PALLIATIEVE ZORG BIJ DEMENTIE - DE VERBINDING SAMENWERKING NETWERK PALLIATIEVE ZORG STADSGEWEST BREDA
|
|
- Erika de Wilde
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 PALLIATIEVE ZORG BIJ DEMENTIE - DE VERBINDING SAMENWERKING NETWERK PALLIATIEVE ZORG STADSGEWEST BREDA EN DEMENTIENETWERK BREDA E.O. VERSIE 2.0 JUNI 2016 B.CORNELLISSEN, A. KOMMEREN, G. `T LAM, C. VAN OORSCHOT, Y. RUTTEN, P. VAN DER STOEL, M. WALLENBURG NAMENS PROJECT PADEN, WERKGROEP PALLIATIEVE ZORG BIJ DEMENTIE
2 Inhoud 1 Inleiding Aandachtspunten die van belang zijn bij het maken van een individueel zorgplan voor palliatieve zorg bij dementie De verbinding tussen dementie en palliatieve zorg in schema... 3 Fase 1: Dementie gekoppeld aan de Zorgmodule... 3 Fase 2 Dementie gekoppeld aan de Zorgmodule... 5 Fase 3 Dementie gekoppeld aan de Zorgmodule... 6 Fase 4 Dementie gekoppeld aan de Zorgmodule... 6 Bijlage 1: uit Zorgmodule Palliatieve Zorg 1.0 (CBO; organisatie voor kwaliteitsbevordering in de gezondheidszorg, 2013)... 8 Tabel 1. Aandachtspunten voor de markering van het palliatieve traject... 8 Tabel 2. Aandachtspunten voor goede palliatieve zorg in de verschillende stadia van de palliatieve fase Bibliografie Geciteerde werken
3 1 Inleiding Als onderdeel van de ontwikkeling van een zorgprogramma om palliatieve zorg bij dementie in de regio West-Brabant tastbaar te maken, is uitgegaan van: de Zorgmodule Palliatieve Zorg 1.0 (CBO; organisatie voor kwaliteitsbevordering in de gezondheidszorg, 2013) de Zorgstandaard Dementie (Alzheimer Nederland, 2013) Dit zijn momenteel de meest erkende standaarden binnen elk van de 2 aandachtsgebieden Argumenten om deze beide documenten als uitgangspunt te nemen: Mensen met dementie vragen om een andere benadering dan cliënten in de palliatieve zorg met een andere diagnose. Daarom is er vraag naar accentuering en het concreet maken van bepaalde elementen in de palliatieve zorg voor deze doelgroep. Vanuit Vilans (kenniscentrum voor langdurige zorg) is er een voorzet gegeven om te komen tot een verbinding tussen palliatieve zorg en dementie (Vilans, 2013). Passend binnen de bevorderende factoren die daar beschreven worden, om te komen tot die verbinding op praktijkniveau is het eerste punt: de mens met dementie en de mantelzorger beter leren kennen. Door te beschrijven in welke fase van dementie, welke sterke punten vanuit de Zorgmodule Palliatieve Zorg 1.0 gebruikt kunnen worden, wordt een aanzet gemaakt in de regio West-Brabant om deze verbinding met de Zorgstandaard Dementie concreet te maken. Markering van een jaar voor de palliatieve fase binnen dementie is lastig. Gelet op de fase van de dementie waar een persoon zich in bevindt, kan er per fase een markering plaats vinden indien dat gewenst is. Gesteld wordt dat palliatieve zorg in elke fase van dementie dient toegepast te worden, omdat bij dementie zorgverlening met name gericht is op optimaal welbevinden, aanvaardbare kwaliteit van leven en het voorkomen of verlichten van symptomen. 2 Aandachtspunten die van belang zijn bij het maken van een individueel zorgplan voor palliatieve zorg bij dementie De cliënt kan op het moment dat de diagnose dementie gesteld is, mogelijk nog aangeven wat zijn wensen zijn. Advance care planning is daarom een belangrijke opdracht voor de professional: vooruit plannen en anticiperen. De professional neem hierin de mantelzorger aan de hand van het individueel zorgplan mee. 2 Een individueel zorgplan kan vanaf dit moment opgesteld worden. In het algemeen werken zorgverleners op basis van een individueel zorgplan. Spiritualiteit, familieparticipatie en vroegtijdige zorgplanning maken daar niet altijd een vast onderdeel van uit. De
4 communicatie rondom palliatieve zorg en met name de afstemming over deze elementen met naasten vraagt binnen dementiezorg de nodige aandacht. (Vilans, 2013) De diagnose dementie brengt voor de betrokkenen heroriëntatie op levensperspectief en het zoeken naar een nieuwe balans met zich mee. De casemanager dementie ondersteunt in dit proces. Er zijn geen levensverlengende behandelingen, dus geen cure, maar care. Een bijzonder aandachtspunt voor palliatieve zorg is de afstemming van formele en informele zorg. 3 De verbinding tussen dementie en palliatieve zorg in schema De vier fases van dementie zijn leidend. Binnen elk van de vier fases van dementie, die hieronder beschreven worden, wordt de verbinding gemaakt vanuit de Zorgmodule Palliatieve Zorg 1.0 (CBO; Centraal begeleidings Orgaan voor de intercollegiale toetsing, 2013). De eerder beschreven opdracht tot advance care planning is in fase 1 van groot belang. Fase 1: Dementie gekoppeld aan de Zorgmodule Fase 1 Dementie: Bedreigde ik / Cognitieve fase - Geheugen en denkstoornissen bedreigd - Kunnen hun eigen leven niet meer goed organiseren. - Façadegedrag (valkuil: begrip en communicatie lijken over het algemeen nog vrij goed) - Kunnen de omgeving als vijandig ervaren - Geven anderen vaak de schuld van dingen die mis gaan. - Ouderen in deze fase letten goed op en reageren vaak achterdochtig. - Aan het gezicht en het lichaam is de spanning vaak goed af te lezen. o Zij kunnen fel, zelfs stekend kijken. o Hun houding kan stijf zijn met gespannen spieren. o Aan alles is te zien dat zij voortdurend opletten en proberen vat te houden op wat er gebeurt. - Het gedrag van deze ouderen is gekenmerkt door allerlei verschillende manieren van houvast houden. - Behoefte aan oriëntatiepunten en vaste routine. Deze fase is de eerste definitieve kennismaking met de ziekte na het stellen van de diagnose. Als het gaat over ziekte- of symptoom gerichte palliatie, is het beter om te spreken over vertraging. Het geven van medicatie of geheugentraining kan immers als beide uitgelegd worden. In deze eerste fase moet een start gemaakt worden met het in kaart brengen van allerhande zaken omdat de cliënt tot op zekere hoogte nog adequaat kan meedenken over de zorg. Het belang van gesprekken, Multi dimensionale anamnese en het opstellen van een individueel zorgplan zijn van groot belang. Palliatieve zorg draait om anticiperen (advance care planning) en dat is van belang in deze fase. In hoeverre kan men vooruit kijken op bijvoorbeeld het levenseinde, wilsverklaringen en vertegenwoordiging. 3
