Een uitgave van de Belgische Vereniging voor Orthomoleculaire GeneeskunDe BSOM.

Transcriptie

1 ORTHOFYTO Belgisch tijdschrift orthomoleculaire geneeskunde Tweemaandelijks Wetenschappelijk Tijdschrift voor Orthomoleculaire Voeding en Fyto. Een uitgave van de Belgische Vereniging voor Orthomoleculaire GeneeskunDe BSOM. met Selenium als chemopreventie Tumor sterft door bloedarmoede Paddestoelen tegen kanker Dong Quai : antitumoraal wapen? thema-dossier Kanker JAARGANG 10, MEI - JUNI AFGIFTEKANTOOR ANTWERPEN X VERANTWOORDELIJKE UITGEVER: WALTER, O. M. FACHÉ - KERKSTRAAT LAARNE

2 NIEUW bij Similia N.V. (België) NIEUW GLUCA-MSM-tabletten én GLUCA-MSM-crème Gluca-MSM bevat een synergistische formule van glucosaminesulfaat en MSM (methylsulfonylmethaan). Dit zijn belangrijke precursors voor de synthese van de structurele moleculen zoals proteoglycanen, collageen en elastogeen in de gewrichten, bindweefsels, bloedvaten, het skelet, de huid en de darmmucosa. Naast de opbouwende functie hebben glucosaminesulfaat en MSM een met NSAID s vergelijkbaar effect. Gluca-MSM is zowel in de vorm van tabletten als in crème verkrijgbaar, waardoor aandoeningen tegelijkertijd inwendig én uitwendig, lokaal behandeld kunnen worden. Recente studies hebben aangetoond, dat op de huid toegepast glucosaminesulfaat en MSM evenals oraal ingenomen producten een regeneratief effect op gewrichtsaandoeningen en de huid hebben. De speciale samenstelling van Gluca-MSM-crème garandeert een snelle opname van de werkzame stoffen door de huid. Viola tricolor-extract (driekleurig viooltje), dat bekend staat om zijn breed spectrum werking, is toegevoegd aan deze crème. Het ondersteunt het metabolisme van glucosaminesulfaat en MSM. De Gluca-MSM-tabletten bevatten tevens de cofactoren vitamine C (als ascorbylpalmitaat & calciumascorbaat) en mangaan (als orotaat) voor de synthese van collageen en proteoglycanen. milia Gluca-MSM-tabletten zijn verkrijgbaar in verpakkingen van 180 tabletten. Iedere tablet bevat: MSM 500 mg, glucosaminesulfaat 400 mg, ascorbylpalmitaat 10 mg, calciumascorbaat 25 mg, mangaanorotaat 6 mg (0,81 mg Mn elem.) Gluca-MSM-crème is verkrijgbaar in tubes van 100 gram en bevat : glucosaminesulfaat, MSM, Viola Tricolor vloeibaar extract, in een snel indringende, huidvriendelijke crèmebasis. Vraag vrijblijvend onze uitvoerige orthomoleculaire compendia. Bestel- en infolijnen : Similia N.V. (B) tel fax Reynaert Research Evergemse steenweg 158, 9032 Wondelgem Tel.: Fax: Revolutionair microscoopsysteem voor onderzoek van levend en gestold bloed Perfect bloedbeeld Sterk gestoorde bloedcirculatie LEVEND BLOEDANALYSE Het vroegtijdig opsporen in enkele minuten van: Inwendige milieuverstoringen Gestoorde afweersystemen Teveel aan afvalproppen Virulente micro-organismen Vrij radikaal schade Eén vingerprik en slechts twee druppels bloed zijn voldoende. Specificaties: Tot 3000x vergroting op een professioneel videoscherm Doorlicht- en donkerveld installatie Drie verschillende uitgezochte objectieven Super S-video installatie Super gevoelige kleurencamera GESTOLD BLOEDANALYSE Perfect bloedbeeld Teveel aan vrij radikaal schade Uitgebreide support inzake interpretatie van de bloedbeelden volgens Enderlein, Naessens, Bradford en anderen. Gewaarborgde technische bijstand Toegang tot alle mogelijke bronnen inzake informatie betreffende bloedanalyses. Deskundige begeleiding in het gebruik van de isopathische Sanum preparaten en Phönix spagyrica

3 Tweemaandelijks Magazine Orthofyto -Orthotrends Publi Media BSOM-VIOW Hoofdredactie Walter O.M. Faché, Orth.Biochemicus, Secret. BSOM Kernredactie Werner A. Faché, Dr. Med. ACAM, Pres. BSOM Dirk Bogaert, Wetenschapsjournalist Sofie Noppe, Msc. Biom. Wet. Prof. Dr. Ir. Jozef Poppe Dr. Apr. Geert Vergote Eindredactie Eric Ost Wetenschappelijke Adviesraad Bas Luc, LTH De Smet Hugo, Ir. Gaublomme Kris, Dr. Med. Germis Marleen, Psychologe Goossens Hubert, Apr. Hertoghe Thierry, Dr. Med. Huys Luc, Dr. Oral Implantology Jouret Paul, LTH, Voorz. BVBT Lapauw Stefaan, Dr. Med. Psychiater Mertens F., Dr. Med., Voorz. Neuraaltherapie Missiaen Erwin, Dietist Nijs Paul, Prof. Dr. Apr. UIA Pinc J., Dr. Sc. Biomédicales (Service Cardiologie ULG.) Sadaune Philippe, Dr. Med. Vandenberghe Dirk, Prof. Dr. (UIA) Vergote Freddy, Dr. Med. Kinderarts Secretariaat - Advertenties - Publi Media Yannick Dubrulle Larenhoeve, Kerkstraat, B 9270 Laarne Tel. 0032(0)9/ Fax 0032(0)9/ walter.fache@viow.be Website: Vormgeving, productie en druk Walter O. Faché, Directeur VIOW Benedikt Laloo, Bruyneel NV, Rivierstraat, 54 B 9080 Beervelde In dit nummer 50 - jg 10, Redactioneel, welkom in het nutrigenoom tijdperk p Selenium, van kleurstof tot chemopreventief middel p Neo-angiogenese, tumor sterft door bloedarmoede p Natuurlijke antibiotica p Kanker p Luchtvervuiling p Vitaminen p Hart- en vaatziekten p Alzheimer p Voeding en voedingsaanvullingen p Osteoporose p Paddestoelen, een nieuw lichtpunt tegen kanker p Plofkippen, meer water dan kip p Lycopeen is de kankercel op verschillende fronten te vlug af p All-round polysacchariden uit dong quai als antitumorale kandidaten p Fytosterolen gebruiken ceramiden als antitumoraal doelwit p. 274 Copyright 2004 ISSN Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt d.m.v. druk, fotocopie of welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toelating. De hoofdredacteur, de redactie, de eindredacteurs en de uitgever van de opgenomen artikelen en advertenties zijn niet aansprakelijk voor eventuele schade als gevolg van vermeende algemene medische adviezen, onjuistheden en/of onvolledigheden. Iedere auteur blijft verantwoordelijk voor de volledige inhoud van zijn artikels. Orthofyto Jg. 10, nr

4 REDACTIONEEL Publi Media BSOM-VIOW ORTHOFYTO met ORTHOTRENDS Een gids voor Orthomoleculaire preventie en Orthomoleculaire Substitutie Therapie verschijnt 6 maal per jaar brengt u het meest uitgebreide orthomoleculaire voedingsblad voor alle gezondheidsverzorgende professionals en gezondheids bewuste mensen. Hoe abonneren? Betaling geldt als enige abonnering Voor België: storting van 30 op rek. nr. FORTIS Voor Nederland: storting van 34 op rek. nr. FORTIS Sas van Gent Abonnement loopt automatisch verder indien geen schriftelijke opzegging twee maand op voorhand. Jaarabonnementen 6 nummers België: 30. Nederland 34. Prijs per nummer: 6,20 of 7 (Nl). Prof. Dr. Linus Pauling tweevoudig Nobelprijswinnaar introduceerde in 1968 voor het eerst de term Orthomoleculair in Science: alle stoffen, moleculen of handelingen die niet toxisch en niet vreemd aan het lichaam zijn, die het lichaam biochemisch en fysiologisch normaal kan verwerken zonder enige schade en die op de juiste tijd met de juiste dosis biochemisch individueel dient gegeven of geëlimineerd te worden. (verruimde betekenis uit Science 160: , 1968) REDACTIONEEL WELKOM IN HET NUTRIGENOOM TIJDPERK Vroeger werd een nutriënt beschouwd als een eenvoudig bestanddeel van voeding. Voeding was banaal en had als enig doel de normale fysiologische functies van het lichaam te onderhouden. Er werd in die tijd nauwelijks aandacht besteed aan de meerwaarde die voeding te bieden had. Een dergelijke definitie van nutriënten schiet duidelijk tekort want ze hebben veel meer in hun mars. Vandaag weten we beter en beschouwen we voedingsstoffen als o.a. belangrijke bouwstenen voor moleculen die groei, vernieuwing, herstel, verdediging, expressie en onderhoud van een cel helpen ondersteunen. Een dergelijke voorstelling van nutriënten toont duidelijk aan dat voedingsstoffen kunnen inwerken op verschillende mechanismen in het lichaam. Eén belangrijke eigenschap sluit perfect aan bij het thema van deze Orthofyto, de nutriënt-genoom interactie. Het genetisch materiaal van verschillende individuen is voor 99.9% identiek. Slechts 0.1% is verschillend en dit bepaalt het fenotype (haarkleur, huidskleur, gewicht, grootte, ) en nog belangrijker de gevoeligheid van het individu voor ziekte of gezondheid. De evolutie van een gezond fenotype naar een fenotype eigen aan een chronische aandoening ontstaat als gevolg van wijzigingen in de genetische expressie van het genoom of verstoringen van de activiteit van proteïnen en enzymen. De genetische expressie wordt gewijzigd door veranderingen van de omgevingsfactoren (voeding, beweging, ). Een verminderde inname of een laag weefsel (plasma) gehalte van verschillende nutrienten is verbonden met een verhoogd risico op de ontwikkeling van kanker. Zo ligt een seleniumtekort aan de basis van verschillende vormen van kanker en veroorzaakt een tekort aan vitamine C oxidatie van DNA en chromosoombeschadiging. Door de interactie met DNA-structuren oefenen voedingsstoffen een duidelijke invloed uit op de gezondheidstoestand van een individu en vervullen ze een belangrijke rol in de preventie van verschillende ziekten. Neem DNA-methylatie als voorbeeld. DNA wordt vooral gemethyleerd in cytosine-guanine dinucleotide regio s (CG-eilanden). Hierbij wordt een methylgroep bevestigd aan het 5 koolstofatoom van cytosine. CG-eilanden worden vooral aangetroffen in genpromotorsegmenten, de stukjes DNA die coderen voor het startsignaal van de genexpressie. Dit maakt van methylatie een belangrijk controlemechanisme bij de regeling van de genetische expressie en het in stand houden van een normaal genoom. U vraagt zich af hoe onze voeding tussenbeide komt? Een zinktekort leidt tot onvoldoende aanvoer van methylgroepen uit S-adenosylmethionine (SAM) waardoor een toestand van hypomethylatie ontstaat. Een tekort aan selenium leidt tot hypermethylatie van humane kankercellen van de dikke darm, een tekort aan vitamine C induceert een hypermethylatie in longkankercellen,. Voor het in evenwicht brengen van het DNA-methylatieproces is vitamine B12 onontbeerlijk. En zo zijn er ontelbare voorbeelden! Het is duidelijk dat de voedingsstoffen opgenomen in de voedingsdriehoek Faché niet zomaar voeding zijn, ze kunnen je leven redden. Welkom in het nutrigenoom-tijdperk! Uw hoofdredacteur Walter OM Faché 248 Orthofyto Jg. 10, nr

