samenwerking met de Omgevingsdienst Groningen, wettelijke taken rond Brzo-bedrijven uit. De werkzaamheden omvatten het uitvoeren van inspecties en herinspecties, rapportage over inspecties, advisering over maatregelen, ondersteuning van de bevoegde gezagen, uitvoeren bevoegdheden bij geconstateerde overtredingen, incident- en ongevalsonderzoek en beoordeling van veiligheidsrapportages. Het Brzo bepaalt dat het bevoegde gezag inzake de Wabo, in overeenstemming met de betrokken arbeidsinspectie, de regionale brandweer en burgemeester en wethouders van de betrokken gemeenten, een inspectieprogramma vaststelt. In noordelijk verband (Groningen, Fryslân en Drenthe) is met het Bestuurlijk toezichtprogramma voor de periode aan deze Brzo-verplichting voldaan. Juridische ondersteuning Tot de juridische werkzaamheden genoemd onder de WABO behoren: het opstellen van beschikkingen, verweerschriften, pleitnota s, vertegenwoordiging in rechte in voorlopige voorziening, bezwaar- en beroepsprocedures. BRIKS-taken Waar de provincie op 30 oktober 2009 bevoegd gezag was of zou zijn geweest, moet deze taak Wabo-breed, dus inclusief BRIKS, bij de FUMO worden neergelegd. In 2016 voert de FUMO de BRIKS-taken uit voor zowel provinciale als ex-provinciale inrichtingen. Niet inrichtinggebonden basistaken De niet-inrichtinggebonden basistaken betreffen ketentoezicht, vuurwerk, toezicht wet bodembescherming en toezicht op sloop/asbest, mobiele puinbrekers en besluit bodemkwaliteit. Ketentoezicht De FUMO verzorgt het milieutoezicht bij bedrijfsmatige activiteiten (waaronder afvalmakelaardij) met betrekking tot gevaarlijke afvalstoffen, bedrijfsafvalstoffen en ingezamelde huishoudelijke afvalstoffen, asbest, vuurwerk, bouwstoffen, grond, baggerspecie, meststoffen, dierlijke vetten, radioactief schroot, destructiemateriaal, explosieven voor civiel gebruik of andere gevaarlijk stoffen, voor zover het die activiteiten betreft. Het gaat hierbij om het ketengerichte milieutoezicht. Toezicht wet bodembescherming Met betrekking tot de controle op de naleving van de Wet bodembescherming (Wbb) worden de volgende activiteiten uitgevoerd: afhandelen van illegale saneringen, afhandelen van calamiteiten, afhandelen van nieuwe gevallen van bodemverontreiniging (niet zijnde calamiteit), uitvoeren van inspecties bij reguliere bodemsaneringen, beschikken op evaluatieverslagen en nazorgplannen, beoordelen van monitoringsrapportages, termijnbewaking van het indienen van evaluatieverslagen en monitoringsrapportages en het adviseren van interne en externe partijen en nazorgtoezicht stortplaatsen. Vergunningverlening en toezicht vuurwerk Op grond van het Vuurwerkbesluit dient een vuurwerkbeziger, naast een landelijk geldende bezigersvergunning, voor elk evenement apart een toestemming te hebben. Afhankelijk van de hoeveelheid vuurwerk die wordt afgeschoten en de gevaarklasse van het vuurwerk (kaliber), kan worden volstaan met een melding of is een ontbrandingstoestemming noodzakelijk. De vuurwerkevenementen worden ingevoerd in het vuurwerkregistratiesysteem van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu. Daarnaast verstuurd de FUMO digitale afschriften van de verleende

210 ontbrandingstoestemmingen en afgehandelde meldingen via het meldsysteem naar de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT). Tevens worden in het kader van de controle op naleving van het Vuurwerkbesluit controles uitgevoerd, met name gericht op het afsteken van (professioneel) vuurwerk tijdens evenementen. Tot slot wordt jaarlijks een Rapport Vuurwerk opgesteld. Toezicht sloop/asbest en mobiele puinbrekers Het toezicht op sloop/asbest en mobiele puinbrekers vindt plaats aan de hand van de actuele sloopvergunning, dan wel een melding. Bij de sloop wordt gekeken of het vrijkomende puin mobiel zal worden gebroken en zo ja, hoeveel naar verwachting ter plaatse zal worden toegepast en binnen welk tijdsbestek. Toezicht besluit bodemkwaliteit Het doel van het besluit bodemkwaliteit is dat wordt voorkomen dat de bodem (grond en grondwater) en het oppervlaktewater verontreinigd worden door het gebruik van bouwstoffen, grond of baggerspecie. Het toezicht voorziet erin dat het toepassen van grond op een juiste wijze plaatsvindt. Omvang takenpakket In onderstaande tabel is opgenomen welke ureninzet nodig is op basis van de bedrijven die zijn ondergebracht bij de FUMO, de afgesproken kengetallen en separate afspraken over de niet inrichtinggebonden basistaken in de DVO s. De provincie heeft in 2016 de niet-inrichtingsgeboden basistaken volledig ingebracht. De gemeenten hebben als basistaak het ketentoezicht ondergebracht bij de FUMO. Een aantal gemeenten heeft niet-inrichtinggebonden basistaken als plustaak ingebracht. De vertaling van bovenstaande is weergegeven in de tabel. Basistaken Ureninzet Inrichtinggebonden Inrichtinggebonden BRIKS-taken Niet inrichtinggebonden Totaal

211 Baten en lasten basistaken De uitgaven van de basistaken bestaat uit rechtstreeks toegerekende formatie en een deel dat vanuit het programma bedrijfsvoering is toegerekend. Deze toerekening vindt plaats op basis van de verhouding van de formatie tussen basis- en plustaken. Lasten Begroting 2016 Begroting 2015 Loonkosten primaire formatie Toegerekende kosten bedrijfsvoering Totale lasten Baten Gemeente Achtkarspelen Gemeente Ameland Gemeente Dantumadiel Gemeente Dongeradeel Gemeente Ferwerderadiel Gemeente Franekeradeel Gemeente de Fryske Marren Gemeente Harlingen Gemeente Heerenveen Gemeente Het Bildt Gemeente Kollumerland Gemeente Leeuwarden Gemeente Leeuwarderadeel Gemeente Littenseradiel Gemeente Menameradiel Gemeente Opsterland Gemeente Ooststellingwerf Gemeente Schiermonnikoog Gemeente Smallingerland Gemeente Súdwest-Fryslân Gemeente Terschelling Gemeente Tytsjerksteradiel Gemeente Vlieland Gemeente Weststellingwerf Provincie Fryslân Wetterskip Fryslân Briks-taken (onverdeeld) Totaal baten Specifieke activiteiten in 2016 binnen het programma Basistaken: Opstellen uitvoeringsprogramma s (jaaroverzichten uit te voeren werkzaamheden). Implementatieplan vaststellen en uitvoeren om de organisatie tijdig gereed te maken voor de uitvoering van taken onder de Omgevingswet. Overleg voeren met gemeenten over de uitvoeren van de BRIKS-taken die behoren tot het basistakenpakket.

212 Deelname aan overleg over vast te stellen gemeentelijke en provinciale verordeningen inzake kwaliteitscriteria. Uitwerking monitoring Fryske normen. Uitwerken en invoeren besluiten inzake niet-inrichtinggebonden basistaken. Uitwerken risicobenadering uit bedrijfsplan, inclusief bepaling risicoprofiel in samenwerking met de deelnemers. Actualisering van de producten- en dienstencatalogus.

213 Programma Aanvullende taken Aanvullende taken zijn alle taken die niet onder het basistakenpakket vallen en die door de deelnemers structureel bij de FUMO zijn ingebracht. De omvang van deze taken wordt tot nu toe uitgedrukt in inputtermen (uren, fte). Veelal ontbreekt een vertaling daarvan in termen van output (bijvoorbeeld het aantal adviezen, metingen en gevoerde procedures) omdat duidelijke kengetallen en normen hiervoor nog niet zijn ontwikkeld. De FUMO zal, in samenspraak met de deelnemers, de inputtermen omzetten naar concrete producten en diensten zoals beschreven in de producten- en dienstencatalogus van de FUMO. Dat proces heeft tijd nodig. In afwachting daarvan wordt thans volstaan met het volgende overzicht: Overige WABO taken Voor een aantal deelnemers voert de FUMO de VTH-milieutaken van het gehele inrichtingenbestand uit. Voor enkele gemeenten verzorgt de FUMO de uitvoering van Wabo Briks-taken. De Briks-taken die vallen onder de basistaken zijn opgenomen in het onderdeel Basistaken. Andere regelgeving De FUMO geeft uitvoering aan provinciale taken die voortvloeien uit de volgende wetten: Luchtvaartwet Provinciale Staten zijn bevoegd om Luchthavenregelingen en Luchthavenbesluiten bij verordening vast te stellen voor locaties die structureel voor burgerluchtvaart worden gebruikt. In deze verordeningen wordt de gebruiksruimte van en ruimtelijke beperkingen rond de luchthavens vastgesteld. Gedeputeerde Staten zijn bevoegd om ontheffingen Tijdelijk en Uitzonderlijk gebruik (TUG) af te geven en toezicht te houden op de verleende ontheffingen en verordeningen. Ontgrondingenwet Voor de Ontgrondingenwet (Ow) worden taken uitgevoerd ten behoeve van het winnen van oppervlaktedelfstoffen ( zandwinputten ) en overige ontgrondingsactiviteiten waarbij het maaiveld wordt verlaagd. Er wordt een bijdrage geleverd aan het ontgrondingenbeleid. Waterwet/KWO Toezicht en handhaving op grootschalige grondwateronttrekkingen (> m³/jaar) ten behoeve van industrie en drinkwaterproductie. Toezicht en handhaving bij open bodemenergiesystemen (koude-warmteopslag). Wet bodembescherming (vergunningverlening) De FUMO verleent namens GS beschikkingen ernst en spoedeisendheid, saneringsplan of een combinatie hiervan, inclusief eventuele beheers- en/of tijdelijke beveiligingsmaatregelen. Er worden diverse soorten meldingen behandeld. Daarnaast voert de FUMO taken uit voor de aanpak van spoedlocaties conform het convenant c.q. Plan de Campagne van de provincie Fryslân in samenwerking met Programma Bebouwde Ruimte en Landelijk Gebied van de Provincie. Wet hygiëne badinrichtingen en zwemwater Met betrekking tot de controle op de naleving van de WHVBZ voert de FUMO preventieve controles uit. Dit vindt steekproefsgewijs plaats voor de zwembaden en sauna s die een goed naleefgedrag hebben. Sauna s en zwembaden met een slecht naleefgedrag worden periodiek bezocht. Bij open zwemwater wordt jaarlijks een veiligheidsonderzoek uitgevoerd en wordt meerdere keren bemonsterd. De FUMO zorgt voor de onderlinge afstemming en coördinatie en van 1 mei tot en met 30 september de zwemwatertelefoon en de piketdienst ten aanzien van zwemwater.

214 Groene wetgeving Toezicht en handhaving op de Boswet, Flora en Faunawet, de Natuurbeschermingswet en verschillende provinciale verordeningen. Dit omvat uiteenlopende werkzaamheden, zoals: Beoordelen van meldingen Verlenen van vergunningen/ontheffingen Zorgdragen voor integrale behandeling en advisering Houden van toezicht en waar nodig handhavend optreden Adviseren en ondersteunen van de gedeputeerde, GS en PS Vertegenwoordigen van de provincie in diverse overleggen Specialistische taken Het betreft hier afzonderlijk specialistisch advies en diensten aan op de volgende kennisgebieden: Geluid, licht, trillingen; Juridisch advies; Energie; Bodem; Lucht, geur; Afval; Water; MER; Mijnbouw. De FUMO maakt gebruik van (geijkte) meetapparatuur en rekenmodellen. De juristen beschikken over een juridisch expertsysteem. De advisering wordt zo goed mogelijk afgestemd op de behoefte van de klant. Waar nodig worden verschillende deskundigen ingezet om tot een integraal advies te komen. Externe Veiligheid Voor Externe Veiligheid (EV) wordt in de jaren 2015 tot en met 2018, in samenwerking tussen de bevoegde gezagen, de Veiligheidsregio Fryslân en de FUMO, het Fries Uitvoeringsprogramma Omgevingsveiligheid (FUOV) uitgevoerd. De FUMO verzorgt een deel van de uitvoerende taken van dit programma. De werkzaamheden omvatten onder andere de volgende taken: - het verzorgen van de EV-voorschriften in Wabo-vergunningen en het opstellen van conceptteksten voor de verantwoording van het groepsrisico ten behoeve van de considerans; - het verzorgen van de inbouw van de EV-paragraaf in ruimtelijke plannen voor de Friese gemeenten; - het actueel houden van het overzicht van Bevi-bedrijven en hun vergunningen; - het bijdragen aan projecten gericht op verbetering van de borging van EV in gemeentelijke ruimtelijke plannen; - het actueel houden van de basisbestanden voor de provinciale risicokaart en het bijhouden van het overzicht van de actualiteit per gemeente; - de coördinatie van de provinciale risicokaart en het vertegenwoordigen van de provincie in landelijke overleggen. In de begroting 2016 wordt voor EV uitgegaan van dezelfde gegevens als voor In de formatie is rekening gehouden met in totaal uur. Op basis van het integrale tarief in de ontwerpbegroting 2016 ad 86,55 betekent dit een bedrag van ruim Aan rijksbijdrage kan worden verwacht. Er is dus nog aanvullende dekking nodig voor een bedrag van ruim ( minus ).

215 Hoewel de DVO met de provincie nog niet definitief is vastgesteld, verwacht de FUMO voor het uitvoeren van het coördinatorschap van de Risicokaart en voor het verzorgen van de EVvoorschriften te ontvangen. Daarmee wordt het nog te dekken verschil tussen de feitelijke bezetting en de te verwachten bijdrage Het resterende bedrag kan mogelijk worden gedekt door het uitvoeren van extra opdrachten voor de gemeenten, de provincie en RUD s. Voorts zal worden deelgenomen aan landelijke EV-projecten, waarvan de werkzaamheden gefinancierd worden door het Rijk. Samenvattend moet worden vastgesteld dat de dekking voor de EV-activiteiten nog niet exact in beeld te brengen is. Verwacht wordt dat met de geschetste aanvullende opdrachten baten en lasten in evenwicht gebracht zullen worden. Beleidsondersteuning en uitvoering Het betreft hier werkzaamheden die zowel continu of als afzonderlijke opdracht worden uitgevoerd. Administratieve ondersteuning BRZO-coördinatie Shared Service Bodem (deels via de DVO van de Provincie, deels via de DVO s van de gemeenten, deels als incidentele opdrachten) Deelname in landelijke/regionale gremia Beleidsondersteuning/beleidsadvisering Opstellen programma s/verslagen Faciliteren overlegvormen Omvang takenpakket programma Aanvullende taken In deze begroting is voor het eerst gewerkt met gedifferentieerde tarieven. Conform het besluit van het algemeen bestuur op 29 juni 2015 zijn deze tarieven op basis van de lasten in de begroting 2016 berekend. Deze tarieven zijn als volgt: Omschrijving Uitvoering Tarief Tariefgroep 1 Schaal ,60 Tariefgroep 2 Schaal ,00 Tariefgroep 3 Schaal 10 85,30 Tariefgroep 4 Schaal 11 99,50 De tariefgroepen zijn vervolgens gelabeld aan de producten in de producten en dienstencatalogus, voor zover het aanvullende taken betreft. Op basis van de opgave van de uren voor aanvullende taken door de deelnemers zijn deze uren gekoppeld aan de betreffende producten in de producten- en dienstencatalogus. De inbreng van aanvullende taken door gemeenten varieert sterk: van 20 tot uur per jaar. De inbreng van aanvullende uren van de provincie is met circa uur substantieel. Van de 26 deelnemers brengen vier gemeenten geen plustaken in. In totaal gaat het, inclusief de provincie, om circa uren voor aanvullende taken. Deze zijn als volgt verdeeld:

216 Deelnemer Plusuren Tariefgr 1 Tariefgr 2 Tariefgr 3 Tariefgr 4 57,60 72,00 85,30 99,50 Achtkarspelen Ameland Dantumadiel Dongeradeel Ferwerderadiel Franekeradeel De Fryske Marren Harlingen Heerenveen Het Bildt Kollumerland Leeuwarden Leeuwarderadeel Littenseradiel Menameradiel Ooststellingwerf 0 Opsterland 0 Schiermonnikoog Smallingerland Sudwest-Fryslân 0 Terschelling Tytsjerksteradiel Vlieland Weststellingwerf 0 Provincie Fryslan Externe veiligheid Incidentele taken Naast de plustaken, die in het DVO zijn vastgelegd, voert de FUMO ook taken uit met een incidenteel karakter. De praktijk leert dat deelnemers of andere overheden behoefte hebben aan kortdurende ondersteuning/advisering door de FUMO. De totstandkoming van deze opdrachten verloopt via een offertetraject. Op verzoek van deelnemers of vanuit de FUMO wordt een productaanbod gedaan aan één of meer deelnemers. Voorbeelden hiervan zijn SWUNG (Samen Werken aan de Uitvoering van Nieuw Geluidbeleid), Subsidie Geluidsanering Verkeerslawaai of Energiek toezicht. Daarbij kan gebruik gemaakt worden van (rijks)subsidiegelden. Uitvoering kan ook plaatsvinden voor externe partijen, zoals andere omgevingsdiensten, rijksoverheid, andere provincies en gemeenten buiten de provincie Friesland. Het kan daarbij gaan om taken met een sterk uiteenlopend karakter, die in principe aansluiten bij de werkzaamheden die regulier door de FUMO worden verricht. Voorbeelden, die daarbij genoemd kunnen worden zijn: Projectleiding; Projecten, bijv. energie, aanleg wegen; Inzet BOA s; BRZO-inspecties voor andere RUD s; Tijdelijke capaciteit voor bij de deelnemer achtergebleven (milieu)taken; Juridische ondersteuning (buiten het DVO).

217 Over de voor de uitvoering van de incidentele taken noodzakelijke uren en de daarbij behorende vergoeding worden vooraf afspraken gemaakt. Ook worden afspraken gemaakt over de wijze waarop over de voortgang (tussentijds) wordt gerapporteerd. Voor de uitvoering van incidentele taken wordt geen vaste formatie aangenomen. Deze taken zijn daarom ook niet meegenomen in de begroting. Baten en lasten aanvullende taken De uitgaven van de aanvullende taken bestaat uit rechtstreeks toegerekende formatie en een deel dat vanuit het programma bedrijfsvoering is toegerekend. Deze toerekening vindt plaats op basis van de verhouding van de formatie tussen basis- en plustaken. Lasten Begroting 2016 Begroting 2015 Loonkosten primaire formatie Toegerekende kosten bedrijfsvoering Totale lasten Baten Gemeente Achtkarspelen Gemeente Ameland Gemeente Dantumadiel Gemeente Dongeradeel Gemeente Ferwerderadiel Gemeente Franekeradeel Gemeente de Fryske Marren Gemeente Harlingen Gemeente Heerenveen Gemeente Het Bildt Gemeente Kollumerland Gemeente Leeuwarden Gemeente Leeuwarderadeel Gemeente Littenseradiel Gemeente Menameradiel Gemeente Opsterland 0 0 Gemeente Ooststellingwerf 0 0 Gemeente Schiermonnikoog Gemeente Smallingerland Gemeente Súdwest-Fryslân 0 0 Gemeente Terschelling Gemeente Tytsjerksteradiel Gemeente Vlieland Gemeente Weststellingwerf 0 0 Provincie Fryslân Wetterskip Fryslân Externe Veiligheid Totaal inkomsten

218 Specifieke activiteiten in 2016 binnen het programma Aanvullende taken: Opstellen uitvoeringsprogramma s (jaaroverzichten uit te voeren werkzaamheden). Implementatieplan vaststellen en uitvoeren om de organisatie tijdig gereed te maken voor de uitvoering van taken onder de Omgevingswet. Aanvullende dekking zoeken voor Externe Veiligheid. Actualisering van de producten- en dienstencatalogus.

219 Geconsolideerde begroting 2016 Hieronder worden de totale kosten van de drie programma s geconsolideerd in beeld gebracht. Begroting 2015 Ontwerpbegroting 2016 Verschil Personeelskosten primair proces Personeelskosten vast in dienst personeel: 87,61 fte Personeelskosten flexibele schil: 4,76 fte Personeelskosten primair proces totaal Bedrijfsvoering Salarissen en sociale lasten inclusief management Dienstverleningsovereenkomst provincie Detachering Wetterskip Stelpost effecten CAO Totaal Overige personeelslasten Vorming en opleiding Secundaire arbeidsvoorwaarden Inhuur vervangend personeel Reiskosten woon-werk Reis- en verblijfskosten Budget OR Productieverlies OR Dienstkleding/beschermingsmiddelen Consignatieregeling piket Totaal overige personeelslasten Kapitaallasten Meetapparatuur Aanpassingen kantoor Grou Inrichting kantoor Grou Totaal kapitaallasten Wagenpark Huisvestingskosten Huur Energie en sevicekosten Schoonmaakkosten Overige huisvestingskosten Totaal huisvestingskosten Administratiekosten Accountantskosten Bureaukosten Totaal Administratiekosten Onderhoudskosten ICT Genetics - licenties Overige licenties Totaal Onderhoudskosten ICT Overige kosten Abonnementen Telefoonkosten Verzekeringen Drukwerk Representatiekosten Totaal overige kosten Onvoorzien Structurele kosten FUMO Opslag vanwege implementatiekosten Implementatiekosten ICT Implementatiekosten Totaal implementatiekosten Totaal-generaal

220 Geconsolideerde bijdrage per deelnemer In het volgende overzicht worden de totale begrote lasten van verdeeld naar de bijdragen per deelnemer, gespecificeerd naar de bijdrage per programmaonderdeel. Ter vergelijking is de bijdrage in de begroting 2015 opgenomen. Uit het overzicht blijkt dat de procentuele verlaging per deelnemer sterk varieert. Hiervoor zijn enkele verklaringen te geven: Daling of stijging van het aantal inrichtingen per deelnemer. Extra inbreng van plustaken per deelnemer. De invoering van gedifferentieerde tarieven brengt stijging of daling van de individuele bijdrage ten opzichte van het integrale tarief met zich mee. De bijdrage van de voormalige MAD-gemeenten daalt extra als gevolg van het feit dat de restformatie MAD is vervallen. De bijdrage van het Wetterskip is, als gevolg van specifieke afspraken, gefixeerd. Programma basistaken Programma plustaken Programma bedrijfsvoering implementatiekosten Totale bijdrage 2016 Bijdrage 2015 Verschil % Deelnemer Achtkarspelen % Ameland % Dantumadiel % Dongeradeel % Ferwerderadiel % Franekeradeel % De Fryske Marren % Harlingen % Heerenveen % Het Bildt % Kollumerland % Leeuwarden % Leeuwarderadeel % Littenseradiel % Menameradiel % Ooststellingwerf % Opsterland % Schiermonnikoog % Smallingerland % Sudwest Fryslân % Terschelling % Tytsjerksteradiel % Vlieland % Weststellingwerf % Provincie % Wetterskip % Externe Veiligheid % Brikstaken Totaal %

221 Meerjarenbegroting De meerjarenbegroting betreft de periode Op basis van de begrote bedragen over 2016 is per post bepaald welke doorwerking dit dient te hebben voor de genoemde periode. In deze meerjarenbegroting is uitgegaan van het in de begroting 2016 opgenomen takenpakket en bijbehorende formatie op basis van de bestaande normen. Voor de belangrijkste kostenpost, de loonkosten, is voor 2017 rekening gehouden met een stijging van 4%. Dit heeft te maken met recente overeenstemming tussen de sociale partners over de Cao en de verwachting van stijgende pensioenpremies. Voor 2018 en 2019 is uitgegaan van een groei van de loonkosten van 1% per jaar. De posten wagenpark en ICT zijn gelijk gehouden ten opzichte van De reden hiervoor is dat er in 2015 een Europese aanbesteding plaatsvindt voor beide onderdelen. De uitkomsten hiervan zijn pas eind 2015 bekend. De kapitaallasten zijn gelijk gehouden omdat vooralsnog geen (substantiële) investeringen worden verwacht. Voor de kosten van inbesteding van taken bij de provincie, huisvestingskosten, overige personeelskosten en administratiekosten is uitgegaan van 1% stijging per jaar. In de inbestedingscontracten met de provincie en de gemeente Leeuwarden zijn bepalingen opgenomen omtrent indexering van de kosten. Voor de overige personeelskosten en administratiekosten wordt rekening gehouden met een stijging van 1%. De overige kosten en de post onvoorzien zijn gelijk gehouden omdat deze kosten deels een incidenteel karakter hebben. De bijdrage in de implementatiekosten vertoont een dalende tendens als gevolg van lagere rentelasten. Vanaf 2019 is het onderdeel ICT volledig afgelost, zodat de bijdrage van 2019 substantieel daalt. Meerjarenbegroting Begroting Personeel primair proces personeelskosten Pesoneelskosten bedrijfsvoering incl management Inbesteding provincie Detachering Wetterskip Overige personeelskosten Implementatiekosten Kapitaallasten Wagenpark Huisvestingkosten Administratiekosten ICT kosten Overige kosten Onvoorzien Totaal Percentage kosten t.o.v. het vorig jaar 100,0% 102,8% 100,8% 98,3% Integraal uurtarief 86,55 88,99 89,71 88,22 Opslag implementatiekosten 3,93 3,86 3,79 1,50 Structureel uurtarief 82,62 85,13 85,92 86,72

