Nieuwe dienstregeling Dordrecht

Transcriptie

1 Nieuwe dienstregeling Dordrecht Quick scan KBA DEFINITIEF

2 INHOUD SAMENVATTING 1. Inleiding 4 2. Uitgangspunten 6 3. Alternatieven 8 4. Directe effecten 9 5. Indirecte effecten Externe effecten Maatschappelijke kosten 17 BIJLAGEN 2

3 SAMENVATTING De NS en het Ministerie van Infrastructuur en Milieu zijn in gesprek over de invulling van de nieuwe dienstregeling voor Onderdeel van het huidige voorstel is het laten rijden van intercity s op de HSL spoor van Amsterdam naar Breda/Antwerpen. Als gevolg hiervan zal Dordrecht een intercity (IC) verbinding gaan verliezen. De NS heeft aangegeven dat de nieuwe dienstregeling per saldo voor de BV Nederland een positief effect heeft. Daarbij geeft ze ook aan dat het voor Dordrecht specifiek een negatief effect heeft. Met een Quick scan KBA is een beschouwing gedaan van de orde grootte van dit negatief effect. De directe effecten van de voorgestelde nieuwe dienstregeling betreffen voornamelijk extra reistijdkosten. In de Quick scan KBA zijn de maatschappelijke kosten als gevolg van wijziging in reistijd (door extra stoppen van de trein) en wijziging in overstaptijd (door gewijzigde aansluitingen) meegenomen in de kwantificering. Gepositioneerd tussen trekkers Rotterdam en Breda is OV bereikbaarheid voor Dordrecht een belangrijke driver voor economische ontwikkeling. Met de nieuwe dienstregeling zullen veel reizigers letterlijk om Dordrecht heen reizen. Veranderingen in bereikbaarheid worden doorgegeven aan de woningmarkt, de arbeidsmarkt en/of de grondmarkt en zijn in de KBA meegenomen in de indirecte effecten. Het wegvallen van de IC-verbinding Dordrecht Breda/Tilburg/Eindhoven/Venlo resulteert voor de regio Dordrecht in maatschappelijke kosten van 1,5 miljoen euro per jaar en totaal ruim 50 miljoen euro in contante waarde. Maatschappelijke kosten in miljoenen Euro s, inclusief BTW per jaar contante waarde Reistijdverlies 1,0 34,4 Overstapverlies 0,4 12,5 Indirecte effecten 0,1 4,7 Totaal 1,5 51,6 3

4 Inleiding (1/2) Aanleiding De NS en het Ministerie van Infrastructuur en Milieu zijn in gesprek over de invulling van de nieuwe dienstregeling voor Onderdeel van het huidige voorstel voor deze nieuwe dienstregeling is het laten rijden van intercity s op de HSL spoor van Amsterdam naar Breda/Antwerpen. Als gevolg hiervan zal Dordrecht een intercity (IC) verbinding verliezen. Doel en beoogd resultaat De NS heeft aangegeven dat de voorgestelde nieuwe dienstregeling 2017 met het laten rijden van intercity s op de HSL spoor van Amsterdam naar Breda per saldo voor de BV Nederland een positief welvaartseffect heeft. Daarbij geeft ze ook aan dat het voor Dordrecht specifiek een negatief effect heeft. Doel van deze Quick scan KBA-studie is een beschouwing te geven van de orde grootte van dit negatief effect. De resultaten moeten politiek en bestuurders inzicht geven in orde grootte omvang van de maatschappelijke kosten voor Dordrecht, waarbij de gehanteerde methodologie, de uitgangspunten en de resultaten van de KBA transparant en toegankelijk zijn weergegeven. 4 Bron: NS [ 8 ]

5 Inleiding (2/2) Diepgang Over het algemeen worden drie typen MKBA s onderscheiden, te weten een Quick scan KBA, een kentallen KBA en een volledige MKBA. Voor dit onderzoek is gekozen voor een Quick scan KBA. Hierin worden onderbouwde aannames gedaan die een indicatie geven van de omvang van effecten. Alleen de belangrijkste kosten en baten worden daar waar mogelijk gekwantificeerd. Methodologie De Quick scan KBA is uitgevoerd op basis van een aantal generieke en een aantal project specifieke uitgangspunten. Voor de generieke uitgangspunten is aangesloten op de standaard MKBA-systematiek zoals in Nederland toegepast (CPB/PBL, 2013). Aanpak De voorliggende analyse is in een zeer kort tijdsbestek tot stand gekomen. Een vervoerwaardestudie was niet voor handen. In de beoordeling van effecten is uitgegaan van reeds uitgevoerde onderzoeken door gemeente Dordrecht en/of externe partijen, kentallen en eigen interpretatie. Daar waar resultaten van onderzoeken zijn meegenomen in deze KBA, is verwezen naar de bijbehorende documenten (zie Bijlage I, Bronnen en literatuur). De gekozen aanpak geeft een goede indicatie van de orde grootte van de effecten. Bron: 2) Bijlage I 5