5 1. In de Zorgmodule zijn aandachtspunten beschreven om een gesprek met de cliënt en zijn naasten goed te voeren. 2. Een multidimensionale anamnese afnemen, waarbij aandacht is voor spiritualiteit en culturele achtergrond. 3. Aandacht voor het proces van afscheid nemen bij de cliënt met dementie (anticiperend rouwproces). 4. Start met het opstellen van een individueel zorgplan. Initiatief komt vanuit de zorgverlener. De Zorgmodule beschrijft principes op verschillende vlakken: subjectieve bevindingen, objectieve bevindingen, evaluatie, planning en organisatie. De toepasselijke elementen zijn hieronder uitgelicht: Subjectieve bevindingen: Betekenis van de recente ontwikkelingen voor de patiënt. Begrip bij de patiënt over diagnose, prognose en mogelijk beloop. De veerkracht van de patiënt De actuele wensen en doelen van de patiënt en de haalbaarheid daarvan Vraag naar aanwezigheid van wilsverklaringen Objectieve bevindingen: Let op veranderingen in vergelijking met vorig contact Beoordeel aard van en ernst van klachten en symptomen en hun betekenis voor het functioneren Lastig gezien vaak ontkennende fase waarin patiënt zit, is wellicht meer subjectief Let op signalen die wijzen op existentiële of psychosociale problemen Stel draagkracht, draaglast en veerkracht vast van patiënt en mantelzorg Evaluatie: Stel een multidimensionele diagnose Bepaal mogelijke scenario s en gevolgen daarvan Stel vast of andere zorg of ondersteuning nodig is Planning: Stel een multidimensioneel zorgplan op gebaseerd op advance care planning Ga zoveel als mogelijk uit van gedeelde besluitvorming (realistische haalbaarheid); niet overnemen maar samen doen (cliënt, mantelzorger en professional) met respect voor elkaars deskundigheid. Schakel zo nodig hulpverleners in met een specifieke deskundigheid Spreek af wie de patiënt vertegenwoordigt als zijn situatie verslechterd. Organisatie: Maak afspraken anticiperend op te verwachten problemen 4
6 Fase 2 Dementie gekoppeld aan de Zorgmodule Fase 2 Dementie: Verdwaalde ik / Emotionele fase - Steeds meer gedesoriënteerd in tijd, plaats en persoon. - Geen bedreigde angstige indruk meer, maar komen eerder zoekend over. Angst is nu het gevolg van het niet meer weten waar en wie zij zijn. Zij voelen zich verdwaald en hebben vooral behoefte aan houvast. o De schouders neigen ertoe voorover te hangen. o De blik is helder, maar ongericht, soms zelfs doelloos starend in de verte. o Incontinentie komt vaker voor, zonder dat de ouderen dit zelf echt merken. o Het lopen is vaak zonder doel. Eenmaal onderweg is het doel immers snel vergeten of vervangen door een ander. o De handgebaren zijn vloeiend en onderstrepen vooral de gevoelens die vaak heel heftig kunnen zijn. - In dit stadium worden emoties meer en meer geleid door primaire behoeften zoals liefde, eten, intimiteit en seksualiteit. o De uitingen hiervan worden niet meer geremd en dit kan weer leiden tot decorumverlies. - Het spreken gaat langzaam. Zij praten met minder woorden, vaak met vage omschrijvingen, zoekend naar woorden. Soms is het daardoor niet duidelijk waar zij het over hebben. - Het lukt hen niet georiënteerd te blijven in het heden. - Zij springen van het heden naar het verleden en kunnen de gebeurtenissen van lang geleden niet meer onderscheiden van recente voorvallen. - Ook huidige personen worden verward met mensen van vroeger. - Zij kunnen zich meestal niet lang concentreren en de aandacht kan ook weer snel wegglijden naar iets anders. Bij deze fase van de dementie raakt de cliënt zelf meer gedesoriënteerd en maakt een verdwaalde indruk. Gesprekken over zorgdoelen en kwaliteit zullen ook vooral in bijzijn van/of met mantelzorg plaats vinden. In dit stadium geldt meer de symptoomgerichte dan de ziektegerichte palliatie. Besteed in de multidimensionale anamnese vooral aandacht aan symptomen Stel zorgdoelen van de patiënt vast vooral gericht op kwaliteit van leven Toets bij patiënt/mantelzorg de zinvolheid van behandelingen Stel vragen rondom de voorbereiding op het sterven Vraag mantelzorgers of zij de zorg nog volhouden, wat voor hen de meest belastende factoren zijn en welke behoeften aan ondersteuning Maak afspraken anticiperend op te verwachten problemen Afspraken rondom het levenseinde? 5
7 Fase 3 Dementie gekoppeld aan de Zorgmodule Fase 3 Dementie: Verborgen ik / Psychomotorische fase - De IK-beleving lijkt te verdwijnen - De cliënt verdwijnt in een tijdloze innerlijk wereld. - Uit zichzelf maken ze met hun omgeving weinig of geen contact meer. - Hun ogen zijn vaak gesloten of kijken ongericht. - Cliënten gebruiken hun stem nog wel om zich te uiten, maar zijn vaak moeilijk te verstaan. - Lopen gaat nog wel, maar schuifelend en met de schouders voorover gebogen. - Veel cliënten raken in deze fase rolstoelafhankelijk en zitten in zichzelf gekeerd voor zich uit te staren. - Hun gedrag is gekenmerkt door het zich eindeloos herhalende bewegingen en geluiden. - Deze uitingen zijn vaak afspiegelingen van onderliggende behoeften en emoties. Het is belangrijk te achterhalen wat de cliënt prettig of onprettig vindt. Hierbij gaat het om basisbehoeften zoals warmte, koude, rust, prettige prikkels, honger, pijn enz. - Contact maken is nog mogelijk, maar alleen op initiatief van een ander. - Alert zijn op vaak hele kleine signalen in gezichtsuitdrukking, beweging en lichaamshouding. Spanning, verdriet en onrust zijn dan gemakkelijk te onderkennen. Bij deze fase van de dementie maakt de cliënt uit zichzelf nauwelijks tot geen contact meer met zijn omgeving. De zorg en aandacht voor de cliënt is vooral gericht op comfort en voorkomen van complicaties, uitgaande van de basisbehoeften van de cliënt. Gesprekken over invulling van de zorg betreffende zorgdoelen en kwaliteit van leven worden gevoerd met de mantelzorg van de cliënt; op initiatief van de behandelend arts, zorgverleners of mantelzorgers. Indien noodzakelijk bewindvoering of mentorschap regelen. Dezelfde uitgangspunten gelden hier zoals bij fase 2: het stellen van prioriteiten is van belang. Fase 4 Dementie gekoppeld aan de Zorgmodule Fase 4 Dementie: Verzonken ik / Zintuiglijke fase - Haast ongemerkt loopt de vorige fase over in deze laatste fase van dementie. De ouderen bevinden zich in het laatste stadium van dementie. Het lukt nu niet of nauwelijks meer om nog contact te krijgen. Het lijkt wel of het ik verdwenen is. - Ze kunnen zowel ontspannen als gespannen zijn. Afhankelijk van de lichamelijke conditie. Er kunnen ook contracturen ontstaan. - Ze kijken niet meer rond. Oogcontact is niet meer te maken. - Er is geen doelgericht gedrag meer aanwezig. - De ouderen leven nu helemaal vanuit hun primaire behoeften. - Emoties zijn moeilijk waar te nemen. - De toon, de klank en het volume moeten zacht, koesterend en rustgevend zijn. Bijv. een glimlach of een hand die jouw hand even knijpt. 6