222 Paragrafen Paragraaf bedrijfsvoering Zie programma bedrijfsvoering. Paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing Bepalingen in de Gemeenschappelijke Regeling FUMO In artikel 29 van de GR FUMO zijn bepalingen opgenomen over de vorming van een weerstandsvermogen. Een batig rekeningsaldo wordt toegevoegd aan het weerstandsvermogen, dat ten hoogste 10% van de jaaromzet bedraagt. Voor zover het batig saldo van enig jaar leidt tot een weerstandsvermogen van meer dan 10% van de jaaromzet, wordt het meerdere uitgekeerd naar rato van de bijdragen van de deelnemers. Een nadelig rekeningsaldo in enig jaar wordt ten laste gebracht van de deelnemers naar rato van hun bijdragen voor zover het niet geheel of gedeeltelijk ten laste van het weerstandsvermogen kan worden gebracht. De FUMO heeft nog geen weerstandsvermogen opgebouwd. Het batig saldo over 2014 is aangewend voor de versnelde aflossing van de implementatielasten. De volgende risico s die, als deze zich voordoen, kunnen leiden tot financiële gevolgen worden onderkent de FUMO: In de begroting wordt rekening gehouden met een productiviteit van uren per fte per jaar. Op grond van de ervaringen in de afgelopen 1,5 jaar is het aannemelijk dat dit niet ten volle gerealiseerd gaat worden. Dit betekent dat een deel van de geplande taken niet kan worden uitgevoerd. Aansprakelijkheidsstelling door derden als gevolg van fouten in de uitvoering van de taken waardoor schade wordt veroorzaakt bij derden. Voor dit risico is een aansprakelijkheidsverzekering afgesloten. Vermindering van inbreng van taken door de deelnemers of uittreden van deelnemers waardoor de kwaliteit en efficiency van de taakuitvoering door de FUMO onder druk komt te staan. Dit risico wordt ondervangen door af te sluiten dienstverleningsovereenkomsten (DVO s) en door bepalingen in de Gemeenschappelijke Regeling. Externe ontwikkelingen, zoals gewijzigde wetgeving en verscherpte kwaliteitscriteria waardoor de FUMO gedwongen wordt tot investeringen om deze wijzigingen tijdig te kunnen implementeren. De aanbesteding van een nieuw zaaksysteem voor VTH-activiteiten is een complexe aangelegenheid waarbij het risico bestaat dat dit project in tijd en geld leidt tot overschrijdingen. Paragraaf financiering De FUMO is als Gemeenschappelijke Regeling op basis van de Wet FIDO verplicht om in de begroting en de jaarrekening een paragraaf financiering op te nemen. Daarin worden ontwikkelingen opgenomen over de kasgeldlimiet, de rente-risiconorm, de verwachte af- of toename van geldleningen of uitzettingen en het beleid ten aanzien van treasury. De FUMO wordt in eerste instantie gefinancierd doordat de bijdrage van deelnemers per kwartaal vooruit wordt betaald. Voor eventuele investeringen was/is het de bedoeling om leningen aan te trekken. Tot op heden is dit nog niet nodig gebleken. Ook de door de provincie Fryslân voorgeschoten implementatiekosten (bestaande uit voorbereidingskosten en ICT-kosten) van circa 3 miljoen heeft nog niet geleid tot het aantrekken van leningen. De kasgeldlimiet betreft het bedrag dat de FUMO kortlopend mag financieren voor het doen van investeringen. Volgens de Wet Fido is dit een percentage van 8,2% van de begroting. Dit komt overeen met circa Deze ruimte is tot nog toe niet gebruikt.

223 In het treasurystatuut is aangegeven op welke wijze wordt omgegaan met het aantrekken en uitzetten van geldmiddelen. Dit beleid houdt o.a. in dat geldleningen alleen worden aangegaan voor de taken van de FUMO en voor zover er geen andere financieringsbronnen (bijvoorbeeld reserves) aanwezig zijn. Bij het uitzetten van (eventuele) overtollige middelen gelden strikte voorwaarden, waarbij het gebruik van derivaten niet is toegestaan. Overigens is de mogelijkheid hiertoe al flink beperkt doordat ook de FUMO verplicht valt onder het schatkistbankieren. Voor de FUMO betekent dit dat alle overtollige middelen boven verplicht moeten worden afgedragen aan de schatkist. Paragraaf verbonden partijen Niet van toepassing.

224 Gemeenteblad Onderwerp: Begroting 2016 Jaar/nummer: 2015 In behandeling bij: Burgemeester J.B. Wassink Voorstel Het college stelt u voor de begroting 2016 vast te stellen, inclusief het dekkingsplan (pagina 25) en de in de begroting opgenomen investeringskredieten (pagina 113). Samenvatting De begroting 2016 kan door de raad worden vastgesteld. De begroting sluit af met een saldo van 0 over het jaar 2016 en een financieel dekkend meerjarenperspectief (pagina 25). Toelichting De begroting over de jaren 2016 tot en met 2019 is sluitend. De vrij beschikbare ruimte in de begroting is als volgt (in ): Vrij beschikbare ruimte in Onvoorzien Onvoorzien investeringsfonds Behoedzaamheidsreserve algemene uitkering Geraamd resultaat Historie Voor u ligt de programmabegroting Deze is gebaseerd op de kadernota zoals deze in de raad is behandeld op 22 september Gelet op de recente behandeling van de kadernota, is het aantal nieuwe financiële ontwikkelingen beperkt. De begroting is een formeel document dat op grond van de bepalingen van het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) moet worden gemaakt en aan een aantal vorm- en procedureafspraken is onderworpen. In de voorliggende begroting wordt voldaan aan de eisen die worden gesteld op grond van de Gemeentewet en het BBV. Juridische gevolgen/fatale termijnen/handhaving Voor 15 november 2015 dient de begroting 2016 te zijn aangeleverd bij de provincie Fryslân.

225 2 Financiële/personele/organisatorische gevolgen De geraamde resultaten (meerjaren)begroting zijn als volgt: Geraamde resultaten (meerjaren)begroting Begroting Meerjarenraming in Geraamde resultaten (meerjaren)begroting Vastgestelde begrotingswijzigingen voor de jaren Beschikbare ruimte na verwerking begrotingswijzigingen Autonome ontwikkelingen Budgetoverhevelingen Besluiten Voorgestelde aanpassingen Te verwachten compensatie algemene uitkering Gehonoreerde wensen Bezuinigingsvoorstellen Onttrekking algemene reserve ten gunste van exploitatie Geraamde resultaten De begroting 2016 zal in de raadscommissie van 6 oktober 2015 en in de raadsvergadering van 27 oktober 2015 worden behandeld. Eventuele hier uit voortkomende aanpassingen en amendementen zullen nog in deze begroting worden verwerkt. Datum behandeling in B&W + ondertekening Terschelling, 24 september 2015 Het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Terschelling, H.M. de Jong, secretaris/directeur J.B. Wassink, burgemeester

226 GEMEENTE TERSCHELLING BEGROTING

227 2

228 Inhoudsopgave Algemeen Planning- en control cyclus 5 Hoofdstuk 1 Inleiding De gemeente Terschelling in het kort Bestuur van de gemeente Terschelling Bericht van het college Financiële resultaten Nadere toelichting op de bezuinigingsvoorstellen Gehonoreerde wensen Leeswijzer 21 Financiële begroting Hoofdstuk 2 Financiële positie 23 Inleiding Uitkomst van de (meerjaren-)begroting Overzicht van baten en lasten Algemene uitkering Reserves en voorzieningen Regelgeving vennootschapsbelasting 34 Hoofdstuk 3 Programmaplan 35 Inleiding Programma 1 - Burger en bestuur Programma 2 - Orde en veiligheid Programma 3 - Ruimte en wonen Programma 4 - Natuur, landschap en milieu Programma 5 - Economie, infrastructuur en toerisme Programma 6 - Onderwijs Programma 7 - Samenleven Programma 8 - Cultuur en sport Programma 9 - Bedrijfsvoering 67 Algemene dekkingsmiddelen 3.10 Programma 10 - Financiering en belastingen Programma 11 - Mutaties in de reserves 73 Hoofdstuk 4 Paragrafen 75 Inleiding Lokale heffingen Weerstandsvermogen en risicobeheersing Onderhoud kapitaalgoederen Financiering Bedrijfsvoering Verbonden partijen Grondbeleid 103 Verplichte bijlagen Bijlage 1 - Incidentele baten en lasten 107 Bijlage 2 - Structurele toevoegingen en onttrekkingen aan de reserves 109 Overige bijlagen Bijlage 3 - Uitgangspunten programmabegroting 2016 en 111 meerjarenperspectief Bijlage 4 - Meerjaren-investeringsbegroting 113 Bijlage 5 - Reserves en voorzieningen 115 Bijlage 6 - Overzicht formatie en loonkosten 117 Bijlage 7 - Opgenomen langlopende geldleningen 119 Bijlage 8 - Verdeling toeristenbelasting 121 Bijlage 9 - EMU-saldo 123 Bijlage 10 Vennootschapsbelasting 125 3

229 4

230 Planning- en controlcyclus 2016 Kadernota 2015 De raad stelt op 22 september 2015 de kaders voor de begroting 2016 vast Programmabegroting 2016 De raad stelt op 27 oktober 2015 het beleid en de bijbehorende middelen voor het begrotingsjaar 2016 vast Actualisatie van beheerplannen onderhoud De raad stelt in het laatste kwartaal 2015 wegen en paden, gemeentelijke gebouwen, de actualisatie van de beheerplannen en riolering en grondexploitaties grondexploitaties vast Actualisatie van de financiële verordening De raad stelt in het laatste kwartaal 2015 (ex art 212 Gemeentewet) en de nota van de actualisatie van de financiële verordening reserves en voorzieningen (ex art 212 Gemeentewet) en de nota van reserves en voorzieningen vast Voorjaarsrapportage 2016 De raad wordt in het 2-de kwartaal 2016 geïnformeerd over de voortgang van het collegeprogramma en stelt de aangepaste budgetten uit de begroting 2016 vast Najaarsrapportage 2016 De raad wordt in het 4-de kwartaal 2016 geïnformeerd over de voortgang van het collegeprogramma en stelt de aangepaste budgetten uit de begroting 2016 vast Jaarrekening 2016 Het college legt in het 2-de kwartaal 2017 verantwoording af aan de raad over het begrotingsjaar

231 6

232 Begroting 2016 en Meerjarenraming

233 8

234 Begroting 2016 Inleiding 9

235 10

236 1.1 De gemeente Terschelling in het kort Inleiding Voor u ligt de programmabegroting Deze is gebaseerd op de kadernota zoals deze in de raad is behandeld in september. Eventuele amendementen van de raad op die kadernota zijn in deze begroting nog niet verwerkt, maar zullen bij begrotingswijziging in onze planningen control cyclus worden meegenomen. Gelet op de recente behandeling van de kadernota, is het aantal nieuwe financiële ontwikkelingen beperkt. De begroting is een formeel document dat op grond van de bepalingen van het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) moet worden gemaakt en aan een aantal vorm- en procedureafspraken is onderworpen. In de voorliggende begroting wordt voldaan aan de eisen die worden gesteld op grond van de Gemeentewet en het BBV Algemeen Terschelling is het middelste van de Nederlandse Waddeneilanden. Het eiland wordt aan de noordzijde begrensd door de Noordzee en aan de zuidzijde door de Waddenzee. De dichtstbijzijnde haven aan de vaste wal is Harlingen. Deze havenplaats ligt hemelsbreed ongeveer 25 km van Terschelling en via de vaargeulen circa 35 km. De oppervlakte van de gemeente Terschelling bedraagt in totaal ha (8.935 ha land en binnenwater en ha zee). Het grootste gedeelte hiervan is uiteraard Waddenzee. Het eilandklimaat is niet Nederlands. Gemiddeld schijnt de zon op het eiland veel vaker dan in de rest van Nederland. Terschelling met zijn unieke sfeer, natuur en landschap is erg in trek bij toeristen. Daarmee zijn drie belangrijke pijlers van het eiland genoemd: de zee, het toerisme en de natuur. Kengetallen Aantal inwoners per dorp per 1 januari 2015 Oosterend 139 Hoorn 479 Lies 148 Formerum 219 Landerum 110 Striep 21 Midsland Kinnum 37 Baaiduinen 127 Kaard 14 Hee 22 West- Terschelling Totaal

237 Coalitieakkoord 2014 De gemeente Terschelling heeft als doel het behoud van het karakter van Terschelling; we zijn een trotse gemeente met een unieke ligging. We willen als eilandgemeenschap over onze eigen toekomst gaan met een zelfstandig bestuur. Dat wil zeggen met een eigen regie op leefbaarheid, economie, financiën, duurzaamheid, landschap en natuur, waarbij wij respectvol met elkaar om gaan. Zelfstandig blijven vereist dat wij financieel gezond zijn met een sluitende begroting, publiekstaken adequaat uitvoeren en een goede basisdienstverlening op het eiland in stand houden. Naast de belangrijke toeristische sector is er ook aandacht voor de andere bedrijfstakken om zo de diversiteit in stand te houden. De gemeente is er voor de burgers, daarom staat de gemeente open voor initiatieven vanuit de samenleving. Veranderingen, zoals decentralisaties (deelfonds sociaal domein), vragen om handig en verstandig opereren en het leggen van een juiste focus Organogram De organisatiestructuur is een hulpmiddel dat ervoor moet zorgen dat de gemeente Terschelling haar doelen bereikt. Hierbij wordt nagedacht over zaken als taakverdeling, verdeling van verantwoordelijkheden en bevoegdheden en, daarmee samenhangend, over het coördineren van die taken en verantwoordelijkheden. Hieronder is de organisatiestructuur van de gemeente Terschelling weergegeven. Griffie Raad College van B&W Directie Staf Team Ondersteuning Team Publiek/VTH Team Techniek Team Beleid en Regie Musea Scholen 12

238 1.2 Bestuur van de gemeente Terschelling College van burgemeester en wethouders Het bestuur van de gemeente wordt gevormd door het college van burgemeester en wethouders en de gemeenteraad. Het college van burgemeester en wethouders is vergelijkbaar met het Kabinet. Het college vormt het dagelijks bestuur van een gemeente. Hieronder volgt een overzicht van de samenstelling en portefeuilleverdeling van het college van B&W. Burgemeester Bert Wassink Wethouder Teun de Jong Portefeuille Portefeuille - Bestuurlijke coördinatie - Ruimtelijke ordening - Integraal veiligheidsbeleid - Volkshuisvesting - Personeel en organisatie - Onderwijs - Burgerzaken - Welstand/erfgoed - Informatie en automatisering - Cultuur - Samenwerking Waddeneilanden - Volksgezondheid - Strandvonderij - Integraal jeugdbeleid - Financiën en belastingen - Asielzaken Wethouder Jeltje Hoekstra- Sikkema Wethouder Hendrik Klaas van der Wielen Portefeuille Portefeuille - Publiekscommunicatie (burgerparticipatie) - Landbouw en natuur - Economische zaken, recreatie en toerisme - Duurzaamheid - Vergunningverlening, toezicht en handhaving - Grondzaken - Sport - Beheer gemeentelijke eigendommen - Sociale zaken en werkgelegenheid - Kustbeheer - Coördinatie van de transities - Milieu en afvalverwerking in het sociaal domein - Openbare werken - Waterzaken - Verkeer en vervoer (inclusief havenzaken en havenbedrijf) - Vrijwilligersbeleid - Zorg en welzijn (waaronder WMO) 13

239 1.2.2 Gemeenteraad De gemeenteraad is het hoogste orgaan in een gemeente en is te vergelijken met de Tweede Kamer. De gemeenteraad bepaalt (de hoofdlijnen van) het beleid en ziet toe op de uitvoering daarvan door het college van burgemeester en wethouders, rekening houdend met signalen en informatie uit de samenleving. De gemeenteraad stelt de begroting en jaarrekening vast en benoemt en ontslaat wethouders. De gemeenteraad van Terschelling is op 27 maart 2014 geïnstalleerd en is samengesteld uit 11 raadsleden. Hieronder volgt de samenstelling van de raad op volgorde van grootte van de fracties. Christa Oosterbaan Wietse van Deelen Henk van Deelen Toussaint Schroders Guus Schweigmann Gossen Bos Grytsje Kootstra Taco Lugt Danny Ruige 14

240 Ale Romar Jan Lodder Gemeentesecretaris en raadsgriffier De gemeentesecretaris is de eerste beleidsadviseur van het college van burgemeester en wethouders. Gemeentesecretaris Hetty de Jong De raadsgriffier is de eerste adviseur van de raad. Raadsgriffier Janny Hofman 15

241 1.3 Bericht van het college In het bericht van het college van B&W, zoals wij dat standaard in de begroting opnemen, nemen wij u in een wat breder perspectief mee in een aantal actuele (financiële) ontwikkelingen. Dit omvat een schets van de algemene financiële situatie, autonome ontwikkelingen, wensen en, zo nodig bezuinigingsvoorstellen, voor zover deze al niet bij de kadernota aan de orde zijn geweest. Zeer recentelijk is u de herziene kadernota 2015 aangeboden. Deze is inmiddels in de vergadering van de raadscommissie op 1 september jl. besproken. In grote lijnen kan de commissie zich vinden in de inhoud van deze kadernota. Het geraamde negatieve resultaat over begrotingsjaar 2016 van is gedekt door een onttrekking uit de algemene reserve ten gunste van de exploitatie. Het geraamde resultaat over het begrotingsjaar 2016 wordt alsdan 0. In de herziene kadernota is een zo goed mogelijke doorkijk gegeven van onze financiële situatie voor het jaar 2016 en de daarop volgende jaren, inclusief autonome ontwikkelingen, wensen en bezuinigingen. In de periode tussen het verschijnen van de herziene kadernota en de begroting zijn geen ontwikkelingen geweest die het noodzakelijk maken het geschetste financiële perspectief bij te stellen. De in deze begroting 2016 opgenomen financiële overzichten sluiten dan ook op de herziene kadernota aan. Wij bieden u nu de begroting aan. Omdat de financiële beleidsruimte krap is en sedert de behandeling van de kadernota bovendien feitelijk nauwelijks is gewijzigd, zijn de toelichtingen ook vrijwel ongewijzigd. 16

242 1.4 Financiële resultaten Resultaat begroting De gemeente Terschelling heeft, ondanks de krappe financiële situatie, een sluitende begroting voor 2016 en de volgende drie jaren. Geraamde resultaten (meerjaren)begroting Begroting Begroting Meerjarenraming in Geraamde resultaten (meerjaren)begroting Geraamde resultaten (meerjaren)begroting Verschil De genoemde resultaten (meerjaren)begroting zijn inclusief de verwerkte begrotingswijzigingen van 2014 (dat wil zeggen: resultaten voor de herziene kadernota 2015). Een totaaloverzicht van de begrotingswijzigingen (nieuw beleid), autonome ontwikkelingen en (bezuinigings)voorstellen vindt u in hoofdstuk Opbouw resultaat begroting Geraamd resultaat 2016 in Geraamd totaal saldo van baten en lasten Mutaties reserves Geraamd resultaat Verantwoording geraamd resultaat in Onvoorzien Onvoorzien investeringsfonds Behoedzaamheidsreserve algemene uitkering Geraamd resultaat Analyse geraamd resultaat begroting De afwijkingen in de jaarschijven worden in hoofdstuk 3 per programma weergegeven voor afwijkingen boven

243 1.5 Nadere toelichting op de bezuinigingsvoorstellen In dit hoofdstuk zullen wij de achtergronden weergeven van de voorstellen voor bezuinigingen die wij aan uw raad voorleggen. Wij willen u op deze wijze meenemen in de gedachtewisselingen die over de verschillende voorstellen binnen het college hebben plaatsgevonden. Exploitatie Centrum voor Natuur en Landschap (CNL) In de begroting 2015 stelden wij voor het gemeentelijk Centrum voor Natuur en Landschap vanaf 1 januari 2016 te sluiten in afwachting van de ontwikkelingen rond de Tonnenloods. Door uw raad is destijds als uitdrukkelijke wens aangegeven het CNL in ieder geval tot eind 2017 open te houden, al dan niet in een andere of beperktere vorm. Wij stellen u nu voor het CNL tot 2018 open te houden. De oorspronkelijke exploitatielasten zijn in het begrotingsjaar 2016 en 2017 weer opgenomen. Vanaf het jaar 2018 zijn in de begroting alleen de noodzakelijke lasten voor het CNL-gebouw opgenomen. Exploitatie CNL in Begroting Begroting Afwijking Algemeen onderwijsbeleid De Stichting OSGMetrium, die op 7 september jl. zijn faillissement heeft aangevraagd, voert al een groot aantal jaren de administratie voor het openbaar onderwijs op Terschelling. Deze dienstverlening werd in het verleden door de gemeente zelf uitgevoerd en, omdat in formele zin nog steeds sprake is van gemeentelijke openbare scholen, neemt de gemeente deze kosten tot op de dag van vandaag voor zijn rekening. Nu sinds een aantal jaren binnen de voor en door het onderwijs te ontvangen lumpsum-vergoeding een compensatie is opgenomen voor financiële dienstverlening (kosten van administratie, beheer en bestuur), achten wij het continueren van deze gemeentelijke bijdrage in de huidige omvang niet langer noodzakelijk. De te realiseren bezuiniging bedraagt circa Algemeen onderwijsbeleid in Begroting Begroting Afwijking Reeds in de begroting 2015 is een aantal bezuinigingen opgenomen. Onderstaand wordt de voortgang inzake het realiseren van deze bezuinigingen weergegeven. Versimpeling vergunningverlening in Begroting Realisatie Afwijking Er wordt gewerkt aan het presenteren van haalbare voorstellen. Dat blijkt nog niet zo eenvoudig te zijn, ook vanwege de directe verbinding met legesopbrengsten. Binnen afzienbare termijn kunt u voorstellen van ons tegemoet zien. 18

244 Privatisering AVV in Begroting Realisatie Afwijking De uitvoering van deze bezuinigingsmaatregel blijkt complexer dan in eerste instantie gedacht. Over het vervolg zullen wij u zo spoedig mogelijk informeren. Privatisering zwembad in Begroting Realisatie 0 0 Afwijking De verschillende opties voor overdracht van het zwembad worden momenteel in kaart gebracht. Uitgangspunt hierbij is een gemeentelijke bijdrage die zich vanaf 2017 beperkt tot maximaal

245 1.6 Gehonoreerde wensen Bij de behandeling van de kadernota is het belang van enkele beleidsontwikkelingen aan de orde geweest. De inhoudelijke discussie hierover met de raad vindt in de raadsvergadering bij de behandeling van de kadernota plaats. Wanneer de besluitvorming afwijkt van de tabellen in de begroting, dan zullen die wijzigingen alsnog worden verwerkt. Hieronder worden de voornemens en de financiële consequenties per jaar nogmaals vermeld: Wensen per programma PROD0311 Ruimtelijke ordening: Onderzoek en quick wins haventerrein PROD0311 Ruimtelijke ordening: Beeldkwaliteitsplan Dellewal PROD0312 Volkshuisvesting: Woningmarktonderzoek PROD0312 Volkshuisvesting: Welstandsnota PROD0312 Volkshuisvesting: Woonvisie PROD0312 Volkshuisvesting: Prestatieafspraken PROD0419 Natuur en milieu: Zelfvoorzienend PROD0523 Wegen, straten en pleinen: Speelvoorzieningen (onderhoud) PROD0523 Wegen, straten en pleinen: Kapitaallasten helihaven PROD0632 Openbaar onderwijs: Kapitaallasten herinrichting schoolplein Hoorn Totaal wensen De volgende in het begrotingsjaar 2014 opgenomen wensen zijn doorgeschoven naar het begrotingsjaar 2015: - Opstellen ontwikkelvisie Uitvoering TROM-onderzoek Overige onderwerpen Actualisatie huisvestingsplan onderwijs Er is op dit moment nog geen inzicht in de kosten van renovatie van de VMBO-school. Jaarlijkse exploitatiebijdrage project Tonnenloods In de begroting van 2015 is een bedrag van beschikbaar gesteld voor cofinanciering in het project Tonnenloods. In 2015 is voor de verbouw van t Behouden Huys onttrokken uit het beschikbaar gestelde bedrag. De verbouwing van t Behouden Huys is nu opgenomen onder de meerjaren investeringsbegroting. 20