6 Uitgangspunten (1/2) Prijspeil en indexering Alle effecten zijn gewaardeerd in constante prijzen van het gekozen basisjaar. Kosten en baten zijn daar waar van toepassing gecorrigeerd voor een verandering in het algemeen prijspeil (gemeten als inflatie). De bedragen in de KBA zijn reële bedragen, uitgedrukt in euro s van het basisjaar of prijspeil van het basisjaar. De Quick scan KBA hanteert het basisjaar 2016 en een indexeringspercentage van 2,0 %. Discontering Een euro in de toekomst is niet alleen minder waard door inflatie, maar ook omdat mensen meer waarde hechten aan een euro nu dan aan een euro later. Hierdoor hebben toekomstige kosten of baten van een maatregel in de ogen van de consument minder waarde naarmate zij verder in de toekomst liggen. Om kosten en baten op verschillende momenten in de tijd vergelijkbaar te maken hanteert de Quick Scan KBA een contante waarde berekening. Alle toekomstige bedragen zijn met een discontovoet teruggerekend naar de contante waarde in één bepaald jaar (2016). De Quick scan KBA hanteert een (reële) discontovoet van 3,0 %. 6

7 Uitgangspunten (2/2) Tijdshorizon Het principe van een MKBA is om te werken met een oneindige tijdshorizon. Om dit principe aan te houden is een volledig overzicht nodig van alle kosten en baten voor elk jaar in de toekomst. Een analyse van alle toekomstige jaren is in de praktijk niet haalbaar. Vaak wordt in MKBA s daarom gewerkt met een zichtperiode. De Quick scan KBA hanteert een zichtperiode van 100 jaar. Regionale scope De NS verwacht dat het laten rijden van intercity s op de HSL spoor van Amsterdam naar Antwerpen per saldo voor de BV Nederland een positief welvaartseffect heeft. Dit is te beschouwen met een KBA met een nationale scope. NS heeft ook aangegeven dat het voor Dordrecht specifiek een negatief effect verwacht. Dit is te beschouwen met een KBA met een regionale scope. De uitgevoerde Quick scan KBA gaat uit van een regionale scope. De maatschappij waarvoor de kosten en de baten inzichtelijk worden gemaakt betreft daarmee het perspectief van de regio Dordrecht. De scope is gedefinieerd als de regio Drechtsteden. 7

8 Alternatieven Referentie-alternatief In een MKBA worden de effecten van een project (of beleidsbeslissing) afgezet tegenover de meest waarschijnlijke situatie die optreedt zonder het project: het referentie-alternatief. Het referentie-alternatief is de huidige dienstregeling Projectalternatief De Quick scan KBA beschouwd één alternatief, te weten de voorgestelde dienstregeling De voor de Quick scan KBA belangrijkste elementen uit deze dienstregeling zijn: De Intercity Den Haag - Eindhoven gaat over de HSL rijden; De IC-verbinding Dordrecht - Breda/Tilburg/Eindhoven/Venlo komt te vervallen. Het projectalternatief is de voorgestelde dienstregeling

9 Directe effecten (1/3) Directe effecten De directe effecten van de voorgestelde nieuwe dienstregeling betreffen voornamelijk reistijdkosten. Deze treden op in een of meer onderdelen van de reis: het voortransport van herkomst naar halte/station, de wachttijd voor het instappen, de reistijd in het voertuig, de wacht- en looptijd bij het overstappen en het natransport van halte/station naar bestemming. Daarnaast bestaan effecten op comfort van de reis en de betrouwbaarheid van de reis. Meegenomen in de Quick scan KBA In de Quick scan KBA zijn alleen de maatschappelijke kosten als gevolg van een wijziging in reistijd in de trein en overstaptijd meegenomen in de kwantificering van de directe effecten. De reistijd in de trein wijzigt als gevolg van een wijziging in het aantal stoppen dat de trein maakt op het traject. De overstaptijd wijzigt als gevolg van een wijziging in aansluiting op andere treinen. De Quick scan KBA richt zich op de trajecten die naar verwachting het meest geraakt worden door de wijziging in de dienstregeling. Dit zijn: Dordrecht - Breda Dordrecht - Tilburg Dordrecht - 's-hertogenbosch Dordrecht - Tilburg Universiteit Dordrecht - Eindhoven Dordrecht - Limburg 9