5 SELENIUM EN KANKER Orth. Biochem. Walter OM Faché en Dr. Apr. Geert Vergote SELENIUM VAN KLEURSTOF TOT CHEMOPREVENTIEF MIDDEL Toen Berzelius, een Zweedse scheikundige, in 1817 selenium ontdekte, heeft hij waarschijnlijk niet gedacht aan de rol die dit element zou spelen bij de bestrijding van kanker. Bovendien vond het kersverse element vooral toepassingen in de industrie (vb. kleurstof voor glas, elektronica, ). Tot de jaren vijftig werden seleniumverbindingen als giftig beschouwd maar dankzij een studie uitgevoerd door Schwarz en Foltz (1957) verkreeg selenium een meer positieve blik. In 1996 verscheen een publicatie (Clark et al.) in de JAMA (Journal of the American Medical Association) waarbij het effect van selenium als behandeling van huidkanker werd geëvalueerd. De resultaten van deze vier en een half jaar durende studie waren opmerkelijk. Alhoewel een dosis van 200 µg selenium per dag geen verbetering van de huidaandoening opleverde, was een dergelijke dosis doeltreffend als preventie van verschillende andere vormen van kanker zoals long-, prostaat-, dikke darm- en endeldarmkanker. Het risico op kanker was bij deze patiënten significant kleiner in vergelijking met de placebo groep. Het effect van selenium was voor de auteurs van deze studie zo overtuigend dat het experiment vroegtijdig werd afgebroken om de patiënten van de placebogroep eveneens dezelfde dosis selenium toe te dienen. Talrijke publicaties met selenium in de hoofdrol zijn reeds verschenen en vandaag wordt dit spoorelement algemeen aanvaard als een essentiële voedingsstof met chemopreventieve eigenschappen. Het werkingsmechanisme Wanneer we het werkingsmechanisme van selenium onder de loep nemen kunnen we twee verschillende wegen onderscheiden. De eerste weg is deze waarbij selenium functioneert als katalysator voor verschillende enzymen met antioxidant eigenschappen. Op de tweede weg ontmoeten we seleniummetabolieten met een antitumoraal profiel. Waar het eerste mechanisme een remmende invloed heeft op het ontstaan van kanker, veroorzaken metabolieten een inhiberend effect op de verdere ontwikkeling van kwaadaardige cellen. Selenium treffen we in onze voeding aan als zowel een organische en een anorganische molecule. Organisch selenium komt hoofdzakelijk voor als selenomethionine, selenocysteïne en seleniummethylselenocysteïne waarbij selenomethionine de hoofdrol opeist bij seleniumrijk voedsel (Yang et al. 1997). Tot de anorganische vormen van selenium behoren seleniet en selenaat. Beide vormen (organisch, anorganisch) van selenium zijn reeds het onderwerp geweest van intensief wetenschappelijk onderzoek waarbij ze geëvalueerd werden als mogelijke behandelingsmethode bij talrijke vormen van kanker. Zowel organische als anorganische vormen van selenium bezitten een vergelijkbare doeltreffendheid (Shiobara et al., 1998) maar komen op verschillende plaatsen in het metabolisatieproces terecht. Een schema waarin de verschillende metabolisatiewegen van selenium wordt beschreven vind je terug in figuur 1. Seleniet wordt door glutathion gereduceerd tot waterstofselenide (Hsieh and Ganther, 1975). Het gevormde selenide doet enerzijds dienst als precusor voor de aanmaak van selenoproteïnen (vb. selenoproteïne P) of ondergaat een stapsgewijze methylatie onder invloed van het thiol S-methyltransferase. Hierbij onstaan mono, di-, en tri-gemethyleerde vormen van selenium zoals respectievelijk methylselenol, dimethyldiselenide en het trimethylselenonium ion. Selenomethionine is het onderwerp van verschillende metabolisatiewegen: cellen maken geen onderscheid tussen methionine en selenomethionine. Daardoor wordt in plaats van methionine dit natuurlijk seleno-aminozuur ingebouwd in verschillende lichaamseiwitten zoals albumine. Deze niet specifieke incorporatie van selenium in proteïnen is een mogelijke reden voor de dosisafhankelijke toename van selenium in weefsels na toediening van aanvullingen rijk aan selenomethionine in vergelijking met de toediening van andere vormen van selenium. Selenomethionine wordt achtereenvolgens omgezet in selenocysteïne en waterstofselenide. Selenomethionine wordt door het enzym methioninase (methionine α,γ-lyase) omgezet in methylselenol. Selenocysteïne is een andere organische seleniumbron afkomstig uit voeding of als omzettingsproduct van selenomethionine. Selenocysteïne wordt op het einde van de metabolisatieweg omgezet in waterstofselenide. In het schema komt duidelijk naar voor dat zowel anorganische als sommige organische vormen van selenium het metabolisatieproces betreden via een gemeenschappelijk intermediair: waterstofselenide. Nadat waterstofselenide door het enzym selenofosfaat synthetase is omgezet in selenofosfaat wordt dit reactieproduct ingebouwd in selenoproteïnen onder de vorm van selenocysteïne, de activatiesite van de seleno-eiwitten. Seleniumrijke stoffen die de metabolisatiesnelweg betreden via ofwel de waterstofselenidepoort ofwel de methylselenoltoegang ondergaan een methylatie door het enzym thiol S-methyltransferase. Hierdoor ontstaan er verschillende gemethyleerde vormen die ofwel via de urine of via de adem worden verwijderd uit het lichaam. Deze opruimingsoperatie heeft tot doel het seleniumevenwicht in het lichaam in stand te houden. Bij dieren werd een excretie van monogemethyleerde metabolieten vastgesteld na toediening van kleine dosissen selenium. Trigemethyleerde metabolieten werden pas gedetecteerd na de consumptie van hoge seleniumdoseringen. Bereikt het gehalte van het trimethylselenonium ion zijn maximumwaarde dan wordt dimethyldiselenide via de Orthofyto Jg. 10, nr

6 SELENIUM EN KANKER Orth. Biochem. Walter OM Faché en Dr. Apr. Geert Vergote ademhaling verwijderd. Recent ontdekten Kobayashi et al. een suiker bevattende seleniummolecule (1 β-methylseleno-n-acetyl-d-galactosamine) als het hoofdbestanddeel van urinaire seleniummetabolieten. Deze suikermoleculen werden aangetroffen bij lage seleniumdoseringen. weefsels kan bijgestuurd worden door het innemen van een seleniumaanvulling, de meest logische peiler b) ontspoorde cellen kunnen terug op het rechte pad gebracht worden door een combinatie van seleniumrijke proteïnen en seleniummetabolieten. Bij seleniumdeficiëntie stimuleert de aanvulling het seleniumafhankelijke glutathionperoxidase en thioredoxinereductase. Beide enzymen fungeren als antioxidant en proberen het ontstaan van kanker in de kiem te smoren. Bij individuen met een normaal seleniumprofiel in het bloed gevolg van een samenwerking tussen verschillende seleniummetabolieten zoals waterstofselenide (H2Se), methylselenol (CH3SeH) en selenodiglutathione (GSSeSG). De optimale dagelijkse dosis Een optimale dosis orale seleniumaanvulling komt overeen met die hoeveelheid waarbij tekorten aan dit spoorelement worden voorkomen, de effecten maximaal zijn, het risico op het ontstaan van kanker reduceert en de kans op het ontstaan van mogelijke bijwerkingen minimaal is. De resultaten van een uitgebreide klinische studie uitgevoerd door Clark et al. (NPC studie waarbij NPC staat voor Nutrional Prevention of Cancer) geven weer welke dagelijkse inname van selenium nodig is om het lichaam een voldoende hoeveelheid aan anticarcinogene seleniummetabolieten te laten aanmaken. De resultaten van deze gerandomizeerde, placebo gecontroleerde studie tonen aan dat een seleniumaanvulling van 200 µg/dag het risico op het ontstaan van verschillende vormen van kanker reduceert: 63% minder kans op prostaatkanker, 58% minder kans op colon-rectum kanker en 46% minder kans op longkanker. Figuur 1. Verschillende stappen in het selenium metabolisatieproces Wie heeft er nood aan seleniumaanvullingen? De noodzaak voor het toedienen van seleniumaanvullingen steunt op twee peilers: a) een tekort aan selenium in 250 Deze hypothesen insinueren dat het anticarcinogeen effect van selenium afhankelijk is van de dosis en de seleniumstatus van een individu. Het is duidelijk dat zowel personen met een voldoende hoeveelheid selenium in het bloed als patiënten met een seleniumdeficiëntie de positieve effecten van selenium zullen ervaren. veroorzaken aanvullingen een toename van de hoeveelheid seleniummetabolieten. Deze stimuleren het immuunsysteem, beïnvloeden het kankermetabolisme, inhiberen de proliferatie van kankercellen, verhogen de apoptoseactiviteit en onderdrukken de tumorangiogenese. Deze cascade van anticarcinogene effecten is het Een belangrijke kanttekening bij deze resultaten is dat bij de aanvang van dit experiment slechts zes van de 1312 deelnemers een seleniumhoeveelheid in het bloed hadden die kleiner was dan 80 ng/ml. Juist bij een dergelijke hoeveelheid selenium (80 ng/ml) is de expressie van selenoproteïnen maximaal en is het seleniumafhankelijk glutathionperoxidase volledig verzadigd met substraat. Door het toedienen van een dergelijke hoeveelheid konden de meest voorkomende vormen van kanker doeltreffend worden behandeld. Het beschermende Orthofyto Jg. 10, nr