246 1.7 Leeswijzer In deze leeswijzer leiden wij u stapsgewijs door de verschillende onderdelen van de programmabegroting. Allereerst zal worden ingegaan op de financiële begroting en vervolgens op de beleidsbegroting. Hoofdstuk 2 Financiële begroting De financiële begroting bestaat overeenkomstig artikel 7 lid 3 van het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) tenminste uit het overzicht van baten en lasten en de toelichting daarop en uit de uiteenzetting van de financiële positie en de toelichting daarop. Overzicht baten en lasten Een totaaloverzicht van de baten en lasten is opgenomen in de financiële begroting. Voor een meer gedetailleerd overzicht van de baten en lasten verwijzen wij u naar de afzonderlijke programma s. Financiële positie In dit onderdeel van de begroting wordt u geïnformeerd over de meerjarige ontwikkeling van de financiële positie van onze gemeente en over de onderwerpen die daar direct mee samenhangen, zoals de ontwikkeling van de algemene uitkering en de ontwikkeling van de reserves en voorzieningen. Daarnaast worden de financiële mutaties toegelicht die zich hebben voorgedaan tussen de eerste begrotingswijziging van 2015 en het opstellen van de begroting Hoofdstuk 3 Beleidsbegroting De beleidsbegroting bestaat overeenkomstig artikel 7 lid 2 van het BBV tenminste uit het programmaplan en de paragrafen. Het programmaplan bevat de te realiseren programma s, het hoofdstuk algemene dekkingsmiddelen en een toelichting op de post onvoorzien. In deze leeswijzer wordt alleen ingegaan op de indeling van een programma. Voor een toelichting op de algemene dekkingsmiddelen en de post onvoorzien verwijzen wij u naar onderdeel 3.10 en Programma s In de begroting zijn (incl. het hoofdstuk Financiering en belastingen en Mutaties in de reserves) elf programma s opgenomen die vervolgens weer zijn onderverdeeld in een aantal producten. Dit aantal verschilt per programma. Hieronder wordt ingegaan op de verschillende onderwerpen binnen een programma. Inleiding Hier wordt op hoofdlijnen een inhoudelijk beeld geschetst van het programma. Daarnaast wordt aangegeven uit welke producten het programma bestaat. Per programma wordt vervolgens ingegaan op de volgende vier w-vragen. Wat willen we bereiken? Hier gaan we in op de algemene doelstellingen per programma. Deze worden ondersteund door zowel het bestaande beleid als het nieuwe beleid. Het beleid volgt uit het door de coalitiepartijen opgestelde coalitieakkoord. Wat doen we daar voor al? Hier wordt in gegaan op zaken waaraan op dit moment wordt gewerkt vanwege een bepaalde doelstelling/activiteit. 21

247 Wat gaan we daar voor (nog meer) doen? Bij dit onderdeel wordt per programma ingegaan op de concreet te bereiken doelen die we beogen in deze collegeperiode te behalen. De doelstellingen volgen uit het coalitieakkoord en worden concreet uitgewerkt in het collegeprogramma. Waar mogelijk zijn aan deze doelstellingen indicatoren verbonden. Bij concrete doelstellingen horen activiteiten die worden uitgevoerd om de doelstellingen te behalen. De uitvoering ligt op het niveau van ons college, maar zijn wel opgenomen in de programmabegroting. Het budgetrecht is uiteraard voorbehouden aan de raad. Wat gaat dat extra kosten? Hier wordt ingegaan op de kosten van het betreffende programma. In de gepresenteerde tabellen zijn meerjarig de financiën op productniveau in beeld gebracht. Het niveau waarop de raad de baten en lasten autoriseert is op programmaniveau. Paragrafen De paragrafen geven gebundelde informatie over bepaalde thema s, die anders gefragmenteerd bij verschillende programma s aan bod zouden komen. Deze informatie wordt voor de toezichthouder (provincie) van belang geacht om de financiële positie van de gemeente te kunnen beoordelen. Daarnaast biedt het ook voor uw raad veel inzicht. Een zevental paragrafen is verplicht voorgeschreven door het BBV, namelijk: lokale heffingen, weerstandsvermogen en risicobeheersing, onderhoud kapitaalgoederen, financiering, bedrijfsvoering, verbonden partijen en grondbeleid. Bijlagen Tot slot treft u een aantal bijlagen aan. Bijlage 1 - Incidentele baten en lasten Bijlage 2 - Structurele toevoegingen en onttrekkingen aan de reserves Bijlage 3 - Uitgangspunten programmabegroting 2016 en meerjarenperspectief Bijlage 4 - Meerjaren-investeringsbegroting Bijlage 5 - Reserves en voorzieningen Bijlage 6 - Overzicht formatie en loonkosten Bijlage 7 - Opgenomen langlopende geldleningen Bijlage 8 - Verdeling toeristenbelasting Bijlage 9 - EMU-saldo Bijlage 10 - Vennootschapsbelasting 22

248 Begroting 2016 Financiële positie 23

249 Inleiding In dit onderdeel van de begroting wordt inzicht gegeven in de uitkomst van de (meerjaren)begroting 2016, een overzicht van de baten en lasten 2016, de ontwikkeling van de Algemene uitkering en het verwachte verloop van de reserves en voorzieningen. 24

250 2.1 Uitkomst van de (meerjaren)begroting 2016 Hieronder volgt in grote lijnen een overzicht van het meerjarenperspectief , waarbij wij als uitgangspunt het saldo van het onvoorzien, na verwerking van alle door de raad vastgestelde begrotingswijzigingen voor de jaren , hebben gehanteerd. Geraamde resultaten (meerjaren)begroting Begroting Begroting Meerjarenraming in Geraamde resultaten (meerjaren)begroting Vastgestelde begrotingswijzigingen voor de jaren Beschikbare ruimte na verwerking begrotingswijzigingen Autonome ontwikkelingen Budgetoverhevelingen Besluiten Voorgestelde aanpassingen Te verwachten compensatie algemene uitkering Gehonoreerde wensen Bezuinigingsvoorstellen Aanpassing Groenbeleidsplan Onttrekking algemene reserve ten gunste van exploitatie Geraamde resultaten Geraamde resultaten (meerjaren)begroting Begroting Begroting Meerjarenraming in Geraamde resultaten (meerjaren)begroting Geraamde resultaten (meerjaren)begroting Verschil Om een vergelijking te kunnen maken tussen de begrotingsjaren 2015 en 2016 zijn in de volgende tabel de belangrijkste afwijkingen opgenomen (boven ). Deze verschillen bestaan uit wijzigingen die voortvloeien uit de aanpassingen zoals die in de herziene kadernota 2015 zijn opgenomen en toegelicht. 25

251 Verschillen jaarschijf 2016 t.o.v. begroting 2015 na wijziging Product Toevoeging Onttrekking Begroting Begroting nummer Omschrijving product: Lasten Baten reserves reserves na wijz Verschil Programma 01 Burger en bestuur 0102 College en organisatie Programma 02 Orde en veiligheid 0210 Brandweer Programma 03 Ruimte en wonen 0311 Ruimtelijke ordening Volkshuisvesting Programma 04 Natuur, landschap en milieu 0419 Natuur en milieu Programma 05 Economie, infrastructuur en toerisme 0523 Wegen, straten en pleinen Havens Programma 06 Onderwijs 0629 Algemeen onderwijsbeleid Programma 07 Samenleven 0742/45/46 Sociaal domein Programma 09 Bedrijfsvoering 0957 Vastgoedregistratie Programma 10 Financiering en belastingen 1060 Onroerende zaakbelasting Onvoorzien Algemene uitkering gemeentefonds Programma 11 Mutaties in reserves 1199 Reserves Toelichting verschillen jaarschijf 2016 (begroting) t.o.v. begroting 2015 na wijziging (V = voordelig, N = nadelig) Product 0102 College en organisatie Evenals in voorgaande jaren hebben tal van verantwoordingswijzigingen plaatsgevonden, waaronder salariskosten, personeel van derden en doorberekende uren aan de organisatie. Samen met de algemene salarisaanpassingen geeft dit een voordeel van De kapitaallasten van de nieuwbouw ambtswoning ( N) zijn vanaf 2016 onder dit product opgenomen en worden gedekt door een onttrekking uit de algemene reserve. Product 0210 Brandweer Middels de herziene kadernota 2015 is de eindafrekening 2014 ( V) van het VRF in het jaarresultaat 2015 verwerkt. Inmiddels is de (meerjaren)begroting van de Veiligheidsregio herzien en is rekening gehouden met een hogere te verwachten bijdrage in de jaren vanaf 2016 ( N). Product 0311 Ruimtelijke ordening Het opstellen van het onderzoek en quick wins havenvisie wordt in 2016 en 2017 uitgevoerd ( N). In 2016 zijn er geen incidentele budgetten opgenomen ( V) en de doorberekende uren aan de organisatie aangepast ( N). Product 0312 Volkshuisvesting In 2016 wordt de woonvisie opgesteld ( N) en worden de prestatieafspraken met woningstichting De Veste geactualiseerd ( N). De doorberekende uren aan de organisatie zijn aangepast ( V). Product 0419 Natuur en milieu Vanaf 2016 is een jaarlijkse bijdrage van (N) opgenomen om de gewenste zelfvoorziening in 2020 te kunnen realiseren. Het project ontwikkelplan Terschellinger polder kent nog een aantal open einden ( V). 26

252 Product 0523 Wegen, straten en pleinen In 2015 is een bedrag van uitgetrokken voor realisatie van een speelvoorziening, vanaf 2016 zijn de onderhoudskosten van de speelvoorziening geraamd op (totaal V). Er wordt conform het beheerplan wegen en paden in (V) minder toegevoegd aan de voorziening. Product 0527 Havens Het baggeren wordt eens per 2 jaar regulier uitgevoerd ( N). Het onderhoud verharde wegen vergt in (V) minder. Product 0629 Algemeen onderwijsbeleid Vanaf 2016 is de bezuiniging op de bijdrage administratiekosten onderwijs structureel opgenomen voor een bedrag van (V). Product 0742/0745/0746 Sociaal domein Het nadeel van is voornamelijk ontstaan door: verlaging van de integratie-uitkering Sociaal domein N; hogere toevoeging aan de reserve Sociaal domein N; doorberekening uren aan de organisatie V. Product 0957 Vastgoedregistratie De invoering Basisregistratie Grootschalige Topografie (BGT) is naar verwachting afgerond in 2015 ( V). De doorberekening van de uren aan de organisatie is aangepast met V. Product 1060 Onroerende zaakbelasting De jaarlijkse tariefstijging van de OZB is voor woningen 5% ( V) en niet-woningen 3% ( V). Product 1063 Onvoorzien Het onvoorzien is het verwachte resultaat over de begrotingsjaren ( N). Product 1090 Algemene uitkering Bij het opstellen van de begroting : - zijn de effecten uit de meicirculaire 2015 verwerkt ( N) - is de bijstelling van de algemene uitkering 2014 in 2015 verwerkt ( V) - is de verwachte compensatie 2016 opgenomen ( V) Product 1199 Mutaties reserves Product 99 - Reserves Extra lasten Extra baten in Reserve Minder baten Minder lasten 03 Ontwikkelvisie Budgetoverheveling Duurzaamheid Budgetoverheveling Dekking en storting haven Haven Extern onderzoek toeristenbelasting Recreatie Project Tonnenloods Budgetoverheveling TROM-onderzoek Budgetoverheveling Dotatie saldo sociaal domein Sociaal domein Exploitatie zwembad Recreatie Dotatie rente Algemeen Onttrekkingen ten gunste van exploitatie Algemeen Totaal geraamd resultaat

253 2.2 Overzicht van baten en lasten 2016 Bij de afzonderlijke programma s is een financieel overzicht van de baten en lasten per programma opgenomen. In onderstaande tabel treft u een totaaloverzicht van alle programma s aan. Volgens de financiële verslagleggingsregels dienen de mutaties in de reserves afzonderlijk in beeld te worden gebracht. Daardoor ontstaan er twee exploitatiesaldo s, namelijk een geraamd totaal saldo van baten en lasten en een geraamd resultaat. Geraamd resultaat 2016 in Saldo van Mutaties Geraamd Omschrijving programma: Lasten Baten baten en lasten reserves resultaat Programma 01 Burger en bestuur Programma 02 Orde en veiligheid Programma 03 Ruimte en wonen Programma 04 Natuur, landschap en milieu Programma 05 Economie, infrastructuur en Programma 06 Onderwijs Programma 07 Samenleven Programma 08 Cultuur en sport Programma 09 Bedrijfsvoering Programma 10 Financiering en belastingen Geraamd resultaat In de volgende diagrammen is de verdeling over de verschillende programma s in percentages weergegeven. 28

254 29

255 De meerjarige baten en lasten zien er als volgt uit: Meerjarenraming in Lasten Baten Saldo Lasten Baten Saldo Lasten Baten Saldo Programma 01 Burger en bestuur Programma 02 Orde en veiligheid Programma 03 Ruimte en wonen Programma 04 Natuur, landschap en milieu Programma 05 Economie, infrastructuur en Programma 06 Onderwijs Programma 07 Samenleven Programma 08 Cultuur en sport Programma 09 Bedrijfsvoering Programma 10 Financiering en belastingen Saldo van baten en lasten Mutaties in reserves Geraamd resultaat Voor een nadere vergelijking tussen het jaar 2016 en volgende jaren verwijzen wij u naar hoofdstuk 3 waar per programma een toelichting wordt gegeven op de verschillen per jaarschijf. 2.3 Algemene uitkering De algemene uitkering uit het gemeentefonds van het Rijk vormt met een bedrag van ruim 7,8 miljoen in 2016 de grootste inkomstenbron van de gemeente Terschelling. Op grond van actualisatie maatstaven kan berekend worden welke hoogte de algemene uitkering voor een gemeente heeft. Het doel van het Rijk is een verdeling van de beschikbare financiële middelen te realiseren die elk van de gemeenten in staat stelt om inwoners een gelijkwaardig voorzieningenpakket tegen globaal gelijke belastingdruk te kunnen leveren. Met de algemene uitkering krijgen gemeenten vrij besteedbare middelen beschikbaar om zelf te beslissen welke taken worden verricht. De afgelopen jaren is de eerste fase uitgevoerd van een operatie die groot onderhoud van het gemeentefonds wordt genoemd. Met ingang van 2016 worden de uitkomsten van de tweede fase van het groot onderhoud ingevoerd. Het doel van deze onderhoudsbeurt is middelen eerlijker over gemeenten te verdelen, maar dat leidt wel tot veel discussie en in ieder geval is sprake van substantiële financiële effecten. De invoering heeft gevolgen voor de hoogte van de algemene uitkering uit het gemeentefonds, het jaarlijkse nadeel voor onze gemeente is becijferd op (=structureel). Voor Waddengemeenten geldt een speciale regeling. Voor dit nadeel verwachten wij daarom minimaal een structurele compensatie van , waarover naar verwachting in de septembercirculaire 2015 duidelijkheid wordt geboden. De algemene uitkering is in deze begroting opgenomen overeenkomstig hetgeen daarover in de meicirculaire 2015 is gesteld (inclusief de actualisatie van een aantal maatstaven). De verwachte compensatie vanaf 2016 is in een aparte regel opgenomen. Hieronder wordt op hoofdlijnen aan de hand van de financiële tabel de (verwachte) ontwikkeling van de algemene uitkering aangegeven. 30

256 Verloop algemene uitkering gemeentefonds (exclusief integratie-uitkering Sociaal domein) in Algemene uitkering Meicirculaire 2015 en actualisatie maatstaven Algemene uitkering Totaal Te verw achten compensatie Totaal begrote algemene uitkering Bijstelling per jaar (neerw aarts = -) De integratie-uitkering Sociaal domein (onderdeel van de totale algemene uitkering gemeentefonds) is in de meicirculaire 2015 verlaagd (Wlz-indiceerbaren) en daarnaast gelden vanaf 2016 de objectieve verdeelmodellen Wmo 2015 en jeugd. In onderstaande tabel wordt de (verwachte) ontwikkeling van deze integratie-uitkering weergegeven. Verloop integratie-uitkering Sociaal domein in WMO nieuw takenpakket (AWBZ) Jeugdzorg Participatie Totaal Totaal overzicht algemene uitkering in Reserves en voorzieningen Het eigen vermogen van een gemeente bestaat uit het totaal van de reserves. Daarnaast bestaan er voorzieningen. Het belangrijkste verschil tussen een voorziening en een reserve is dat voorzieningen verplicht gevormd moeten worden, omdat daar op balansdatum al daadwerkelijke toekomstige verplichtingen tegenover staan. Een reserve is vrij aanwendbaar. De raad is daarom ook bevoegd de bestemming van een reserve te wijzigen. Dit geldt niet voor het wijzigen van de bestemming van een voorziening. Daarnaast maken mutaties in voorzieningen deel uit van de resultaatbepaling (onderdeel van geraamde totaal van baten en lasten), terwijl mutaties in de reserves gezien moeten worden als onderdeel van de resultaatbestemming (onderdeel van het geraamde resultaat). Voor een specificatie van de reserves en voorzieningen verwijzen wij u naar bijlage 5. Reserves De reserves zijn onder te verdelen in de algemene reserve en in bestemmingsreserves. De algemene reserve is in principe vrij besteedbaar. Onze gemeente heeft een deel van de algemene reserve geblokkeerd: dat deel dient als weerstandsvermogen. Bestemmingsreserves zijn, zoals de naam al zegt, door de raad in het leven geroepen met een bepaald doel. De saldi van deze reserves kunnen in principe door de raad worden herbestemd. Hierin schuilt het risico dat de onderliggende activiteiten geen doorgang meer vinden of halverwege worden stopgezet. In de bestemmingsreserves is een onderscheid te maken tussen een beklemd deel en een onbeklemd deel. Op het beklemde deel van de bestemmingsreserves rusten vaak al meerjarige verplichtingen. 31

257 Dit geldt niet voor het onbeklemde deel van de bestemmingsreserves. Dat deel is volledig beschikbaar om onverwachte incidentele tegenvallers in de begroting te kunnen opvangen, omdat deze reserves niet structureel zijn ingezet in de begroting. Over het algemeen betreft het reserves met een spaar- en/of egalisatiemotief. De reserves zullen zich in de komende jaren als volgt ontwikkelen: Reservepositie per 1 januari in Algemene reserve vrij besteedbaar Algemene reserve geblokkeerd Bestemmingsreserves (onbeklemd) Bestemmingsreserves (beklemd) Totaal Hieronder zijn de mutaties in de algemene reserve opgesomd. Overzicht mutaties algemene reserve in Stand per 1 januari Toevoeging: Rente Geraamd resultaat Onttrekking: Exploitatie Stand per 31 december Minimum benodigd weerstandsvermogen Vrij besteedbaar Vanaf eind 2014 voldoen we aan de door de raad zelf vastgestelde norm voor het weerstandsvermogen. 32

258 Voor een overzicht van de beoogde structurele toevoegingen en onttrekkingen aan de reserves verwijzen wij u naar bijlage 2. In het licht van gezonde gemeentefinanciën is het van belang dat de voorzieningen voldoende op peil zijn, zodat de gemeente in de komende periode aan haar verplichtingen kan voldoen. Voorzieningen zijn onder te verdelen in voorzieningen gevormd uit middelen van derden (waaronder rijksbijdragen), voorzieningen in verband met concrete verplichtingen (zoals voor pensioenen en wachtgelden), en voorzieningen waaraan een meerjarig onderhoudsplan is gekoppeld (voorbeelden: onderhoud wegen en gebouwen). Bij een voorziening die gevormd is op basis van een beheerplan is het beheerplan leidend voor de hoogte van de uitgaven en de hoogte van de voorziening. De meerjarige ontwikkeling van de voorzieningen ziet er als volgt uit: Voorzieningen per 1 januari in Verplichtingen, verliezen en risico's Onderhoudsvoorzieningen (egalisatie) Door derden beklemd Totaal De omvang van de voorzieningen loopt van 1 januari 2015 tot 1 januari 2019 op met ruim , wat veroorzaakt wordt door het verloop van de onderhoudsvoorzieningen (afname ) en de jaarlijkse storting van in de pensioenverplichting voormalige bestuurders (toename ). Hieronder wordt het verloop weergegeven van de onderhoudsplannen voor wegen en paden, riolering en gemeentelijke gebouwen. Onderhoudsvoorzieningen per 1 januari in Wegen en paden Riolering Gebouwen Totaal Vanaf 2015 worden de onderhoudsvoorzieningen elk jaar geactualiseerd dan wel herzien. Deze actualisatie wordt uw raad elk jaar in november voorgelegd. Op basis van deze actualisatie zal worden beoordeeld of in de komende jaren additionele stortingen aan de onderhoudsvoorzieningen moeten plaatsvinden. Deze stortingen zullen dan moeten plaatsvinden ten laste van de post onvoorzien c.q. het begrotingssaldo. 33

259 2.5 Regelgeving Vennootschapsbelasting (VpB) Vanaf 1 januari 2016 zijn gemeenten belastingplichtig voor de vennootschapsbelasting. De gemeente moet in de begroting 2016 al rekening houden met de VpB-heffing. Hiervoor moeten de volgende vragen beantwoord worden: Welke activiteiten zijn belastingplichtig?; Hoe wordt het fiscale resultaat op deze activiteiten bepaald?; Hoe gaat de fiscale openingsbalans er uit zien?; Wijzigingen die in het BBV zullen worden doorgevoerd naar aanleiding van de VpBplicht voor gemeenten. De VpB-heffing moet worden bepaald op basis van de fiscale grondslag. Dit betekent dat de fiscale winstbepaling extracomptabel zal plaatsvinden. Omdat de resultaten op fiscaal belaste activiteiten onderling worden verrekend en aangifte zal worden gedaan over het totale (gesaldeerde) resultaat, moet de VpB-heffing worden begroot en verantwoord als een last op een algemeen programma en maakt op deze manier onderdeel uit van het saldo van baten en lasten en van het resultaat. De financiële gevolgen voor de nu opgestelde begroting 2016 zullen vermoedelijk voor onze gemeente beperkt blijven. De gehele inventarisatie en de verwerking van de uitkomsten (financiële gevolgen) hiervan zullen uw raad worden aangeboden in het vierde kwartaal 2015 (= 2-de begrotingswijziging). In bijlage 10 hebben wij het stroomschema beoordeling VpB-plicht opgenomen. 34

260 Begroting 2016 Programmaplan 35

261 Inleiding In dit hoofdstuk treft u een overzicht aan van de voorgenomen activiteiten per programma en de voortgang daarin. Een programma is een samenhangende verzameling van activiteiten, voorzieningen en producten. In een programma wordt inzicht geboden in: a. de te realiseren doelstellingen; b. de wijze waarop de beoogde maatschappelijke effecten dienen te worden bereikt; en c. de verwachte baten en lasten. Per programma worden allereerst de financiële ramingen vermeld, zoals die zijn opgenomen in de begroting en in de meerjarenbegroting. Op die manier wordt in beeld gebracht welke financiële resultaten wij denken te bereiken in de jaren 2015 tot en met De geraamde resultaten voor deze jaren kunnen van elkaar verschillen omdat wij wijzigingen die ons voor 2015 en de komende jaren op dit moment bekend zijn, hebben verwerkt (bijv. trendmatige verhoging salariskosten). Om dit voor u inzichtelijk te maken krijgen, is er voor ieder jaar een vergelijking gemaakt met het voorgaande jaar. Het geraamde resultaat van een voorgaand jaar wordt in mindering gebracht op het volgend jaar. De verschillen tussen twee opeenvolgende jaren worden duidelijk in de paragraaf 3.x.2 Verschillen in financiële planning per jaarschijf. Per product is daar te zien wat de afwijking is. Omdat hier enkel cijfers zijn weergegeven, heeft het meerwaarde om een tekstmatige verklaring te geven van de afwijkingen. Dit is steeds te vinden in de paragraaf 3.x.3 Toelichting op de afwijkingen per jaarschijf. Deze tekstmatige verklaring wordt gegeven voor afwijkingen van een bedrag van of hoger. Zo is bijvoorbeeld op de volgende pagina van deze begroting (p. 37) bij het programma burger en bestuur te zien, dat het verwachte saldo van baten en lasten over is en dat over Het positieve verschil tussen die bedragen (saldo is lager!) is Dat verschil wordt in tabel gespecificeerd en in nader toegelicht. Na de weergave van de financiële gegevens wordt beschreven wat we willen bereiken, wat we daarvoor doen, wat we daarvoor nog meer gaan doen en wat het mag kosten, oftewel de 4 W s. Het programmaplan gaat over de volgende 11 programma s: Beleidsprogramma s 1. Burger en bestuur 2. Orde en veiligheid 3. Ruimte en wonen 4. Natuur, landschap en milieu 5. Economie, infrastructuur en toerisme 6. Onderwijs 7. Samenleven 8. Cultuur en sport 9. Bedrijfsvoering Algemene dekkingsmiddelen 10. Financiering en belastingen Mutaties in de reserves 11. Mutaties in de reserves N.B. Een algemene opmerking bij de bedragen: wanneer er een min teken voor het bedrag staat gaat het om een voordeel of opbrengst. 36