10 Directe effecten (2/3) Niet meegenomen in de Quick scan KBA Het voor- en natransport is voor deze KBA buiten beschouwing gelaten. Mogelijke maatschappelijke kosten als gevolg van wijzigingen in wachttijden zijn niet meegenomen, omdat informatie daarvoor miste. Naast Station Dordrecht, ondervinden ook verbindingen vanuit andere stations in de regio Dordrecht mogelijk een negatief effect als gevolg van het vervallen van de IC-verbinding Dordrecht - Breda/Tilburg/Eindhoven/Venlo. Voorbeeld is station Dordrecht Zuid. Andere stations dan Station Dordrecht zijn niet meegenomen in de Quick scan KBA, omdat informatie daarvoor ontbrak. Een mogelijk verlies van betrouwbaarheid als gevolg van het vervallen van de IC-verbinding Dordrecht - Breda/Tilburg/Eindhoven/Venlo is niet meegenomen in de KBA. Voor Value of Reliability (VoR) in het spoor zijn wel waarderingen in geld per uur beschikbaar, maar kentallen voor toepassing zijn niet voor handen. Kwantificering De MKBA-richtlijnen schrijven voor dat middels een prognosemodel (vervoersmodel) de vervoerwaarde van het alternatief dient te worden bepaald. Echter een dergelijk vervoersmodel was voor deze studie niet voorhanden. Op basis van de informatie van de NS, kentallen en expert opinion is een inschatting gemaakt van de verwachte vervoerwaarde(effecten). Deze zijn uitgedrukt in minuten tijdswinst of verlies. De overstaptijdverliezen zijn vermenigvuldigd met een factor 1,5 om te komen tot ervaren reistijdverliezen. 10

11 Directe effecten (3/3) Traject Effect # reizen # reizigers Dordrecht - Breda Dordrecht - Tilburg Dordrecht - 's-hertogenbosch Dordrecht - Tilburg Universiteit Dordrecht - Eindhoven Dordrecht - Limburg Extra reistijd Minder comfort Extra reistijd Minder comfort Minder overstaptijd Extra reistijd Minder comfort Minder overstaptijd Extra reistijd Minder comfort Extra overstaptijd Extra reistijd Minder comfort Extra overstaptijd Extra reistijd Minder comfort Reizigers Het totaal aantal reizigers op de genoemde trajecten is in het referentiealternatief per gemiddelde werkdag. Als gevolg van de voorgestelde nieuwe dienstregeling 2017 daalt dit aantal met 300 reizigers. De resterende reizigers ondervinden de genoemde effecten (bron: NS, 2015). De Quick scan KBA houdt geen rekening met een groei van reizigers. 11

12 Indirecte effecten (1/4) Indirecte effecten Indirecte effecten zijn de zogeheten tweede orde effecten. Zo kunnen veranderingen in bereikbaarheid doorgegeven worden aan de woningmarkt, de arbeidsmarkt en/of de grondmarkt. Mits dit leidt tot welvaartseffecten die aanvullend zijn aan directe baten, mogen ze in de MKBA worden opgenomen. De range die de literatuur geeft voor hoogte van de indirecte effecten is 0 30% van de directe baten. Het wegvallen van de IC-verbinding heeft naar verwachting een substantieel effect op de regio Dordrecht, omdat terugval in de bereikbaarheid investeringen en vastgoedontwikkeling in het invloedsgebied van het station negatief beïnvloeden. Gepositioneerd tussen trekkers Rotterdam en Breda is OV bereikbaarheid een belangrijke driver voor economische ontwikkeling. Met de nieuwe dienstregeling zullen veel reizigers letterlijk om Dordrecht heen reizen. Met dit in gedachten is voor de indirecte effecten een percentage van 10% van de directe kosten (reistijd- en overstapeffecten) als gevolg van het wegvallen van de IC-verbinding Dordrecht Breda / Tilburg / Eindhoven / Venlo aangehouden. Stationsgebied De openbare ruimte aan de noordzijde van het station is recent aangepakt, met de realisering van een nieuw busstation, fietsenstalling en voorplein. De gemeente heeft de ambitie om ook de zuidzijde van het station aantrekkelijker te maken. Vooral met het oog op vindbaarheid, toegankelijkheid en ruimte voor het stallen van fietsen. Teruggang in het treinaanbod maakt investeringen in het stationsgebied minder aantrekkelijk. 12