8 Ook in deze laatste fase van de dementie geldt dat communicatie d.m.v. een gesprek met de cliënt niet meer mogelijk is. Het initiatief zal ook nu liggen bij de behandelend arts of andere zorgverlener en de naasten van de cliënt, zoals voor: het vaststellen van (zorg)doelen i.v.m. kwaliteit van leven het volgen van het individueel zorgplan de zinvolheid van behandeling Een andere opmerking is dat in deze fase de cliënt zeer vaak tot bijna altijd intramuraal is. Er is aandacht nodig voor meer tot bijna alleen maar symptoomgerichte palliatie. Het pleidooi is prioriteiten aan te geven aan de volgende punten: De nadruk ligt op het verlenen van comfort, ook als het bijvoorbeeld gaat over een haalbare wenslocatie. Aandachtspunt is om zeker te vragen waaraan de mantelzorgers behoefte hebben en of de belasting te dragen is. Het is het zaak na te gaan of en hoe de voorbereiding op het sterven (aandacht voor rouw en afscheid) in een van de eerdere fases is gebeurd. Bij het in de gaten houden van de algemene toestand is het belangrijk te beoordelen of en hoe lang de cliënt alleen kan zijn. De eventuele onrustmomenten van de cliënt (bijv. bij overgang van dag naar nacht) laten meewegen in de omgangsadviezen en in palliatieve traject. Aandacht voor non-verbale communicatie 7
9 Bijlage 1: uit Zorgmodule Palliatieve Zorg 1.0 (CBO; organisatie voor kwaliteitsbevordering in de gezondheidszorg, 2013) Tabel 1. Aandachtspunten voor de markering van het palliatieve traject Hoe komt de surprise question aan de orde? Negatief antwoord op de surprise question : Zou het u verbazen als deze patiënt binnen een jaar zou overlijden? Door vraag van patiënt Op initiatief van de behandelend arts of andere zorgverlener vanwege signalen en indicaties Waarom stelt de patiënt de vraag aan de orde over een mogelijk overlijden? Toenemende symptomen en klachten Niet meer opknappen van bijkomende aandoeningen Geen verbetering na eerdere behandelingen Zorg over zijn situatie Indien op initiatief van de behandelend arts: Verzamel informatie om te bevestigen dat de verwachting van een overlijden binnen 1 jaar reëel is Schat het verwachte beloop in Indien op initiatief van andere zorgverlener: Neem contact op met behandelend arts Aandachtspunten om het gesprek goed te voeren Behandelend arts voert gesprek over de boodschap naar aanleiding van de surprise question en zorgt ervoor dat de patiënt vergezeld wordt door een naaste. Regel op korte termijn vervolggesprekken, indien noodzakelijk. Houd rekening met wat eerder met patiënt besproken is en wat al bekend is Ga na wat de boodschap bij de patiënt oproept en wat deze voor de patiënt betekent Ga na welke vragen de boodschap oproept Begin met een multidimensionale anamnese ( gericht op lichamelijke, psychische, sociale en spirituele aspecten) Start zo nodig een zorganamnese Let op begrip en veerkracht van de patiënt en de mantelzorger Let op hoe de patiënt de situatie verwerkt Inventariseer wie de betrokken hulpverleners en mantelzorgers zijn Ga na wat de patiënt nodig heeft om tot gedeelde besluitvorming te kunnen komen Bespreek met patiënt hoe vervolggesprekken over de boodschap worden gevoerd Bespreek met de patiënt maatregelen ter preventie van problemen en symptomen Vaststellen doelen met de patiënt Probeer helder te krijgen wat voor de patiënt van betekenis is in zijn resterende tijd en wat hij hierin nog wil en kan bereiken Stel met patiënt de haalbare behandel- en zorgdoelen vast Start met opstellen van individueel zorgplan Bepaal de verdere handelwijze en afspraken
10 Maak met patiënt afspraken over vervolggesprekken en over continuïteit van de zorgverlening Spreek af wie hoofdbehandelaar en wie centrale zorgverlener is en hoe hun taakverdeling is Bespreek, als de patiënt dat aan de orde stelt, beslissingen rond levenseinde Spreek af welke andere zorgverleners door de behandelaar over de situatie van de patiënt worden geïnformeerd Ga na wat de betrokkenheid van informele zorgverleners kan zijn in de zorg voor de patiënt Organiseer Organiseer dat de informatieverstrekking via de centrale zorgverlener verloopt Regel de taken van de centrale zorgverlener (zie tabel 2 en hoofdstuk 4) Tabel 2. Aandachtspunten voor goede palliatieve zorg in de verschillende stadia van de palliatieve fase. Algemene, faseonafhankelijke principes van palliatieve zorg Fase specifieke palliatieve zorg Voeg toe bij meer ziektedan symptoom gerichte palliatie Voeg toe bij meer symptoom- dan ziektegerichte palliatie Voeg toe bij zorg in de stervensfase Nazorg Subjectieve bevindingen Houd rekening met de aard van het contact Gepland regulier contact Niet-gepland contact n.a.v. vraag of onverwachte bevinding Voer uit Een multidimensionele (lichamelijk, psychologisch, sociaal, spiritueel) anamnese (eventueel ondersteund door het gebruik van gepaste vragenlijsten) Aandachtspunten ter verdere exploratie bij patiënt en/of Aandachtspunten Besteed in de Aandachtspunten Besteed in de Aandachtspunten Zorg is gericht op Aandachtspunten Geef ruimte voor rouw 9
11 Objectieve bevindingen naaste Betekenis van de recente ontwikkelingen voor de patiënt Begrip bij de patiënt over diagnose, prognose en mogelijk beloop De zorgvraag en problemen Beloop sinds vorige contact De ondersteuningsbehoefte patiënt voor behoud eigen regie De veerkracht van de patiënt De actuele wensen en doelen van de patiënt De haalbaarheid van doelen Bespreek tijdig behandelbeslissingen, levenseinde beslissingen, gewenste plaats van zorg en overlijden Verkenning en verdieping van overige vragen en zorgen van patiënt en mantelzorger De eerste betrokken hulpverleners, mantelzorgers en vrijwilligers - Vraag naar de aanwezigheid van wilsverklaringen Let op veranderingen in vergelijking met vorig contact Voer een gepast klinisch onderzoek en zo nodig relevante aanvullende onderzoeken uit (eventueel ondersteund door het multidimensionele anamnese aandacht aan vooral ziekte specifieke elementen Stel zorg- en behandeldoelen van de patiënt vast Laat vragen en zorgen voor als het niet goed gaat aan de orde komen Klinisch en aanvullend onderzoek gericht op onderliggende ziekte Beoordeel aard en ernst van bijwerkingen van de behandeling van de onderliggende ziekte en betekenis multidimensionele anamnese vooral aandacht aan symptomen Stel zorgdoelen van de patiënt vast vooral gericht op kwaliteit van leven Toets bij patiënt de zinvolheid van behandelingen Stel vragen rondom de voorbereiding op het sterven Vraag mantelzorgers of zij de zorg nog volhouden, wat voor hen de meest belastende factoren zijn en welke behoeften aan ondersteuning zij hebben Onderzoeken gericht op symptomen Houdt algemene toestand in de gaten comfort Vraag de stervende naar storende symptomen en Vraag naasten naar opvallende signalen en symptomen en exploreer deze Besteed aandacht aan afscheid en rouw bij patiënt en naasten Let op signalen die wijzen op (naderend) sterven Let op symptomen en pas het onderzoek aan Geef blijk van medeleven Vraag naar beloop van rouw Bespreek gevolgen van afwezigheid Observeer effecten van rouw (normaal abnormaal) 10