262 Bedrag in 3.1 Programma 1 - Burger en bestuur Financiële planning Meerjarenraming programma Rekening 2014 Begroting 2015 na wijziging Begroting 2016 PRODUCT: Lasten Baten Saldo Begroting 2017 Begroting 2018 Begroting GEMEENTERAAD EN GRIFFIE COLLEGE EN ORGANISATIE PUBLIEKSZAKEN SAMENWERKING SALDO MUTATIES RESERVES SALDO Lasten Baten TOTAAL Verschillen in financiële planning per jaarschijf GEMEENTERAAD EN GRIFFIE COLLEGE EN ORGANISATIE PUBLIEKSZAKEN SAMENWERKING TOTAAL PROGRAMMA Toelichting op de verschillen per jaarschijf Algemene verschillen op programma niveau: Salariskosten Personeel van derden Verloop kapitaallasten Doorberekende uren binnen- en buitendienst Verschillen op product niveau: 02 - kosten tijdelijke huisvesting collegeleden (zie kadernota 2015) Overige verschillen programma TOTAAL VERSCHILLEN OP PROGRAMMA NIVEAU Resultaat Programma 1 Burger en Bestuur Jaar 37

263 3.1.4 De 4 w s Burgers en bestuur Communicatie en burgerparticipatie Wat willen we bereiken? - De gemeente is er voor de burgers: de dienstverlening wordt eigentijds en efficiënt vorm gegeven, dus ook waar realiseerbaar digitaal. Verbetering van de communicatie zal hierin nadrukkelijk aandacht krijgen. De specifieke loketfuncties voor ondernemers, zorg en duurzaamheid moeten dit jaar operationeel worden. Wat doen we daarvoor al? - Basis voor onze dienstverlening is de visie die daarvoor in 2007 is geschreven. Daarbij is het uitgangspunt dat de Publieksbalie functioneert als een communicatieknooppunt voor burgers met de ambtelijke organisatie en het bestuur. Daarbij is een verdere digitalisering, in nauwe samenwerking met de andere eilanden en de gemeente Leeuwarden, van groot belang. Er zal voortdurend een afweging moeten worden gemaakt tussen verdere automatiseringsslagen die worden voorgeschreven door hogere overheden en de minimumomvang van te digitaliseren processen in relatie tot onze omvang en schaal. - Een specifieke loketfunctie voor duurzaamheid is operationeel. - Het zorgloket is via het eilandteam operationeel. - In het kader van een verdere doorontwikkeling van de Publieksbalie naar een Klantcontactcentrum (KCC) is een projectgroep ingericht. Door de projectgroep zijn voorstellen voor verandering in de wijze van dienstverlening in de Publieksbalie en de doorontwikkeling naar een KCC ontwikkeld. De mogelijkheid om meer producten digitaal aan te bieden is daarin mee genomen. Naast de introductie van het ondernemersplein op de website is een spreekuur voor ondernemers geïntroduceerd. - Er wordt geprobeerd de overige dienstverlening voortdurend aan te passen aan de eisen van deze tijd, zoals bijvoorbeeld door middel van een verruiming van de huwelijksfaciliteiten binnen onze gemeente. Er zijn nieuwe beleidsregels vastgesteld waarbinnen de mogelijkheden om op verschillende locaties in de gemeente te trouwen aanzienlijk zijn verruimd. In 2015 zal nader worden bekeken hoe de nieuwe beleidsregels in de praktijk uitpakken. - De besluitvorming in de raad moet zodanig worden ingericht dat (organisaties van) burgers vroegtijdig in het proces invloed kunnen hebben op de planvorming van de gemeente (burgerparticipatie). De gemeente maakt plannen in principe dus in samenspraak met inwoners, ondernemers en instellingen en zoekt op voorhand naar draagvlak bij belanghebbenden. - In juni 2014 heeft een eerste bijeenkomst met de bevolking plaatsgevonden waarin het college met de aanwezigen een discussie heeft gevoerd over de prioritering van verschillende onderwerpen in de komende raads- en collegeperiode. In 2015 is ook gestart met de bijeenkomsten t er oer habbe. Initiatiefnemers kunnen hun plannen presenteren die niet binnen bestaande vastgestelde kaders passen. Economische en maatschappelijke belangen worden zo ter discussie gebracht, waarbij ook draagvlak verworven kan worden voor nieuwe initiatieven. - Er zal een gezamenlijke visie op interactieve beleidsvorming worden geformuleerd; hiertoe zal met ondersteuning van de griffie een concept worden opgesteld dat met preadvies van het college ter besluitvorming aan de gemeenteraad wordt voorgelegd. Immers vanuit het besef dat de toekomst gezamenlijk moet worden vormgegeven is het nodig dat er, op basis van respect en onderling vertrouwen, naar elkaar wordt - Er is een communicatietraining gegeven. 38

264 geluisterd en de dialoog wordt aangegaan. Inwoners hebben het gemeentebestuur veel te bieden: expertise, vaardigheden, inzet, tijd. De gemeente staat daarom open voor initiatieven uit de samenleving. Wat gaan we daarvoor (nog meer) doen? Wat gaat dat extra kosten? - Momenteel wordt gewerkt aan de doorontwikkeling van het dienstverleningsconcept met als doel: een meer klantgerichte en zorgvuldige levering van gemeentelijke diensten; optimaal klantgericht ingerichte dienstverleningsprocessen (transparant, snel, effectief en servicegericht); de burger middels de inzet van digitale kanalen snel en ook buiten openingstijden te bedienen; er wordt meer gewicht toegekend aan de eigen verantwoordelijkheid van de burger; er is inzicht in klantcontacten, klantwensen (vraagpatronen) en klanttevredenheid; in 2016 vindt de zelfevaluatie paspoort en identiteitskaart plaats. - Aandachtspunten bij het ontwikkelen van digitale dienstverlening vormen op dit moment de beschikbaarheid van een webmaster en de inrichting van een nieuw zaaksysteem waarmee frontoffice- en baliefuncties ondersteund worden. Aan de verdere doorontwikkeling van een ondernemersloket wordt gewerkt. - In het kader van interactieve beleidsvorming en burgerparticipatie wordt gewerkt aan een concrete uitwerking van deze plannen in nauwe samenwerking met een externe communicatiedeskundige. In het kader van de toekomstvisie TS25 is de bevolking uitgenodigd haar visie op de toekomst te geven. Ook voor andere beleidsontwikkelingen wordt de bevolking uitgenodigd mee te praten. Een visie op interactieve besluitvorming zal worden opgesteld. - Er zal worden getracht de functie van webmaster binnen de bestaande budgettaire ruimte in te vullen. - Voor communicatie is vanaf 2015 een structureel budget van opgenomen. 39

265 Zelfstandigheid Wat willen we bereiken? Wat doen we daarvoor al? - We willen als eilandgemeenschap over onze eigen toekomst gaan. Een zelfstandig bestuur, dat wil zeggen met eigen regie op leefbaarheid, economie, financiën, duurzaamheid, landschap en natuur. Met het oog op het behoud van de gemeentelijke zelfstandigheid moet de gemeente in ieder geval financieel gezond zijn, publiekstaken adequaat uitvoeren en een goede basisdienstverlening op het eiland in stand houden. - De gemeente neemt de komende raadsperiode zelf het initiatief om, door middel van een onderzoek, een reëel beeld te krijgen van de kansen hoe zelfstandig te blijven. - Tijdens het organisatieonderzoek dat een aantal jaren geleden is uitgevoerd zijn de genoemde elementen uitgangspunt geweest voor de vormgeving van de huidige organisatie. Daarbij is geconcludeerd dat het gezien de omvang van onze organisatie de vraag is of we alle basistaken zelf moeten blijven uitvoeren of die in regie moeten onderbrengen bij andere organisaties. Hierin zijn inmiddels voor een aantal taken al keuzes gemaakt, bijvoorbeeld bij het uitbesteden van de afvalinzameling aan Omrin, het uitbesteden van de ICT-taken aan de gemeente Leeuwarden en de VTH-taken op het gebied van de WABO aan de FUMO. Ook in de toekomst zullen wij voortdurend de afweging moeten maken of uitbesteding van bepaalde taken noodzakelijk is om op termijn onze zelfstandigheid te borgen. Daarbij is overigens het uitgangspunt dat de publieksdienstverlening op het eiland of via de digitale weg laagdrempelig bereikbaar blijft. - Door het tekenen van een nieuw convenant met de Minister van BZK en de provinciebesturen van Friesland en Noord- Holland is vastgelegd dat de bijzondere positie van de eilanden wordt erkend en dat (indien nodig) op extra ondersteuning van het Rijk en de provincie kan worden gerekend. - We willen samen met de Waddeneilanden aan robuuste en duurzame oplossingen werken, waarbij ook nadrukkelijk andere gemeenten en organisaties in beeld zijn. - Er wordt blijvend stevig ingezet op het bevorderen van de naleving van de Waddentoets, met name bij de rijksoverheid. Wat gaan we daarvoor (nog meer) doen? - Reeds een aantal jaren wordt samengewerkt binnen het samenwerkingsverband de Waddeneilanden. Eind 2014 heeft een evaluatie plaatsgevonden die heeft geleid tot een nieuw convenant. In 2015 heeft de Rekenkamer van de Waddeneilanden het samenwerkingsverband tegen het licht gehouden. Inmiddels wordt intensief overlegd door het Dagelijks Bestuur (DB) en de Directie Raad (DR) van het samenwerkingsverband over de wijze waarop de samenwerking in de komende jaren ingevuld zal worden. - De naleving van de Waddentoets wordt voortdurend bewaakt door het samenwerkingsverband De Waddeneilanden. Indien deze niet wordt nageleefd, wordt hierop door het samenwerkingsverband actie ondernomen. Wat gaat dat extra kosten? - Het college stelt voor om samen met de gemeenteraad een plan op te stellen om een onderzoek te laten uitvoeren naar de mogelijkheden om zelfstandig te blijven. 40

266 Bedrag in 3.2 Programma 2 - Orde en veiligheid Financiële planning Meerjarenraming programma Rekening 2014 Begroting 2015 na wijziging Begroting 2016 PRODUCT: Lasten Baten Saldo Begroting 2017 Begroting 2018 Begroting VEILIGHEID EN OPENBARE ORDE APV/BIJZONDERE WETTEN RAMPENBESTRIJDING BRANDWEER SALDO MUTATIES RESERVES SALDO Lasten Baten TOTAAL Verschillen in financiële planning per jaarschijf VEILIGHEID EN OPENBARE ORDE APV/BIJZONDERE WETTEN RAMPENBESTRIJDING BRANDWEER TOTAAL PROGRAMMA Toelichting op de verschillen per jaarschijf Algemene verschillen op programma niveau: Doorberekende uren binnen- en buitendienst Verschillen op product niveau: 07 - nachtbewaking (zie kadernota 2015) bezuinigingsvoorstel versimpeling vergunningverlening aanpassing afrekening/bijdrage VRF (zie kadernota 2015) Overige verschillen programma TOTAAL VERSCHILLEN OP PROGRAMMA NIVEAU Resultaat Programma 2 Orde en veiligheid Jaar 41

267 3.2.4 De 4 w s Orde en veiligheid Veiligheidsbeleid Wat willen we bereiken? - Het veiligheidsbeleid vraagt onverminderde bestuurlijke aandacht. De openbare orde en veiligheid kennen vanwege de geïsoleerde ligging een aantal specifieke kenmerken die het noodzakelijk maken dat bij regionale instanties permanent aandacht voor de eilandsituatie gevraagd wordt. Dat geldt niet in het minst voor de veiligheidsregio voor wat betreft rampenoefeningen en scholing. - Orde en veiligheid zijn een gezamenlijke verantwoordelijkheid van zowel gemeente als het bedrijfsleven en samenleving. - Het huidige lik-op-stukbeleid wordt gecontinueerd. Wat doen we daarvoor al? - Er is veiligheidsbeleid dat is afgestemd met de Veiligheidsregio gericht op de specifieke situatie op de eilanden. Tussen de Veiligheidsregio en de eilanden zijn specifieke afspraken gemaakt over de inzet tijdens crisissituaties op de eilanden. De Veiligheidsregio is structureel adviseur bij risicovolle evenementen. - Samen met de ondernemers wordt nachtbewaking ingezet in de zomermaanden. Er is extra inzet op toezicht in avond- en nachturen in en rond de dorpscentra van West-Terschelling en Midsland. - Er is regelmatig overleg en afstemming met betrokken belangengroeperingen, horeca-, recreatieve- en evenementenorganisaties, veiligheidsregio, politie, Wetterskip, SBB en RWS. - Voor toezicht op verkoop en consumptie van alcoholhoudende dranken aan jongeren onder de 18 jaar is de Jong Proef Preventie Methodiek ingezet. - De Algemeen Plaatselijke Verordening en Bijzondere wetgeving worden uitgevoerd (bijv. Drank- en Horecawet, Wet op de Kansspelen). - Er is gerichte communicatie naar doelgroepen en sociale media. Wat gaan we daarvoor (nog meer) doen? - Er is blijvende bestuurlijke aandacht voor veiligheidsbeleid. - Vanuit de Rekenkamer de Waddeneilanden wordt in 2015 een onderzoek verricht naar evenementenbeleid op de eilanden. Wat gaat dat extra kosten? - Vooralsnog zijn hiervoor geen extra lasten te verwachten. Handhaving Wat willen we bereiken? - Alle handhavingsprojecten worden begeleid door brede en heldere communicatie over motieven, doelen en wat wel en niet is toegestaan. - Het huidige beleid wordt gecontinueerd conform de vigerende wet- en regelgeving. In daarvoor in aanmerking komende gevallen zal gebruik worden gemaakt van mediation, waardoor langdurige juridische procedures wellicht kunnen worden voorkomen. - De gemeentelijke prioriteit is in eerste instantie gericht op het tegengaan en terugdringen van leegstand en recreatief gebruik van woonhuizen. Wat doen we daarvoor al? - Er worden op dit moment geen integrale handhavingsprojecten uitgevoerd. - Reeds een aantal langlopende handhavingszaken is via mediation opgelost. Mediation blijkt een goed middel te zijn. - Een beleidsnotitie onrechtmatige bewoning bestaat al en is vastgesteld. Er is inmiddels opdracht verstrekt tot een inventarisatie van de betreffende gevallen. 42

268 - De lopende programmatische handhaving (bijgebouwen bij recreatiewoningen) wordt voortgezet. Bij de vaststelling van het eerstvolgende handhavingsjaarprogramma stelt de gemeenteraad, rekening houdend met de financiële ruimte, nadere prioriteiten. Wat gaan we daarvoor (nog meer) doen? - Het college gaat met de raad de prioriteiten bepalen. In een aantal gevallen is gestart met mediation. - Bij handhaving zal communicatie een belangrijk element zijn. Op het gebied van communicatie zullen medewerkers specifiek worden getraind. Dit communicatietraject loopt. Wat gaat dat extra kosten? - Er zou een voorstel worden gepresenteerd door het college aan de gemeenteraad gericht op deregulering. De APV zou worden doorgelicht op mogelijkheden om regels te schrappen en de gedetailleerde bestemmingsplanregels zouden worden getoetst op motieven en handhaafbaarheid, waarbij dereguleren het uitgangspunt is. Het voorstel heeft zich alleen nog gericht op regels binnen APV. Met de toetsing op motieven en handhaafbaarheid van bestemmingsplanregels wordt in 2016 een start gemaakt. Er kan dan geanticipeerd worden op de nieuwe Omgevingswet. Het project zal over ongeveer twee jaar zijn beslag krijgen. - In de afgelopen jaren is op correct gebruik en/of bouw van bijgebouwen sterk toe gezien en waar nodig een handhavingstraject gestart. Er wordt nader onderzoek gedaan naar de consequenties van legalisatie van bijgebouwen. In de tussenliggende periode krijgen handhavingsverzoeken geen prioriteit. 43

269 44

270 Bedrag in 3.3 Programma 3 - Ruimte en wonen Financiële planning Meerjarenraming programma Rekening 2014 Begroting 2015 na wijziging Begroting 2016 PRODUCT: Lasten Baten Saldo Begroting 2017 Begroting 2018 Begroting RUIMTELIJKE ORDENING VOLKSHUISVESTING GRONDBELEID BOUW- EN WONINGTOEZICHT SALDO MUTATIES RESERVES SALDO Lasten Baten TOTAAL Verschillen in financiële planning per jaarschijf RUIMTELIJKE ORDENING VOLKSHUISVESTING GRONDBELEID BOUW- EN WONINGTOEZICHT TOTAAL PROGRAMMA Toelichting op de verschillen per jaarschijf Algemene verschillen op programma niveau: Verloop kapitaallasten Doorberekende uren binnen- en buitendienst Verschillen op product niveau: 11 - opstellen ontwikkelvisie (zie kadernota 2015) woonvisie (zie kadernota 2015) prestatieafspraken (zie kadernota 2015) woningmarktonderzoek (zie kadernota 2015) welstandsnota (zie kadernota 2015) balansmutaties grondexploitaties Overige verschillen programma TOTAAL VERSCHILLEN OP PROGRAMMA NIVEAU Resultaat Programma 3 Ruimte en wonen Jaar 45

271 3.4 De 4 w s Ruimte en wonen Ruimtelijke ordening Wat willen we bereiken? - De vastgestelde visie- en beleidsnota's blijven van kracht. Nieuw beleid, dat in overeenstemming is met dit akkoord, wordt gedurende de komende raadsperiode geïmplementeerd. - De recent vastgestelde bestemmingsplannen vormen, naast de nog vast te stellen beheersverordeningen, het toetsingskader voor bouwplannen. Alleen als er sprake is van een duidelijk maatschappelijk en economisch belang, worden wijzigingen buiten het vigerende bestemmingsplan door de gemeenteraad in behandeling genomen. - De nog op te stellen toekomstvisie levert de bouwstenen voor de toetsingskaders voor ruimtelijke ontwikkelingen, dit om individueel gerichte besluitvorming te voorkomen. - Het mogelijk maken van schuilgelegenheden in het buitengebied ten behoeve van welzijn van dieren. - De door de gemeenteraad onlangs voor de B&Y- locatie vastgestelde ruimtelijke ontwikkelingskoers wordt vastgelegd in een op te stellen bestemmingsplan. Wat gaan we daarvoor (nog meer) doen? - De vaststelling van de toekomstvisie zal aanleiding geven om onderdelen van het ruimtelijk beleid te herzien. Daar zal in de loop van 2016 mee worden gestart. - Op grond van de Structuurvisie Havengebied Terschelling is een inrichtingsplan voor het havengebied van Terschelling opgesteld. Het college is van mening dat de uitvoering van dit inrichtingsplan vanaf 2016 voortvarend ter hand moet worden genomen door middel van concrete aanpassingen in het havengebied. Wat doen we daarvoor al? - Vergunningverlening vindt plaats binnen de spelregels van de WABO. - Het uitvoeren van gestructureerd toezicht op de naleving van bouwregelgeving, vergunningvoorschriften en de naleving van de bestemmingsplannen. - De werkzaamheden die met bovenstaande taken samenhangen zijn per 1 april 2014 overgedragen aan de regionale uitvoeringsdienst FUMO. - Voor een op stellen Structuurvisie is in 2010 een plan van aanpak gemaakt. Dit plan is door wijziging van inzichten destijds niet verder gebracht. De uitgangspunten van het plan van aanpak kunnen wel gebruikt worden voor de op te stellen toekomstvisie. - Dierenwelzijn zal in de op te stellen toekomstvisie verder worden uitgewerkt. - Door de raad is een nota van uitgangspunten vastgesteld voor een bestemmingsplan voor het voormalige B&Y- terrein aan het Groene Strand. Uitgangspunt was een bestemmingsplan voor de bouw van 5 woningen. Inmiddels is echter vergunning verleend voor de bouw van bedrijfsgebouwen. De vraag is of nu nog uitvoering kan worden gegeven aan de wens van de raad een bestemmingsplan op te stellen voor 5 woningen. Het proces is stilgelegd in afwachting van een lopende vergunningsprocedure. Wat gaat dat extra kosten? - Voor een op te stellen Toekomstvisie is in de jaren 2015 tot en met 2018 een bedrag van opgenomen. - Voor de uitvoering van het inrichtingsplan voor het Havengebied is een bedrag opgenomen van voor de jaren

272 Dellewal locatie Wat willen we bereiken? Wat doen we daarvoor al? - De door de gemeenteraad bij motie vastgestelde kaders voor invulling van de Dellewal -locatie, gaan samen met een door de gemeente op te stellen beeldkwaliteitsplan en vormen het uitgangspunt van ontwikkeling voor deze plek. Dit met inachtneming van de mogelijke gevolgen van het op deze plek rustende conservatoir beslag. - Uitgangspunt is dat Dellewal niet onder de boekwaarde wordt verkocht. Wat gaan we daarvoor (nog meer) doen? - De gemeente staat positief tegenover de plannen van de Stichting Baai Dellewal om natuurontwikkeling in de oostelijke Dellewal te realiseren. Tot 1 juli 2015 heeft de stichting de gelegenheid gekregen hiervoor fondsen te werven. Het college zal in nauw overleg met de raad alternatieve planvorming gaan voorbereiden. Wat gaat dat extra kosten? - Vooralsnog is in de meerjarenramingen uitgegaan van de veronderstelling dat de Dellewal - locatie niet beneden de boekwaarde zal worden verkocht. - Het bestemmingsplan voor Dellewal moet geactualiseerd worden. Het spanningsveld tussen de inspanning van de stichting, het financiële kader en gegeven tijd, maakt de ontwikkeling van de Dellewal locatie complex. Het college is zich aan het beraden over het gewenste vervolgtraject. Daarbij vindt een zorgvuldige belangenafweging plaats. Het bestemmingsplan Waterfront Oost (Dellewal) is in 1994 door de raad vastgesteld. Voordat een bestemmingsplan of beheerverordening kan worden opgesteld, moet duidelijk worden wat de gewenste inrichting van het gebied is. Op dit moment loopt echter een juridische procedure waarvan de consequenties eerst zorgvuldig in beeld moeten worden gebracht. Wonen Wat willen we bereiken? - Er zal onderzoek worden gedaan naar de woningbehoefte op Terschelling (WOBOF). Het college neemt het initiatief en zoekt hierbij samenwerking met de provincie Fryslân en woningstichting de Veste. De uitkomsten van de WOBOF zullen moeten resulteren in beleid. Wat doen we daarvoor al?. - Het huidige provinciale contingenteringsbeleid is op Terschelling beknellend. De slagkracht ontbreekt om in een overspannen woningmarkt in te spelen op kansen. Daarom wordt deze raadsperiode het overleg aangegaan met de provincie dat moet leiden tot afschaffing van de woningcontingentering. Voor de gemeente zijn de uitkomsten van de WOBOF richtinggevend. - De uitvoering van de notitie invullocaties voor woningen wordt weer ter hand genomen zodra de uitkomst van de discussie over woningcontingenten hiervoor ruimte biedt. De bestaande kaders (invullocaties 2007) blijven in stand. - De landelijke regelgeving met betrekking tot de zogeheten kangoeroewoningen zal worden gevolgd, waarbij mogelijkheden zoveel mogelijk zullen worden benut. Verwachting is dat dit type woning in de toekomst vergunning vrij gebouwd kan worden. - De mogelijkheden voor de invullocaties worden afgewogen binnen de woonvisie. - Er is beleid opgesteld naar aanleiding van een wetswijziging. Kangeroewoningen (indien mantelzorgwoningen) kunnen sinds november 2014 vergunning vrij gebouwd worden. 47