7 SELENIUM EN KANKER Orth. Biochem. Walter OM Faché en Dr. Apr. Geert Vergote effect van een dergelijke seleniumaanvulling was het grootst bij patiënten met de laagste aanvangswaarde aan selenium in het bloed (< 106 ng/ml) en staat weergegeven in figuur 2. Deze groep patiënten vertoonde niet alleen het grootste risico op het ontstaan van kanker maar ervaarde ook het grootste beschermende effect van de seleniumaanvulling. Patiënten waarbij een aanvangswaarde van selenium groter dan 121 ng/ml werd vastgesteld vertoonden weinig positieve invloeden van de voedingsaanvulling. Door deze vaststellingen concludeerden de auteurs van de NPC studie dat een plasmaconcentratie van 120 ng selenium/ml de optimale bescherming biedt tegen het ontstaan van kanker. Het toedienen van een seleniumaanvulling heeft dus twee streefdoelen: 1) verminderen van het kankerrisico door een selenium concentratie in het bloed van 120 ng/ml na te streven 2) zorgen voor een voldoende aanmaak van de anticarcinogene seleniummetabolieten Afhankelijk van het seleniumgehalte van de patiënt en rekening houdend met het lichaamsgewicht komt de ideale hoeveelheid in te nemen seleniumaanvulling per dag volgens de auteurs van de NPC studie overeen met 1.5 µg selenium/kg lichaamsgewicht/dag. Een orthomoleculaire richtlijn van µg selenium kan worden geadviseerd. Bovendien bevestigen Clark et al. dat bij de inname van dergelijke seleniumhoeveelheden er geen bijwerkingen optreden. REFERENTIES ADAMS WJ, BRIX KV, EDWARDS M, TEAR LM, DEFOREST DK, FAIRBROTHER A. ANALYSIS OF FIELD AND LABORATORY DATA TO DERIVE SELENIUM TOXICITY THRESHOLDS FOR BIRDS. ENVIRON TOXICOL CHEM SEP;22(9): ALAEJOS MS, DIAZ ROMERO FJ, DIAZ ROMERO C. SELENIUM AND CANCER: SOME NUTRITIONAL ASPECTS. NUTRITION MAY;16(5): ARTHUR JR. SELENIUM SUPPLEMENTATION: DOES SOIL SUPPLEMENTATION HELP AND WHY? PROC NUTR SOC MAY;62(2): BARCELOUX DG. SELENIUM. J TOXICOL CLIN TOXICOL. 1999;37(2): BIRRINGER M, PILAWA S, FLOHE L. TRENDS IN SELENIUM BIOCHEMISTRY. NAT PROD REP DEC;19(6): BRASH DE, HAVRE PA. NEW CAREERS FOR ANTIOXIDANTS. PROC NATL ACAD SCI U S A OCT 29;99(22): EPUB 2002 OCT 21. BROWN KM, ARTHUR JR. SELENIUM, SELENOPROTEINS AND HUMAN HEALTH: A REVIEW. PUBLIC HEALTH NUTR APR;4(2B): BURK RF, HILL KE, MOTLEY AK. SELENOPROTEIN METABOLISM AND FUNCTION: EVIDENCE FOR MORE THAN ONE FUNCTION FOR SELENOPROTEIN P. J NUTR MAY;133(5 SUPPL 1):1517S-20S. BURK RF. SELENIUM, AN ANTIOXIDANT NUTRIENT. NUTR CLIN CARE MAR- APR;5(2):75-9. CLARK LC, JACOBS ET. ENVIRONMENTAL SELENIUM AND CANCER: RISK OR PROTECTION? CANCER EPIDEMIOL BIOMARKERS PREV OCT;7(10):847-8; DISCUSSION COMBS GF JR, CLARK LC, TURNBULL BW. AN ANALYSIS OF CANCER PREVENTION BY SELENIUM. BIOFACTORS. 2001;14(1-4): COMBS GF JR, GRAY WP. CHEMOPREVENTIVE AGENTS: SELENIUM. PHARMACOL THER SEP;79(3): COMBS GF JR. CHEMOPREVENTIVE MECHANISMS OF SELENIUM. MED KLIN (MUNICH) OCT 15;94 SUPPL 3: COMBS GF JR. CONSIDERING THE MECHANISMS OF CANCER PREVENTION BY SELENIUM. ADV EXP MED BIOL. 2001;492: DARLOW BA, AUSTIN NC. SELENIUM SUPPLEMENTATION TO PREVENT SHORT-TERM MORBIDITY IN PRETERM NEONATES. COCHRANE DATABASE SYST REV. 2003;(4):CD E. MEUILLET, S. STRATTON, D.P. CHERUKURI, A.C. GOULET, J. KAGEY, B. PORTERFIELD, M.A. NELSON, CHEMOPREVENTION OF PROSTATE CANCER WITH SELENIUM: AN UPDATE ON CURRENT CLINICAL TRIALS AND PRECLINICAL FINDINGS, JOURNAL OF CELLULAR BIOCHEMISTRY, 91 (2004): EL-BAYOUMY K. THE PROTECTIVE ROLE OF SELENIUM ON GENETIC DAMAGE AND ON CANCER. MUTAT RES APR 18;475(1-2): ELLIS DR, SALT DE. PLANTS, SELENIUM AND HUMAN HEALTH. CURR OPIN PLANT BIOL JUN;6(3): FLOHE L, ANDREESEN JR, BRIGELIUS- FLOHE R, MAIORINO M, URSINI F. SELENIUM, THE ELEMENT OF THE MOON, IN LIFE ON EARTH. IUBMB LIFE MAY;49(5): FLOHE L, ANDREESEN JR, BRIGELIUS- FLOHE R, MAIORINO M, URSINI F. SELENIUM, THE ELEMENT OF THE MOON, IN LIFE ON EARTH. IUBMB LIFE MAY;49(5): GANTHER HE. SELENIUM METABOLISM AND MECHANISMS OF CANCER PREVENTION. ADV EXP MED BIOL. 2001;492: GANTHER HE. SELENIUM METABOLISM, SELENOPROTEINS AND MECHANISMS OF Figuur 2. Beschermende effect van een seleniumaanvulling (200 µg/dag) weergegeven in de NPC studie. RR: relatief risico: de kans op het ontwikkelen van kanker na het toedienen van de seleniumaanvulling gedeeld door de kans op het ontwikkelen van kanker bij de placebo groep met dezelfde startconcentraties aan selenium in het bloed. Orthofyto Jg. 10, nr