12 gebruik van gevalideerde meetinstrumenten) Beoordeel de aard en ernst van klachten en symptomen en hun betekenis voor het functioneren Let op signalen die wijzen op existentiële of psychosociale problemen en stel de draagkracht en veerkracht van patiënt en mantelzorg vast Evaluatie Stel een multidimensionele diagnose Bepaal de mogelijke scenario s en gevolgen daarvan Ga met de patiënt de haalbaarheid van de zorg- en behandeldoelen na Toets zinvolheid van behandelingen en overweeg of behandelingen kunnen worden gestaakt Stel vast of andere zorg of ondersteuning nodig is Planning Geef adviezen over zelfmanagement Stel met de patiënt een individueel multidimensioneel zorgplan op, gebaseerd op advance care planning Monitor het eerder afgesproken beleid en stel dit zo nodig bij voor het functioneren Beoordeel algemene conditie en voedingsstatus Besteed aandacht aan ziekte specifieke elementen Geef adviezen over optimale voeding en bewegen Regel eventueel revalidatie Geef adviezen over omgaan met bijwerkingen van de behandeling Vaststellen van de haalbare wenslocatie Overgaan op comfortvoeding -Afspreken hoe eventuele levenseinde Vaststellen van het stervenproces en monitoren van het zorgplan Monitor het stervensproces en pas de zorg daar op aan Geef adviezen over houding en (stoppen met) voeding Geef ruimte voor rituelen Evalueer of er behoefte is aan verdere zorg voor mantelzorger en andere naasten Plannen en organiseren verdere nazorg Organiseer nabespreking met mantelzorgers 11
13 Zorg voor passende en begrijpelijke informatie Ga zoveel als mogelijk uit van gedeelde besluitvorming (realistische haalbaarheid) Spreek af wie de centrale zorgverlener, hoofdbehandelaar en overige formele en informele zorgverleners zijn Schakel zo nodig zorgverleners met een specifieke deskundig-heid in Leg reanimatiebeleid, ICbeleid en overige afspraken rond levenseinde vast Spreek af wie de patiënt vertegenwoordigt als zijn situatie onverwachts verslechtert Organisatie Vraag de patiënt om toestemming voor het verstrekken van informatie aan derden: spreek af welke infor-matie en naar welke formele en informele zorgverleners Organiseer dat de informatie- verstrekking via de centrale zorgverlener verloopt Maak afspraken op langere termijn beslissingen worden uitgevoerd Maak afspraken anticiperend op te verwachten problemen Maak praktische afspraken (wie verwittigen, regelingen, notaris) Realiseren van praktische afspraken (wie verwittigen) Stel vast wie nazorg geeft en dient te ontvangen Voor centrale zorgverlener: Bewaak de uitvoering van het zorgplan Regel de continuïteit van 12
14 zorg, incl. vervolgcontacten Informeer en maak afspraken met overige zorgverleners Regel een multidisciplinair overleg Regel passende ondersteuning, thuiszorg, mantelzorg Zorg voor benodigde hulpmiddelen Let op ondersteuning van informele zorgverleners 13
15 Bibliografie Alzheimer Nederland. (2013, juli 18). Zorgstandaard dementie en publieksversie gereed. Opgehaald van Alzheimer Nederland: CBO; Centraal begeleidings Orgaan voor de intercollegiale toetsing. (2013, december). Zorgmodule Palliatieve Zorg 1.0. Opgehaald van CBO.nl: CBO; Centraal begeleidings Orgaan voor de intercollegiale toetsing. (2014, juni 3). Palliatieve Zorg Informatie voor patienten en hun naasten. Opgehaald van CBO: RIVM. (2014, maart 25). Hoe vaak komt dementie voor en hoeveel mensen sterven eraan? Opgehaald van Nationaal Kompas Volksgezondheid: Stadia van dementie. (2014, maart 25). Opgehaald van Zeelandnet: The, A.-M. (2011, november 24). Herken de mens met dementie. Opgehaald van Windesheimreeks Kennis en Onderzoek: icatieannemei.pdf Trimbos instituut. (2014, april 23). Symptomen dementie. Opgehaald van Trimbos instituut: Vilans. (2013, januari). Palliatieve zorg bij dementie. Opgehaald van Vilans: Geciteerde werken CBO; Centraal begeleidings Orgaan voor de intercollegiale toetsing. (2013, december). Zorgmodule Palliatieve Zorg 1.0. Opgehaald van CBO.nl: Trimbos instituut. (2014, april 23). Symptomen dementie. Opgehaald van Trimbos instituut: Vilans. (2013, januari). Palliatieve zorg bij dementie. Opgehaald van Vilans: WHO (Definitie WHO 2002, 2014)
PALLIATIEVE ZORG BIJ DEMENTIE - DE VERBINDING SAMENWERKING PALLIATIEVE ZORG EN DEMENTIE NETWERKEN -
DECEMBER 2014 PALLIATIEVE ZORG BIJ DEMENTIE - DE VERBINDING SAMENWERKING PALLIATIEVE ZORG EN DEMENTIE NETWERKEN - REGIO WEST-BRABANT VERSIE 1.0 B.CORNELLISSEN, A. KOMMEREN, G. `T LAM, C. VAN OORSCHOT,
Nadere informatieDe Zorgmodule Palliatieve Zorg
De Zorgmodule Palliatieve Zorg - wat betekent dit voor de professional en zijn werkveld?- 2e regionale symposium palliatieve zorg s Hertogenbosch, 2 oktober 2014 Drs. Jaap R.G. Gootjes Alg. directeur /
Nadere informatieZorgmodule Palliatieve Zorg 1.0. Welkom bij: De Zorgmodule Palliatieve Zorg en de Palliative Performance Scale. Inhoud. Definitie Palliatieve Zorg
Zorgmodule Palliatieve Zorg 1.0 Welkom bij: De Zorgmodule Palliatieve Zorg en de Palliative Performance Scale Symposium V&VN Verpleegkundigen Maatschappij & Gezondheid Els M. L. Verschuur namens V&VN Palliatieve
Nadere informatieKoraal checklist palliatieve zorg voor mensen met een verstandelijke beperking
Behorend bij het kwaliteitskader palliatieve zorg Ontwikkeld in het kader van de proefimplementatie van de Zorgmodule palliatieve zorg versie 1.0 Wanneer is de checklist van toepassing? De vraag zou u
Nadere informatieWat is goede palliatieve zorg? Welke transitie vergt dat in onze regio?
Wat is goede palliatieve zorg? Welke transitie vergt dat in onze regio? Symposium Schakels in de palliatieve zorg Herten, 22 mei 2014 Cor Spreeuwenberg, voorzitter ontwikkelgroep van de zorgmodule palliatieve
Nadere informatieSymposium palliatieve zorg
Symposium palliatieve zorg Zorgmodule palliatieve zorg Markeren van de palliatieve fase Markeren van de palliatieve fase 20 oktober 2016 Angelie van de Crommert Karin van Veen Als ik sterven zal. Claudia
Nadere informatieZorgmodule Palliatieve Zorg 1.0
5 Zorgmodule Palliatieve Zorg 1.0 In opdracht van Coördinatieplatform Zorgstandaarden en het Kwaliteitsinstituut Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport oktober 13 Zorgmodule Palliatieve Zorg
Nadere informatieZorgmodule Palliatieve Zorg 1.0
Zorgmodule Palliatieve Zorg 1.0 In opdracht van Coördinatieplatform Zorgstandaarden en het Kwaliteitsinstituut Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport december 2013 CBO In 2012 en 2013 heeft een
Nadere informatieOverzicht van de normen uit de zorgmodule palliatieve zorg. Wat moet geregeld zijn, wanneer de zorgmodule geïmplementeerd is?