273 - De prestatieafspraken met woningstichting De Veste worden snel geëvalueerd en, waar gewenst, bindend gemaakt. Gevolgen van de Econoom voor de woningmarkt worden geëvalueerd. - De woningtoewijzing op basis van inschrijfduur wordt gehandhaafd. Wat gaan we daarvoor (nog meer) doen? - Het laatste woningmarktonderzoek dateert uit De markt en de omstandigheden zijn sindsdien dermate veranderd dat voor een goede toekomstbepaling zicht op de huidige situatie van groot belang is. Eerder werd gedacht om aan te sluiten bij een provinciaal onderzoek. Dit wordt echter niet meer uitgevoerd. Het woningmarkt onderzoek is nodig als input voor de woonvisie. In 2015/2016 zal het woningmarktonderzoek worden uitgevoerd. - De positie van De Veste moet duidelijk worden in relatie tot mogelijke bouwplannen. Er wordt niet volledig gebruik gemaakt van het contingent, doordat De Veste een deel van het haar toebedeelde contingent nog niet invult. Inmiddels is het project de Econoom gestopt. - De Veste heeft de woningtoewijzing herzien. De Veste wijst woningen weer toe op basis van inschrijfduur. Wat gaat dat extra kosten? - Voor het woningmarktonderzoek is zowel in 2015 als in 2016 een bedrag van geraamd. - De huidige prestatieafspraken met woningstichting De Veste lopen tot De prestatieafspraken worden eind 2015 geëvalueerd. Met De Veste wordt gesproken over realisatie van huurwoningen in het plangebied West Aletalaan fase 4 en op de KLU- locatie. In 2016 worden de nieuwe prestatieafspraken met De Veste gemaakt. - In het voorjaar van 2015 is de huisvestingsverordening herzien waarbij deregulering en handhaving van belang zijn. Op dit moment wordt gewacht op nadere invulling van het woningbehoefteonderzoek Ontspanning woningmarkt. Op basis van de nieuwe verordening worden in de 2e helft van 2015 beleidsregels bij de verordening opgesteld. De vaststelling is begin De verwachte kosten voor de prestatieafspraken zijn In 2017 wordt de welstandsnota geactualiseerd. - Het huidige woonplan Terschelling is aan actualisatie toe. De nieuw op te stellen woonvisie zal worden ontwikkeld nadat de Toekomstvisie is opgesteld in De kosten voor het actualiseren van de welstandsnota zullen circa zijn. - Voor de woonvisie is in geraamd. 48

274 Bedrag in 3.4 Programma 4 - Natuur, landschap en milieu Financiële planning Meerjarenraming programma Rekening 2014 Begroting 2015 na wijziging Begroting 2016 PRODUCT: Lasten Baten Saldo Begroting 2017 Begroting 2018 Begroting OPENBAAR GROEN NATUUR EN MILIEU AFVAL RIOLERING SALDO MUTATIES RESERVES SALDO Lasten Baten TOTAAL Verschillen in financiële planning per jaarschijf OPENBAAR GROEN NATUUR EN MILIEU AFVAL RIOLERING TOTAAL PROGRAMMA Toelichting op de verschillen per jaarschijf Algemene verschillen op programma niveau: Verloop kapitaallasten Doorberekende uren binnen- en buitendienst Verschillen op product niveau: 19 - aanpassing Elzensingels (zie kadernota 2015) budgetoverheveling duurzaamheidsinitiatieven (zie kadernota 2015) duurzaamheidsinitiatieven (zie kadernota 2015) zelfvoorzienend 2020 (zie kadernota 2015) diensten bedrijven voorziening riolering Overige verschillen programma TOTAAL VERSCHILLEN OP PROGRAMMA NIVEAU Resultaat Programma 4 Natuur, landschap en milieu Jaar 49

275 4.4 De 4 w s Natuur, landschap en milieu Ontwikkelvisie Wat willen we bereiken? - In de komende jaren heeft de gemeenteraad een Toekomstvisie vastgesteld, waarin een duurzame ontwikkeling van het eiland centraal staat. Deze kent een aantal cruciale keuzes op uiteenlopende terreinen en beleidsvelden, alle met ruimtelijke consequenties. De verschillende actoren zullen nadrukkelijk bij de ontwikkeling worden betrokken. Wat doen we daarvoor al? - In 2014 is de projectgroep TS25 gestart. In het voorjaar 2015 zijn er inventarisatiebijeenkomsten geweest met externe deskundigen en eilander deskundigen. Vier bewonersbijeenkomsten zijn georganiseerd. In oktober 2015 is het conceptplan TS25 gereed. - De Toekomstvisie richt zich op de vraag hoe de verschillende ambities -met name de vooral op toerisme gebaseerde economie, het streven naar energieneutraliteit en zelfvoorziening, het behoud van de bijzondere natuur en de leefbaarheid- ruimtelijk optimaal te integreren zijn, waarbij het werk dat gedaan is voor de integrale gebiedsvisie in principe wordt geïntegreerd in de Toekomstvisie. Totdat deze visie vastgesteld is, houden we ons aan de vastgestelde beleidskaders op ruimtelijk gebied en wordt geen nieuw sectoraal beleid ontwikkeld. Een uitzondering hierop vormt het ontwikkelen van een beleidskader ten behoeve van terrassen en serres. Wat gaan we daarvoor (nog meer) doen? - Besluitvorming over de toekomstvisie zal naar verwachting medio 2016 zijn. Hierna zullen de verdere beleidskaders worden ontwikkeld. Wat gaat dat extra kosten? - Zie hiervoor het programma Ruimte en Wonen. Duurzaamheid Wat willen we bereiken? - We houden vast aan de ambitie om als eiland zelfvoorzienend te zijn als het gaat om water en energie (dit in het besef dat het streefjaar 2020 lastig haalbaar wordt). De kans om binnen afzienbare termijn de winning van al het drinkwater op het eiland te realiseren, moet aangegrepen worden. - De gemeente moet ruimtelijke keuzes maken voor wat betreft mogelijke ontwikkelingen voor de opwekking van kleinschalige wind- en zonne-energie. Innovatieve ontwikkelingen op het gebied van duurzame energieopwekking worden welwillend tegemoet getreden. - Energie-eisen bij nieuwbouw zal ambitieus worden opgesteld. Wat doen we daarvoor al? - Het ambitiemanifest Wadden zelfvoorzienend 2020 wordt uitgevoerd aan de hand van het 7-stappenplan. - De ambitie om in 2020 zelfvoorzienend te zijn met betrekking tot de water en energie huishouding, stelt ons voor stevige uitdagingen. De huidige budgetten stellen ons in staat een beperkte bijdrage te leveren aan reguliere taken, die aansluiten bij andere ontwikkelingen. Zo spelen wij in op de regeling ISV-3, waarbij de provincie als co financier optreedt bij woningisolatie. Dit draagt bij aan duurzaamheidsdoelstellingen minder energie verbruik; minder CO2 uitstoot. Daarnaast levert het werkgelegenheid en leidt het tot kostenbesparing bij de gebruiker. - Een plan van aanpak voor wat betreft de mogelijke ontwikkelingen voor de opwekking van kleinschalige wind- en zonne-energie was klaar in het najaar van Dit werd gevolgd door een participatieavond energie en energiewinning en kleinschalige wind- en zonne-energie voor de bevolking in Deze is afgerond met een interactieve discussieavond. De resultaten hiervan worden meegenomen in de toekomstvisie. - In 2015 ligt de focus op het realiseren van de 50

276 In samenspraak met lokale bedrijven en burgers wordt concreet beleid ontwikkeld met als einddoel dat bij nieuwbouw energieneutraal gebouwd wordt. woningverbetering d.m.v. isolatie conform de ISV-3 regeling, onze eigen duurzaamheidsinitiatieven regeling, alsmede het scheppen van de randvoorwaarden voor Energiedak Werkhaven. - Door middel van een teruggaaf van een deel van de kavelprijs wordt energieneutraal bouwen in het plan West Aleta 4 gestimuleerd. - De subsidie verordening lokale duurzaamheidinitiatieven is herzien en vastgesteld. Deze voldoet nu weer aan nieuwe mogelijkheden op het gebied van verduurzaming van (sociale) woningbouw. - De Terschellinger Energie Coöperatie (TEC) is opgericht en de gemeente blijft op de hoogte van de ontwikkelingen en werkt mee aan een goede positionering. Wat gaan we daarvoor (nog meer) doen? Wat gaat dat extra kosten? - Om de doelstelling energie- en waterneutraliteit op het eiland in 2020 enigszins vorm te kunnen geven, is het budget geraamd van per jaar. Natuur Wat willen we bereiken? - Bevorderd zal worden dat de beheerplannen afhankelijk van hogere wetgeving in het kader van Natura 2000 spoedig het levenslicht zien. Uitgangspunt is het kunnen blijven ervaren van de bijzondere natuur op Terschelling als een voor bezoeker en bewoner nadrukkelijke levensbehoefte. Dit is een proces waar de gemeente weinig invloed op heeft. - Natuurdoelstellingen mogen niet ten koste gaan van werken en recreëren. - Borgen van de waterveiligheid. - Er wordt gestreefd naar meer afstemming en eenduidigheid tussen de verschillende instanties op het terrein van wad- en strandbeheer. - Kwelderontwikkeling biedt, in samenhang met een aantal doelen, kansen: natuurontwikkeling, cultuurlandschap restaureren, zeedefensie en landschapsvormgeving. De gemeente bezint zich hierbij op haar rol als trekker. Wat doen we daarvoor al? - Het Beheerplan Natura 2000 komt in het najaar van 2015 of in het voorjaar van 2016 ter inzage. - De programmatische Aanpak Stikstof is vastgesteld. - Een andere ligging van de primaire waterkering vastleggen dan thans in de Waterwet is vastgelegd, opdat meer delen van de eilanden binnendijks komen te liggen. Het voorkeurstracé en de beheerkaders worden door Rijkswaterstaat nader uitgewerkt. - Met name de afstemming voor wat betreft handhaving en het toezicht is onduidelijk. De verantwoordelijkheid en de bevoegdheid ligt bij de provincie. Dit wordt vertaald in eigen beleid. Samen met de andere Waddeneilanden en Waddengemeenten is een beheersverordening voor de Waddenzee en Noordzeekustzone opgesteld. - De gemeente heeft geen rol als trekker bij de kwelderontwikkeling. Rijkswaterstaat is trekker in dit project. De gemeente committeert zich wel aan die plannen en is bestuurlijk betrokken. 51

277 Wat gaan we daarvoor (nog meer) doen? - Het beheerplan Natura 2000 zal als het gereed is voorgelegd worden aan de raad zodat die haar gevoelens kan uitspreken ten aanzien van het draagvlak. Wat gaat dat extra kosten? - Vooralsnog zijn er geen extra kosten te verwachten. - Er moet nog duidelijkheid komen over het vervolg van de integrale gebiedsontwikkeling. De dienst Landelijk gebied is in maart 2015 opgeheven. Dit vraagt aandacht om te bepalen hoe dit proces dan verder gaat. 52

278 Bedrag in 3.5 Programma 5 - Economie, infrastructuur en toerisme Financiële planning Meerjarenraming programma Rekening 2014 Begroting 2015 na wijziging Begroting 2016 PRODUCT: Lasten Baten Saldo Begroting 2017 Begroting 2018 Begroting TOERISME WEGEN, STRATEN EN PLEINEN WATER VEERVERBINDINGEN HAVENS STRAND SALDO MUTATIES RESERVES SALDO Lasten Baten TOTAAL Verschillen in financiële planning per jaarschijf TOERISME WEGEN, STRATEN EN PLEINEN HAVENS STRAND TOTAAL PROGRAMMA Toelichting op de verschillen per jaarschijf Algemene verschillen op programma niveau: Verloop kapitaallasten Doorberekende uren binnen- en buitendienst Verschillen op product niveau: 22 - budgetoverheveling TROM-onderzoek (zie kadernota 2015) budgetoverheveling project Tonnenloods (zie kadernota 2015) extern onderzoek herziening toeristenbelasting (zie kadernota 2015) sluiting CNL uitgesteld tot eind jaarlijkse exploitatiebijdrage project Tonnenloods aanleg speelvoorzieningen en onderhoud (zie kadernota 2015) storting in de voorziening onderhoud wegen onderhoud wegen baggeren opbrengst (dag+jaar) liggeld Overige verschillen programma TOTAAL VERSCHILLEN OP PROGRAMMA NIVEAU Resultaat Programma 5 Economie, infrastructuur en toerisme Jaar 53

279 5.4 De 4 w s Economie, infrastructuur en toerisme Economie en werkgelegenheid Wat willen we bereiken? - Het beleid is er op gericht om de diversiteit in stand te houden; dus naast de toeristische sector is er ook aandacht voor andere bedrijfstakken, zoals de landbouw, de visserij, het MKB, de maritieme bedrijfstak en de rijksdiensten. - Bij het gemeentelijk aanbestedingsbeleid zullen, binnen de kaders van wet- en regelgeving, de bedrijven op het eiland, waar mogelijk, nadrukkelijk betrokken worden. Wat gaan we daarvoor (nog meer) doen? Wat doen we daarvoor al? - Het beleid dat is gericht op het in stand houden van diversiteit in bedrijfstakken zal worden opgenomen in de deelvisie op de economie en de recreatie en het toerisme als onderdeel van de Toekomstvisie. Via het programma Economische zaken krijgt alternatieve werkgelegenheid aandacht in waddenverband. - In bestekken die worden aanbesteed wordt zoveel mogelijk rekening gehouden met lokale aannemers. Het inkoop- en aanbestedingsbeleid wordt in het najaar 2015 gepresenteerd aan de raad. Wat gaat dat extra kosten? - De kosten van het beleid dat is gericht op het in stand houden van diversiteit zijn opgenomen in het totale budget voor de Toekomstvisie. Verkeer, vervoer en kustbeheer Wat willen we bereiken? - De veerdienst is van grote maatschappelijke betekenis. De gemeente wil organiseren dat de Terschellinger gemeenschap invloed heeft op de uitoefening van de veerdienst. - De gemeente dringt bij RWS aan op een kortere vaarroute via het Schuitengat. De gemeente volgt de natuurlijke ontwikkeling en ziet grote voordelen in het gebruik van het Schuitengat door de sneldienst. Dit kan ook zorgen voor toename van het infra insulair verkeer. - De komende aanbesteding van het openbaar vervoer op Terschelling komt in het teken te staan van verduurzaming. Bij de concessieverlening zal worden bevorderd dat de bussen op aardgas dan wel groengas gaan rijden. Deze ambitie zal worden bepleit bij de concessieverlener (provincie). - De gemeente onderzoekt de mogelijkheid van een samenvoeging van de beide haven beherende organisaties, zodat integratie van beleid en uitvoering bereikt wordt. Ook zal rekening gehouden worden met toekomstige investeringen in revitaliseringsprojecten in de haven. Daarbij zal gebruik worden gemaakt van natuurlijke momenten (bijvoorbeeld als groot onderhoud gepland is). - De kustlijn van het eiland is in eerste instantie onze verdediging tegen de zee. Natuurontwikkeling is van secundair belang in de primaire waterkering. Deze insteek zal leidend zijn bij het vastleggen van definitieve kaders. Wat doen we daarvoor al? - De gemeente is betrokken bij het Decentrale Overheden platform en adviseert jaarlijks over onder andere het vervoersplan. - De noodzaak van monitoring wordt bij Rijkswaterstaat onder de aandacht gebracht. Er ontstaat een natuurlijke doorbraak waar inmiddels recreatiebetonning is aangebracht. - Er is een gemeenschappelijke reactie gestuurd vanuit de waddensamenwerking over de concessieverlening. - De mogelijkheid van een samenvoeging van de beide havens is inmiddels aangekaart bij het bestuur van de Stichting Passantenhaven en zij wil hier positief over meedenken. Er wordt verder onderzoek naar de samenvoeging gedaan. - Er vindt herziening plaats van de basiskustlijn. Rijkswaterstaat is primair trekker van dit project. Wij volgen de ontwikkelingen hierin nauwgezet. 54

280 Wat gaan we daarvoor (nog meer) doen? - Wij hopen een samenvoeging van de beide havens per 1 januari 2017 te kunnen realiseren. Wij streven er derhalve naar om in 2015 met nadere voorstellen aan de Raad te komen. Wat gaat dat extra kosten? - De verdere onderzoeken naar samenvoeging kunnen binnen de bestaande formatie worden uitgevoerd. - Wij zijn voornemens om de problematiek van het parkeren in Oud- West opnieuw op te pakken. Daarbij zullen wij de raad nieuwe voorstellen doen, waarbij zoveel mogelijk van lokale inbreng en burgerparticipatie gebruik wordt gemaakt. Het betreft het invoeren van een systeem van parkeerregulatie in een deel van West-Terschelling. Toerisme en recreatie Wat willen we bereiken? - De toeristische sector wordt gekenmerkt door kleinschaligheid. Het toekomstbestendig maken is een van de uitdagingen waarvoor de gemeente in de komende jaren staat. De toeristische markt wordt steeds nadrukkelijker vraaggestuurd. Voor het levensvatbaar houden van de toeristische sector zal hierop geanticipeerd moeten worden. In de Toekomstvisie zullen de diverse belangen hierbij worden afgewogen. - Nog in 2014 wordt een gastenonderzoek georganiseerd: dit vormt een belangrijke bouwsteen voor de Toekomstvisie. Wat doen we daarvoor al? - De toekomstbestendigheid van de toeristische sector is een punt dat in het kader van de Toekomstvisie aandacht krijgt. Het proces om te komen tot een toekomstvisie is in volle gang. - In 2015 zal een TROM-onderzoek worden uitgevoerd. Er is een projectgroep in het leven geroepen die de uitvoering van een digitale bevraging van de Terschelling bezoekers uitwerkt. - Het college zal, in samenspraak met ondernemend Terschelling, een voorstel voorbereiden met als doel het creëren van een ondernemersfonds. De opbrengst wordt besteed aan afrekenbare marketing- en promotiedoeleinden en aan de financiering van de nachtbewaking. Beheer en besteding worden door ondernemers gestuurd en ondergebracht in een te vormen rechtspersoon. Ook gemeentelijke subsidies kunnen daar worden ondergebracht. - Bij beleidsbeslissingen zullen standaard de effecten op het toerisme getoetst worden. - De vigerende beddenboekhouding is na 40 jaar achterhaald als sturingsinstrument van ruimtelijke ontwikkelingen en dient afgeschaft te worden. Sturing op de omvang van het toerisme is geborgd in relevante beleidskaders. Een initiatief hiertoe richting de provincie Fryslân ondernomen worden. - Het toerisme kent een aantal kwalitatieve knelpunten. Daarom heeft de ontwikkeling van de kwaliteit, waaronder diversiteit en verbreding, rekening houdend met landschappelijke inpasbaarheid, prioriteit. Kwaliteit gaat voor kwantiteit! - Bestuurlijk overleg met de recreatiesector vindt al een groot aantal jaren plaats met onder andere de Terschellinger Campinghouders Vereniging en middels het Recreatieplatform. - Wij hebben ons geheroriënteerd op de wijze waarop wij overleggen met het Recreatieplatform, de ondernemersverenigingen, de VVV en andere belangengroeperingen, zodat hun adviserende rol kan worden vergroot. Het Recreatieplatform heeft middels een convenant haar nieuwe meer adviserende rol onderschreven. - Naar aanleiding van de motie van de raad over de ruimte voor jaarstandplaatsen op kampeerterreinen zijn wij bezig met de evaluatie en herziening van het kampeerbeleid. Wat gaan we daarvoor (nog meer) doen? - Er zal een onderzoek worden uitgevoerd naar een mogelijke herziening van de systematiek van heffing en inning van de toeristenbelasting. Wat gaat dat extra kosten? - De kosten ( ) voor dit onderzoek kunnen worden gedekt vanuit de reserve Recreatie. - Bepleiting van een mogelijke afschaffing van de beddenboekhouding bij de Provincie is pas mogelijk als het op te stellen deelplan van de Toekomstvisie gereed is en is vastgesteld. De beddenboekhouding zal in Waddeneilanden verband worden opgepakt na aantreden van het nieuwe provinciale bestuur. 55

281 - De SMPT zal worden opgeheven. De marketing en promotie hebben nadrukkelijk aandacht. Naar verwachting zal dit nog leiden tot een batig saldo wat voor andere promotionele doelstellingen zal worden ingezet. - In de toekomst zal onderzoek worden gedaan naar de opties/mogelijkheden voor het oprichten van een Ondernemersfonds. In dit onderzoek zullen belangengroepen actief deelnemen. De eerste stappen om te komen tot een breed gedragen ondernemersfonds worden op dit moment gezet. - Een in te stellen ondernemersfonds is op z n vroegst in 2017 mogelijk. Op dit moment wordt in Waddenverband nagegaan of een gezamenlijke aanpak hierin mogelijk is. Als daar duidelijkheid over is kan een inschatting worden gemaakt van de te verwachten kosten. - Het voorgestelde budget van als voorbereiding op een TROM- onderzoek is overgeheveld naar 2015, zoals was voorgesteld in de jaarrekening. 56

282 Bedrag in 3.6 Programma 6 - Onderwijs Financiële planning Meerjarenraming programma Rekening 2014 Begroting 2015 na wijziging Begroting 2016 PRODUCT: Lasten Baten Saldo Begroting 2017 Begroting 2018 Begroting ALGEMEEN ONDERWIJSBELEID ONDERWIJSACHTERSTANDENBELE TEGEMOETKOMINGEN ONDERWIJS OPENBAAR BASISONDERWIJS BIJZONDER BASISONDERWIJS OPENBAAR VOORTGEZET ONDERW VOLWASSENENEDUCATIE SALDO MUTATIES RESERVES SALDO Lasten Baten TOTAAL Verschillen in financiële planning per jaarschijf ALGEMEEN ONDERWIJSBELEID ONDERWIJSACHTERSTANDENBELEID TEGEMOETKOMINGEN ONDERWIJS OPENBAAR BASISONDERWIJS BIJZONDER BASISONDERWIJS OPENBAAR VOORTGEZET ONDERWIJS TOTAAL PROGRAMMA Toelichting op de verschillen per jaarschijf Algemene verschillen op programma niveau: Verloop kapitaallasten Doorberekende uren binnen- en buitendienst Verschillen op product niveau: 28 - bezuinigingsvoorstel algemeen onderwijsbeleid (zie kadernota 2015) TOTAAL VERSCHILLEN OP PROGRAMMA NIVEAU Resultaat Programma 6 Onderwijs Jaar 57

283 6.4 De 4 w s Onderwijs Wat willen we bereiken? Wat doen we daarvoor al? - Onderwijs gaat uit van het bieden van optimale kansen voor alle op het eiland woonachtige kinderen. De komende periode zal gericht zijn op het in stand houden en zo mogelijk versterken van de huidige werkwijze. - Het huisvestingsplan onderwijs en de verordening huisvesting onderwijs worden geactualiseerd. Verduurzaming en de overheveling vanuit het Rijk van alle onderhoudsgelden naar de scholen zal van dat plan en de verordening onderdeel gaan uitmaken. - Op West-Terschelling een goede doorontwikkeling en versterking van de interprofessionele samenwerking van de diverse partners in de Brede School faciliteren. - Voor jongeren op het eiland worden kansen gecreëerd door bedrijven en onderwijsinstellingen te verbinden. - In voorbereidende gesprekken met de scholen en de gemeentelijke organisatie zullen de opties voor wat betreft het onderhoud worden voorgelegd. Op basis daarvan zullen met de scholen keuzes worden gemaakt. - De Brede School is in gebruik. Het beheer- en exploitatieplan Brede School is opgesteld en er is begonnen met de uitvoering hiervan. De gemeente is participant in de Stichting Beheer Schoolgebouwen Terschelling. - De gemeente zal meewerken aan kansen voor jongeren voor zover de gemeente als werkgever optreedt. Het initiatief hiervoor moet vanuit het onderwijs en het bedrijfsleven komen. Er loopt een initiatief van de scholen op het eiland waarbij onderzocht wordt of er op het eiland in samenwerking met de Diken in Sneek (samenwerkingsverband praktijkscholen) praktijkonderwijs op Terschelling gerealiseerd kan worden. - Bestaande inspanningen ten behoeve van jongeren, zoals jeugdbeleid, onderwijs, sluitende aanpak en Stichting Jeugdwerk Terschelling (SJT), worden nadrukkelijk betrokken in de transities in het sociale domein. - De gemeente subsidieert en faciliteert het jeugdbeleid. De link met het Eilandteam vindt plaats in het zorg adviesteam. Wat gaan we daarvoor (nog meer) doen? Wat gaat dat extra kosten? - Op de eilanden bestaat alleen de mogelijkheid tot het volgen van voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs, op Ameland en Terschelling aangevuld met voorbereidend beroepsonderwijs. Beide scholen hebben in het verleden fors geïnvesteerd in het intersectoraal programma Dienstverlening en Commercie. Dit laatste programma dient vernieuwd te worden (wettelijke verplichting) met als doel ieder eilander kind gevarieerd onderwijs te bieden, aansluiting met vervolgopleidingen te verbeteren en te voorkomen dat op jonge leeftijd voor ander onderwijs aan de vaste wal gekozen moet worden. Op 1 juli 2016 zal dit project zijn afgerond. Dit project wordt gesubsidieerd vanuit Streekwurk. - De huisvestingsverordening onderwijs actualiseren in Waddenverband. - De Regeling Tegemoetkoming Uitwonende Studenten (TUS) aanvullen met een regeling voor thuiswonende scholieren die dagelijks met de boot reizen. In het najaar van 2015 wordt de huidige TUS- regeling geëvalueerd. Hierbij wordt gekeken in hoeverre het mogelijk is om de regeling uit te breiden. Om zo de lagere inkomens te faciliteren in een bijdrage voor de extra kosten voor kinderen/jongeren die heen en weer reizen ten behoeve van het volgen van onderwijs aan de wal. - De verwachting is dat het uitbreiden van de TUSregeling kan worden gerealiseerd binnen het budget dat wij via het gemeentefonds ontvangen voor de uitvoering van deze Wadden specifieke regeling. - In samenwerking met het Eilandteam zal een voorstel worden gemaakt voor een aanpassing van het periodiek overleg met de partners in het onderwijs. 58