8 SELENIUM EN KANKER Orth. Biochem. Walter OM Faché en Dr. Apr. Geert Vergote CANCER PREVENTION: COMPLEXITIES WITH THIOREDOXIN REDUCTASE. CARCINOGENESIS SEP;20(9): HAMILTON KK. ANTIOXIDANT SUPPLEMENTS DURING CANCER TREATMENTS: WHERE DO WE STAND? CLIN J ONCOL NURS JUL- AUG;5(4): HARDY G, HARDY I, BALL PA. NUTRACEUTICALS--A PHARMACEUTICAL VIEWPOINT: PART II. CURR OPIN CLIN NUTR METAB CARE NOV;6(6): HOLBEN DH, SMITH AM. THE DIVERSE ROLE OF SELENIUM WITHIN SELENOPROTEINS: A REVIEW. J AM DIET ASSOC JUL;99(7): HSIEH HS, GANTHER HE ACID- VOLATILE SELENIUM FORMATION CATALYZED BY GLUTATHIONE REDUCTASE. BIOCHEMISTRY 14(8): IP C, DONG Y, GANTHER HE. NEW CONCEPTS IN SELENIUM CHEMOPREVENTION. CANCER METASTASIS REV. 2002;21(3-4): IP C. LESSONS FROM BASIC RESEARCH IN SELENIUM AND CANCER PREVENTION. J NUTR NOV;128(11): J. NÈVE, HUMAN SELENIUM SUPPLEMENTATION AS ASSESSED BY CHANGES IN BLOOD SELENIUM CONCENTRATION AND GLUTATHIONE PEROXIDASE ACTIVITY, JOURNAL OF TRACE ELEMENTS IN MEDICINE AND BIOLOGY 9 (1995), JACKSON MJ, BROOME CS, MCARDLE F. MARGINAL DIETARY SELENIUM INTAKES IN THE UK: ARE THERE FUNCTIONAL CONSEQUENCES? J NUTR MAY;133(5 SUPPL 1):1557S-9S. KABATA-PENDIAS A. GEOCHEMISTRY OF SELENIUM. J ENVIRON PATHOL TOXICOL ONCOL. 1998;17(3-4): KECK AS, FINLEY JW. CRUCIFEROUS VEGETABLES: CANCER PROTECTIVE MECHANISMS OF GLUCOSINOLATE HYDROLYSIS PRODUCTS AND SELENIUM. INTEGR CANCER THER MAR;3(1):5-12. KLEIN EA, LIPPMAN SM, THOMPSON IM, GOODMAN PJ, ALBANES D, TAYLOR PR, COLTMAN C. THE SELENIUM AND VITAMIN E CANCER PREVENTION TRIAL. WORLD J UROL MAY;21(1):21-7. EPUB 2003 MAR 08. KLEIN EA, THOMPSON IM, LIPPMAN SM, GOODMAN PJ, ALBANES D, TAYLOR PR, COLTMAN C. SELECT: THE SELENIUM AND VITAMIN E CANCER PREVENTION TRIAL. UROL ONCOL JAN-FEB;21(1): KLEIN EA. SELENIUM: EPIDEMIOLOGY AND BASIC SCIENCE. J UROL FEB;171(2 PT 2):S50-3; DISCUSSION S53. KOBAYASHI Y, OGRA Y, ISHIWATA K, TAKAYAMA H, AIMI N, SUZUKI KT SELENOSUGARS ARE KEY AND URINARY METABOLITES FOR SELENIUM EXCRETION WITHIN THE REQUIRED TO LOW-TOXIC RANGE. PROC NAT ACAD SCI USA 99(25): KOHRL J, BRIGELIUS-FLOHE R, BOCK A, GARTNER R, MEYER O, FLOHE L. SELENIUM IN BIOLOGY: FACTS AND MEDICAL PERSPECTIVES. BIOL CHEM SEP-OCT;381(9-10): L.C. CLARK, G.F. COMBS JR., B.W. TURNBULL, E. SLATE, D. ALBERTS, D. ABELE, R. ALLISON, J. BRADSHAW, D. CHALKER, J. CHOW, D. CURTIS, J. DALEN, L. DAVIS, R. DEAL, M. DELLASEGA, R. GLOVER, G. GRAHAM, E. GROSS, J. HENDRIX, J. HERLONG, F. KNIGHT, A. KRONGRAD, J. LESHER, J. MOORE, K. PARK, J. RICE, A. ROGERS, B. SANDERS, B. SCHURMAN, C. SMITH, E. SMITH, J. TAYLOR AND J. WOODWARD, THE NUTRITIONAL PREVENTION OF CANCER WITH SELENIUM : A RANDOMIZED CLINICAL TRIAL, JOURNAL OF THE AMERICAN MEDICAL ASSOCIATION 276 (1996), MONOGRAPH SELENIUM, ALTERNATIVE MEDICINE REVIEW, VOLUME 8, NUMBER 1, MOSCHOS MP. SELENOPROTEIN P. CELL MOL LIFE SCI DEC;57(13-14): MOSTERT V. SELENOPROTEIN P: PROPERTIES, FUNCTIONS, AND REGULATION. ARCH BIOCHEM BIOPHYS APR 15;376(2): MOYAD MA. SELENIUM AND VITAMIN E SUPPLEMENTS FOR PROSTATE CANCER: EVIDENCE OR EMBELLISHMENT? UROLOGY APR;59(4 SUPPL 1):9-19. NEVE J. SELENIUM AS A NUTRACEUTICAL : HOW TO CONCILIATE PHYSIOLOGICAL AND SUPRA-NUTRITIONAL EFFECTS FOR AN ESSENTIAL TRACE ELEMENT. CURR OPIN CLIN NUTR METAB CARE NOV;5(6): PATCHING SG, GARDINER PH. RECENT DEVELOPMENTS IN SELENIUM METABOLISM AND CHEMICAL SPECIATION: A REVIEW. J TRACE ELEM MED BIOL DEC;13(4): PATEL JC. HUMAN HEALTH AND SELENIUM. INDIAN J MED SCI DEC;54(12): RAICH PC, LU J, THOMPSON HJ, COMBS GF JR. SELENIUM IN CANCER PREVENTION: CLINICAL ISSUES AND IMPLICATIONS. CANCER INVEST. 2001;19(5): RAYMAN MP. THE IMPORTANCE OF SELENIUM TO HUMAN HEALTH. LANCET JUL 15;356(9225): S.Y. YU, Y.J. ZHU AND W.G. LI, PROTECTIVE ROLE OF SELENIUM AGAINST HEPATITIS B VIRUS AND PRIMARY LEVER CANCER IN QIDONG, BIOLOGICAL TRACE ELEMENT RESEARCH 56 (1997), SCHRAUZER GN. ANTICARCINOGENIC EFFECTS OF SELENIUM. CELL MOL LIFE SCI DEC;57(13-14): SCHRAUZER GN. SELENOMETHIONINE: A REVIEW OF ITS NUTRITIONAL SIGNIFICANCE, METABOLISM AND TOXICITY. J NUTR JUL;130(7): SCHRAUZER GN. THE NUTRITIONAL SIGNIFICANCE, METABOLISM AND TOXICOLOGY OF SELENOMETHIONINE. ADV FOOD NUTR RES. 2003;47: SHIOBARA Y, YOSHIDA T, SUZUKI KT EFFECTS OF DIETARY SELENIUM SPECIES ON SE CONCENTRATIONS IN HAIR, BLOOD, AND URINE. TOXICOL APP PHARMACOL 152(2): SLAVIN JL, JACOBS D, MARQUART L, WIEMER K. THE ROLE OF WHOLE GRAINS IN DISEASE PREVENTION. J AM DIET ASSOC JUL;101(7): STADTMAN TC. SELENIUM BIOCHEMISTRY. MAMMALIAN SELENOENZYMES. ANN N Y ACAD SCI. 2000;899: SUZUKI KT, OGRA Y. METABOLIC PATHWAY FOR SELENIUM IN THE BODY: SPECIATION BY HPLC-ICP MS WITH ENRICHED SE. FOOD ADDIT CONTAM OCT;19(10): TAYLOR PR, PARNES HL, LIPPMAN SM. SCIENCE PEELS THE ONION OF SELENIUM EFFECTS ON PROSTATE CARCINOGENESIS. J NATL CANCER INST MAY 5;96(9): TOMPA A, SZENDE B. PREVENTIVE MEDICINE: BIOMONITORING AND CHEMOPREVENTION. MAGY ONKOL. 2002;46(2): EPUB 2002 AUG 29. VAN METRE DC, CALLAN RJ. SELENIUM AND VITAMIN E. VET CLIN NORTH AM FOOD ANIM PRACT JUL;17(2): , VII-VIII. VOLKOTRUB LP, ANDROPOVA TV. ROLE OF SELENIUM IN THE ETIOLOGY AND PREVENTION OF DISEASES. GIG SANIT MAY-JUN;(3):57-61.] WHANGER PD. SELENIUM AND ITS RELATIONSHIP TO CANCER: AN UPDATE DAGGER. BR J NUTR JAN;91(1): WHANGER PD. SELENOPROTEIN W: A REVIEW. CELL MOL LIFE SCI DEC;57(13-14): WILKINSON S, CHODAK GW. CRITICAL REVIEW OF COMPLEMENTARY THERAPIES FOR PROSTATE CANCER. J CLIN ONCOL JUN 1;21(11): YANG X, TIAN Y, HA P, GU L DETERMINATION OF THE SELENOMETHIONINE CONTENT IN GRAIN AND HUMAN BLOOD. J HYG RES 26(2): YOUNG KJ, LEE PN. INTERVENTION STUDIES ON CANCER. EUR J CANCER PREV APR;8(2): Seleniumrijke voeding: vis, ongeraffineerde graanproducten, broccoli en knoflook (tenminste als de bodem waarop deze groenten geteeld worden voldoende selenium bevat) 252 Orthofyto Jg. 10, nr

9 ANGIOGENESE Dirk Bogaert, Wetenschapsjournalist NEO-ANGIOGENESE! TUMOR STERFT DOOR BLOEDARMOEDE Het remmen van de neoangiogenese - of het afblokken van de vorming van nieuwe bloedvaatjes - is pure actualiteit in het moderne kankeronderzoek. Voor kankercellen betekent dit een rem op hun voedselaanvoer. De kankercellen worden als het ware uitgehongerd. Muizen met kanker kunnen hiermee alvast zeer goed behandeld worden en mogelijk zelfs genezen. De grondlegger voor deze therapie is Dr. J. Folkman. Twee reguliere middelen die werken als een neo-angiogeneseremmer zijn endostatine en angiostatine. Beiden worden in Nederland en de V.S. uitgebreid onderzocht. Natuurlijke stoffen die de vorming van nieuwe bloedvaten remmen zijn o.a.: soja (genisteïne), groene thee, vitamine D, vitamine A, mariadistel (silymarine), haaienkraakbeen, acetylcysteïne, maretak (iscador), squalamine en mogelijk ook ksm-itake (coriolus versicolor) en melatonine. Wat is angiogenese? Angiogenese is het biologische proces waarbij nieuwe bloedvaten gevormd worden vanuit al bestaande bloedvaten. In de vroegtijdige stadia van de embryonale ontwikkeling, ontwikkelen de eerste endotheelcellen (dit zijn gespecialiseerde cellen die de wanden van de bloedvaten bekleden) zich vanuit producerende stamcellen of angioblasten. Dit fenomeen noemt men vasculogenese. Vanuit de op die manier gevormde bloedvaten kunnen zich nieuwe haarvaten ontwikkelen tijdens de angiogenese. Angiogenese en vasculogenese zullen gelijktijdig plaatsvinden tijdens de embryonale ontwikkeling, maar vanaf het einde van de embryonale fase, zal de vorming van nieuwe bloedvaten enkel gebeuren door het proces van angiogenese. Een tumor is oorspronkelijk een ongeorganiseerde klomp cellen waarbij de kern van de klomp te weinig zuurstof krijgt. Hierdoor hopen er zich binnenin allerlei stofwisselingsafvalstoffen op. De meeste deskundigen stellen dat een tumor daarom nooit groter zou kunnen worden dan 2 mm in doorsnede (dit geldt dus ook voor uitzaaiingen). Tijdens de groei van een foetus worden er echter organiserende stoffen gebruikt die bestaande bloedvaten laten vertakken naar bijvoorbeeld een orgaan in wording. De tumor roept dit oude mechanisme te hulp, waardoor een gezond bloedvat in de buurt gaat vertakken en de tumormassa van nieuwe bloedvaten voorziet (neoangiogenese). Nu is er opeens afvoer van afvalstoffen en toevoer van zuurstof en brandstof mogelijk, en kan de tumor bijgevolg in omvang toenemen. Ook kunnen losse tumorcellen via deze bloedvaten veel gemakkelijker ontsnappen (uitzaaiingen). Het verstoren van de angiogenese is volgens in vitro en in vivo onderzoek mogelijk met bijvoorbeeld genisteïne uit sojaproducten, maar ook met lichaamseigen hormoonderivaten (2-methoxy-oestrogenen) waarvan de vorming gestimuleerd wordt door de stof indol-3-carbinol uit kruisbloemige groenten. Het neo-angiogeneseproces bij een bestaande tumor Onderzoek aan de Harvard Medical School Professor Judah Folkman, vader van de nieuwe generatie kankermedicijnen en microbioloog aan de Harvard Medical School, heeft een droom: Ik wil van kanker een gewone ziekte maken waar je kunt mee leven. Een ziekte waar je niet van dood gaat, en waar je haar niet van uitvalt. Ik wil eveneens de behandeling van kanker minder hard en minder pijnlijk maken. Vandaag staat hij een stap dichter bij zijn droom. We hadden al chirurgie, radiotherapie en chemotherapie om kanker te bestrijden. Nu komt er een nieuw wapen bij: anti-angiogenese. Na 34 jaar onderzoek heeft professor Folkman gevonden wat hij zocht: een nieuwe generatie medicijnen tegen kanker, die zonder haaruitval en braken de tumoren kunnen stabiliseren en zelfs doen krimpen. Als ze preventief gebruikt worden, kunnen ze de tumoren klein en onschadelijk houden zodat je niet meer ziek wordt van kanker. De manier waarop Dr. Folkman kanker aanpakt, is ongebruikelijk. Kanker verloopt eigenlijk in twee fasen, legt de professor uit. Eerst is er een mutatie van cellen die een tumor vormt. In de tweede fase begint de tumor te groeien en vormen zich bloedvaten waardoor de tumor zich voedt. De vorming van bloedvaten die de tumor voeden, heet angiogenese. Als de tumor blijft groeien, kan hij dodelijk worden. De benadering van Dr. Folkman is die bloedvaten uit te schakelen. Resultaat: de tumor stabiliseert, en begint te krimpen. In sommige gevallen verdwijnt hij zelfs. Orthofyto Jg. 10, nr

