Bodem, Plantengroei en Landschap
|
|
- Esther Verbeke
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Bodem, Plantengroei en Landschap Wim Chardon Met dank aan collega s
2 Opzet presentatie Wat is bodem Ontstaan landschap Belangrijke processen in bodem voor Bestaande natuur Natuurontwikkeling
3 Bodem Het woord bodem komt voor in aantal gezegden, zoals: Iets tot op de bodem uitzoeken Het is een bodemloze put Beide suggereren dat bodem het einde is: hierna is er niets meer De bodem is echter begin en drager van vele belangrijke processen!
4 Bodem Is samengesteld uit vaste delen en ruimtes ertussen De vaste delen kunnen zijn: - mineraal (klei, leem, zand,, grind) - organisch (plantenresten, veen) Ruimtes ertussen zijn opgevuld met : - lucht - water - bodemleven
5 Minerale delen mm water vasthouden? Klei < zeer goed Leem goed Zand matig Grind > 2 niet
6 Kleideeltjes versus kleigrond Een kleigrond bestaat niet volledig uit kleideeltjes! Zware kleigrond > 35 % kleideeltjes Lichte kleigrond % Zavelgrond 8-25 % Zware klei is moeilijk te bewerken door de mens, maar is ook moeilijk voor plant om in te groeien
7 Bodem Is samengesteld uit vaste delen en ruimtes ertussen De vaste delen kunnen zijn: - Mineraal (klei, leem, zand,, grind) - Organisch (plantenresten, veen) Ruimtes ertussen zijn opgevuld met : - lucht - water - bodemleven
8 Bodemleven - Engels loofbos Schatting biomassa in 1 ha bodem: Microflora kg (bacterieën, schimmels, algen) Microfauna kg (eencelligen, aaltjes, spinnen etc.) totaal kg 1 schaap = 70 kg koe = 700 kg 3-32 gegevens Thom Kuyper, WU
9 Bodemfauna - bemest grasland Aantal m 2 Biomassa ( kg ha 1 ) Regenwormen Mesofauna (potwormen, springstaarten en mijten) Nematoden Figuur Ron de Goede, WU
10 Bodemleven - kringloop CO2 uit lucht zonlicht + water mineralen uit bodem plantengroei dieren zuurstof bodemleven afgestorven materiaal planten+dieren
11 Verstoring kringloop CO2 uit lucht zonlicht + water mineralen uit bodem plantengroei dieren grond te nat grond te zuur zuurstof bodemleven afgestorven materiaal planten+dieren hoopt zich op
12 Vorming landschap Aanvoer grind, zand en klei door rivieren (= verweringsproducten) Aanvoer keileem door ijs,, en verplaatsing bovenlaag in ijstijden Aanvoer zand door wind Laatste 1000 jaar: mens
13 Nederland als delta: waterafvoer + sediment aanvoer
14 Voorlaatste ijstijd IJsuitbreiding tijdens het Saalien, jaar geleden tot lijn Haarlem-Utrecht-Nijmegen De Wageningse Achtertuin Geen scherpe lijn, maar ijslobben!