284 - In 2015 zal het Individueel huisvestingsplan voor het onderwijs van de gemeente worden geactualiseerd. Met name de huisvestingssituatie van het VMBO verdient hier de nodige aandacht. - In de meerjarenramingen zijn eventuele lasten die voortvloeien uit een aanpassing van het individueel huisvestingsplan als PM-post opgenomen, omdat zij op dit moment nog niet kunnen worden ingeschat. - Tijdens de evaluatie van de oude Dienstverleningsovereenkomst Onderwijs is de wens uitgesproken om in de toekomst als Waddeneilanden nauwer samen te gaan werken en op te trekken bij de ontwikkeling van een onderwijsvisie voor elk eiland. Dit om in de toekomst beter te kunnen inspelen op de eiland specifieke uitdagingen op het gebied van onderwijs en de verwachte daling in de leerlingenaantallen die op alle eilanden plaats zal gaan vinden. De verwachting is dat dit eind 2015 in gang wordt gezet. 59

285 60

286 Bedrag in 3.7 Programma 7 - Samenleven Financiële planning Meerjarenraming programma Rekening 2014 Begroting 2015 na wijziging Begroting 2016 PRODUCT: Lasten Baten Saldo Begroting 2017 Begroting 2018 Begroting INKOMENSVOORZIENING SOCIALE WERKVOORZIENING ALGEMEEN MAATSCHAPPELIJK WE TOEKENNING INDIVIDUELE VOORZI SOCIALE INFRASTRUCTUUR GEZONDHEIDSZORG PARTICIPATIE INKOMEN MINIMAREGELINGEN WMO JEUGD SALDO MUTATIES RESERVES SALDO Lasten Baten TOTAAL Verschillen in financiële planning per jaarschijf SOCIALE INFRASTRUCTUUR GEZONDHEIDSZORG PARTICIPATIE INKOMEN MINIMAREGELINGEN WMO JEUGD TOTAAL PROGRAMMA Toelichting op de verschillen per jaarschijf Algemene verschillen op programma niveau: Verloop kapitaallasten Doorberekende uren binnen- en buitendienst Verschillen op product niveau: 43 - integratie-uitkering sociaal domein participatie invoering wwb - inkomensdeel overige uitkering in minima-regelingen integratie-uitkering sociaal domein wmo apparaatslasten wmo eigen bijdrage wmo integratie-uitkering sociaal domein jeugd individuele voorzieningen pgb jeugd apparaatslasten jeugd Overige verschillen per programma TOTAAL VERSCHILLEN OP PROGRAMMA NIVEAU Resultaat Programma 7 Samenleven Jaar

287 7.4 De 4 w s Samenleven Wat willen we bereiken? - Gemeenten zijn met ingang van 2015 verantwoordelijk voor jeugdzorg, werk en inkomen en zorg aan langdurig zieken en ouderen. Vanuit de gemeente zal de generalist(-en) uit het Eilandteam ondersteuning en begeleiding bieden aan mensen die dat nodig hebben. Dit wordt gedaan middels één plan voor het hele huishouden. - De door het Rijk beschikbaar gestelde budgetten zijn bepalend voor de beleidskeuzes. - Voor mensen met een arbeidsbeperking gaat het nodige veranderen. Uitgangspunt is dat zij naar vermogen blijven deelnemen aan het arbeidsproces. - Jeugdzorg blijft vooralsnog voornamelijk regionaal georganiseerd. Uitgangspunt van de gemeente is: Eén kind, één gezin, één plan, één aanspreekpunt - Iedere inwoner die niet in staat is zelfstandig regie over het eigen leven te voeren krijgt op maat ondersteuning. Op maat wil zeggen vanuit oplossingen en niet per definitie vanuit een bestaande voorziening. We moeten bewaken dat onze inwoners, waar nodig, de juiste zorg krijgen. Uitgangspunten zijn: lokaal organiseren waar het kan, regionaal waar het moet; cliëntenraad oprichten; bij aanbesteding van zorg, uitgaan van eilandsituatie; mensen binnen een versterkt netwerk zo lang mogelijk thuis laten wonen; mogelijke overschotten op budgetten in een aparte bestemmingsreserve onderbrengen; signalering, inrichting zorgloket, integraal samenwerken goed organiseren en faciliteren; de inwoner met zorgbehoefte krijgt passende zorg; de gemeente streeft er naar om passende zorg te realiseren rondom de zwangerschap. Wat gaan we daarvoor (nog meer) doen? - Een nieuwe casusgerichte uitwisseling tussen het Eilandteam, onderwijs, professionele zorg, politie en huisartsen wordt opgezet. Wat doen we daarvoor al? - De decentralisaties vragen om een herorganisatie van het sociale domein. De bestaande infrastructuur is hiervoor het vertrekpunt. Aan de decentralisaties wordt zowel ambtelijk als bestuurlijk op lokaal als regionaal niveau ruim aandacht besteed. - De gemeente Terschelling heeft voor de uitvoering van de nieuwe taken gekozen voor gebiedsgericht werken. Dit heeft geresulteerd in de vorming van een Eilandteam dat de toegang vormt voor oude en nieuwe taken van de WMO, de jeugdzorg en werk en inkomen. - De uitgangspunten van de gemeente zijn punten van aandacht voor het Eilandteam. - De communicatie over deze veranderingen wordt proactief ingericht. Eind 2014 zijn burgers geïnformeerd. Het Eilandteam is te allen tijde aanspreekbaar en heeft dus doorlopende toegang in plaats van een spreekuur. - Wanneer mensen zorg nodig hebben, wordt dit binnen enkele weken na aanmelding georganiseerd. - De cliëntenraad Sociaal Domein wordt in Noardwest Fryslân verband (Dienst SZW) opgepakt. - De eilander huisartsenpraktijken verzorgen de zorg rondom zwangerschap Wat gaat dat extra kosten? - Vooralsnog is er in de meerjarenramingen van uit gegaan dat de activiteiten en voorzieningen op het gebied van het Sociaal Domein binnen de bestaande budgetten die door het Rijk beschikbaar worden gesteld worden uitgevoerd. Gezien de onzekerheden die hiermee samenhangen kan echter niet geheel worden uitgesloten dat eventuele meerkosten nog ten laste van de gemeentelijke exploitatie moeten worden gebracht. Pas in de komende jaren zal hier, als de uitvoering concreet is gestart, nadere informatie over beschikbaar komen. De uitkering voor de drie decentralisaties is geactualiseerd conform de gegevens volgens de meicirculaire Dit leidt tot een aanzienlijk lagere bijdrage voor de taken in het kader van de jeugdzorg. De lagere uitkering wordt gecompenseerd door een lagere toevoeging aan de reserve Sociaal Domein. 62

288 Bedrag in 3.8 Programma 8 - Cultuur en sport Financiële planning Meerjarenraming programma Rekening 2014 Begroting 2015 na wijziging Begroting 2016 PRODUCT: Lasten Baten Saldo Begroting 2017 Begroting 2018 Begroting BIBLIOTHEEK MUZIEK EN KUNSTZINNIGE VORMIN CULTURELE ACTIVITEITEN SPORTACCOMMODATIE ZWEMBAD BEVORDERING SPORTDEELNAME DORPSHUIZEN SALDO MUTATIES RESERVES SALDO Lasten Baten TOTAAL Verschillen in financiële planning per jaarschijf BIBLIOTHEEK MUZIEK EN KUNSTZINNIGE VORMING CULTURELE ACTIVITEITEN SPORTACCOMMODATIE ZWEMBAD BEVORDERING SPORTDEELNAME DORPSHUIZEN TOTAAL PROGRAMMA Toelichting op de verschillen per jaarschijf Algemene verschillen op programma niveau: Verloop kapitaallasten Doorberekende uren binnen- en buitendienst Verschillen op product niveau: 46 - Bezuinigingsvoorstel: Privatisering sportveld en -gebouw Hoorn Bezuinigingsvoorstel: Privatisering zwembad Exploitatiekosten zwembad Bezuinigingsvoorstel: Facilitering basiszwemvoorziening Overige verschillen programma TOTAAL VERSCHILLEN OP PROGRAMMA NIVEAU Resultaat Programma 8 Cultuur en sport Jaar 63

289 8.4 De 4 w s Welzijn, cultuur en sport Wat willen we bereiken? - Cultuur is belangrijk voor het eiland en verdient dus aandacht en ondersteuning. De gemeente vervult daarbij een faciliterende rol. Diverse subsidies voor welzijn, cultuur en sport zijn dit jaar gekort. Inzet is om op korte termijn niet meer te bezuinigen. Daar waar in vergelijkbare gevallen subsidieontvangers nu ongelijk behandeld worden, zal in deze periode naar gelijkheid worden gestreefd. Aan een financiële bijdrage worden in principe prestatieafspraken verbonden. Wat doen we daarvoor al? - Gelijkheid in behandeling van subsidie ontvangers wordt nageleefd. Er is geen sprake van ongelijke behandeling. Met nadruk wordt ook gekeken naar de prestatie die geleverd wordt - Het accommodatiebeleid wordt in 2015 herzien. De mogelijkheden voor verdere privatisering en concentratie van voorzieningen zullen in deze periode nader worden onderzocht. Op basis van keuzes die in het verleden reeds door de raad zijn gemaakt rond de concentratie van de sportvelden zal vanaf 2016 de gemeente geen financiële bijdrage meer leveren aan het beheer en onderhoud van het voetbalveld in Hoorn. Op dit moment ligt de focus op de privatisering van het sportcomplex te Hoorn. Voor 2016 is er een onzekerheid in het programma sport door de geplande privatisering van AVV. - Het bezoekerscentrum De Tonnenloods biedt het eiland en het Werelderfgoed Waddenzee de kans zich te presenteren aan bezoekers. De rol en betrokkenheid van de gemeente is gericht op de planologie, vergunningverlening en het verstrekken van een gelimiteerde structurele bijdrage. - De exploitatiebijdrage aan het zwembad zal vanaf 2017 komen te vervallen. Het college zal onderzoeken in hoeverre privatisering van het bad mogelijk is. Voor ondersteuning van specifiek doelgroepenzwemmen is vanaf 2017 jaarlijks een bedrag van in de meerjarenbegroting opgenomen. De verschillende opties voor overdracht van het zwembad worden in kaart gebracht. - t Behouden Huys is en blijft de schatkamer van onze cultuur. - Dat Leeuwarden in 2018 Culturele Hoofdstad van Europa wordt, mag niet voorbij gaan aan Terschelling. De gemeente is alert in het grijpen van kansen die een culturele versterking bewerkstelligen en onderhoudt de verbinding naar de organisatie. - Een initiatief om te komen tot een golfbaan wordt welwillend behandeld, mits het landschappelijk goed wordt ingepast en niet in de polder gesitueerd. Wat gaan we daarvoor (nog meer) doen? - De gemeente maakt deel uit van de stuurgroep project Tonnenloods, samen met Staatbosbeheer en Rijkswaterstaat. De gemeentelijke visie op natuur en (milieu)educatie zal in het project Tonnenloods worden meegenomen. De gemeente is geen risicodrager bij de exploitatie, maar het college is wel - Aan de raad is het voorstel voorgelegd om met gebruikmaking van maximale ISV-subsidie in 2015 te kunnen starten met de verbouwing en inrichting van het enige jaren geleden door de gemeente aangekochte pand naast t Behouden Huys. Hiervoor wordt een deel van het beschikbare budget aangewend dat is opgenomen voor nieuwbouw van het CNL. De voorbereiding voor de uitbreiding van het museum is gestart. - Voor de Culturele hoofdstad 2018 is nog geen ambtelijke aandacht geweest. Maar de gemeente is bestuurlijk betrokken bij de projectgroep, stuurgroep en klankbordgroep van het kwelderproject. - De golfclub is trekker en is voornemens een aparte stichting in het leven te roepen. Deze stichting gaat bezig met het vervolgproces. De gemeente komt formeel in beeld als de planologische procedure wordt opgestart. Wat gaat dat extra kosten? - Het college stelt voor om vanaf 2018 een structurele exploitatiebijdrage aan het project Tonnenloods beschikbaar te stellen van per jaar. De jaarlijkse kapitaallasten in verband met de eenmalige bijdrage in de investering zijn vanaf 2018 in de 64

290 bereid een gemaximeerde structurele exploitatiebijdrage te verstrekken en een eenmalige bijdrage in de investering van In de begroting 2015 is aangegeven dat met ingang van 1 januari 2016 de jaarlijkse gemeentelijke exploitatiebijdrage aan het Centrum voor Natuur en Landschap zal vervallen. In de Kadernota 2015 is besloten dat de exploitatie van het huidige CNL in wordt voortgezet. - Bij de activiteiten rond Leeuwarden Culturele Hoofdstad 2018 steekt het college in op het actief betrekken van VVV, ondernemers en de Stichting Marketing en Promotie Terschelling. De gemeente faciliteert alleen bij het verstrekken van de benodigde vergunningen. meerjarenramingen opgenomen. - Vanaf 2016 zal de beëindiging van de bijdrage aan het CNL leiden tot een voordeel. - Het beëindigen van de gemeentelijke bijdrage aan het beheer en onderhoud van het voetbalveld in Hoorn zal een besparing opleveren van circa Eventuele voordelen die nog kunnen ontstaan bij herziening van het accommodatiebeleid door privatisering en concentratie zijn nog niet in kaart gebracht en derhalve nog niet ingeboekt. De uitkomst en de hoogte van de daadwerkelijke besparing die vanaf 2016 kan worden ingeboekt zijn op moment van schrijven, mei 2015, nog ongewis. - Beëindiging van de jaarlijkse exploitatiebijdrage aan het zwembad levert in 2017 een voordeel op van en in 2018 een voordeel van Voor ondersteuning van specifiek doelgroepenzwemmen is in de meerjarenbegroting vanaf opgenomen. 65

291 66

292 Bedrag in 3.9 Programma 9 - Bedrijfsvoering Financiële planning Meerjarenraming programma Rekening 2014 Begroting 2015 na wijziging Begroting 2016 PRODUCT: Lasten Baten Saldo Begroting 2017 Begroting 2018 Begroting EXPLOITATIE GEMEENTEHUIS EXPLOITATIE GEMEENTEWERF AUTOMATISERING PERSONEEL EN ORGANISATIE BEHEER GEMEENTE EIGENDOMMEN VASTGOEDREGISTRATIE ADMINISTRATIE EN ONDERSTEUNING SALDO MUTATIES RESERVES SALDO Lasten Baten TOTAAL Verschillen in financiële planning per jaarschijf EXPLOITATIE GEMEENTEHUIS EXPLOITATIE GEMEENTEWERF AUTOMATISERING PERSONEEL EN ORGANISATIE BEHEER GEMEENTE EIGENDOMMEN VASTGOEDREGISTRATIE ADMINISTRATIE EN ONDERSTEUNING TOTAAL PROGRAMMA Toelichting op de verschillen per jaarschijf Algemene verschillen op programma niveau: Verloop kapitaallasten Doorberekende uren binnen- en buitendienst Verschillen op product niveau: 53 - Aanschaf software Implementatie Wet Basisregistratie Grootschalige Topografie (zie kadernota 2015) Overige verschillen per programma TOTAAL VERSCHILLEN OP PROGRAMMA NIVEAU Resultaat Programma 9 Bedrijfsvoering Jaar 67

293 3.9.4 De 4 w s Bedrijfsvoering Wat willen we bereiken? - Huidig niveau van huisvesting voor de bestuursorganen en het ambtelijk apparaat handhaven. - Het op een zorgvuldige wijze beheren en exploiteren van de gemeentewerf, waarbij aandacht is voor de geldende wetgeving op het gebied van ARBO en milieu. Wat doen we daarvoor al? - De huisvesting van de bestuursorganen en het ambtelijk apparaat voldoet aan de eisen van de tijd. - Onze gemeente beschikt over een moderne gemeentewerf, die voldoet aan de eisen. Periodiek vinden onderzoeken plaats of de gemeentewerf voldoet aan de eisen die gelden uit hoofde van de vigerende wetgeving. Eventuele aanmerkingen uit deze onderzoeken worden opgevolgd. - Voldoen aan wettelijke eisen en taken tegen zo laag mogelijke kosten en zonder daarbij voorop te lopen in technische ontwikkelingen. - ICT is ondersteunend aan een moderne, efficiënte en effectieve organisatie. - Door samenwerking met andere gemeenten binnen of buiten het samenwerkingsverband de Waddeneilanden proberen we zo efficiënt en effectief mogelijk onze wettelijke taken in te vullen. Een goed voorbeeld hiervan is de uitbesteding van de ICT aan de gemeente Leeuwarden. - De keuzes op het gebied van automatisering worden gemaakt samen met de andere Friese eilanden. In Waddenverband is een gezamenlijke informatiemanager aangesteld. De Waddeneilanden hebben een samenwerkingsverband met de gemeente Leeuwarden gesloten zodat kan worden geprofiteerd van de know how en de schaalvoordelen van Leeuwarden. - Het zorgen voor een efficiënte, effectieve, transparante en klantgerichte gemeentelijke bedrijfsvoering in de meest brede zin, waarbij de medewerkers de gelegenheid krijgen zich optimaal te ontwikkelen voor de hen toebedeelde taak. Het streven is erop gericht op het vinden van een goed evenwicht tussen optimale prestaties en goed werkgeverschap. - Het op een zorgvuldige wijze beheren en exploiteren van de gemeentelijke eigendommen, waaronder de gemeentelijke gebouwen en overige onroerende en roerende goederen. - Voldoen aan de bepalingen van de Wet kenbaarheid publiekrechtelijke beperkingen onroerende zaken (Wkpb) en de Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG). - Binnen de organisatie wordt zoveel mogelijk modern werkgeverschap ingevuld waarbij zowel interne als externe mobiliteit nu en in de toekomst belangrijke speerpunten zijn. Binnen de organisatie wordt zo mogelijk het nieuwe werken toegepast. Daarnaast wordt ingezet op de inzet van een flexibele schil. - Het onderhoud van de gemeentelijke gebouwen van zowel de bouwkundige elementen alsmede de technische installaties worden uitgevoerd volgens de actuele gebouwen meerjaren- onderhoudsplanning. - De applicatie Wkpb is aan de landelijke databank gekoppeld. In oktober 2010 is onze gemeente aangesloten op de productieomgeving van de BAGLV. De aandachtspunten voor verbetering van de 68

294 toelatingsaudit voor de BAG zijn opgepakt. Het gaat hierbij om het uitvoeren van een controle op eventuele verblijfsobjecten in meerdere panden en een verbeterslag uit te voeren op de uit de WOZ afkomstige oppervlakte voor niet-woningen. - De nieuwe basisregistraties zullen hoogwaardig van kwaliteit en actualiteit zijn, waarvoor de gemeente verantwoordelijk en aansprakelijk zal zijn. Wat gaan we daarvoor (nog meer) doen? - ICT staat voor een belangrijk deel in het teken van de landelijke eisen die aan gemeenten worden gesteld in de inrichting en beheer van een groot aantal overheidsbasisadministraties. De komende jaren zal dit nog volop in ontwikkeling zijn. - Voor wat betreft de inrichting en het beheer van basisregistraties zullen wij voldoen aan de minimale eisen en hiervoor wordt intensief samen gewerkt in Waddenverband. Hier wordt voortdurend aandacht aan besteed. Wat gaat dat extra kosten? - Samen met andere Friese eilanden is een begroting gemaakt voor de te verwachten ICT-kosten in de komende jaren. De hieruit op dit moment te verwachten kosten zijn in het meerjarenperspectief verwerkt. - De interne automatisering wordt gedomineerd door de invoering van het zaakgericht werken en de inrichting van een klantcontactcentrum (KCC). Uitkomst hiervan zal zijn dat er veel meer dan in het verleden met burgers digitaal zal worden gecommuniceerd. Een gevolg hiervan is dat de uitvoering van werkzaamheden minder gebonden zal zijn aan plaats. - De binnengemeentelijke afname van de basisregistraties verder invoeren. - De verdere introductie van het zaakgericht werken zal nog veel aandacht vragen. De financiële administratie zal naar verwachting eind 2017 migreren naar het financiële systeem van de gemeente Leeuwarden. - De verwachting van de Rijksoverheid is dat door invoering van een aantal basisregistraties binnen de overheid als geheel en bij gemeente efficiency voordelen kunnen worden bereikt. Vooralsnog hebben wij deze voordelen niet ingeboekt in de begroting. 69

295 70

296 Bedrag in 3.10 Programma 10 - Financiering en belastingen Financiële planning Meerjarenraming programma Rekening 2014 Begroting 2015 na wijziging Begroting 2016 PRODUCT: Lasten Baten Saldo Begroting 2017 Begroting 2018 Begroting FINANCIËN ALGEMEEN ONROERENDE ZAAK BELASTING PRECARIOBELASTING TOERISTEN- EN FORENSENBELASTING ONVOORZIEN ALGEMENE UITKERING GEMEENTEFONDS SALDO MUTATIES RESERVES Saldo Lasten Baten Totaal Verschillen in financiële planning per jaarschijf FINANCIËN ALGEMEEN ONROERENDE ZAAK BELASTING PRECARIOBELASTING TOERISTEN- EN FORENSENBELASTING ONVOORZIEN ALGEMENE UITKERING GEMEENTEFONDS TOTAAL PROGRAMMA Toelichting op de verschillen per jaarschijf Algemene verschillen op programma niveau: Verloop kapitaallasten Doorberekende uren binnen- en buitendienst Verschillen op product niveau: 59 - knelpunten personele lasten (zie herziene kadernota 2015) meeropbrengst onroerende zaakbelasting incidentele meeropbrengst toeristenbelasting (zie herziene kadernota 2015) structurele meeropbrengst toeristenbelasting (zie herziene kadernota 2015) onvoorzien (zie herziene kadernota 2015) algemene uitkering (zie herziene kadernota 2015) Overige verschillen per programma Resultaat Programma 10 Financiering en belastingen Jaar 71

297 10.4 De 4 w s Financiering en belastingen Wat willen we bereiken? - Doelstelling van het college is om dit product, dat een groot aantal uitgaven bevat die een sterk verschillend karakter hebben, zo goed mogelijk te beheersen. Daarbij zal met name aandacht moeten blijven uitgaan naar een goed en doelmatig treasury-beleid, zodat onze gemeente op een goede wijze inspeelt op de externe ontwikkeling ten aanzien van de rente. - Het zorgen voor een rechtvaardige belastingheffing en belastinginvordering, gebaseerd op de door het Rijk bepaalde voorschriften en de door de raad vastgestelde belastingverordeningen. - Het zorgen voor een zorgvuldige en juiste uitvoering van de Wet Waardering Onroerende Zaken (WOZ), gebaseerd op de door het Rijk bepaalde voorschriften en rekening houdend met de eisen die externe gebruikers, zoals de Waarderingskamer, hieraan stellen. Wat doen we daarvoor al? - Op dit moment wordt door middel van budgetbeheer getracht de posten zo goed mogelijk te beheersen. Daarnaast wordt een actief treasury-beleid gevoerd, waarover in de begroting en de rekening verantwoording wordt afgelegd. - Door het college wordt een actief beleid gevoerd om de lasten, die ten laste van het onvoorzien worden gebracht, strikt in de hand te houden. - Er wordt op een verantwoorde wijze invulling gegeven aan de belastingheffing in het kader van de belastingverordeningen. De door de gemeenteraad vastgestelde belasting tarieven zijn de afgelopen jaren meer in lijn gebracht met de provinciale gemiddelden. - De uitvoering van de Wet WOZ wordt periodiek getoetst door de Waarderingskamer en de uitvoering voldoet aan de eisen die daaraan mogen worden gesteld. Wat gaan we daarvoor (nog meer) doen? - Er zullen nadere stappen worden gezet om tot een andere wijze van heffing en inning van de toeristenbelasting te komen. In 2015 komt het college met nadere voorstellen omtrent de toeristenbelasting. - De tarieven zullen stijgen conform de door de raad vastgestelde meerjarenraming. Wat gaat dat extra kosten? - Voor een onderzoek naar een andere wijze van heffing en inning van de toeristenbelasting zal zoveel mogelijk worden samengewerkt in Waddeneilandenverband. Wellicht zullen hiervoor ook externe kosten moeten worden gemaakt. Deze kosten zijn nog niet in de meerjarenramingen verwerkt. - De ontwikkelingen in het onvoorzien voor de jaren 2016 tot en met 2019 zijn in de Inleiding van deze begroting nader toegelicht. 72