Overzicht van de normen uit de zorgmodule palliatieve zorg Wat moet geregeld zijn, wanneer de zorgmodule geïmplementeerd is? ZorgEssentie en Dock4& 20-01-2015 Inleiding Deze samenvatting is gemaakt in
Nadere informatiePalliatieve zorg bij dementie Saskia Danen - de Vries
Saskia Danen Palliatieve zorg bij dementie Saskia Danen - de Vries Laatste levensfase Patiënten met dementie bevinden zich allen in een chronisch progressief proces. Palliatieve zorg bij dementie Laatste
Nadere informatieDag van de Dementiezorg 2016 Palliatieve zorg bij dementie
Dag van de Dementiezorg 2016 Palliatieve zorg bij dementie Workshop Paul Vogelaar, verpleegkundig expert palliatieve zorg en pijn Lux Nova, palliatieve zorg & training 2 Work-shoppen 3 Dementie Combinatie
Nadere informatieVragenlijst voor de implementatie van de zorgmodule palliatieve zorg
voor de implementatie van de zorgmodule palliatieve zorg Wat is al gerealiseerd en wat moet nog gedaan worden om te kunnen zeggen we voldoen aan hetgeen in de zorgmodule staat. Naam organisatie / keten
Nadere informatieZorgmodule Palliatieve Zorg 1.0
Concept voor commentaar Zorgmodule Palliatieve Zorg 1.0 In opdracht van Coördinatieplatform Zorgstandaarden en het Kwaliteitsinstituut Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport juli 13 CBO Het CBO
Nadere informatieBewonersbespreking bij Ruitersbos. Inhoud:
Bewonersbespreking bij Ruitersbos Inhoud: 1. Overzicht van bewoners en contactverzorgenden. 2. Planning. 3. Voorbereiding. 4. Leidraad bewonersbespreking. 5. Na de bewonersbespreking. 6. Notulen. 7. Toelichting:
Nadere informatieTijd voor de dood. Stilstaan bij en tijd nemen voor de dood Oprecht en stap voor stap afscheid nemen. Beleidsnotitie Palliatieve Zorg
Beleidsnotitie Palliatieve Zorg Tijd voor de dood Stilstaan bij en tijd nemen voor de dood Oprecht en stap voor stap afscheid nemen Beleidsnotitie Tijd voor de dood Auteur(s) A.Trienekens Datum September
Nadere informatieLesmodule 4 fasen van. dementie. VOORBEELD LESMODULE: 4 fasen van dementie
Lesmodule 4 fasen van dementie Inhoudsopgave: 1. Wat is dementie? blz. 3 2. Twee basisprincipes over de werking van de hersenen blz. 4 3. Omschrijving van de vier fasen van ikbeleving bij dementie blz.
Nadere informatiePalliatieve zorg in ontwikkeling
Palliatieve zorg in ontwikkeling Wim van Boerdonk Gertie van Gemert Marleen van Casteren Voor een warm thuis Programma Project: verbeteren stervensfase in Kalorama Inhoud: zorg in de stervensfase 1 Verbeteren
Nadere informatiePalliatieve Zorg. Marjolein Kolkman en Ingrid Kienstra. Verpleegkundigen Palliatieve Zorg
Palliatieve Zorg Marjolein Kolkman en Ingrid Kienstra Verpleegkundigen Palliatieve Zorg Wat is het belangrijkste speerpunt van palliatieve zorg? A Genezing B Kwaliteit van leven C Stervensbegeleiding
Nadere informatieWerkconferentie Implementatie Zorgmodule Programma Palliatieve zorg bij dementie 16 juni 2016
Werkconferentie Implementatie Zorgmodule Programma Palliatieve zorg bij dementie 16 juni 2016 Werkgroep Natascha van Kats, Avoord Zorg en Wonen Anjo Kommeren, Elisabeth Breda Gerry t Lam, Rivas Magda Wallenburg,
Nadere informatieMissie & visie. Missie Netwerk Palliatieve Zorg..naam invullen. Plaatje Eigen plaatje toevoegen. Visie Eigen tekst toevoegen
Missie & visie Missie Netwerk Palliatieve Zorg..naam invullen Tekst toevoegen. Plaatje Eigen plaatje toevoegen Visie Eigen tekst toevoegen Uitgangspunten Eigen tekst toevoegen Coördinatie & continuïteit
Nadere informatieSignaleren, monitoren en verdiepen
Signaleren, monitoren en verdiepen De basis van symptoom management Everlien de Graaf Verpleegkundige, verplegingswetenschapper Hospicezorg & Symptomen en klachten van patiënten Expertise centrum Palliatieve
Nadere informatieGefaseerde Tijdigheid
Gefaseerde Tijdigheid Marc Eyck, huisarts Gezondheidscentrum Neerbeek Consulent Palliatieve Zorg Hoofd Beleid NHG Belangenverstrengeling Geen Op tijd en proactief bespreken keuzes laatste levensfase Deze
Nadere informatieHet PaTz project Een andere focus op palliatieve zorg. Dr. Bart Schweitzer, huisarts, projectleider
Het PaTz project Een andere focus op palliatieve zorg Dr. Bart Schweitzer, huisarts, projectleider Palliatieve thuiszorg in het nieuws In deze presentatie: 1. Palliatieve zorg in de 21 e eeuw, de stand
Nadere informatieMARKERING en Proactieve ZORGPLANNING
MARKERING en Proactieve ZORGPLANNING Symposium Palliatieve zorg en dementie, juni 2017 Helma Mebius, wijkverpleegkundige Carintreggeland en verpleegkundige consulent palliatieve zorg Evelien Siegerink,
Nadere informatieDementie in de palliatieve fase
Dementie in de palliatieve fase Wie zijn wij? Marielle Rooijakkers Karin van Mersbergen Dementie Verzamelnaam voor een combinatie van symptomen waarbij de hersenen, informatie niet meer goed kunnen verwerken.
Nadere informatiePALLIATIEVE ZORG In de tjongerschans
PALLIATIEVE ZORG In de tjongerschans Alie Timmer Marieke van Harskamp Disclosure sheet Palliatieve zorg in de Tjongerschans Inleiding Palliatieve zorg: definitie en meer. Markering Behoeften Kenmerken
Nadere informatieClientprofielen maatwerkvoorzieningen Kempengemeenten Reusel-De Mierden, Bergeijk, Bladel en Eersel 19 mei 2014
Welbevinden Doel Het bevorderen van welzijn en de kwaliteit van leven, achteruitgang vertragen en mantelzorgers ontlasten door het dragelijk houden van de effecten van de aandoening van de cliënt en langer
Nadere informatieSignaleren, volgen en verdiepen. Werk in uitvoering
Signaleren, volgen en verdiepen Werk in uitvoering Everlien de Graaf Verpleegkundige, Verplegingswetenschapper, Promovenda Hospicezorg & Symptomen en klachten van patiënten Expertise centrum Palliatieve
Nadere informatieWat is palliatieve zorg? Waar denk je aan bij palliatieve zorg?
Wat is palliatieve zorg? Waar denk je aan bij palliatieve zorg? 2 Definitie Palliatieve zorg (WHO 2002) Palliatieve zorg is een benadering die de kwaliteit van leven verbetert van patiënten en hun naasten,
Nadere informatieEen inleiding in palliatieve zorg Maureen Bijkerk
Een inleiding in palliatieve zorg 15-06-2017 Maureen Bijkerk Zomaar wat termen De palliatieve fase Palliatieve zorg Stervensfase Warme zorg Palliatief terminale zorg Terminale fase Laatste levensfase
Nadere informatieDementie, regeren is vooruit zien. R. Dingenouts, specialist ouderengeneeskunde
Dementie, regeren is vooruit zien R. Dingenouts, specialist ouderengeneeskunde Dementie Dementie is een dodelijke hersenziekte Dementie = zijn geest verliezen 10 % van de bevolking ouder dan 65 jaar heeft
Nadere informatieVier kernvragen in de palliatieve zorg:
Palliatieve thuiszorg in het nieuws In deze presentatie: 1. Palliatieve zorg in de 21 e eeuw, de stand van zaken Het PaTz project Een andere focus op palliatieve zorg 2. Het PaTz project in de praktijk
Nadere informatieZorgpad Stervensfase
Zorgpad Stervensfase de laatste stand van zaken Lia van Zuylen, internist-oncoloog Kenniscentrum Palliatieve Zorg Erasmus MC, Rotterdam Inhoud Belang markering stervensfase Zorgpad Stervensfase Nieuwe
Nadere informatieALS zorg en palliatieve zorg? Een gezamenlijk doel! En dezelfde uitkomstmaten?!
