Hoe doen we het nu? Een inventarisatie van het erfgoedbeleid in de regiogemeenten. Ria Berkvens

Transcriptie

1 Hoe doen we het nu? Een inventarisatie van het erfgoedbeleid in de regiogemeenten Ria Berkvens

2 Wat gaat er veranderen door nieuwe wetgeving? Erfgoedwet: Onderhoudsplicht voor beschermde monumenten; Opgravingsvergunning wordt omgezet naar stelsel van certificering; Op beperkte schaal wettelijke mogelijkheden voor archeologisch onderzoek door verenigingen van vrijwilligers (amateurarcheologen); De gemeente is bevoegd om werk stil te leggen bij toevalsvondsten. Wet VTH, Wabo, Erfgoedwet en Omgevingswet stellen hogere eisen aan deskundigheid en capaciteit op gebied van erfgoed bij gemeenten en omgevingsdiensten. Omgevingswet: Gaat uit van kwaliteit leefomgeving (veel breder dan fysieke leefomgeving); Vraagt een gedegen onderbouwing voor het toekennen van cultuurhistorische en archeologische waarden in bestemmingsplannen; Gaat nadrukkelijk uit van burgerparticipatie, vooral in planvormingsfase. 2

3 Archeologie- en erfgoedbeleid (vastgesteld) Sinds 2014 overal vastgesteld archeologiebeleid Aanleiding tot evaluatie 3

4 Implementatie archeologie- en erfgoedbeleid Veelal in bestemmingsplannen Sommigen via parapluplan Vertaling via reguliere aanpassing Hier komen afwijkingen op vastgestelde beleid nogal eens voor door uitzonderingen te maken op (agrarische) bouwblokken en andere bestemmingen Nadeel is dat in oudere (maar ook bij conserverende) bestemmingsplannen archeologie nogal eens ontbreekt Cultuurhistorie ontbreekt in meeste gevallen in de regels 4 Maar ook vaak via verordening Is vaak echter niet bekend dat gemeente die ook heeft en moet toepassen

5 Analyse archeologische onderzoeken van 2011 t/m 2014 bij 11 gemeenten (Veld) Arch. Booronderzoeonderzoek Bureau- Rijlabels kartering Opgraving Proefsleuven Eindtotaal Begeleiding Bergeijk Bladel Cranendonck Eersel Geldrop-Mierlo Heeze-Leende Laarbeek Oirschot Reusel-De Mierden Valkenswaard Waalre Eindtotaal Totaal Archeologische begeleiding Booronderzoek Bureauonderzoek Opgraving Proefsleuven 70,00% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% (Veld)kartering Archeologische begeleiding Booronderzoek Bureauonderzoek Inspectie Onbepaald Opgraving Proefsleuven 5

6 6 Capaciteit erfgoed bij gemeenten

7 Subregionale samenwerking tussen gemeenten (en ODZOB) 7

8 Overzicht archeologen bij gemeenten in Zuidoost- Brabant Versnipperde kennis en onvoldoende capaciteit: - ODZOB: 1 archeoloog - Gemeenten Eindhoven en Helmond: 2 archeologen - Asten en Veldhoven: 1 onafhankelijk archeologisch adviseur - Gemert-Bakel: 1 historicus

9 Financiering archeologische deskundigheid 9

10 Monumenten in ZO-Brabant In de regio zijn ongeveer 4000 beschermde gebouwde monumenten (excl. cultuurhistorische objecten) Voor circa 200 monumenten zou 1 fte nodig zijn (Bij dit aantal dus eigenlijk 16 fte) MONUMENTEN in ZOBrabant 2016 gemeente Rijksmonumenten Gemeent elijke monument en BSDG Asten Bergeijk Best Bladel Cranendonck Deurne Eersel Eindhoven Geldrop-Mierlo Gemert-Bakel Heeze-Leende Helmond Laarbeek Nuenen Ca Oirschot Reusel de Mierden 21 4 Someren Son en Breugel 6 4 Valkenswaard Veldhoven 36 0 Waalre totaal