298 Bedrag in 3.11 Programma 11 - Mutaties in de reserves Financiële planning Meerjarenraming programma Rekening 2014 Begroting 2015 na wijziging Begroting 2016 PRODUCT: Lasten Baten Saldo Begroting 2017 Begroting 2018 Begroting MUTATIES IN DE RESERVES SALDO Saldo Lasten Baten Totaal Verschillen in financiële planning per jaarschijf MUTATIES IN DE RESERVES TOTAAL PROGRAMMA Toelichting op de verschillen per jaarschijf Voor een totaaloverzicht van de reserves en voorzieningen verwijzen wij u naar bijlage 5. Resultaat Programma 11 Mutaties in reserves Jaar Voor een overzicht van de reserves verwijzen wij u naar bijlage 5. 73

299 74

300 Begroting 2016 Paragrafen 75

301 Inleiding Zoals in paragraaf 1.7 (leeswijzer) al is aangegeven, geven de paragrafen gebundelde informatie over bepaalde thema s, die anders gefragmenteerd bij verschillende programma s aan bod zouden komen. Deze informatie is primair bedoeld om u als raad extra inzicht te verschaffen in de financiële positie van de gemeente. Ook wordt het voor de toezichthouder (provincie) van belang geacht om de financiële positie van de gemeente op deze manier beter te kunnen beoordelen. Een zevental paragrafen is verplicht voorgeschreven door het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV), namelijk: lokale heffingen, weerstandsvermogen en risicobeheersing, onderhoud kapitaalgoederen, financiering, bedrijfsvoering, verbonden partijen en grondbeleid. Hierna worden deze thema s uitgewerkt. Het betreft vaste onderdelen van de programmabegroting en de jaarrekening die elk jaar weer geactualiseerd worden. 76

302 4.1 Paragraaf lokale heffingen Tarieven 2016 Uitgangspunt is om de tarieven van gemeentelijke belastingen, heffingen en leges in het jaar 2016 als volgt aan te passen ten opzichte van het jaar 2015: Stijging Leges burgerlijke stand en burgerzaken 1,5% Leges bouwvergunningen en welstand 1,5% Leges grafrechten 1,5% Afvalstoffenheffing 1,5% Precariobelasting 1,5% Rioolrechten n.v.t. Onroerende zaakbelastingen 3,0 5,0% Toeristenbelasting 0,05 Havengelden 1,5% De belastingvoorstellen zullen in december 2015 aan de Raad ter definitieve goedkeuring in de vorm van een belastingen- en tarieventabel 2016 worden voorgelegd. Eerst op dat moment kan met de resultaten van de WOZ-waardebepaling van alle onroerende zaken per de hoogte van de tarieven definitief worden bepaald om de begrote meeropbrengst OZB te kunnen realiseren. Verordening en beleidsregels De volgende verordeningen en beleidsregels zijn van toepassing: De verordening heffing en invordering van precariobelasting; Verordening forensenbelasting; Verordening havengeld; Verordening leges; Verordening lijkbezorgingsrechten; Verordening heffing en de invordering van onroerende-zaak belastingen; Verordening heffing en de invordering van rioolheffing; Verordening reinigingsheffing en afvalstoffenheffing; Verordening toeristenbelasting; Verordening watertoeristenbelasting; Beleidsregels voor het aanwijzen van een WOZ-belanghebbende in een keuzesituatie; Beleidsregels voor het toekennen van ambtshalve verminderingen van gemeentelijke belastingen; Beleidsregels proceskosten en wegingsfactoren binnen de vergoeding in de bezwaaren beroepsfase; Beleidsregels voor het aanwijzen van de belastingplichtige in een keuzesituatie. De thans geldende tarieven zijn vastgelegd in vastgestelde tarieventabellen. De te realiseren inkomsten In het onderstaande overzicht zijn de te realiseren inkomsten uit belastingen, heffingen en leges voor de begrotingsjaren 2015 tot en met 2019 opgenomen: 77

303 Te realiseren inkomsten Belastingen, heffingen en leges Begroting Begroting Begroting Begroting Begroting in Secretarieleges WABO-leges Grafrechten Afvalstoffenheffing Rioolbelasting en -recht Precariobelasting Onroerende zaakbelastingen Toeristen- en forensenbelasting Havengelden Totaal Een tariefstijging betekent niet in alle gevallen dat de opbrengsten met hetzelfde percentage stijgen. De opbrengst is de uitkomst van verwachte aantallen vermenigvuldigd met het tarief. Dit betekent dat de opbrengst niet alleen wordt bepaald door het tarief, maar ook afhankelijk is van het verwachte volume. Lokale lastendruk De Rijksuniversiteit Groningen heeft een Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden (COELO). Dit centrum doet jaarlijks onderzoek naar de lokale lastendruk. Een Atlas van de lokale lastendruk is beschikbaar via internet. De woonlasten gemeentelijke heffingen bedragen in 2015 op Terschelling 651 (2014: 619) voor een meer persoonshuishouding. Terschelling komt daarmee op de 72 e (2014: 43 e ) plek op de Nederlandse ranglijst van goedkoopste gemeenten (totaal aantal gemeenten: 393). Het Nederlands gemiddelde bedroeg 741 (2014: 728). Rekening houdend met de voorgestelde verhogingen zal Terschelling ook in 2016 blijven behoren tot de gemeenten met relatief gezien lage woonlasten. In vergelijking met de overige Waddengemeenten neemt Terschelling een derde plek in. De lokale lastendruk voor burgers is dus relatief laag. Kwijtscheldingsbeleid Op grond van de gemeentelijke verordening en beleidsregels kunnen burgers die op grond van inkomenscriteria niet in staat zijn hun gemeentelijke lasten te betalen, een beroep doen op kwijtschelding. Op basis van de ervaringscijfers van afgelopen jaren is hiervoor een post gereserveerd in de begroting van

304 4.2 Paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing Inleiding Het weerstandsvermogen is gedefinieerd als het vermogen van de gemeente Terschelling om niet-structurele financiële risico s op te kunnen vangen teneinde zijn taken te kunnen voortzetten. Het weerstandsvermogen bestaat uit de relatie tussen weerstandscapaciteit (zijnde de middelen waarover de gemeente beschikt/kan beschikken om niet- begrote kosten te dekken) en de risico s waarvoor geen voorzieningen zijn getroffen of verzekeringen zijn afgesloten. Het weerstandsvermogen is van belang voor het bepalen van de gezondheid van de financiële positie van de gemeente, maar ook voor de meerjarenraming. In het voorgaande is aangegeven dat het weerstandsvermogen van belang is voor het opvangen van mogelijke risico s die de gemeente loopt. Als beleidskaders voor risicomanagement gelden de financiële verordening (ex art. 212 Gemeentewet), de nota van reserves en voorzieningen (allebei op korte termijn te actualiseren) en deze begrotingsparagraaf. In het navolgende overzicht worden de mogelijke onderkende risico s weergegeven. Onderkende risico's Dienst Sociale Zaken en Werkgelegenheid Sociaal Domein Campus Maritiem Instituut Complex voormalige dancing Dellewal Electronische overheid en ICT Gemeentefonds Bestemmingsplannen Duurzaamheid Financiële risico's als gevolg van: - Open einde regeling van de programmakosten; - bezuinigingen op uitvoeringskosten waardoor werkzaamheden niet meer op een verantwoorde wijze worden uitgevoerd. - Gemeente is verantwoordelijk voor jeugdzorg, werk en inkomen en zorg aan langdurig zieken en ouderen; - de generalist uit het eilandteam ondersteunt en begeleid de 1e- lijnszorg; - samenwerking met de Dienst Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Zorg voor Jeugd Fryslân en kleine lokale aanbieders; - integratie-uitkering Sociaal domein loopt de komende jaren terug; - is de integratie-uitkering voldoende om de kosten te dekken, zo niet is de vorming van de reserve Sociaal domein voldoende. - Terugkoopverplichting van de huidige internaatgebouwen aan de Dellewal tegen hetzelfde bedrag als de verkoopprijs op het moment dat een nieuwe campus in gebruik wordt genomen ( 2,8 miljoen); - levering van bouwrijpe grond ten behoeve van de realisatie van een nieuwe campus aan De Veste tegen een vooraf bepaalde vaste maximumprijs. - Tot op heden nog geen concrete besluitvorming inzake plannen voor deze locatie (door een conservatoir beslag op deze locatie). - De huidige boekwaarde is bijna 2,2 miljoen. Een eventuele verkoopprijs is door de raad eveneens op dit bedrag vastgesteld. - De accountant geeft reeds twee jaar in zijn rapport een beperking voor rechtmatigheid inzake de in de jaarrekeningen opgenomen boekwaarde. - Vervolg EGEM-programma onder de naam Nationaal uitvoerings Programma (NUP) inzake basisregistraties en electronische dienstverlening; - behoorlijke inzet van gemeente gevraagd voor met name het project Grootschalige Topografie; - nauwe samenwerking binnen het Waddenverband met de gemeente Leeuwarden; - geen zicht op mogelijke financiële consequenties. - Gevolgen van uitvoering groot onderhoud tweede fase is nog niet bekend. - Compensatie voor de Waddengemeenten is nog niet bekend. Voorlopig een te verwachten compensatie opgenomen van Systematiek van "trap op, trap af" houdt in dat nieuwe bezuinigingen van het Rijk een verdere verlaging van het gemeentefonds tot gevolg heeft. - Het opstellen van ruimtelijke plannen wordt steeds complexer door nieuwe wet- en regelgeving, zoals Natura 2000, Ecologische Hoofdstructuur en tal van andere voorschriften. - Als gevolg hiervan zullen de kosten voor Ruimtelijke Ordening stijgen. - Het Ambitiemanifest "Terschelling zelfvoorzienend in 2020" is een ambitie die in de komende jaren behoorlijke fysieke en financiële inspanningen vergt. 79

305 Weerstandsvermogen Het beleid omtrent het weerstandsvermogen is vastgelegd in de door de raad vastgestelde verordening naar aanleiding van artikel 212 van de Gemeentewet. In 2009 is een herziening van deze verordening door de raad vastgesteld. Een geactualiseerde financiële verordening (ex artikel 212 GW) zal in het najaar van 2015 aan de raad worden aangeboden. Weerstandscapaciteit In 2012 is door de raad de nota Reserves en Voorzieningen vastgesteld. In deze nota werd het weerstandsvermogen per 1 januari 2012 vastgesteld op , jaarlijks te verhogen met 3% over de stand aan het begin van het jaar. Dit betekent dat de minimale weerstandscapaciteit (= algemene reserve geblokkeerd) per 1 januari moet zijn. In de volgende tabel is de weerstandscapaciteit nader uitgewerkt. Weerstandscapaciteit in per 1 januari Vermogen Algemene reserve vrij besteedbaar Bestemmingsreserves onbeklemd Exploitatie Geraamd resultaat 1. Onvoorzien Stelpost investeringsfonds Behoedzaamheidsreservering Onbenutte belastingcapaciteit PM PM PM PM PM Totaal aanwezige weerstandscapaciteit Vermogen Beklemde deel bestemmingsreserves (raad) Beklemde deel bestemmingsreserves (derden) Stille reserves PM PM PM PM PM Algemene reserve geblokkeerd Totaal latente weerstandscapaciteit Aanwezige en latente weerstandscapaciteit Uit de tabel valt af te lezen dat wij in de komende jaren aan de door de raad geformuleerde norm zullen voldoen. Bij besluit van 15 mei 2015 (wijziging van het Besluit begroting en verantwoording gemeenten) is het opnemen van kengetallen in de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing verplicht gesteld met ingang van het begrotingsjaar De volgende kengetallen dienen ter ondersteuning bij de beoordeling van de financiële positie van de gemeente worden toegevoegd: 1. Netto schuldqoute 2. Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen 3. Solvabiliteitsratio 4. Structurele exploitatieruimte 5. Gemeentelijke belastingdruk 80

306 Bij de beoordeling van de financiële positie is het van belang de kengetallen van een adequate toelichting te voorzien Netto schuldquote Netto schuldquote Gehanteerde waarden A. Raming van het totaal van de vaste schulden B. Raming van het totaal van de netto vlottende schulden 0 C. Raming van het totaal van de overlopende passiva 0 D. Raming van het totaal van de financiële vaste activa E. Raming van het totaal uitzettingen met looptijd korter dan 1 jaar 0 F. Raming van het totaal van alle liquide middelen 0 G. Raming van het totaal van de overlopende activa 0 H. Geraamde totaal van baten Netto schuldquote (A+B+C-D-E-F-G) = x 100% = 46% H De netto schuldquote geeft aan of de gemeente investeringsruimte heeft of juist op zijn tellen moet passen. De te hanteren indicaties zijn: Schuldquote onder de 100%: voldoende Schuldquote boven de 100%: matig Schuldquote boven de 130%: onvoldoende De gemeente Terschelling heeft volgens deze cijfers dus voldoende investeringsruimte Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte geldleningen Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen Gehanteerde waarden A. Raming van het totaal van de vaste schulden B. Raming van het totaal van de netto vlottende schulden 0 C. Raming van het totaal van de overlopende passiva 0 D. Raming van het totaal van de financiële vaste activa E. Raming van het totaal uitzettingen met looptijd korter dan 1 jaar 0 F. Raming van het totaal van alle liquide middelen 0 G. Raming van het totaal van de overlopende activa 0 H. Geraamde totaal van baten Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen (A+B+C-D-E-F-G) = x 100% = 47% H De genoemde criteria bij de schuldquote gelden ook voor dit kengetal. 81

307 4.2.3 Solvabiliteitsratio Solvabiliteitsratio Gehanteerde waarden A. Totaal eigen vermogen (reserves en resultaat) B. Totaal vermogen (alle passiva) Solvabiliteitsratio A = x 100% = 41% B De solvabiliteitsratio geeft inzicht in de mate waarin de gemeente in staat is aan haar financiële verplichtingen te voldoen. De te hanteren indicaties zijn: Solvabiliteitsratio 50% en hoger: voldoende Solvabiliteitsratio lager dan 50%: matig Solvabiliteitsratio kleiner dan 30%: onvoldoende De gemeente Terschelling scoort hier matig Structurele exploitatieruimte Structurele exploitatieruimte Gehanteerde waarden Totaal lasten waarvan incidentele lasten A. Totaal structurele lasten Totaal baten waarvan incidentele baten B. Totaal structurele baten C. Totaal van de structurele toevoegingen aan de reserves 0 D. Totaal van de structurele onttrekkingen aan de reserves E. Geraamde totaal saldo van de baten Structurele exploitatieruimte 2016 ((B-A) + (D-C)) = x 100% = 1,78% E Dit kengetal geeft aan hoe groot de structurele vrije exploitatieruimte is. Een positief percentage betekent dat de structurele baten toereikend zijn om de structurele lasten te dekken. Daarnaast geeft dit kengetal ook aan of de gemeente in staat is om structurele tegenvallers op te vangen dan wel of er nog ruimte is voor nieuw beleid. De gemeente Terschelling scoort met deze ratio een voldoende. 82

308 4.2.5 Gemeentelijke belastingdruk Gemeentelijke belastingdruk Gehanteerde waarden A. OZB-lasten voor gezin bij gemiddelde WOZ-waarde 273 B. Rioolheffing voor gezin bij gemiddelde WOZ-waarde 176 C. Afvalstoffenheffing voor een gezin 212 D. Eventuele heffingskorting voor een gezin 0 E. Totale woonlasten voor een gezin bij gemiddelde WOZ-waarde 661 F. Woonlasten landelijke gemiddelde voor gezin in het voorafgaande begrotingsjaar 741 Gemeentelijke belastingdruk E = 661 x 100% = 89% F 741 De gemeentelijke belastingdruk geeft inzicht hoe de belastingdruk in de gemeente Terschelling zich verhoudt ten opzichte van het landelijke gemiddelde. Bij een percentage lager dan 100% is de gemeentelijke belastingdruk lager dan de gemiddelde belastingdruk in Nederland. Op Terschelling is dat dus het geval Tabel kengetallen Begroting 2016 Verloop van de kengetallen Kengetallen: Netto schuldquote Jaarverslag % Begroting % Begroting % Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte geldleningen 54% 45% 47% Solvabiliteitsratio 41% 38% 41% Structurele exploitatieruimte 3% 2% 2% Gemeentelijke belastingdruk 89% 89% 89% 83

309 84

310 4.3 Paragraaf onderhoud kapitaalgoederen Met het onderhoud van kapitaalgoederen is een substantieel deel van de begroting gemoeid. Kapitaalgoederen zijn investeringen met een langdurig economisch of maatschappelijk nut. Bij kapitaalgoederen kunnen we denken aan wegen, riolering, water, groen, gebouwen, automatisering en inventarissen (zgn. materiële vaste activa). Al deze kapitaalgoederen dienen onderhouden te worden. De kwaliteit van de kapitaalgoederen en het onderhoud er van zijn bepalend voor het voorzieningenniveau en de jaarlijkse lasten, maar ook voor een mogelijke restwaarde en te realiseren levensduur. In deze paragraaf worden (overeenkomstig het BBV) de volgende kapitaalgoederen onderscheiden: Wegen en paden Riolering Gebouwen Voor deze drie soorten kapitaalgoederen worden het beleidskader en de financiële consequenties aangegeven. De voorziening riolering is conform het vastgestelde vgrp-plan. De plannen voor onderhoud gebouwen en onderhoud wegen en paden zullen jaarlijks worden geactualiseerd dan wel herzien. Op basis van deze actualisatie zal worden beoordeeld of in de komende jaren additionele stortingen aan de onderhoudsvoorzieningen moeten plaatsvinden. Het beleid voor deze kapitaalgoederen is onder andere opgenomen in de volgende nota s: Overzicht beleidsnotities kapitaalgoederen Nota Geldigheidsduur Wegen en paden Voorziening onderhoud wegen en paden Riolering Verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan Gebouwen Voorziening onderhoud gemeentelijke gebouwen Wegen en paden Het beleid voor onderhoud van de wegen is laatstelijk vastgesteld in Het onderhoud is gericht op het in stand houden van verhardingen binnen de bestaande weginrichting, elk jaar wordt beschikbaar gesteld. De jaarlijkse uitgaven zijn afgestemd op de voorziening onderhoud wegen en paden. In de bijbehorende financiële tabel staan de voorgenomen investeringen met de daarbij behorende kapitaallasten. De overige beheers- en onderhoudskosten betreffen alle overige kosten van wegen, waaronder de ambtelijke kosten. 85

311 Overzicht voorgenomen investeringen in wegen in Investeringen Geplande kapitaallasten Bestaande kapitaallasten Overzicht onderhoud volgens planning in Groot onderhoud Overzicht dotatie onderhoudsvoorziening in Dotatie voorziening Stand van de onderhoudsvoorziening in per 31 december In de dotatie aan de voorziening is reeds rekening gehouden met de kapitaallasten van het project kwaliteitsverbetering Lies. Riolering De gemeente draagt zorg voor de inzameling en het transport van stedelijk afvalwater, het opvangen van hemelwater en het voorkomen van overlast van grondwater als de burger het niet zelf kan. Deze zorgplichten zijn afkomstig uit diverse wetten en zijn vertaald naar concrete maatregelen in het verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan (vgrp). Het vgrp ( ) dat eind 2013 is vastgesteld, geeft inzicht hoe de gemeente invulling geeft aan haar zorgplichten. Er is veel in ontwikkeling op het gebied van water en riolering. Naast bijvoorbeeld de nieuwe waterwetgeving (2009) zijn er ook vernieuwde bestuurlijke afspraken op landelijk niveau. Daarnaast is landelijk afgesproken dat samenwerking tussen de waterbeheerders geconcretiseerd moet worden om gezamenlijk het water- en rioolbeheer efficiënter aan te pakken. Dit heeft gevolgen voor de gemeente. In het vgrp zijn de nieuwe ontwikkelingen vertaald in concrete maatregelen. Op basis van de meerjarenplanning worden verbeteringen en vervangingen in het stelsel doorgevoerd. De planning voor 2016 bestaat uit onderhoud aan de vrijvervalriolering, herstelmaatregelen en afkoppelen. Onder rioleringszorg valt zowel het dagelijks beheer als de investeringslasten van de renovaties, vervangingen en verbeteringen van de rioleringen. De financiering van rioleringszorg wordt gedekt uit de heffing van de rioolheffing. Voor de investeringen in riolering zijn bedragen beschikbaar die overeen komen met het vgrp. Voor 2016 wordt voor geïnvesteerd in rioleringen. De overige kosten, waaronder de ambtelijke kosten, zijn voor 2016 ruim

312 Overzicht voorgenomen investeringen in riolering in Investeringen Geplande kapitaallasten Bestaande kapitaallasten Overzicht lasten en baten in Geplande kapitaallasten Bestaande kapitaallasten Overige beheers- en onderhoudskosten Dotatie voorziening Heffing Saldo Stand van de onderhoudsvoorziening in per 31 december Gebouwen Aan het groot onderhoud van de gemeentelijke gebouwen ligt een beheerplan gebouwen ten grondslag. In dit beheerplan staan de onderhoudsactiviteiten per gebouw die tot doel hebben om het gebouw en de installaties in een toestand te houden die voor het dagelijks functioneren noodzakelijk is. Het gaat hierbij om bouwkundig onderhoud, maar ook vervanging van installaties. De gemeente bezit 36 bouwwerken bestaande uit scholen, gymzalen, sportvelden, dorpshuizen, musea, garages, gemeentehuis en overige. Voor het beheer en onderhoud hiervan is een meerjarenonderhoudsplan aanwezig. Het plan omvat de concrete planning voor het onderhoud van deze gemeentelijke gebouwen. De kosten voor onder andere bovengenoemd onderhoud aan de gebouwen zijn berekend in het plan voor de periode van 2011 tot De jaarlijkse dotatie is voor Voor 2016 wordt voor onderhoud aan gebouwen een bedrag van geraamd. Overzicht onderhoud gebouwen volgens planning in Musea Onderwijs Sportgebouwen Dorpshuizen Gemeentehuis Gemeentewerf Binnenhavens Gemeentelijke gebouwen Totaal Overzicht dotatie onderhoudsvoorziening in Dotatie voorziening Stand van de onderhoudsvoorziening in per 31 december

313 88

314 4.4 Financiering Inleiding Financiering betreft de wijze waarop de gemeente benodigde geldmiddelen aantrekt en (tijdelijk) overtollige geldmiddelen belegt. Treasury is het proces dat er op is gericht de financiering- en het kasstroommanagement (cashflow) te optimaliseren en te waarborgen dat voldaan wordt aan de verplichtingen van schuldeisers. De uitvoering van treasury vindt plaats conform het door de raad vastgestelde treausurystatuut van 26 juli Deze financieringsparagraaf is samen met het treasurystatuut een belangrijk instrument voor het transparant maken en daarmee voor het sturen en beheersen van de financieringsfunctie. De uitvoering van de financieringsfunctie dient plaats te vinden binnen de kaders zoals gesteld in de Wet Financiering Decentrale Overheden (Wet FIDO). Deze wet geeft twee verplichte richtlijnen (Ufdo) voor de bewaking en beheersing van renterisico s: kasgeldlimiet: hoeveel geld mag de gemeente lenen voor een periode van maximaal één jaar, renterisiconorm: hoeveel geld mag de gemeente maximaal lenen voor een periode langer dan één jaar. Onder renterisico wordt verstaan de mate waarin het saldo van rentelasten en -baten verandert door wijzigingen in het rentepercentage voor zowel de korte als voor de lange financiering. Het is de bedoeling grote fluctuaties in de rentelasten, die mogelijk consequenties hebben voor de financiële positie, te vermijden. Kasgeldlimiet Juist voor korte financiering (tijdelijke liquiditeitstekorten voor lopende uitgaven opvangen) geldt dat het renterisico aanzienlijk kan zijn. Fluctuaties in de korte rente hebben direct een relatief grote impact op de rentelasten. Door middel van de kasgeldlimiet wordt een grens gesteld aan de mogelijkheid om lopende uitgaven kort te financieren, en daarmee wordt dan het risico beperkt. De kasgeldlimiet wordt bepaald op basis van een door het Rijk vastgesteld percentage (8,5%) van het begrotingstotaal. Voor 2016 is dat (8,5% van ) Renterisiconorm Lange financiering vormt een integraal onderdeel van het lange termijn investeringsbeleid. Renterisico s zijn van te voren in te schatten en daarmee goed beheersbaar. Dit kan worden bereikt door informatie over rente en leningen actueel en transparant te krijgen. Verder is het van groot belang om een spreiding van looptijden in de lening portefeuille te realiseren. Het renterisico uit hoofde van renteherzieningen en herfinancieringen van leningen wordt dan in voldoende mate beperkt. 89