Saskia Teunissen Hoogleraar palliatieve zorg en hospicezorg Oncologieverpleegkundige en gezondheidswetenschapper Julius Centrum UMC Utrecht en Associatie Hospicezorg Nederland Directeur/bestuurder academisch
Nadere informatieSamen sterk, eigen regie in de laatste levensfase. 5 oktober Suzanne Schellekens Corien van der Sluijs Huisartsen Riethoven
Samen sterk, eigen regie in de laatste levensfase 5 oktober 2019 Suzanne Schellekens Corien van der Sluijs Huisartsen Riethoven Markeren fasen ongeneeslijke ziekte Advance Care Planning, wat is dat? Gesprek
Nadere informatieNHG-Leergang Palliatieve Zorg. Module 1: inleiding, palliatief redeneren
NHG-Leergang Palliatieve Zorg Module 1: inleiding, palliatief redeneren Disclosure belangen spreker: (Potentiële) Belangenverstrengeling: Geen Palliatieve zorg Stel je voor dat je zelf te horen hebt gekregen
Nadere informatieDementiepoli. Mondriaan. Informatie voor cliënten, familie en betrokkenen. Ouderen. voor geestelijke gezondheid
Dementiepoli Informatie voor cliënten, familie en betrokkenen Ouderen Mondriaan voor geestelijke gezondheid Ouderen Dementiepoli Als je geheugen je in de steek laat... September 2011 Copyright Mondriaan
Nadere informatieProject Transmurale Palliatieve Zorg & Schokbrekers in de communicatie. Minisymposium SKB 19 december 2013
Project Transmurale Palliatieve Zorg & Schokbrekers in de communicatie Minisymposium SKB 19 december 2013 Hoeveel patiënten heeft u nu in behandeling (of verzorgje nu op de afdelingof thuis) waarbij het
Nadere informatieMethodisch werken met zorgleefplan, ondersteuningsplan of begeleidingsplan
Zorgleefplan, ondersteuningsplan en begeleidingsplan Methodisch werken met zorgleefplan, ondersteuningsplan of begeleidingsplan Om goede zorg en/of ondersteuning te kunnen geven aan een cliënt is het werken
Nadere informatieOnline zelfmanagementondersteuning voor mantelzorgers bij gedragsveranderingen van hun naaste met dementie
Online zelfmanagementondersteuning voor mantelzorgers bij gedragsveranderingen van hun naaste met dementie INTERVENTIEPROTOCOL voor (dementie)verpleegkundigen Online zelfmanagementondersteuning voor mantelzorgers
Nadere informatieZorgpad Stervensfase. Lia van Zuylen, internist-oncoloog. Kenniscentrum Palliatieve Zorg Erasmus MC, Rotterdam
Zorgpad Stervensfase Lia van Zuylen, internist-oncoloog Kenniscentrum Palliatieve Zorg Erasmus MC, Rotterdam Inhoud Herkenning stervensfase Inhoud van Zorgpad Stervensfase Onderzoeksresultaten Zorgpad
Nadere informatiePalliatieve zorg in het ZGT
30 oktober 2014 Mw. Dr. I.M. Oving Internist-Oncoloog Palliatieve zorg in het ZGT Op het juiste moment en de juiste plaats Namens het palliatief consult team Palliatieve zorg, op het juiste moment en de
Nadere informatieDe lange weg is vaak te kort.
www.hhzhlier.be 1 h.-hartziekenhuis vzw De lange weg is vaak te kort. Dr. F. Krekelbergh Geriater Verantwoordelijke arts palliatieve zorgen Levenseinde is belangrijk moment Vroeg of laat Leven : veel verlieservaringen
Nadere informatieAlgemeen Datum. Naam cliënt. Geboortedatum cliënt. Adresgegevens cliënt BSN. Naam+contactgegevens huisarts. Contactpersoon cliënt incl tel.
OVERDRACHTSFORMULIER PALLIATIEVE ZORG Ten behoeve van pilot Overdracht Palliatieve Zorg Noord Limburg Deze pilot loopt van de zomer 2012 tot eind 2012. Voor meer informatie kunt u terecht bij Mayke van
Nadere informatieDementie en de fasen van Ik beleving
Dementie en de fasen van Ik beleving Stichting Philadelphia Zorg Philadelphia voor medewerkers Het beste uit jezelf Dementie is een overkoepelend begrip. Het wordt gebruikt om een grote hoeveelheid ziekten
Nadere informatieCasus. Trudy, 62 jaar. Gemetastaseerd mammacarcinoom
Casus Trudy, 62 jaar Gemetastaseerd mammacarcinoom Fysiotherapie in de palliatieve fase, een uitdaging van betekenis Marion van den Boogaard Oedeem- en oncologiefysiotherapeut Manuele en Fysiotherapie
Nadere informatiePalliatieve zorg in de eerste lijn. Ruben S. van Coevorden, huisarts IKA Consulent palliatieve zorg
Palliatieve zorg in de eerste lijn Ruben S. van Coevorden, huisarts IKA Consulent palliatieve zorg Palliatieve zorg Geen Cure, maar Care streven naar een comfortabel einde Als genezing niet meer mogelijk
Nadere informatieDementiepoli. Ouderen
Dementiepoli Ouderen Dementiepoli Informatie voor cliënten, familie en betrokkenen Met deze folder willen we u en uw familieleden en/of verzorgers graag informeren over de gang van zaken bij de dementiepoli.
Nadere informatieOngeneeslijk ziek. Samen uw zorg tijdig plannen
Ongeneeslijk ziek Samen uw zorg tijdig plannen Inhoudsopgave 1. Inleiding...3 1.1 Een naaste die met u meedenkt...3 1.2 Gespreksonderwerpen...3 2. Belangrijke vragen...3 2.1 Lichamelijke veranderingen...3
Nadere informatieDementiepoli. Ouderen
Dementiepoli Ouderen Dementiepoli Informatie voor cliënten, familie en betrokkenen Met deze folder willen we u en uw familieleden en/of verzorgers graag informeren over de gang van zaken bij de dementiepoli.
Nadere informatieEerste richtlijnen voor het omgaan met euthanasie vragen van cliënten en hun families die bij Geriant in behandeling zijn
Eerste richtlijnen voor het omgaan met euthanasie vragen van cliënten en hun families die bij Geriant in behandeling zijn Praat erover: 1. Je hoeft niet alles te weten of te begrijpen over euthanasie bij
Nadere informatiePlatform epilepsieverpleegkundigen i.s.m. SEPION
Platform epilepsieverpleegkundigen i.s.m. SEPION Leven met epilepsie: Zelfmanagement Loes Leenen, MANP PhD trainee zelfmanagement Inleiding Achtergrond Zelfmanagement Zelfmanagement & Kwaliteit van leven
Nadere informatieFoto: halfpoint. 123rf.com. methodisch werken
1 Foto: halfpoint. 123rf.com methodisch werken Methodisch werken 1 Als zorgprofessional doe je nooit zomaar iets. Je werkt volgens bepaalde methodes en procedures. In dit hoofdstuk leer je wat methodisch
Nadere informatieDenkt u wel eens na over uw levenseinde?