15 Vorming stuwwallen Utrechtse heuvelrug Gelderse Valleigebied Rug van Ede- Wageningen IJstong of gletscher IJs-smeltwater Sandr- of spoelzandwaaierafzetting Gestuwde formaties Zandig pakket (vóór ijstijd) Kleiig pakket (vóór ijstijd) Aardkundige waarden ZWV
16 Stuwwallen Gelderland ijslobben Aardkundige waarden ZWV Stuwwallenlandschap van de Zuidelijke Veluwe
17 Laatste ijstijd jaar geleden Geen ijsbedekking, toendraklimaat Begroeiing minimaal Aanvoer van zand door wind = dekzand, (tot 15 m dik) ) met daarop dekzandruggen Kleinste deeltjes Limburg: löss op hellingen
18 Dekzandruggen Dekzandruggen in de Gelderse Vallei, tussen de stuwwal van Ede-Wageningen en de Utrechtse Heuvelrug Aardkundige waarden ZWV
19 Na laatste ijstijd Laatste jaar Landijs smelt, zeespiegel stijgt Achter kustlijn nat, moerassen veen Overspoeld door zee laag klei Zandbanken (strandwallen) duinen
20 Aardkundige waarden ZWV Van gletscher naar vallei
21 Gelderse Vallei Vóór Saalien lag hier dal van Maas Tijdens ijstijd kwam grote ijslob vanuit noorden,, de Maas moest afbuigen naar het westen Toen het ijs zich terugtrok bleef er een diep (100 m) ijsbekken achter, waarin zich klei afzette Na stijging zeespiegel bereikte zee de Vallei en werd zeeklei afgezet
22 Gelderse Vallei (vervolg) In de laatste ijstijd werd dekzand afgezet (tot 15 m dik). In het Holoceen is er lokaal veen ontstaan, doordat afwatering zowel naar zuiden (Rijn) als naar noorden slecht was. Plaatsnamen Veenendaal en Ederveen herinneren hieraan.
23 Invloed mens op landschap Vooral laatste 1000 jaar: houtkap ten behoeve van landbouw (zee)dijken, beteugelen van rivieren bodemerosie (verstuiven) of ontstaan van heidevelden door overbegrazing
24 Bodemerosie (verstuiven) op akker
25 Invloed mens op landschap Vooral laatste 1000 jaar: houtkap ten behoeve van landbouw (zee)dijken, beteugelen van rivieren bodemerosie (verstuiven) of ontstaan van heidevelden door overbegrazing ontwatering om grond beter te kunnen bewerken
26 Nederland zonder zeedijken? St. Deltawerken online
27 Verstoring kringloop CO2 uit lucht zonlicht + water mineralen uit bodem plantengroei grond te nat grond te zuur zuurstof bodemleven afgestorven plantenmateriaal hoopt zich op
28 Mens: ontwatering veenafbraak bodemdaling CO2 + water mineralen ontwatering zuurstof bodemleven opgehoopt plantenmateriaal veen
29 Ontwatering veenafbraak ontwateren door verlagen grondwaterstand t.b.v. landbouw leidt tot bodemdaling (inklinken) na bodemdaling wordt grondwaterstand verder verlaagd nog meer bodemdaling, enz.
30 Gevolg inklinken: akkerbouw niet meer mogelijk Turf Grondwaterstand overgang bouwland naar gras door inklinken van veen
31 Grondsoorten in Nederland op basis van samenstelling (bovengrond) In naam zit: Rijn plaats (duin,, zee) zuur (geen kalk) leeftijd (oud, jong) transport (zee, rivier,, wind) historie (dalgrond,, was veen) Duin- en zeezand Zure zandgrond Jonge zeeklei Oude zeeklei Rivierklei Dalgrond Veen en veen / klei Löss Maas Reijneveld et al. 2010
32 Bodemstructuur Dichte pakking van deeltjes noemt men slechte structuur: er kan te weinig zuurstof binnendringen voor groei van plant Organische stof kan kleine deeltjes samenbinden tot aggregaten, vaak met holten ertussen: gunstig voor aanvoer van zuurstof
33 Nutriënten Veel nutriënten nten in de bodem leidt vaak tot eenzijdige natuur: stikstof uit de lucht geeft groei bramen in bos, pijpestrootje op heide bij natuurontwikkeling vaak veel fosfaat in bodem Te weinig nutriënten nten geeft echter ook eenzijdige natuur: heide
34 60 Soortenrijkdom en beschikbaarheid fosfaat 578 graslandlocaties, Engeland en Wales 50 Bouwvoor Middenpeel Soortenrijkdom Species Richness Zeer laag laag optimaal < P (Olsen) Beschikbaarheid fosfaat Gegevens uit Chambers et al. 1999
35 Zuurgraad Regenwater is zuur,, door CO 2 en luchtverontreiniging. In zure bodem wordt bodemleven geremd en hoopt organische stof zich op arme grond, weinig soorten. Kwelwater is (meestal( meestal) niet zuur, door oplossen kalk in ondergrond; dit bevordert omzetting organische stof veel soorten.