315 Het volgende overzicht geeft inzicht in de samenstelling, grootte en rentegevoeligheid van de opgenomen geldleningen. Leningportefeuille 2016 Gemiddelde in Bedrag rentevoet Stand per 1 januari ,80% Reguliere aflossingen Nieuwe leningen: 0 Reguliere opname 0 Wegens rente aanpasingen 0 Wegens herfinanciering 0 Stand per 31 december ,92% Uit dit overzicht blijkt dat er geen renteherzieningen plaatsvinden in De lening portefeuille bestaat uit een 11-tal leningen die alle een verschillende rentevaste periode hebben. Een tweetal leningen wordt in 2016 volledig afgelost. Omdat de rente in 2015 historisch laag is, is alvast geanticipeerd op de herfinanciering voor 2016 en 2017 door een lening af te sluiten van In het volgende overzicht worden de risico s van renteherzieningen en herfinanciering van leningen afgezet tegen de risiconorm van de vaste schuld. Het renterisico op de vaste schuld mag de renterisiconorm in beginsel niet overschrijden. Renterisico in a Renteherziening op vaste schuld o/g b Renteherziening op vaste schuld u/g Netto renteherziening (1a - 1b) a Nieuw aangetrokken vaste schuld b Nieuw verstrekte lange lening Netto nieuw aangetrokken schuld (3a - 3b) Betaalde aflossing Herfinanciering (laagste van 4 en 5) Renterisico op vaste schuld Renterisiconorm 8 Begrotingstotaal Vastgesteld percentage 20% 20% 20% 20% 20% 10 Renterisiconorm Toets renterisiconorm 10 Renterisiconorm Renterisico op vaste schuld Ruimte / Overschrijding (10-7) Door het Rijk is een renterisiconorm van 20% vastgesteld voor gemeenten. Concreet houdt dit in dat de jaarlijks verplichte aflossingen en renteherzieningen niet meer mogen bedragen dan 20% van het begrotingstotaal. Uit het overzicht blijkt dat wij ruim binnen de renterisiconorm blijven. 90

316 Schatkistbankieren In 2014 is het verplicht schatkistbankieren ingevoerd voor decentrale overheden. Schatkistbankieren houdt in dat tegoeden (liquide middelen) worden aangehouden in de Nederlandse schatkist. Over deze tegoeden wordt een rente vergoed die gelijk is aan de rentes die de Nederlandse staat betaalt op leningen die ze op de markt aangaat. Het drempelbedrag voor schatkistbankieren ligt voor onze gemeente op 0,75% van het begrotingstotaal, met een drempelbedrag van In 2015 is een tweetal vaste leningen opgenomen, in verband met de historisch lage rente is geanticipeerd op de herfinanciering Daardoor zal vanaf het derde kwartaal 2015 schatkistbankieren een rol gaan spelen. Financieringspositie Bij de berekening van de financieringspositie wordt de boekwaarde van de vaste activa afgezet tegen de beschikbare financieringsmiddelen (reserves, voorzieningen en langlopende waarborgsommen). Bij een financieringsoverschot zet de gemeente middelen weg, bij een financieringstekort heeft de gemeente onvoldoende eigen financieringsmiddelen waardoor de gemeente geld moet aantrekken bij de Bank Nederlandse Gemeenten. In de begroting 2016 wordt hiervoor een rentepercentage gehanteerd van 3,0%. In onderstaande tabel wordt het jaarlijks financieringstekort of overschot berekend. Financieringspositie in Te financieren Voorgenomen investeringen Lopende investeringen Totale boekwaarde Financieringsmiddelen Stand van de reserves en voorzieningen Stand lang vreemd vermogen Beschikbare financieringsmiddelen Financieringsoverschot/ -tekort Rente financieringstekort (3,0%) Rente financieringsoverschot (0,1%) De rente over het financieringsoverschot is te verwaarlozen. 91

317 Solvabiliteit De solvabiliteit is de mate waarin de gemeente op langere termijn aan haar totale verplichtingen kan voldoen. Dit wordt uitgedrukt als een percentage van het eigen vermogen ten opzichte van het totaal vermogen. Het solvabiliteitspercentage is voor heel 2016 matig te noemen. Solvabiliteit per Eigen vermogen = x 100% = 39% Totaal vermogen Solvabiliteit per Eigen vermogen = x 100% = 44% Totaal vermogen

318 4.5 Paragraaf bedrijfsvoering De bedrijfsvoering heeft als reikwijdte de gemeentelijke organisatie. Niet alleen de ambtelijke organisatie, maar ook de bestuurlijke organisatie. De burger verwacht van de gemeente dat de gelden rechtmatig, doelmatig en doeltreffend besteed worden, dat de gemeente een betrouwbare partner voor de burgers is en transparant is. Deze verwachtingen zijn tevens criteria voor de bedrijfsvoering. Met bedrijfsvoering worden alle ondersteunende activiteiten bedoeld die nodig zijn om de inzet in de programma s mogelijk te maken. De bedrijfsvoering bestaat o.a. uit de producten (onderdelen) gemeentehuis en -werf, automatisering, personeel en organisatie, beheer gemeentelijke eigendommen, vastgoedregistratie en administratie en ondersteuning. Zoals uit de discussie rond de kadernota al duidelijk werd, staat de bedrijfsvoering voor stevige opgaven. Enerzijds vergt wet- en regelgeving een constante aanpassing van onze werkzaamheden. Dit lijkt de afgelopen jaren vooral intensiever te zijn geworden. Daarbij worden de eisen waaraan de uitvoering moet voldoen niet alleen wettelijk verankerd maar ook steeds hoger. Denk aan de kwaliteitseisen van de omgevingsvergunningen en het toezicht en de handhaving daarop. Maar ook de regels rond persoonsregistratie, verstrekking van paspoorten en informatievoorziening nemen toe en zijn onderwerp van parlementaire discussie, zoals recentelijk bij de SUWI wetgeving nog duidelijk werd. Ook incidenten in het land, zoals het ongeluk tijdens de monstertruckraces, leggen de focus op de rol van de lagere overheid in het verstrekken van evenementenvergunningen. Voor de organisatie is het van belang dat zij de middelen heeft om bij nieuwe ontwikkelingen adequaat te kunnen reageren. Hoe: dat zal per situatie verschillen. Het knelpuntenbudget is een stap in de goede richting, hoewel u zich moet realiseren dat daaruit ook de langdurig zieken bekostigd moeten worden. Een andere tendens is de schaalvergroting. Deze wordt ingegeven door wetgeving (bijvoorbeeld bij het sociaal domein en de FUMO), door gewenste schaalvergroting (afvalinzameling) en bestuurskracht (wadden). Samenwerking betekent per definitie het inleveren van zeggenschap. Binnen de vrijheidsgraden die de gemeente wél heeft, zal zij haar aansturende bevoegdheden moeten organiseren. Dat betekent regievoering. De mate waarin die regie kan worden opgepakt en HOE dat precies moet, is door de verschillende juridische constructies een complex vraagstuk geworden. Een vraagstuk waar gemeenten mee worstelen en zo ook Terschelling. In 2015 worden de eerste stappen gezet naar een verdere professionalisering van deze regierol, hetgeen in 2016 en de jaren daarna moet leiden tot een betere invulling van die rol. De noodzaak daartoe blijkt uit diverse zaken, maar het onderzoek dat de rekenkamer in uw opdracht heeft uitgevoerd naar het samenwerkingsverband De Waddeneilanden maakt duidelijk hoe complex zaken soms zijn. Voor de bedrijfsvoering verwijzen we verder naar het sociaal jaarverslag dat u wordt aangeboden. 93

319 94

320 4.6 Paragraaf verbonden partijen Vanwege bestuurlijke, beleidsmatige en financiële belangen en mogelijke risico s is het gewenst dat in de begroting en jaarrekening aandacht wordt besteed aan de verbonden partijen. Een verbonden partij is een derde rechtspersoon, waarbij de gemeente een bestuurlijk en een financieel belang heeft. Verbonden partijen voeren beleid uit voor de gemeente en zijn onder te verdelen in private en publieke verbonden partijen. Een publiekrechtelijk verbonden partij is in de meeste gevallen opgericht op basis van de Wet gemeenschappelijke regelingen (WGR). De gemeenschappelijke regeling regelt de vertegenwoordiging van de deelnemende gemeente in het bestuur en de financiële aansprakelijkheid van elke gemeente. Bij een faillissement van een gemeenschappelijke regeling zijn de deelnemende gemeenten verantwoordelijk voor een eventueel nadelig saldo. Bij de behandeling van de begroting en begrotingswijzigingen, en soms ook bij de jaarrekening, heeft de gemeente de mogelijkheid om haar gevoelens over die stukken kenbaar te maken. Bij privaatrechtelijk verbonden partijen kan het gaan om stichtingen, verenigingen, BV s en NV s. Het college van burgemeester en wethouders kan tot het oprichten van en/of het deelnemen in een privaatrechtelijke rechtspersoon slechts besluiten indien dat in het bijzonder aangewezen moet worden geacht voor de behartiging van het daarmee te dienen openbaar belang (artikel 160, tweede lid, van de Gemeentewet). Voor een dergelijk collegebesluit is goedkeuring van het college van Gedeputeerde Staten nodig (artikel 160, derde lid, van de Gemeentewet). De gemeente Terschelling wil als eilandgemeenschap over de eigen toekomst gaan. Met het oog op behoud van de gemeentelijke zelfstandigheid moet de gemeente in ieder geval financieel gezond zijn, publiekstaken adequaat uitvoeren en een goede basisdienstverlening in stand houden. Samen met de Waddeneilanden wil de gemeente aan duurzame oplossingen werken, waarbij ook nadrukkelijk andere gemeenten en organisaties in beeld zijn. Verbonden partijen zijn de andere organisaties die in beeld zijn om aan goede oplossingen te werken. De gemeente Terschelling kent zeven publiekrechtelijke verbonden partijen en vijf privaatrechtelijke verbonden partijen. Hierna wordt in een overzicht weergegeven in welke verbonden partijen de gemeente bestuurlijk en financieel participeert. En ook wie de gemeente vertegenwoordigt bij de diverse regelingen. Daarna worden de verbonden partijen afzonderlijk weergegeven met aanvullende informatie, zoals in artikel 15 van Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten wordt voorgeschreven. 95

321 Overzicht verbonden partijen Bestuurlijk vertegenwoordiger Publiekrechtelijk verbonden partijen, de gemeenschappelijke regeling Sociale Dienst Noard West Fryslân Centrumregeling Sociaal Domein Fryslân Fryske Utfieringstsjinst Miljeu en Omjouwing (FUMO) Veiligheidsregio Fryslân Werkvoorzieningschap Fryslân-West (Empatec) Overlegorgaan Waddeneilanden Welstandszorg Hûs en Hiem wethouder J. Hoekstra wethouder J. Hoekstra wethouder J. Hoekstra burgemeester J.B. Wassink wethouder J. Hoekstra burgemeester J.B. Wassink wethouder T.D. de Jong Privaatrechtelijk verbonden partijen N.V. Afvalsturing Friesland (Omrin); N.V. Fryslân Miljeu Noardwest; N.V. Gemeenschappelijke Kredietbank Friesland (Stichting Kredietbank Nederland) N.V. Bank Nederlandse Gemeenten; Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) Vereniging van Friese Gemeenten, tevens afdeling van de VNG Stichting Openbare Verlichting Fryslân wethouder H.K. vd Wielen wethouder H.K. vd Wielen burgemeester J.B. Wassink burgemeester J.B. Wassink burgemeester J.B. Wassink burgemeester J.H. Wassink wethouder H.K. vd Wielen 96

322 Gemeenschappelijke regeling Sociale Dienst Noardwest Fryslân Vestigingsplaats Openbaar belang Bestuurlijk belang Franeker Het op bedrijfsmatige wijze (doen) uitvoeren van de taken van de deelnemende gemeenten op de terreinen van de sociale zekerheid, maatschappelijke zorg en gesubsidieerde arbeid. Het algemeen bestuur van de dienst bestaat uit leden die per deelnemende gemeente door de raad uit zijn midden, de voorzitter inbegrepen, en uit de wethouders worden aangewezen. De raden van de gemeenten wijzen ieder een lid voor het algemeen bestuur aan. Financieel belang Jaarlijkse bijdrage Vreemd vermogen 1 januari Vreemd vermogen 31 december Eigen Vermogen 1 januari Eigen Vermogen 31 december Verwacht resultaat Deelnemende partijen Het Bildt, Ferwerderadiel, Franekeradeel, Harlingen, Leeuwarderadeel, Menaldumadeel, Terschelling, Vlieland. Centrumregeling Sociaal Domein Vestigingsplaats Openbaar belang Leeuwarden De regeling wordt getroffen om de beleidsvoorbereiding ten behoeve van wettelijke taken op het terrein van jeugdzorg, maatschappelijke ondersteuning en participatie en de inkoop ten behoeve van wettelijke taken op het terrein van jeugdzorg en maatschappelijke ontwikkeling doelmatig en kwalitatief hoogwaardig te organiseren met de gezamenlijke Friese gemeenten. Bestuurlijk belang Financieel belang Jaarlijkse bijdrage Vreemd vermogen 1 januari 2016 Vreemd vermogen eind Eigen Vermogen 1 januari 2016 Eigen Vermogen 31 december 2016 Resultaat 2016 Deelnemende partijen De colleges van burgemeester en wethouders en de burgemeesters van de gemeenten Achtkarspelen, Ameland, Het Bildt, Dantumadeel, Dongeradeel, Ferwerderadiel, Franekeradeel, De Friese Meren, Harlingen, Heerenveen, Kollumerland c.a., Leeuwarden, Leeuwarderadeel, Littenseradiel, Menaldumadeel, Ooststellingwerf, Opsterland, Schiermonnikoog, Smallingerland, Súdwest-Fryslân, Terschelling, Tytsjerksteradiel, Vlieland en Weststellingwerf. 97

323 Gemeenschappelijke regeling Fryske Utfieringstsjinst Miljeu en Omjouwing (FUMO) Vestigingsplaats Openbaar belang Bestuurlijk belang Grou Deze gemeenschappelijke regeling heeft tot doel het behartigen van de belangen van de deelnemers bij de uitvoering van taken en bevoegdheden op het gebied van het milieu- en omgevingsrecht in ruime zin. Gedeputeerde staten wijzen uit hun midden twee leden aan van het algemeen bestuur. De overige deelnemers wijzen elk uit hun midden een lid aan van het algemeen bestuur. Financieel belang Jaarlijkse bijdrage Vreemd vermogen 1 januari Vreemd vermogen 31 december Eigen Vermogen 1 januari Eigen Vermogen 31 december Resultaat Deelnemende partijen Gedeputeerde staten van Fryslân, de colleges van burgemeester en wethouders van de gemeenten Achtkarspelen, Ameland, het Bildt, Boarnsterhim, Dantumadiel, Dongeradeel, Ferwerderadiel, Franekeradeel, Gaasterlân-Sleat, Harlingen, Heerenveen, Kollummerland c.a., Leeuwarden, Leeuwarderadeel, Lemsterland, Littenseradiel, Menameradiel, Schiermonnikoog, Skarsterlân, Smallingerland, Terschelling, Tytsjerksteradiel, Vlieland en het dagelijks bestuur van Wetterskip Fryslân. Gemeenschappelijke regeling Veiligheidsregio Fryslân Vestigingsplaats Openbaar belang Bestuurlijk belang Financieel belang Deelnemende partijen Leeuwarden Het behartigen van de belangenterreinen van: publieke gezondheidszorg, brandweerzorg, geneeskundige hulpverlening bij ongevallen en rampen, rampenbestrijding en crisisbeheersing, het bevorderen van de multidisciplinaire samenwerking en coördinatie in de uitvoering van rampenbestrijding en crisisbeheersing, het in stand houden en beheren van een gemeenschappelijke meldkamer. Het algemeen bestuur van de regio bestaat overeenkomstig art. 11, lid 1 van de wet uit de burgemeesters van de deelnemende gemeenten. Jaarlijkse bijdrage Vreemd vermogen 1 januari Vreemd vermogen 31 december Eigen Vermogen 1 januari Eigen Vermogen 31 december Resultaat Alle Friese gemeenten 98

324 Gemeenschappelijke regeling Werkvoorzieningschap Fryslân-West (Empatec) Vestigingsplaats Openbaar belang Bestuurlijk belang Financieel belang Deelnemende partijen Sneek Het openbaar lichaam heeft ten doel het op een bedrijfsmatig verantwoorde wijze doen uitvoeren van taken van en voor de deelnemende gemeenten op het terrein van de gesubsidieerde arbeid en het adviseren van de gemeenten op het terrein van de gesubsidieerde arbeid. De colleges van burgemeester en wethouders van de gemeenten wijzen elk uit hun midden een lid en een plaatsvervangend lid aan tot lid van het algemeen bestuur. Jaarlijkse bijdrage Vreemd vermogen 1 januari Vreemd vermogen 31 december Eigen Vermogen 1 januari Eigen Vermogen 31 december Verwacht resultaat Het Bildt, Leeuwarden, Franekeradeel, De Friese Meren, Harlingen, Leeuwarderadeel, Littenseradiel, Menaldumadeel, Súdwest Fryslân, Terschelling en Vlieland. Gemeenschappelijke regeling Overlegorgaan Waddeneilanden Vestigingsplaats Openbaar belang Bestuurlijk belang Financieel belang Deelnemende partijen Harlingen De behartiging van gemeenschappelijke belangen de Waddenzee betreffende; het uitdragen van het standpunt van de deelnemende gemeenten richting andere overheden; overleg, coördinatie en afstemming ten aanzien van beleids- en beheersaspecten; samenwerking en ondersteuning ten aanzien van uitvoeringszaken van gemeenten die te kennen hebben gegeven bij deze deelactiviteit betrokken te willen zijn; het voorbereiden, vaststellen en uitvoeren van gemeenschappelijke beleidskader voor zover de bevoegdheid hiertoe door de gemeenteraden van de deelnemende gemeenten aan het Openbaar Lichaam is overgedragen. De eilander raad bestaat uit vertegenwoordigers uit de gemeenteraden van deelnemende gemeenten, aangewezen door de raden van de deelnemende gemeenten Jaarlijkse bijdrage Vreemd vermogen 1 januari Vreemd vermogen 31 december Eigen Vermogen 1 januari Eigen Vermogen 31 december Resultaat Vlieland, Ameland, Schiermonnikoog, Terschelling en Texel Gemeenschappelijke regeling Welstandszorg Hûs en Hiem Vestigingsplaats Openbaar belang Bestuurlijk belang Financieel belang Deelnemende partijen Leeuwarden De gemeenschappelijke belangen behartigen op het gebied van de bouwkundige, stedenbouwkundige en landschappelijke schoonheid in de provincie Fryslân. Het algemeen bestuur bestaat uit zoveel leden als het aantal deelnemende gemeenten bedraagt. Jaarlijkse bijdrage 2016 afhankelijk van de werkzaamheden/opdrachten Vreemd vermogen 1 januari Vreemd vermogen 31 december Eigen Vermogen 1 januari / Eigen Vermogen 31 december Resultaat Alle Friese gemeenten 99

325 N.V. Afvalsturing Friesland (Omrin) Vestigingsplaats Leeuwarden Openbaar belang Het voorkomen, verwijderen, bewerken en verwerken van het Friese afval conform de voorgeschreven milieudoelstellingen tegen zo laag mogelijke kosten. Bestuurlijk belang Stemrecht naar rato aandelenbezit (1,5%) Jaarlijkse bijdrage 2016 Prestatieovereenkomst Financieel belang Vreemd vermogen 1 januari Vreemd vermogen 31 december Eigen Vermogen 1 januari Eigen Vermogen 31 december Verwacht resultaat Verwacht Vreemd vermogen 1 januari Verwacht Vreemd vermogen 31 december Verwacht Eigen Vermogen 1 januari Verwacht Eigen Vermogen 31 december Deelnemende partijen Friese gemeenten N.V. Fryslân Miljeu Noardwest Vestigingsplaats Leeuwarden Openbaar belang Het komen tot een doelmatige en uit oogpunt van milieuhygiëne verantwoorde uitvoering van milieu- en reinigingstaken Bestuurlijk belang Via letteraandelen speciaal zeggenschap 'eigen' regiobedrijf Aantal aandelen: 3140 (= 2%) Financieel belang Verwacht Vreemd vermogen 1 januari Verwacht Vreemd vermogen 31 december Verwacht Eigen Vermogen 1 januari Verwacht Eigen Vermogen 31 december Verwacht resultaat Deelnemende partijen De aandelen van Fryslân Miljeu NV zijn in handen van 16 Friese gemeenten: Achtkarspelen, Ferwerderadeel, Franekeradeel, Harlingen, Heerenveen, Het Bildt, Leeuwarden, Leeuwarderadeel, Littenseradiel, Menaldumadeel, Ooststellingwerf, Opsterland, Schiermonnikoog, Sudwest Fryslân, Terschelling en Vlieland. N.V. Gemeenschappelijke Kredietbank Friesland (Stichting Kredietbank Nederland) Vestigingsplaats Openbaar belang Bestuurlijk belang Financieel belang Deelnemende partijen Leeuwarden Het mogelijk maken van financiële dienstverlening aan personen die om wat voor reden dan ook niet bij een reguliere bankinstelling terecht kunnen. Stemrecht naar rato kapitaalverstrekking Verstrekte leningen van gemeente aan de kredietbank Vreemd vermogen 1 januari Vreemd vermogen 31 december Eigen Vermogen 1 januari Eigen Vermogen 31 december Resultaat / gemeenten 100

326 N.V. Bank Nederlandse Gemeenten Vestigingsplaats Openbaar belang Bestuurlijk belang Financieel belang Deelnemende partijen Den Haag BNG Bank is de bank van en voor overheden en instellingen voor het maatschappelijk belang. De bank draagt duurzaam bij aan het laag houden van de kosten van maatschappelijke voorzieningen voor de burger. Stemrecht naar rato aandelenbezit Jaarlijkse bijdrage 2016 Vreemd vermogen 1 januari miljoen Vreemd vermogen 31 december miljoen Eigen Vermogen 1 januari miljoen Eigen Vermogen 31 december miljoen Resultaat miljoen De Staat is houder van de helft van de aandelen, de andere helft is in handen van gemeenten, elf provincies en een hoogheemraadschap. Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) Vestigingsplaats Openbaar belang Bestuurlijk belang Financieel belang Deelnemende partijen Den Haag De VNG staat de gemeente bij met de vervulling van hun bestuurstaken; voor de leden afspraken te maken met andere overheden over het arbeidsvoorwaardenbeleid in de overheidssector en overeenkomsten inzake arbeidsvoorwaarden van personeel in de sector gemeenten aan te gaan met werknemersorganisaties; het behartigen van belangen van haar leden die samenhangen met de uitgevoerde bestuurs- en beheerstaken. Leden hebben stemrecht naar een veelvoud van 1000 inwoners per gemeente. Jaarlijkse bijdrage (afhankelijk van aantal inwoners) Vreemd vermogen 1 januari Vreemd vermogen 31 december Eigen Vermogen 1 januari Eigen Vermogen 31 december Resultaat De Nederlandse gemeenten. Vereniging van Friese Gemeenten, tevens afdeling van de VNG Vestigingsplaats Leeuwarden Openbaar belang De VNG behartigt de belangen van de gemeente en verstrekt advies aan de gemeente; oefent een platformfunctie uit voor afstemming en communicatie met en tussen de leden van de VNG onderling; regelt en vertegenwoordigt voor en namens de leden. Bestuurlijk belang Vertegenwoordigers van de leden hebben stemrecht naar rato van het aantal inwoners. Financieel belang Jaarlijkse bijdrage 1.567,- Deelnemende partijen De Friese gemeenten 101