Denkt u wel eens na over uw levenseinde? Advance care planning https://www.youtube.com/watch?v=rtjce7zlkos Spreken in het laatste stuk van Durven het praten leven over het levenseinde Daan van Maare, huisarts
Nadere informatieThema s voor het Alzheimer Café. Verzameld, kopjes gekozen en geordend door Franklin Roos van Alzheimer Café Zuidelijk Westerkwartier te Leek
Thema s voor het Alzheimer Café Verzameld, kopjes gekozen en geordend door Franklin Roos van Alzheimer Café Zuidelijk Westerkwartier te Leek Medische aspecten Wat is dementie? Medische aspecten Verschillende
Nadere informatieOuder wordende mensen met een verstandelijke beperking
Keuzedeel mbo Ouder wordende mensen met een verstandelijke beperking behorend bij één of meerdere kwalificaties mbo Op dit moment is een wijziging van de WEB in voorbereiding waarmee de positie van keuzedelen
Nadere informatieInformatiebijeenkomst. Dementie
Informatiebijeenkomst Dementie KBO Bergeijk - November 2016 Kristien Jansen, Specialist Ouderengeneeskunde Ellen Rozel, GZ-psycholoog Valkenhof Vergeetachtigheid is niet altijd een teken van dementie!
Nadere informatieMasterclass DementieNet Vroege signalen dementie. Jan Oudenes 2017
Masterclass DementieNet Vroege signalen dementie Jan Oudenes 2017 Hoe herken ik vroege signalen van dementie? Programma: Welkom en kennismaking Inleiding Doel van de training Waarom is het belangrijk om
Nadere informatiePalliatieve zorg voor mensen met een verstandelijke beperking: Het belang van markering
Palliatieve zorg voor mensen met een verstandelijke beperking: Het belang van markering In deze presentatie Palliatieve zorg bij Stichting Prisma Definitie van palliatieve zorg Kenmerken van de palliatieve
Nadere informatieSpirituele zorg Wat kun je ermee? Carlo Leget
Spirituele zorg Wat kun je ermee? Carlo Leget Palliatieve zorg Palliatieve zorg is een benadering die de kwaliteit van het leven verbetert van patiënten en hun naasten die te maken hebben met een levensbedreigende
Nadere informatieZorg voor mensen die bewust afzien van eten en drinken om het levenseinde te bespoedigen: een begaanbare weg
Zorg voor mensen die bewust afzien van eten en drinken om het levenseinde te bespoedigen: een begaanbare weg Jeroen Janssens Specialist Ouderengeneeskunde, commissielid 8-12-2016 Opbouw Workshop 1. Vragen
Nadere informatiehttps://dementie.nl/dagbesteding/tijdelijke-opvang-respijtzorg-regelen
1 2 Odensehuis Hoeksche Waard: Odensehuizen landelijk platform: Dementie.nl: Dementie winkel: Doorleven: Fotofabriek: Handen in huis: Samen Dementievriendelijk: Stichting Alzheimer Nederland: http://odensehuishw.nl
Nadere informatieAls je weet dat je niet meer beter wordt. Palliatieve zorg
00 Als je weet dat je niet meer beter wordt Palliatieve zorg Het is moeilijk voor u en uw naasten om te horen dat u niet meer beter wordt. Er is geen genezing meer mogelijk voor uw ziekte. Maar er is nog
Nadere informatieSamen beslissen met kwetsbare ouderen
Samen beslissen met kwetsbare ouderen Een continue dialoog Marjolein van de Pol Disclosure dia MHJ van de Pol Mogelijke belangenverstrengeling Relevante connecties met commerciële bedrijven Sponsoring
Nadere informatieSAMENVATTING. Samenvatting
SAMENVATTING. 167 Met de komst van verpleegkundigen gespecialiseerd in palliatieve zorg, die naast de huisarts en verpleegkundigen van de thuiszorg, thuiswonende patiënten bezoeken om te zorgen dat patiënten
Nadere informatieZou het u verbazen als deze patiënt over een jaar nog leeft?
Zou het u verbazen als deze patiënt over een jaar nog leeft? Het belang van een integraal anticiperend beleid 22 maart 2012 Bernardina Wanrooij Huisarts, consulent palliatieve zorg AMC Palliatieve zorg
Nadere informatieen de rol van palliatieve zorg
en de rol van palliatieve zorg 16 februari 2017 Marleen Hout-Korevaar Specialist Ouderengeneeskunde Kaderarts palliatieve zorg Enkele casus vooraf Ontwikkeling euthanasie debat Euthanasiewet in 2002 In
Nadere informatieHet slecht nieuws gesprek : een oncologische visie. Wesley Teurfs Medisch oncoloog ZNA Stuivenberg/Sint-Erasmus/Middelheim 04/06/2016
Het slecht nieuws gesprek : een oncologische visie Wesley Teurfs Medisch oncoloog ZNA Stuivenberg/Sint-Erasmus/Middelheim 04/06/2016 Het slecht nieuws gesprek 1. Inleiding 2. Doelstellingen 3. 10 stappen
Nadere informatieSjouke Schiere en Paulien Stollmeijer
Sjouke Schiere en Paulien Stollmeijer Weduwnaar klaagt huisarts aan Casus Echtgenote: 2010 Darmkanker Juli 2015 Uitbehandeld; naar huis met O2 suppletie Palliatieve sedatie in geval van pijn, dyspnoe Geen
Nadere informatieGeen. (potentiële) belangenverstrengeling. Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven
Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Geen Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding
Nadere informatieMedische Beslissingen rond het levenseinde
Medische Beslissingen rond het levenseinde Jo Lisaerde Eric Triau Maartje Wils Bewonersadviesraad 7 december 2011 Definitie Palliatieve Zorg Palliatieve zorg is een totaalzorg voor mensen die aan een ziekte
Nadere informatiePalliatieve zorg en (centraal) neurologische aandoeningen. Palliatief netwerk
Palliatieve zorg en (centraal) neurologische aandoeningen Palliatief netwerk Introductie Aandacht voor neurologie omdat Er in de neurologie veel chronische aandoeningen bestaan die vroeg of laat leiden
Nadere informatieDienst geriatrie Dementie. Informatiebrochure voor de patiënt en de familie
Dienst geriatrie Dementie Informatiebrochure voor de patiënt en de familie WAT IS DEMENTIE? Dementie is een hersenaandoening, geen normaal hersenverouderingsproces. Het is een geleidelijk evoluerende,
Nadere informatieHerstel bij ouderen. Tienen 19 oktober 2018 Ann Callebert
Herstel bij ouderen Tienen 19 oktober 2018 Ann Callebert overzicht herstelvisie presentiebenadering wat is herstel? Herstel is een intens persoonlijk, uniek proces van verandering in iemands houding,
Nadere informatieONCOLOGISCHE ZORG IN DE EERSTE LIJN PREVENTIE FYSIEK MENTAAL SOCIAAL EXISTENTIEEL PRAKTISCH. vraag patiënt overgewicht.