36 Hogere zandgronden Lagere zandgronden Maaiveldverloop Infiltratie regenwater Grondwaterstandverloop Kwel van grondwater Grondwaterstroming Uitloging Zuur Aanrijking Neutraal Figuur Kemmers
37 Regenwater natuur : Zuur Slechte omzetting Geringe mineralisatie Armoedig Weinig soorten Grondwater natuur: Veel kalk Goede omzetting Sterke mineralisatie Vruchtbaar Veel soorten Figuur Kemmers
38 Zout - wegbermen Slecht voor planten, slechts enkele soorten verdragen het en breiden zich uit in binnenland: Engels gras Kweldergras Deens lepelblad
39 Bodemprofiel: horizonten vers materiaal omgezet materiaal A - uitspoeling uitgespoeld zand B - inspoeling ingespoeld humus ingespoeld ijzer C - moedermateriaal (geen invloed bodemvorming)
40 Zichtbaar maken bodemprofiel
41 Profiel: veengrond A - zodelaag A - onder zode zeer dikke veenlaag leemlaag, afsluitend C - moedermateriaal
42 Veengrond turfwinning
43 Na turfwinning: dalgrond Dalgrond is de zandige ondergrond die vrijkomt wanneer een laag veen geheel is afgegraven, en wanneer de ondergrond wordt vermengd met bonkaarde. Bonkaarde is de bovenste halve meter van het veen,, die niet geschikt is voor het maken van turf. Deze werd vóór het afgraven opgeslagen, om later met de zandgrond te worden vermengd. Wikipedia
44 Grondsoorten in Nederland (bovengrond) In naam zit: Rijn plaats (duin,, zee) zuur (geen kalk) leeftijd (oud, jong) transport (zee, rivier,, wind) historie (dalgrond,, was veen) Duin- en zeezand Zure zandgrond Jonge zeeklei Oude zeeklei Rivierklei Dalgrond Veen en veen / klei Löss Maas Reijneveld et al. 2010
45 Organisch materiaal in 3 profielen podzol veengrond eerdgrond uitgespoeld opgehoopt omgezet organisch materiaal
46 Hoogteligging terrein Beïnvloedt organische stof,, en daarmee : grondsoort
47 (Hoog)Veen- gronden Moerige- Minerale gronden Podzolen Beekeerden Gleygronden Moerige gronden Broekeerden kwel (Laag)veengronden Geïnundeerde gronden overstroomd + klei kleiig veen venige klei klei op veen 1 2 Locale kwelstroom Regionale kwelstroom moerig mineraal Hoogveengronden Zandgronden Laagveengronden Jonge kleigronden Rolf Kemmers
48 Hoogteligging terrein Beïnvloedt organische stof,, en daarmee : grondsoort en vegetatie
49 (Hoog)Veen- gronden Moerige- Minerale gronden Podzolen Beekeerden Gleygronden Moerigegronden Broekeerden kwel (Laag)veengronden Geïnundeerde gronden overstroomd + klei kleiig veen venige klei klei op veen 1 2 Locale kwelstroom Regionale kwelstroom Dopheide verbond moerig mineraal Natuurlijk Kleine zeggenverbond Grote zeggenverbond Half-natuurlijk Biezenknoppen-Piipestrootjes verbond Dotterbloem-verbond Kamgrasverbond Grote Vossestaart-verbond Glanshaver-verbond Cultuurlijk Zilverschoon-verbond Rolf Kemmers
50 Abiotische factoren Zonlicht energie voor plant Water aanmaken suikers in plant aanvoer voedingsstoffen plant past zich aan aan gebrek of overmaat Temperatuur als hoog dan kans op uitdrogen Wind versterkt kans op uitdrogen
51 Aanpassing aan wind