13 Indirecte effecten (2/4) Vastgoedontwikkeling De gemeente focust zich met ruimtelijke ontwikkeling onder andere op investeringen in het directe invloedsgebied van het station. Het gaat hierbij vooral om commerciële ruimte, kantoren en culturele voorzieningen. Ook op fietsafstand van het station heeft de gemeente met de projecten Stadswerven en Leerpark plannen voor ontwikkeling van diverse functies, inclusief wonen. De omvang van deze plannen zijn hieronder weergegeven. Met name voor de ontwikkeling in het directe invloedsgebied van het station is een goed OV aanbod van belang voor het welslagen van de Transit Oriented Development (TOD) gedachte ruimtelijke ontwikkeling en OV op een elkaar stimulerende wijze gekoppeld waar zowel de stad als regio met Netwerk Zuidelijke Randstad / Stedenbaan op inzetten. Een teruggang in het OV aanbod past hier niet in en beïnvloed de TOD ontwikkeling negatief. Vastgoedontwikkeling binnen direct invloedsgebied station (750 meter): Post 120 Kantoorruimte: m2 Commerciële ruimte: m2 Woningen: 8 Tomadohuis Woningen: 56 Onderwijsmuseum m2 Vastgoedontwikkeling binnen tussen 750 meter en meter vanaf station: Stadwerven Culturele voorzieningen: m2 Commerciële ruimte: 9.000m2 Woningen: 876 Leerpark Commerciële ruimte: m2 Scholen: m2 Kantoorruimte: m2 Woningen: 359 Voorzieningen: 4.000m2 13

14 Indirecte effecten (3/4) Studenten / hoogopgeleiden / hoge inkomens In een in 2014 uitgevoerd onderzoek naar de concurrentiepositie van de Zuidvleugel scoort Dordrecht als slechtste van de gebenchmarkte steden (o.a. Delft, Zoetermeer, Gouda, Den Haag en Haarlem) op het gebied van bereikbaarheid, met name vanuit het perspectief van hoger opgeleiden. (bron: Buck Consultants, 2014) Gepositioneerd tussen trekkers Rotterdam en Breda, probeert de gemeente Dordrecht een aantrekkelijk alternatief te bieden voor studenten, hoger opgeleiden en hoge inkomens om zich te vestigen (wonen dan wel werken). Dit met onder andere goede bereikbaarheid van Randstad en zuidelijk Nederland, betaalbare woningen en een passend voorzieningenaanbod. Daarnaast wenst de traditionele maakindustrie in Dordrecht (onder andere scheepswerven) meer hoger opgeleiden aan te trekken om een transformatieproces naar meer op kennis gerichte bedrijven vorm te geven. Een achteruitgang in het OV aanbod vermindert de toch al lage concurrentiepositie van Dordrecht in de regio. 14

15 Indirecte effecten (4/4) Toerisme Dordrecht kent circa 2 miljoen ( uniek) toeristische bezoeken per jaar, waarvan circa 20% met de trein naar Dordrecht komt (bron: Continue Vakantie Onderzoek, 2014). Wat betreft de herkomst is de eigen provincie leidend (54% Zuid-Holland). Daarbij is winkelen het belangrijkste bezoekmotief. Per bezoek geeft men gemiddeld 45 euro uit. Met het verdwijnen van de IC verbinding zal een gedeelte van de bezoekers de switch maken van trein naar een andere modaliteit, maar mogelijk kiest ook een deel van de bezoekers om niet of minder frequent naar Dordrecht te komen. Als gevolg van de herroutering van IC s via de HSL daalt het aantal reizigers dat Dordrecht vanuit de trein ziet van ca naar per dag. (bron: NS, 2015). De zichtbaarheidskans van Dordrecht gerelateerd aan potentiële toeristische bezoeken daalt hiermee. Goederenvervoer In deze studie is geen rekening gehouden met een eventuele toename van goederenvervoer door Dordrecht na het vrijkomen van capaciteit op het baanvak Dordrecht Breda als gevolg van het schrappen van de IC verbinding op dit traject. Indien bijvoorbeeld de vrijgekomen capaciteit wordt ingevuld met vervoer van goederen en/of gevaarlijke stoffen, dan zal dat voor Dordrecht ook leiden tot maatschappelijke kosten en zal dat een plek moeten krijgen in de KBA. 15