11 Budget voor publieksbereik en archeologisch vrijwilliger 11

12 Budget voor publieksbereik en begeleiding archeologisch vrijwilliger Veel vrijwilligerswerk Weinig pers of open dagen opgravingen Vrijwilliger/Publiek kan vrijwel niet meegraven Geen of te weinig budget voor: nieuwbrief of boekjes voor publiek tentoonstellingen zichtbaar maken erfgoed Educatie 12

13 Samenwerking gemeente en archeologisch vrijwilliger? Weinig overleg tussen partijen, slechts in 5 gemeenten is sprake van structureel overleg. Inhoud overleg erg divers. Veel heemkundekringen beschikken over eigen ruimte maar deze is vaak beperkt. Werkzaamheden die vrijwilligers verrichten zijn: Aanleveren (maar ook controleren) gegevens over erfgoed Meewerken aan opgravingen derden Soms ook zelfstandig waarnemingen en/of onderzoek doen Educatie op scholen Helpen bij uitwerking vondsten 11 gemeenten ondersteunen de verenigingen middels subsidie of huisvesting of financiering losse projecten. 13

14 Wens voor de toekomst? Vergroting publieke betrokkenheid / draagvlak / identiteit en daarmee waardering en aandacht voor erfgoed Alle gemeenten geven aan tevreden te zijn hoe archeologie nu is geregeld, maar hopen wel: Werken aan meer draagvlak Geregeld actualisatie beleid Uitvoeren van eigen veldwerk ziet men niet als meerwaarde, itt Helmond waar het wordt gezien als ondersteuning van adviezen. Meer behoefte aan samenwerking op subregionale schaal Belangrijk om opgebouwde kennis niet te laten versnipperen Samenwerking moet zorgen voor betere inhoudelijk onderzoek 14

15 Gesignaleerde knelpunten Weinig capaciteit en versnipperde deskundigheid in de regio bij gemeenten maar ook bij ODZOB. Kennis is niet geborgd (geen structurele aanwas en mogelijkheid tot opgraven), maar wordt ook niet van belang geacht. Alle kosten deskundigheid zit in vergunningen, waardoor budget erg beperkt is. Borgen van kennis en capaciteit is daardoor lastig. Lang niet al het archeologisch onderzoek/vergunningen en bestemmingsplannen komt langs deskundige, waardoor erfgoed niet goed geregeld is. Deskundig advies is (nog) niet verplicht, en gebeurt nu alleen op vraag. In vergunningtraject zit deskundige monumenten/archeologie pas aan het einde van het proces. Vooradvies ontbreekt. 15

16 Gesignaleerde knelpunten Geen budget beschikbaar voor taken als publieksbereik, voorlichting, (restaratie) toevalsvondsten, begeleiding archeologisch onderzoek amateurs. Geen mogelijkheid om flexibel in te springen bij waarnemingen en kleinschalig onderzoek. Inzet vrijwilligers te weinig benut. Veelal weinig draagvlak binnen gemeente door ontbreken eigen deskundige en beperkte capaciteit. Naast deel RO-proces heeft archeologisch onderzoek ook waarde voor beeld van ons verleden, dus uitdragen maar dat ontbreekt. 16

17 16e eeuwse Heksenketel Romeins Venusbeeld Legerkamp uit 1830 Middeleeuws Gehoft Romeinse boerderijen Merovingisch Zwaard Middeleeuwse schaapskooi Neolithische pijlpunt Vroegmiddeleeuwse brug Enorme toename aantal archeologische bedrijven Onderlinge kennisoverdracht en aansluiting op eerder onderzoek ontbreekt Regioarcheoloog heeft overzicht en vormt dé schakel tussen politiek, publiek en wetenschap Gouden munt uit Constantinopel Romeins dorpje Omgrachte kerk IJzertijd verlatingsoffer Romeinse schuifbalans

18 Cultuurhistorische waarden: Een uitgelezen kans om iets nieuws toe te voegen aan de lokale identiteit