52 Abiotische factoren Zonlicht energie voor plant Water aanmaken suikers in plant aanvoer voedingsstoffen plant past zich aan aan gebrek of overmaat Temperatuur als hoog dan kans op uitdrogen Wind versterkt kans op uitdrogen Klimaat micro - macro, plant matigt invloed Reliëf waterstroming; te steil: weinig leven mogelijk
53 Water - uitspoelen nutriënten nten Door water kunnen voedingsstoffen uitspoelen naar het oppervlaktewater Vooral bij warm weer kan dan (giftige) algenbloei optreden
54 Algenbloei door teveel nutriënten nten foto s G.Waaijen 2010
55 Water - uitspoelen nutriënten nten Door water kunnen voedingsstoffen uitspoelen naar het oppervlaktewater Vooral bij warm weer kan dan (giftige) algenbloei optreden Uitspoeling kan natuurontwikkeling verstoren
56 Afgraven bouwvoor bij natuurontwikkeling foto Smolders
57 Waterkwaliteit - natuurontwikkeling Door teveel voedingsstoffen groeit nieuw ven snel dicht foto Smolders
58 foto Smolders Vernatting geen succes
59 Ven, zoals we het liever zien
60 Excursie
2 Bemesting 44 2.1 Meststoffen 44 2.2 Soorten meststoffen 46 2.3 Grondonderzoek 49 2.4 Mestwetgeving 49
Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 6 1 Bodem en grond 9 1.1 Grond, bodem en grondsoorten 9 1.2 Eigenschappen van grond 20 1.3 Problemen met de grond 23 1.4 Verbeteren van landbouwgronden 30 1.5 Transport van
Nadere informatieVragen over landschappen die we gaan behandelen
Landschappen Vragen over landschappen die we gaan behandelen Wat zijn landschappen? Waar komen ze voor? Hoe zien ze er uit? Welke informatie geven ze? Hoe zijn ze ontstaan? Wat is landschap? Dit? Kerk
Nadere informatieIJstijden. Blauw = tussenijstijd Rose = ijstijd
IJstijden Blauw = tussenijstijd Rose = ijstijd IJstijden Glaciaal tijdens het pleistoceen 2.500.000-100.000 jaar geleden 1. ijs duwt de bodem naast en voor zich om hoog en zo ontstonden stuwwalen. 2. ijs
Nadere informatieSamenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 4
Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk Samenvatting door een scholier 1218 woorden 10 jaar geleden 5,8 98 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde Terra.1 A Het landschap is het uiterlijk van een gebied.
Nadere informatieSamenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 1
Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 1 Samenvatting door een scholier 2417 woorden 27 mei 24 5 49 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde De Geo Inleiding Nederland is een land dat bestaat uit verschillende
Nadere informatieBodembenutting belangrijk gegeven voor bedrijfsbenutting
Bodembenutting belangrijk gegeven voor bedrijfsbenutting DE BODEM ONDER EEN VRUCHTBARE KRINGLOOP Nick van Eekeren DMS Vertrekpunt grondsoort Welke grondsoort zit u? Zie ook bodemdata.nl Losser 101 Veldpodzolen.
Nadere informatieBODEMLEVEN, GROND & BEMESTING
BODEMLEVEN, GROND & BEMESTING Wat gaan we doen De bodem Bodemleven Voorstellen van verschillende groepen Wat doen deze beestjes in de bodem Goede bodemkwaliteit Regenwormen Petra van Vliet Blgg - Oosterbeek
Nadere informatieDe geomorfologie in het gebied wordt voor een belangrijk deel bepaald door de stuwwalvorming tijdens de Saale-ijstijd (afbeelding I.1).