10 ANGIOGENESE Dirk Bogaert, Wetenschapsjournalist Kanker breekt door wanneer de natuurlijke hoeveelheid angiogeneseremmers in ons lichaam te klein is om de groei van de tumor te stoppen Anti-angiogenese is een nieuwe methode, die in het begin met veel scepsis onthaald werd. Toen ik in 1970 voor het eerst met de idee kwam dat de bloedvaten de sleutel waren tot de groei van de tumoren, werd ik uitgelachen. Men geloofde toen niet dat de tumoren zelf nieuwe bloedvaten vormden om zich te voeden. Toen eindelijk bewezen werd dat zich wel degelijk nieuwe bloedvaten vormden rond de tumoren, werd dat gezien als een vreemd neveneffect, een overmatige groeireactie. Niemand zag het als een oorzaak voor de groei van de tumoren. Ik heb heel wat weerstand moeten overwinnen om angiogenese te kunnen bewijzen. En vooral om te bewijzen dat angiogeneseremmers werken. Angiogenese stoppen is één van de natuurlijke taken van ons lichaam,zegt Dr. Folkman. Hoeveel angiogeneseremmers aanwezig zijn, hangt af van de plek in het lichaam, en van je genen. Sommige mensen hebben er meer dan andere. Dat verklaart waarom tumoren zich bij de ene persoon sneller ontwikkelen dan bij de andere, en waarom kanker op de ene plek van het lichaam sneller evolueert dan op een andere plek. Dr. Folkman ontdekte verschillende angiogeneseremmers in ons bloed zoals endostatine, en angiostatine. Hij behaalde spectaculaire resultaten door de angiogeneseremmer TNP 470 te testen bij muizen: tumoren gevormd door borst-, prostaat- en darmweefsel schrompelden in elkaar. Soms verdwenen ze gewoon. 254 Anti-angiogenese werd onthaald als de nieuwe wondertherapie tegen kanker. Maar wonderen bestaan niet, vooruitgang wel. Stap voor stap kom ik dichter bij mijn doel. Maar we zijn er nog niet, zegt professor Folkman. De eerste angiogeneseremmer is nu goedgekeurd voor medisch gebruik in Amerika. Het heet Avastin, en zorgt ervoor dat mensen die darmkanker hebben gemiddeld vijf maanden langer leven na radio- of chemotherapie. Darmkanker is een heel agressieve kanker, die snel groeit. Met de bestaande therapieën leef je hoogstens een maand langer. Vijf maand is dus een hele vooruitgang! Avastin wordt aanbevolen na chemo of een andere behandeling, maar kan ook preventief gebruikt worden. De andere angiogeneseremmers die zijn goedgekeurd, bestrijden huidkanker en borstkanker. Mensen die aan de tests van het middel hebben deelgenomen, nemen de angiogeneseremmers al zes jaar en hebben nog steeds geen uitzaaiingen. Er is ook geen resistentie tegen de remmers. En ze zijn ook niet giftig voor het lichaam, je haar valt er niet van uit, je botten worden er niet broos door. Je levenskwaliteit is hoog, je kunt sporten, reizen. Een neveneffect is wel hoge bloeddruk, maar dat is een probleem dat je kunt beheersen. Voeding, arachidonzuur en angiogenese Arachidonzuur zou een sleutelstof zijn bij het ontstaan van uitzaaiingen en angiogenese. Voeding laag in arachidonzuur is dus mogelijk belangrijk. Relatief hoge concentraties arachidonzuur zitten in eidooiers, rood vlees en vooral orgaanvlees. Vette vis (zalm, paling, zalmforel en makreel) en schaal/ schelpdieren met veel gunstige omega-3 meervoudig onverzadigde vetzuren zijn relatief arm aan arachidonzuur. Sojaproducten, fruit en groenten bevatten helemaal geen arachidonzuur. Remming van het arachidonzuur-metabolisme kan verder worden verkregen door het gebruik van vitamine A, retinoïden (vitamine A derivaten), bètacaroteen, vitamine E, silibine (uit silymarine), gember, glycyrrhizinezuur (uit zoethout), resveratrol, uien en knoflook, visolie, olijfolie (met een hoog gehalte van het enkelvoudig onverzadigde omega-9 vetzuur, het oliezuur), polyfenolen (uit groenten en fruit) en zeker curcuma (zie tekst). Kankerpreventie en angiogenese met curcumine (kurkuma) Oncologen noemen geïsoleerde en gestandaardiseerde curcuminoïden potentiële derde-generatie chemo-preventieve antikankerstoffen. Klinische studies op knaagdieren, en massaal epidemiologisch onderzoek laten vermoeden dat het gebruik van curcuminoïden risicopatiënten toelaat om hun levenskwaliteit op peil te houden. De kurkumaingrediënten zijn immers in staat kanker op moleculair niveau af te remmen. Wat is kurkuma? Kurkuma is een gele kleurstof (E 100) die gewonnen wordt uit de wortelstok van de curcuma longa. De plant behoort tot de gemberfamilie. Kurkuma bestaat uit verschillende curcuminoïden. Geïsoleerd en gestandaardiseerd hebben ze een sterkere werking dan het natuurlijke kurkuma alleen. Uit de kurkuma wortelstok worden drie belangrijke curcuminoïden geïsoleerd. Het gaat om curcumine, demethoxycurcumine en bisdemethoxycurcumine. De chemische structuur van curcumine werd in het begin van vorige eeuw vastgesteld. Wetenschappers begonnen vanaf de late jaren zeventig curcumine te gebruiken voor talrijke klinische studies. Uit laboratoriumen epidemiologische data blijkt dat curcumine over unieke antioxidatieve en ontstekingsremmende eigenschappen beschikt. NADH ondersteunt chemotherapie, geeft méér energie en zorgt voor iets minder nevenwerkingen. Orthofyto Jg. 10, nr

11 ANGIOGENESE Dirk Bogaert, Wetenschapsjournalist Kurkumaplant in bloei Het werkingsproces van curcumine bij kankerpreventie Wetenschappers die de werkingsmechanismen van curcumine in diverse biologische systemen onderzochten, stelden vast dat deze stof verschillende antitumortechnieken gebruikt (lin et al 1994). Dat curcumine de tumorgroei op drie verschillende niveaus afremt, wordt geïllustreerd aan de hand van experimenteel geïnduceerde kanker met behulp van de carcinogene stof TPA (de phorbol ester 12- O-tetradecanoylphorbol-13-acetate). Lin et al. ontdekten in 1991 dat de moleculaire actie van curcumine zowel op DNA, RNA én enzymniveau gebeurt. TPA is een vluchtige biologisch actieve stof die diverse moleculaire processen op gang brengt. Naast de inductie van een verhoogde expressie van oncogenen zoals c-jun, c-fos en c-myc, veroorzaakt TPA eveneens de inductie van enzymen die essentieel zijn voor de celproliferatie zoals het ornithine decarboxylase enzym of het PKC (Protein Kinase C, Lin et al. 1993). TPA overactiveert tenslotte eveneens het cyclooxygenase en het lipoxygenase proces. De verhoogde expressie van alle deze genentranscripties die door TPA worden geïnduceerd is alleen maar gunstig voor het ontstaan van ontstekingen en het dereguleren van cellen waardoor tumorgroei ontwikkelingskansen krijgt. De onderzoekers stelden vast dat curcumine er voor zorgt dat de transcriptie van de genen die essentieel zijn voor de celproliferatie in sterke mate worden onderdrukt door de gedeeltelijke blokkering van alle voornoemde enzymen. Hierdoor wordt het ontstaan van tumorcellen sterk bemoeilijkt. Curcumine concentreert zich in eerste instantie op het plasma membraan. Het blokkeert er het PKC (Lin et al. 1993). Bovendien remt curcumine eveneens een aantal tussenliggende PKC nucleaire proteïnefactoren zoals IkB kinase en NFkB. Tegelijkertijd wordt ook de activiteit van EGF-receptor tyrosine kinase onderdrukt (Korutla en Kumar 1994). Dit gebeurt door de beïnvloeding van verschillende moleculaire signaaltransductiesystemen (Huang et al. 1991). J.K. Lin en S.Y. Shiau stelden in maart 2000 vast dat, wanneer om het even welke essentiële component van een moleculaire signaaltransductie hyperactief wordt, het gevaar bestaat dat de cel evolueert naar een ongecontroleerde vorm van proliferatie die tot de vorming van een tumor kan leiden. Curcumine slaagt erin alle hyperactiviteitsprocessen te onderdrukken en de signaaltransductie gunstig te controleren. Daardoor behouden cellen hun normale, gezonde functie. Waarschuwing Curcumine mag niet gebruikt worden bij ernstige leveraandoeningen. Senioren (65-plussers) moeten lagere doseringen krijgen omdat curcumine een beperkt antistollingseffect heeft op het bloed. Curcumine mag ook niet gebruikt worden bij obstructie van de galwegen aan- Orthofyto Jg. 10, nr