PREVENTIE overgewicht hulp bij stoppen met geen geld/ruimte voor ben ik bereid mijn ongezonde werk-/ verslaving (roken, drank, roken en verslaving gezonde leefstijl leefstijl aan te passen voor leefomgeving
Nadere informatieHet belang van Levensverhalen bij Dementie
Het belang van Levensverhalen bij Dementie 24 februari 2015 Inge van Rooij (coördinerend begeleider, Lunet zorg) Willem Lemmens (gedragsdeskundige, Lunet zorg) Ouder worden! Veroudering = Levensloop! Mensen
Nadere informatieworkshop besluitvorming in de palliatieve fase
workshop besluitvorming in de palliatieve fase Alexander de Graeff, internist-oncoloog UMC Utrecht, hospice-arts Demeter Marjolein van Meggelen, oncologieverpleegkundige Aveant Consulenten PalliatieTeam
Nadere informatieOngeneeslijk ziek: samen uw zorg tijdig plannen
Ongeneeslijk ziek: samen uw zorg tijdig plannen Uw specialist heeft u verteld dat u ongeneeslijk ziek bent. Niet meer kunnen genezen is een bericht met ingrijpende gevolgen en het valt niet mee om hier
Nadere informatieWAARGENOMEN HINDERNISSEN EN FACILITATOREN VOOR HUISARTS-PATIËNT COMMUNICATIE IN
WAARGENOMEN HINDERNISSEN EN FACILITATOREN VOOR HUISARTS-PATIËNT COMMUNICATIE IN PALLIATIEVE ZORG: EEN SYSTEMATISCHE OVERZICHTSSTUDIE Slort, W., Schweitzer, B.P.M., Blankenstein, A. H., Abarshi, E. A.,
Nadere informatieDE STERVENSFASE, EEN HANDREIKING INFORMATIE OVER DE VERANDERINGEN DIE ZICH VOOR KUNNEN DOEN TIJDENS HET STERVEN
DE STERVENSFASE, EEN HANDREIKING INFORMATIE OVER DE VERANDERINGEN DIE ZICH VOOR KUNNEN DOEN TIJDENS HET STERVEN Een handreiking Bij de meesten van ons komt er een moment in het leven dat we gaan nadenken
Nadere informatieProject Versterking van Palliatieve Zorg in Suriname
Project Versterking van Palliatieve Zorg in Suriname Ernstig zieke mensen voor wie geen genezing meer mogelijk is, willen de laatste fase van hun leven graag thuis doorbrengen in hun eigen vertrouwde omgeving.
Nadere informatieHet beloop van dementie in het verpleeghuis
Home no. 3 Juni 2017 Eerdere edities Verenso.nl Het beloop van dementie in het verpleeghuis Palliatief beleid inzetten vanaf opname? Eefje Sizoo redactie@verenso.nl Het is een zonnige dag deze 10 april.
Nadere informatiePalliatieve zorg aan kwetsbare ouderen
Palliatieve zorg aan kwetsbare ouderen Interactieve workshop over kaders van palliatieve zorg aan kwetsbare ouderen. Niek Olde Bijvank Specialist ouderengeneeskunde, tevens kaderarts Palliatieve Zorg,
Nadere informatieAls testteam aan de slag met de kennisbundel Dementie?
Als testteam aan de slag met de kennisbundel Dementie? Speciaal voor docenten en praktijkbegeleiders zijn er 11 kennisbundels met actuele kennis over een onderwerp dat van belang is voor onderwijs en zorgpraktijk.
Nadere informatieDe reis van de mantelzorger. Branddoctors 2017 Vertrouwelijk Niets uit dit document mag worden gepubliceerd zonder toestemming vooraf
De reis van de mantelzorger 09/03/17 1 Natuurlijk zorg ik graag voor jou Leun gerust op mij Al ga ik soms een beetje maar aan mijzelf voorbij Ik weet beter, dan wie dan ook, wat jij precies bedoelt Het
Nadere informatieDelier in de laatste levensfase. Informatie voor naasten van patiënten met een delier in de laatste levensfase
Delier in de laatste levensfase Informatie voor naasten van patiënten met een delier in de laatste levensfase Inhoudsopgave Wat is een delier?... 3 Wat zijn kenmerken van een delier?... 3 Invloed op u
Nadere informatieStatus: ontwikkeldocument
CONSORTIUM NOORD HOLLAND EN FLEVOLAND Een programmatische aanpak Status: ontwikkeldocument 1. Inleiding Goede palliatieve zorg en ondersteuning voor iedere burger in 2020 is de inzet waarop ZonMw op verzoek
Nadere informatieGrenzeloos einde: zorg tegen beter weten in of geplande zorg?
Grenzeloos einde: zorg tegen beter weten in of geplande zorg? Prof.dr.K.C.P.Vissers, MD, PhD, FIPP Kenniscentrum Palliatieve Zorg UMC St Radboud Nijmegen Doodgaan behoort tot het zeer weinige dat niet
Nadere informatieCursus. Verandering en palliatieve terminale zorg
Cursus Verandering en palliatieve terminale zorg Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteurs: Saskia Danen, Ursula Luijken Inhoudelijke redactie: Jo-Anne
Nadere informatieSlecht nieuws goed communiceren
Slecht nieuws goed communiceren M A N U K E I R S E F A C U L T E I T G E N E E S K U N D E, K U L E U V E N Waarheid is een van de meest krachtige medicamenten waarover men beschikt, maar men moet nog
Nadere informatiePOST TRAUMATISCH STRESS SYNDROOM PTSS
POST TRAUMATISCH STRESS SYNDROOM PTSS Inleiding Schokkende gebeurtenissen zoals ongelukken, lichamelijk of seksueel geweld, huiselijk geweld, incest, natuurrampen en oorlogsgeweld kunnen wonden en kwetsingen
Nadere informatieZicht op goede voorbeelden palliatieve zorg. Jetty Zuidema, senior adviseur palliatieve zorg Kennismarkt, 8 oktober 2015, Nijverdal
Zicht op goede voorbeelden palliatieve zorg Jetty Zuidema, senior adviseur palliatieve zorg Kennismarkt, 8 oktober 2015, Nijverdal Programma Palliatieve zorg ontwikkelingen Uitdagingen pz binnen VG-sector
Nadere informatieBesluitvorming in de palliatieve fase
Palliatief redeneren Besluitvorming in de palliatieve fase Expertisecentrum palliatieve zorg UMC Utrecht Saskia Teunissen Hoogleraar hospicezorg UMC Utrecht Foto s Nynke Thien Klinisch redeneren en palliatief
Nadere informatieVoorafgaande zorgplanning: van studies naar klinische praktijk. Naomi Dhollander
Voorafgaande zorgplanning: van studies naar klinische praktijk. Naomi Dhollander Inhoud Wat is advance care planning (ACP) in kader van goede palliatieve zorg? Enkele cijfers voor Vlaanderen/België? ACP
Nadere informatieAdvance care planning, rol verzorgenden en verpleegkundigen
Advance care planning, rol verzorgenden en verpleegkundigen Annemieke Wagemans EPZ MUMC+ Polikliniek MUMC+ Koraal Waar wil ik het over hebben Wat is advance care planning en voor wie Wie van jullie wordt
Nadere informatieUITGANGSPUNTEN. Perspectief van patiënten/cliënten en naasten op palliatieve zorg UITGANGSPUNTEN
Perspectief van patiënten/cliënten en naasten op Marieke Groot Expertisecentrum Palliatieve Zorg Helen Dowling Instituut Het perspectief door de ogen van een onderzoeker (en verpleegkundige) voorjaar 2014
Nadere informatieBesluitvorming in de palliatieve fase. Clary Wijenberg Verpleegkundig specialist Palliatieve zorg Thuiszorg Icare
Besluitvorming in de palliatieve fase Clary Wijenberg Verpleegkundig specialist Palliatieve zorg Thuiszorg Icare 16-03-17 Besluitvorming in de palliatieve fase Expertisecentrum palliatieve zorg UMC Utrecht
Nadere informatiegoede zorg voor mensen met ernstig hartfalen
IKNL, lid van coöperatie Palliatieve Zorg Nederland (PZNL) goede zorg voor mensen met ernstig hartfalen Informatie voor mensen met hartfalen die palliatieve zorg krijgen of daar binnenkort voor in aanmerking
Nadere informatieDoel van de palliatieve sedatie
Palliatieve sedatie U heeft met uw behandelend arts gesproken over palliatieve sedatie. In deze folder kunt u alles nog eens nalezen. Als u na het lezen nog vragen heeft kunt u deze met hem of haar bespreken.
Nadere informatie