De geomorfologie in het gebied wordt voor een belangrijk deel bepaald door de stuwwalvorming tijdens de Saale-ijstijd (afbeelding I.1). Afbeelding I.1. Vorming stuwwal Nijmegen en stuwwal Reichswald Zandige
Nadere informatieOnderzoeksopdracht. Bodem en grondstaal
Onderzoeksopdracht Bodem en grondstaal Gebruik grondboor 1. Duw en draai gelijktijdig, in wijzerzin, de schroefachtige punt (het boorlichaam) in de bodem. Deze schroef verzamelt en houdt de grond vast.
Nadere informatieDe landbouwer als landschapsbouwer
9A. De bodem (theoretisch) 9A.1 Bodemvorming Door allerlei processen zoals humusvorming, inspoeling, uitspoeling en oxidatie ontwikkelt zich een bodem. Dit is een heel lang proces wat ook nooit stopt.
Nadere informatieHoofdvraag Hoe zijn de zes belangrijkste Nederlandse landschappen ingericht en hoe is dat te verklaren?
Werkstuk door een scholier 2717 woorden 21 mei 2003 6,3 1219 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Hoofdvraag Hoe zijn de zes belangrijkste Nederlandse landschappen ingericht en hoe is dat te verklaren? Deelvragen
Nadere informatieDe bodem waarvan wij leven
De bodem waarvan wij leven Hilvarenbeek Ad Havermans adhavermans@concepts.nl 18 mei 2015 1 Inhoud van de presentatie 1. 2015 Het jaar van de bodem 2. Over geologie en bodemkunde 3. Bodemvormende processen
Nadere informatieBodemkunde. Datum: vrijdag 24 juni 2016 V 2.1. V3.1 V4.1
Bodemkunde Datum: vrijdag 24 juni 2016 V 2.1. V3.1 V4.1 Bodems en hun eigenschappen 3 Bodems en hun eigenschappen Opdracht: - Zoek op wat het bodemprofiel is waar je zelf woont / werkt / stage loopt 4
Nadere informatieOrganisch (rest)materiaal als Bodemverbeteraar
17-1- Organisch (rest)materiaal als Bodemverbeteraar BODEM De Bodem Van Groot naar Klein tot zeer klein 2 1 17-1- Bodemprofiel Opbouw van de bodem Onaangeroerd = C Kleinste delen = 0 en A Poriënvolume
Nadere informatieLANDSCHAPSANALYSE. 3: Landschapsvormen Hoog-Nederland. Sabine Geerlings Academie van Bouwkunst - 27 aprii. 27 september 2013 Academie van Bouwkunst
LANDSCHAPSANALYSE 3: Landschapsvormen Hoog-Nederland 27 september 2013 Academie van Bouwkunst Sabine Geerlings Academie van Bouwkunst - 27 aprii Onderwerpen 1. Rivierenlandschap 2. Zandlandschap 3. Krijt-
Nadere informatiePraktische opdracht Aardrijkskunde het Nederlands Landschap
Praktische opdracht Aardrijkskunde het Nederlands Landschap Praktische-opdracht door een scholier 2220 woorden 15 juni 2007 6,3 33 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Praktische opdracht 3 Inleiding Deze
Nadere informatie2. Zijn aarde, grond en bodem drie omschrijvingen van hetzelfde? Geef met behulp van bovenstaande bronnen een omschrijving van deze drie begrippen.
Vragen en opdrachten Bodem van Nederland ORIENTATIE BODEM... 1 BODEMVORMING... 2 ZANDGRONDEN... 5 HOOGVEEN:... 7 LAAGVEEN... 8 ZEEKLEI... 9 RIVIERKLEI... 9 LÖSSGROND... 10 DE BODEMKAART VAN NEDERLAND...
Nadere informatieOntwikkeling en beheer van natuurgraslanden in Utrecht: Nat schraalland
Provincie Utrecht, afdeling FLO, team NEL, 5 februari 2015 Nat is zeer laagproductief hooiland op natte, onbemeste, basenrijke veen- en zandgrond dat gewoonlijk een keer per jaar worden gemaaid in de nazomer.