16 Externe effecten Externe effecten Externe effecten zijn effecten op goederen waar geen markten voor zijn en waarvoor dus ook geen marktprijzen bestaan. Het gaat dan bijvoorbeeld om emissies, geluidsoverlast, verkeersveiligheid, aantasting van de open ruimte, barrièrewerking en doorsnijding van het landschap. Als gevolg van de voorgestelde nieuwe dienstregeling zullen 300 reizigers niet meer met de trein reizen en naar verwachting zich met de auto gaan verplaatsen. Dit heeft een negatief effect op bijvoorbeeld emissies. Het totaal van dit effect van model shift wordt binnen deze Quick scan KBA als niet materieel beschouwd en is daarom niet meegenomen in de kwantificering. 16

17 Maatschappelijke kosten (1/2) Maatschappelijke kosten in miljoenen Euro s, inclusief BTW Per jaar Contante waarde Reistijdverlies 1,0 34,4 Overstapverlies 0,4 12,5 Indirecte effecten 0,1 4,7 Totaal 1,5 51,6 Monetarisering De gekwantificeerde effecten zijn op basis van kentallen in lijn met de richtlijnen uitgedrukt in geld. De resultaten zijn weergegeven in een bedrag per jaar en een contante waarde voor een zichtperiode van 100 jaar. De effecten voor verlies van comfort en de externe effecten zijn niet in de kwantificering en monetarisering meegenomen. De totale maatschappelijke kosten als gevolg van reistijdverliezen op de beschouwde trajecten zullen niet volledig ten laste komen van de regio Dordrecht. Gedetailleerde informatie over de reizigers ontbreekt echter. Daarom is in de Quick scan KBA gerekend met de helft (50%) van de totale maatschappelijke kosten voor de regio Dordrecht. Resultaat Het wegvallen van de IC-verbinding Dordrecht Breda / Tilburg / Eindhoven / Venlo resulteert voor de regio Dordrecht in maatschappelijke kosten van 1,5 miljoen euro per jaar en totaal ruim 50 miljoen euro in contante waarde. 17

18 BIJLAGE I : Bronnen en literatuur [ 1 ] Romijn, G. en G. Renes (2013), Algemene leidraad voor maatschappelijke kosten-batenanalyse, Den Haag: CPB/PB. [ 2 ] Faber, Thomas, Etienne Mulders (2012), Een kennismaking met de maatschappelijke kosten-batenanalyse (MKBA) Handreiking voor beleidsmakers, Directie Algemene Economische Politiek, Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie. [ 3 ] Ministerie van Financiën (2007), Actualisatie Discontovoet, Brief aan de Tweede Kamer, kenmerk IRF M. [ 4 ] Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid (2013), De maatschappelijke waarde van kortere en betrouwbaardere reistijden, ISBN: , KiM-13-A03a. [ 5 ] Savelberg, F. en P. Bakker (2010), Betrouwbaarheid en robuustheid op het spoor, Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid. [ 6 ] Werkgroep discontovoet (2015), Rapport Werkgroep Discontovoet [ 7 ] KiM en CPB (2009), Het belang van openbaar vervoer - De maatschappelijke effecten op een rij. [ 8 ] NS (2015), Verbinding Dordrecht Noord-Brabant, Wijziging en effect dienstregeling 2017, Alternatief: ICpendel Dordrecht-Breda, Rol HSL-treinen Breda-Rotterdam, NS, 8 oktober [ 9 ] LAGroup (2014), Toeristisch imago-onderzoek 2014 voor Dordrecht, nbtc nipo research, RP01. [10] Continue Vakantie Onderzoek (2014). [11] Buck Consultants (2014), Concurrentiekracht woon- en leefklimaat Zuidvleugel in nationaal perspectief, september

19 BIJLAGE II : Spoorkaart 19

20 BIJLAGE III : Dienstregeling

21 Nieuwe dienstregeling Dordrecht Quick scan KBA Opdrachtgever Opgesteld door Status : Gemeente Dordrecht : Patrick van Dijk Wieger Pasman : Definitief Datum : Projectnummer : BE5613 Documentnummer : MA-ST Royal HaskoningDHV Postbus BC Amersfoort 21