12 ANGIOGENESE Dirk Bogaert, Wetenschapsjournalist gezien curcumine de galafscheiding bevordert. NADH en cellulair herstel na chemotherapie Professor Ji-Ren Zhang - Oncology Center, Zhujiang Hospital, First Military Medical University, Guangzhou, China Kankerpatiënten worden wereldwijd geholpen door radiotherapie en chemotherapie. Door de zeer precies gerichte bestralingen en chemobehandelingen wordt een tumor geëlimineerd. De hoeveelheid gezond weefsel dat wordt geraakt is zeer minimaal maar bestaat. Daarom wordt bij om het even welke kankercelbestrijding het menselijke organisme toch sterk verzwakt. Daardoor krijgen niet verwijderde pre-cancereuze cellen de kans om terug toe te slaan. Een klinische studie doen op dit vlak is zeer moeilijk. Om die reden is het noodzakelijk radioprotectieve geneeskunde te ontwikkelen dat onderzoek verricht naar 256 de door straling veroorzaakte celschade bij gezonde weefsels. NADH blijkt een uitstekende bestralingsprotector te zijn met minimale nevenwerkingen. Het co-enzym 1, NADH, speelt een cruciale rol in het energiemetabolisme en het cellulaire transport van nucleïnezuren, eiwitten en koolhydraten. Verder is gebleken dat NADH van essentieel belang is om door chemotherapie en bestralingen beschadigde cellen terug te herstellen. We onderzochten het effect van NADH op menselijke LO2 levercellijnen. Een aantal LO2 cellen werden bestraald zonder voorafgaande toediening van NADH, andere LO2 levercellen werden vooraf beschermd met NADH., aldus professor Zhang. De resultaten waren duidelijk. NADH beschermt de LO2 levercellen tegen hoge bestralingsdosissen én tegen UVB stralen. Soja (zie foto), groenten en fruit verminderen de angiogenesevorming NADH is in staat om LO2 cellen te redden van apoptose die ingezet werd door bestraling. NADH versterkt de mitose en de DNAsynthese in met UVBstralen behandelde LO2 cellen. NADH vermindert niet alleen de expressie van p53, p21, p16 en baxproteïnen. NADH zorgt tevens voor een betere expressie van het bcl-2 eiwit. NADH blokkeert ook de productie van intracellulaire ROS, het reduceert het vrije Ca2+ in het cytoplasma en houdt de ph-waarde neutraal. Uit proeven op dieren was al bekend dat NADH het aantal CD4 en CD8 afweercellen drastisch verhoogt waardoor de immuniteitsfunctie sterk verbetert. REFERENTIES ARBISER JL, ET AL. CURCUMIN IS AN IN VIVO INHIBITOR OF ANGIOGENESIS. MOL MED 1998 JUN; 4(6): JEE SH, ET AL. CURCUMIN INDUCES A P53-DEPENDENT APOPTOSIS IN HUMAN BASAL CELL CARCINOMA CELLS. J INVEST DERMATOL 1998 OCT;111(4): KORUTLA L, ET AL. INHIBITION OF LIGAND- INDUCED ACTIVATION OF EPIDERMAL GROWTH FACTOR RECEPTOR TYROSINE PHOSPHORYLATION BY CURCUMIN. CARCINOGENESIS 1995 AUG;16(8): ZHANG F, ET AL. CURCUMIN INHIBITS CYCLOOXYGENASE- 2 TRANSCRIPTION IN BILE ACID PHORBOL ESTER-TREATED HUMAN GASTROINTESTINAL EPITHELIAL CELLS. CARCINOGENESIS 1999 MAR;20(3): DORAI T, GEHANI N, KATZ A. THERAPEUTIC POTENTIAL OF CURCUMIN IN HUMAN PROSTATE CANCER. II. CURCUMIN INHIBITS TYROSINE KINASE ACTIVITY OF EPIDERMAL GROWTH FACTOR RECEPTOR AND DEPLETES THE PROTEIN. MOL UROL 2000 SPRING;4(1):1-6. MORAGODA L, JASZEWSKI R, MAJUMDAR AP. CURCUMIN INDUCED MODULATION OF CELL CYCLE AND APOPTOSIS IN GASTRIC AND COLON CANCER CELLS. ANTICANCER RES 2001 MAR- APR;21(2A): JIANG MC, YANG-YEN HF, YEN JJ, LIN JK. CURCUMIN INDUCES APOPTOSIS IN IMMORTALIZED NIH 3T3 AND MALIGNANT CANCER CELL LINES. NUTR CANCER 1996;26(1): HUANG MT, NEWMARK HL, FRENKEL K. INHIBITORY EFFECTS OF CURCUMIN ON TUMORIGENESIS IN MICE. J CELL BIOCHEM SUPPL 1997;27: ELATTAR TM, VIRJI AS. THE INHIBITORY EFFECT OF CURCUMIN, GENISTEIN, QUERCETIN AND CISPLATIN ON THE GROWTH OF ORAL CANCER CELLS IN VITRO. ANTICANCER RES 2000 MAY- JUN; 20(3A): LIN JK, CHEN YC, HUANG YT, LIN-SHIAU SY. SUPPRESSION OF PROTEIN KINASE C AND NUCLEAR ONCOGENE EXPRESSION AS POSSIBLE MOLECULAR MECHANISMS OF CANCER CHEMOPREVENTION BY APIGENIN AND CURCUMIN. J CELL BIOCHEM SUPPL 1997; 28-29: Orthofyto Jg. 10, nr

13 Noni de Tahiti MORINDA CITRIFOLIA is een struik, boom die weelderig en praktisch overal in Polynesië groeit en gekend is onder de naam NONI. Sinds enkele jaren is in het Westen de interesse in NONI gewekt, maar de vruchten en zelfs de bladeren worden al eeuwenlang in de traditionele geneeskunde in Polynesië aangewend. NONI DE TAHITI van Martera is een 100% puur sap van zongerijpte vruchten van NONI struiken die in de vruchtbare, mineraalrijke vulkanische grond van Tahiti groeien. Het Martera NONI DE TAHITI sap onderscheidt zich van ander noni sap daar het 100% puur sap is, zonder toevoeging van andere fruitsappen of smaakstoffen: zongerijpte vruchten worden in grote vaten verzameld en door de druk van de vruchten loopt het sap eruit. Dit sap wordt enkel nog gefilterd en flash gepasteuriseerd. Dus, een eenvoudig, traditioneel proces zonder veel technische bewerking. Voor het Martera NONI DE TAHITI sap worden daarenboven enkel vruchten van biologisch gecertificeerde oorsprong gebruikt. Controle door ECOCERT BE-1. INDUSTRIEEL LABORATORIUM & ADVIES VOEDING : bacteriologische en chemische analyses. WATER : bacteriologische en chemische parameters. SPECIALE TESTEN BACTERIOLOGIE : o.a. Legionella, sneltesten pathogenen. SPECIALE TESTEN SCHEIKUNDE : o.a. vetzuurprofiel (GC-MS). TOXIOLOGISCHE PARAMETERS : o.a. PCB. KWALITEITSHANDBOEK: zelfcontrole voor zuivel. ADVIES : algemene informatie bv wetgeving. OMGEVINGSCONTROLES : luchtmetingen, hygiënogrammen. NONI sap wordt op de eilanden traditioneel als een natuurlijk antibiotisch, pijnstillend en ontstekingsremmend middel gebruikt. Onder iedere fles zit net als bij ons voedingssupplement VIBRACELL een energieplaatje dat de trillingsenergie (uitgedrukt in Bovis eenheden) van het NONI sap verhoogt. Vraag naar het Martera NONI DE TAHITI sap voor een 100% puur en biologisch NONI sap van hoogstaande kwaliteit! Folders zijn te verkrijgen bij onze verdeler: SANVITA Palokestraat 89, 1080 Brussel Tel. & fax: ISO Erkeningsnr. 240 T Industriezone Vlamingveld Jabbeke tel: +32(0)50/ fax: +32(0)50/ info@biotox.be Made by: GDI nv Wolvenhofstaat 12 B-8870 Izegem T E gdi@skynet.be

14 Selenactiv Uniek door zijn biologische beschikbaarheid Selenium verbetert de immuniteit en de productie van antilichamen Selenium antidoteert giftige metalen zoals kwik, cadmium, thallium en zilver. Selenium beschermt tegen straling en kankerverwekkende stoffen. Verkrijgbaar in apotheken in verpakkingen van 100 tabletten. Aanbevolen dosering : 2 tabletten per dag. milia Verdeler voor België : Similia N.V. Deuzeldlaan Tel Fax Orthomoleculaire ondersteuning Inflammatie-Reuma-Botaandoeningen Niveau 10-3 de jaar 24 en 25 november 2004 van 9 u tot u in de congreszaal Larenhoeve Kerkstraat 101, 9270 Laarne Kostprijs: 300 euro met volledige cursus inbegrepen Aantal deelnemers is beperkt! Schrijf snel in. Docenten : W.OM. Faché Y. Deckers, Dr. Med. Apr. Philippe Gerard De Cock Johan Dr Ph. D, B SC, D.O. Het programma kunt u aanvragen bij het VIOW. Tel: 09/ Fax: 09/ walter.fache@viow.be

15 Overgevoeligheid voor bepaalde stoffen kan leiden tot heftige reacties van het immuunsysteem. Met name de mestcellen kunnen geprikkeld worden tot overmatige afgifte van histamine. Door bijvoorbeeld huisstofmijt, pollen, voedingsmiddelen, huidschilfers van huisdieren, schimmelsporen, geneesmiddelen, histamine, histaminevrijmakers en Gelukkig reageert hij de laatste tijd weer heel normaal. zonlicht. Histoplex normaliseert dat proces. Is 100% plantaardig met toevoeging van B 15 en calcium. Histoplex werd door Biotics ontwikkeld in samenwerking met dokter Lasneski. Biotics versnelt het herstel. Nutramin BV, Postbus 310, 1170 AH Badhoevedorp, Tel.: +31(0) , Fax: +31(0) , info@nutramin.nl Samenstelling per tablet: 600 mg Histoplex* * Histoplex is een specifiek mengsel van de volgende planten- en voedingsstoffen: Walnootblad (Juglans regia) Olijfblad (Olea europaea) Seven Barks (Hydrangea arborescens) Hesperidine (flavonoïde) Indiase gentiaan (Andrographis paniculata) Schijn-ereprijs (Picrorhiza kurroa) Oshawortel (Ligsuticum porteri) Karawatake paddestoel (Coriolus versicolor) Dimethylglycine (B 15 ) Calciumborogluconaat Verpakking: 90 capsules Wilt u als arts of therapeut meer weten over onze producten, maak dan een afspraak met onze vertegenwoordiger of vraag de uitvoerige informatie aan. Ook kunt u dagelijks tussen en uur terecht bij onze helpdesk: +31(0) Voor België: Energetica Natura Benelux BV, Postbus 57, B-2050 Antwerpen 5, Telefoon: , Gratis fax: , Fax:

16 selected by ojibwa-de roeck elect u m a b Verkrijgbaar in de betere natuurvoedingswinkel of apotheek. Bereken je biologische leeftijd op of bel +32 (0) OjIbwa De roeck Flor Essence vitaliseert je leven verwijdert gifstoffen uit het lichaam helpt de lever bij het afbreken van giftige stoffen levert belang rijke voedingsstoffen herstelt het spijsverte rings-kanaal is een krachtige antioxidant verhoogt uw weerstand draagt bij tot de cel vernieuwing Hoe jong wilt u zich vandaag voe- Ouder worden doen we allemaal. Kan het zijn dat uw lichaam vlugger ouder lijkt dan uzelf of dat u er juist langer jong blijft uitzien? Volgens de Canadese Dokter David Wikenheiser, expert in het bepalen van de biologische leeftijd, wel. Door de toenemende vervuiling en stress zijn de meesten onder ons lichamelijk minstens 15 jaar ouder dan hun chronologische leeftijd. Uit onderzoek blijkt dat Flor Essence het meest doeltreffende middel is om uw biologische leeftijd te verlagen. Het is een buiten-gewoon heilzame kruidenformule getrokken uit acht verschillende kruiden (grote klis, schapezuring, rode iep, Russische rabarber, witte waterkers, bruinalg, gezegende distel en rode klaverbloesem) en werd reeds 100 jaar geleden door de Ojibwa Indianen gebruikt. Flor Essence is een alles in één product en het gaat te werk waar het nodig is. Dankzij Flor Essence wordt uw lichaam gezuiverd en gevoed en zo komt het weer in evenwicht. your health, our mission

17 PADDESTOELEN TEGEN KANKER Prof. Dr. Ir. Jozef Poppe PADDESTOELEN, EEN NIEUW LICHTPUNT TEGEN KANKER HONDERDEN WETENSCHAPPELIJKE PUBLICATIES, VRUCHT VAN ERNSTIG ONDERZOEK T ijdens onze deelname aan 16 driejaarlijkse wereldcongressen over de teelt van eetbare zwammen en hun voedingswaarde was het opvallend hoeveel aandacht er telkens weer besteed werd aan de medicinale, vooral kankerremmende, werking van sommige eetbare paddestoelen. Onze kennis over de geneeskracht van zwammen werd vooral verrijkt door een eerste wereldcongres over medicinale zwammen in september 2001 te Kiev (Oekraïne) en een tweede congres over geneeskrachtige zwammen in juli 2003 te Pattaya (Thailand). Tevens worden wij sinds 2000 driemaandelijks op de hoogte gehouden door een rijk gevuld International Journal of Medicinal Mushrooms uitgegeven door Prof. Dr. Solomon Wasser, gepubliceerd door het Begell House in New York. Het zou niet eerlijk zijn de mooie reeks wetenschappelijke boeken te vergeten, geschreven door gekende doctors-mycotherapeuten: Prof Lelley, Hobbs, Mori, Callot, Chang, Birkfeld, Flegg, Wasser, Stamets, Schmaus enz. Uit al deze bronnen filtreren we hier de belangrijkste aspecten die ongetwijfeld weldra zullen leiden tot een sterke evolutie van de mycotherapie waardoor het doktersvoorschrift weerom een kans krijgt op verruiming in het kader van de thans meer en meer geïntegreerde geneeskunde. Men noemt de recente zwam-of mycotherapie De witte revolutie, terwijl men de kruiden of fytotherapie de groene revolutie noemt omdat zwammen geen, en kruiden wel chlorofyl bevatten. Veel zwammen zijn geroepen, weinigen uitverkoren voor kankertherapie. Van de ruim tweehonderdduizend schimmels zijn er ongeveer twintigduizend die men paddestoelen noemt omdat hun vruchtlichamen met het ongewapend oog kunnen beschreven en geïdentificeerd worden. Van deze soorten zijn er slechts een veertigtal waarin minstens 700 auteurs zeer kostbare kankerwerende stoffen hebben teruggevonden. Het betreft hier steeds eetbare paddestoelen die zachtvlezig zijn (oesterzwam) ofwel harde houtzwammen (lakzwam) waarvan men thee of extracten kan bereiden. In de strijd tegen kanker komt het er steeds op aan de meest actieve moleculen te identificeren en zo mogelijk het extract ervan in gelulen te verwerken als medicament of als voedingssupplement. De gemalen vriesdroogzwammen zijn het eenvoudigst en vragen evengoed als gevriesdroogde koffiepoeder en andere, de minste administratieve zorgen. De meest bekende paddestoelen met de gewenste kankerwerende eigenschappen zijn volgens Wasser en Weis 1999: de cultuurchampignon Agaricus bisporus, de zonnechampignon Agaricus blazeï, de rupsendoder Cordyceps sinensis, het judasoor Auricularia auricula-judae, het elfenbankje Coriolus versicolor, het fluweelpootje Flammulina velutipes, de lakzwam Ganoderma lucidum, eikhaas Grifola frondosa, apekop Hericium erinaceus, shimeji Hypsizygus marmoreus, de berkeweerschijnzwam Inonotus obliquus, de zwavelzwam Laetiporus sulphureus, de shiitake Lentinus edodes, berkezwam Piptoporus betulinus, oesterzwam Pleurotus ostreatus, schermzwam Polyporus umbellatus, waaiertje Schizophyllum commune, trilzwam Tremella fuciformis, en de rijststrozwam Volvariella volvacea. Dr. Chihara, de wereld- antikankerzwam- pionier. Na jarenlang dubbelblind wetenschappelijk onderzoek in het National Cancer Research Institute te Tokyo kwam de Japanse Prof. Doctor Goro Chihara, directeur van dit kankercentrum, in 1984 naar Europa. Hij gaf aan diverse universiteiten zijn zeer relevante lezing over de positieve proefresultaten die hij bekwam bij honderden kankerpatiënten door het gebruik van lentinan, een effectief antitumor polysaccharide uit de fameuze shiitake, Lentinus edodes! Het commercieel farmaceutisch preparaat kon echter niet direct in onze Belgische geneesmiddelenlijst worden opgenomen, ook al was er ruime belangstelling te vinden voor dit natuurlijk polysaccharide lentinan dat in feite een complexe grote suikermolecule is. De vertraagde toepassing was er dus enkel om administratieve redenen vermits de ons omringende landen hierover geen problemen maakten. De juiste antikankermolecule versterkt het immuunsysteem Alle paddestoelen bevatten polysacchariden maar slechts enkele typen ervan komen voor tumorremming in aanwerking. Het zijn vooral de beta-glucanen die vlug vlotte verbindingen maken met eiwitten en aldus door dragereiwitten doorheen onze darmvlokken naar de lymfe en het bloed worden getransporteerd. Eenmaal in de bloedstroom versterken de polysacchariden de witte bloedcellen, vooral onze duizenden thymus-cel- Orthofyto Jg. 10, nr

18 PADDESTOELEN TEGEN KANKER Prof. Dr. Ir. Jozef Poppe Polysacchariden len, killer-cellen en macrofagen, zodat de ongewenste tumorcellen één voor één worden vernietigd. Deze uiterst belangrijke kankerceldoding resulteert stapsgewijze tot het wegkwijnen van een beginnende tumor, ook kankerpunt genoemd, tenzij de tumor - vb. door extra oestrogenen - sneller aangroeit dan dat de afweercellen de tumorcellen kunnen doden. Er is dus nog steeds een loser en een winner! Astragalus, Canadese geelwortel, kattenklauw, olijfblad of vlierbes waarin de gewenste polysacchariden ook aanwezig zijn. Andere antikankercomponenten uit zwammen Naast de belangrijkste immuunversterkende polysacchariden bevatten onze eetbare zwammen ook nog tal van andere componenten die een bijdrage leveren in de kankervoorkoming en - bestrijding. Het zijn moleculen met een cytostatische werking, eigenlijk een zachte vorm van chemotherapie. Deze moleculen leggen de kankercelvermenigvuldiging stil of remmen ze af, zonder meldenswaardige nevenwerkingen. Hieronder volgen enkele voorbeelden: ABL-lectine: uit de cultuurchampignon Agaricus bisporus; remt colorectale carcinoomcellen (Didukh et al. 2003). De afkorting ABL duidt op de afkomst: nl. een Agaricus Bisporus Lectine. Actinon: een extract uit diverse eetbare zwammen met een efficiënte antimetastasewerking; Het onderzoek naar de precieze actieve moleculen is nog aan de gang (Feng et al. 2001). Apoptose-stimulantia: in het elfenbankje Coriolus versicolor detecteerde men stof- Onze afweercellen (witte bloedcellen) zijn het meest actief tijdens platte rust vermits zij bij zware dagtaken reeds heel wat andere bloedverstoorders en stressproblemen uit de weg moeten ruimen. Ook ter voorkoming van tumoruitzaaiingen blijken de betaglucanen goed werkzaam. (Van de honderden auteurs, vooral mycologen, artsen, apothekers en biologen, citeren wij hier enkel Hobbs 1996, Lelley 1997, Wasser & Weis 1999, Lees et al en Rowan et al. 2003). Mochten er geen paddestoelenpreparaten beschikbaar zijn dan kan het immuunsysteem ook tijdelijk worden versterkt door Echinacea, 266 Zwavelzwam (Laetiporus sulphureus) overgenomen uit Encyclopedie van paddestoelen Zuid Boekproducties Orthofyto Jg. 10, nr

19 PADDESTOELEN TEGEN KANKER Prof. Dr. Ir. Jozef Poppe fen met apoptotische (zelfdoding) effecten op leukemische cellijnen (Won et al. 2003). Aromatase-remmers: ontdekt in de cultuurchampignon Agaricus bisporus; het aromatase maakt oestrogeen uit androgeen. Aangezien een overmaat aan oestrogenen de tumorgroei stimuleert (Didukh et al 2003), is een rem op de werking van het aromatase-enzym meer dan welkom. ATF of acid treated fraction : uit de cultuurchampignon Agaricus bisporus; AFT vertoonde een tumorceldodend effect (Didukh et al. 2003). Bioflavonoïden: uit eikhaas Grifola frondosa (maïtake); bezitten tumorremmende componenten (Schechter 1994). Cantaxanthinen: carotenoïden uit diverse eetbare paddestoelen die ons beschermen tegen huidkanker en andere tumoren (Wasser et al. 1999). Cerevisterol: een steroide uit de zonnechampignon Agaricus blazeï, dat de groei van baarmoederhalskanker afremt (Mizuno 2002). Cytostatica: tumorcelremmende moleculen in diverse paddestoelen (Peters 1994). Ergosterol: is in tal van zwammen mild aanwezig en zou volgens Didukh et al naast vit. D-vorming ook zeer actief zijn tegen sarcoma 180, Lewis longcarcinoom en tegen angiogenese (= de vorming van nieuwe bloedvaten in een kwaadaardig gezwel). Glutamine: aanwezig in witte en bruine champignons de Paris; deze zwammen zijn neoplasma-remmers, dus werkzaam tegen ongewenste celwoekering (Alborn 1997). Illudinen: triterpenen uit de trechterzwam Clitocybe illudens; remt de tumor-dnareplicatie (Chang et al. 1978, Wasser et al 1999). Lucideenzuur of lucidone: triterpenoïde uit de lakzwam Ganoderma lucidum; antitumoraal (Wasser et al. 1999). Melaninen: bruine of zwarte polyfenolische pigmenten in sommige paddestoelen zoals in de bruine champignon de Paris met fotoprotective, DNA-beschermende, antimutagene werking (diverse auteurs o.a. Malarczyk et al. 2002). Militarine: een nieuwe antikankermolecule uit de rupsendoder Cordyceps militaris; is het meest actief tegen kankercellijnen van de prostaat en eveneens tegen leukemie (Kim et al. 2003). Oncoproteïne-remmers: in de oosterse hoefzwam Ganoderma tsugae; het gezuiverd extract remde duidelijk de virale baarmoederhalskanker verwekt door een oncoproteïne, een kankereiwit uit het papilloma-virus (Abdulla et al 2003). Organisch germanium: gedetecteerd in de lakzwam Ganoderma lucidum met een werking tegen blaaskanker, Lewis-longcarcinoom en hepatoma (Chang et al. 2001). PSA-remmers: uit de lakzwam Ganoderma lucidum (Hackman et al. 2003); ter verlaging van het Prostaat Specifiek Antigeen dat dus liefst zo laag mogelijk blijft. Quinonen: rozerode pigmenten uit de lamellen van de champignon de Paris (onze cultuurchampignon); deze pigmenten bezitten een potentiële Tumor-DNA remmende werking (vier publicaties o.a. Miles et al. 1997). Selenium: een sterke antioxidant met een remmende invloed op diverse chronische ziekten en kankers. (talrijke auteurs o.a. Zhu 2003). Spirolen (verwant met cerevisterol): uit de zonnechampignon Agaricus blazeï werden enkele steroide anti-baarmoederhalskanker-moleculen geïsoleerd (Didukh et al. 2003). Terpenen: uit diverse oesterzwammen; één ervan is pleurotine uit de oesterzwam dat naast zijn antibacteriële werking tevens actief is tegen kankerceldeling (Gunde- Cimerman et al. 2001). Er liggen nog zoveel kankerpreventieve en/ of kankergenezende componenten verscholen in de natuur. Men mag dan ook verwachten dat de klassieke geneeskunde in de komende jaren geleidelijk zal evolueren naar het gebruik van meer - door dubbelblind onderzoek bevestigde - moleculen uit paddestoelen. Natuurlijk mag men niet vergeten dat er met de groene planten eveneens nog veel onderzoek dient te gebeuren zodat uiteindelijk de zwammen, samen met de kruiden een ruime en waardevolle component worden als aanvulling bij de klassieke en orthomoleculaire geneeskunde. Denken wij hier maar even aan voorbeelden uit het verleden zoals penicilline uit de Penicillium, aan het salicylzuur uit de wilg en aan efedrine uit de Ephedraplant. Een harmonieus gecombineerde medicatie zou dan moeten leiden tot een meer doeltreffende integrale of geïntegreerde geneeskunde. Het zou fair zijn en ook wetenschappelijk correct om aan de recent gedetecteerde zwammoleculen een eerlijke kans te bieden als voedingsadditief of medicijn! REFERENTIES WIJ VERWIJZEN HIER NAAR ONZE ZES- TIG PAGINA S TELLENDE PUBLICATIE EN LANGE LITERATUURLIJST IN DE VOLUMINEUZE PROCEEDINGS VAN HET VIJFDE INTERNATIONAAL CONGRES OVER ORTHOMOLECULAI- RE GENEESKUNDE VAN EIND 2003 TE GENT. NUTTIGE TIPS: ENKELE ZWAM- PREPARATEN ZIJN REEDS VERKRIJG- BAAR VIA UW APOTHEKER BIJ ÉÉN VAN VOLGENDE FIRMA S: ACATRIS LONDERZEEL , BIOLIFE SINT GENESIUS-RODE , LAB FENIOUX BRUSSEL , MINAMI NUTRITION EDEGEM , NUTRIFYT OOSTKAMP (IMUGLUCAN) , NUTRISAN WILRIJK (MAITAKE GOLD 404) , OJIBWA/DE ROECK MOERZEKE (IMMUNOMAX) , PHARMANEX BRAINE L ALLEUD , SIMILIA SCHOTEN (SHIITAKE COMPLEX) INDIEN DRINGEND KAN UW APOTHEKER OOK IMPORTEREN VAN SOLGAR HAARLEM (PADDESTOEL VEGICAPS) NL, OF VITALS AMSTERDAM (MI 7- MYCLIUM IMMUNO) MEN KAN OOK DIRECT SHIITAKE CON- SUMEREN VAN A. VANBELLE NAZARETH OF CORDYCEPS VAN E. STEVENS RUISELEDE DE BELGISCHE FIRMA S DIE QUA MYCO- PREPARATEN NOG NIET IN ONS BESTAND WAREN OPGENOMEN, GELIEVE ZICH AAN TE MELDEN OP HET NUMMER (AUTEUR). RUIM 48 FIRMA S, DUS OOK BUITEN BELGIË, ZULLEN WORDEN VER- MELD IN EEN LOS ADDENDUM BIJ DE VIOW-BISTRO-TEKST OVER GEZOND MET PADDESTOELEN DIE DOORGAAT OP 4 OKTOBER E.K. TE LAARNE. Orthofyto Jg. 10, nr

20 VOEDSELVEILIGHEID Dr. Apr. Geert Vergote PLOFKIPPEN MEER WATER DAN KIP Zin in een mals stukje kippenvlees of mag het ook waterkip of kip verrijkt met varkens- of runderafval zijn? Het doel van dergelijke praktijken is duidelijk: kippenvlees aanbieden aan spotprijzen want water verkopen voor kippenvlees houdt de prijs laag. Wel verplicht is het vermelden van alle ingrediënten op het etiket. Door het toevoegen van het water/eiwit mengsel neemt het gewicht explosief toe (plofkippen). De aanwezigheid van water en dierlijk afval is natuurlijk geen goede publiciteit voor de fabrikant. Daarom wordt kippenvlees voor de tweede maal gemanipuleerd met als doel de opspoorbaarheid van runder- of varkensresten onmogelijk te maken. Hiervoor worden enzymen toegevoegd! Het resultaat, kippenvlees vol met water en afval waardoor de herkomst van de eiwitten (rund of varken) niet kan worden aangetoond. Dit opent de poort voor allerlei minder goed bedoelde praktijken. Net hierin schuilt het grootste gevaar. Wie is er het slachtoffer, zowel de consument als de eerlijke kippenboer die met lede ogen moet toezien dat bijna niemand geïnteresseerd is in het duurdere kippenvlees van zeer goede kwaliteit. Gevaar op BSE besmetting? De duistere kant van de voedingsindustrie Door het toevoegen van water aan kippenvlees stijgt het gewicht maar je krijgt wel minder vlees voor je geld. Om het toegediende water door het kippenvlees te laten opnemen wordt een water/eiwitmengsel ingespoten. Meestal gaat het om dierlijke eiwitten afkomstig van runderen of varkens. Dergelijke praktijken worden vanzelfsprekend niet op het etiket vermeld. De consument vermoedt niets maar helaas bevat kippenvlees soms tot 50% toegevoegd water! Onlangs was een BBC-reportage over plofkippen het onderwerp in TerZake. De reportage toonde aan dat een deel van het geïmporteerde diepgevroren kippenvlees in het Verenigd Koninkrijk ingespoten wordt met water en eiwitten afkomstig van kippen, varkens of runderen. Hoewel sommigen beweren 268 dat er met de kwaliteit van het voedsel niets aan de hand is, werd door Dhr. W. Faché in het Canvasprogramma Nachtwacht de soms povere kwaliteit van ons voedsel aan het licht gebracht. Dat er met voedsel vreemde dingen gebeuren is geen uit de lucht gegrepen stelling van Dhr. W. Faché maar wordt bevestigd door laboresultaten van consumentenorganisaties zoals Test-Aankoop en verschillende landbouworganisaties. We hoeven ons geen illusies te maken want niet alleen in het Verenigd Koninkrijk maar ook op je eigen bord kan er kippenvlees van bedenkelijke kwaliteit terechtkomen. Dit alles wekt de nodige vragen op. De consument en de eerlijke kippenboer worden bedrogen Ongelooflijk maar waar, het toevoegen van water aan gevogelte is door de wet niet verboden! De producenten van dergelijke vleeswaren moeten er alleen op letten dat de verhouding van de hoeveelheid water tot de hoeveelheid eiwitten in het vlees gerespecteerd wordt. Juridisch gezien mag de hoeveelheid water in kippenvlees niet hoger zijn dan 3,5 keer de hoeveelheid eiwitten. Reeds in december 2001 werd door het Brits agentschap voor de voedselveiligheid kenbaar gemaakt dat kippenvlees afkomstig uit Nederland en België soms voorzien was van een gebrekkig etiket. Verschillende stalen van kippenvlees werden onderzocht op vreemde eiwitten. De resultaten zijn zorgwekkend. Varkenseiwitten werden in kippenvlees aangetroffen maar de aanwezigheid van deze eiwitten werd niet vermeld op het etiket. Een ander onderzoek uitgevoerd in Ierland bracht een nog meer verontrustende praktijk aan het licht. De resultaten van deze steekproef toonde aan dat rundereiwitten aan kippenvlees afkomstig uit Nederland waren toegevoegd. Dergelijke praktijken, het inspuiten van vlees met water verrijkt met dierlijke eiwitten, hebben uiteenlopende gevolgen. Vooreerst zijn er religieuze bezwaren. Varkenseiwitten toedienen aan kippenvlees en dan verkopen als varkensvrij vlees kan niet door de beugel. Alleen al uit respect voor de godsdienst van diegenen die geen varkensvlees wensen te eten. Bovendien doet het gebruik van runderslachtafval al snel het BSE-spook opduiken. BSE of gekkekoeienziekte is de afkorting van Boviene Spongiforme Encefalopathie. Het is een aandoening die voor- Orthofyto Jg. 10, nr