Nadere informatieKwaliteit van de natuur. Hoe spoor je aantastingen op?
Kwaliteit van de natuur Hoe spoor je aantastingen op? Ecosystemen en levensgemeenschappen Zoek vergelijkende gebieden (oerbossen, intacte riviersystemen, ongerepte berggebieden, hoogveenmoerassen, etc)
Nadere informatieCursus landschapsgeschiedenis. De ontstaans- en bewoningsgeschiedenis van Appelscha
Cursus landschapsgeschiedenis De ontstaans- en bewoningsgeschiedenis van Appelscha Programma van de cursus 02-04 09-04 16-04 23-04 Ontstaansgeschiedenis Dorpsgeschiedenis Veldnamen Natuur 11-04 25-04 Fietsexcursie
Nadere informatieDe Wageningse Achtertuin Relatie geologie, landschap, bodem en landgebruik
Inleiding Wageningen University ligt op een schitterende locatie. De omgeving is werkelijk een bodemkundig paradijs. Deze excursie laat zien wat er zo schitterend is. Binnen enkele kilometers gaat de bodem
Nadere informatieBodems en hun eigenschappen
Hoofdstuk 1 Bodems en hun eigenschappen De Nederlandse landbouw is divers. Akkerbouw, groenteteelt, gras, maïs, fruit en bollen wisselen elkaar af in landschappen met een uiteenlopend karakter. Dit is
Nadere informatieGeschiedenis van de duinen
Geschiedenis van de duinen Bijna de hele Nederlandse kust bestaat uit duinen. We weten hier niet beter, dan dat dat heel normaal is. Toch is dat niet zo. De kust van Frankrijk, Spanje en Portugal bijvoorbeeld
Nadere informatieDe duinen hebben een belangrijke functie in ons land:
De duinen De duinen hebben een belangrijke functie in ons land: 1 Zeewering 2 Waterwingebied en waterberging 3 Recreatie 4 Natuurwetenschappelijk onderzoek en natuurstudie Laatst las ik: Als de zeespiegel
Nadere informatiePost I. A: Oude duinen B: Zeekleilandschap. Bodemgebruik: A: Bos. B: Grasland
Post I Opdracht I: Om welke twee landschappen gaat het? A: Oude duinen B: Zeekleilandschap Grondsoorten: Bodemgebruik: Inrichtingselementen: A: Oud duinzand A: Bos A: Kasteel, woningen B: Jonge zeeklei
Nadere informatieInstructieblad Aarde Activiteit 1.01: Grondsoorten
1. Wat ga je doen? Deze les gaat over grond en grondsoorten. Je gaat leren wat grondsoorten zijn, waar die in (de kop van) Noord-Holland te vinden zijn, wat het bijzondere aan deze grondsoorten is, en
Nadere informatieEffecten van steenmeel op de bodemecologie gefinancierd door provincies Noord-Brabant en Gelderland
Effecten van steenmeel op de bodemecologie gefinancierd door provincies Noord-Brabant en Gelderland Jaap Bloem 1, Gert-Jan van Duinen 2, Maaike Weijters 3 1 Wageningen Environmental Research 2 Stichting
Nadere informatieWerkstuk Aardrijkskunde Veenlandschap
Werkstuk Aardrijkskunde Veenlandschap Werkstuk door een scholier 2277 woorden 29 mei 2006 5,8 250 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Beschrijven: Waar: Hoogveen: Op het kaartje is te zien dat de hoogveen
Nadere informatieLandschap en Bodem Noordoost Veluwe en IJssel- vallei. Toine Jongmans
Landschap en Bodem Noordoost Veluwe en IJssel- vallei Toine Jongmans Nederland : Rijn-Maas delta Nederland is aangevoerd en opgebouwd door rivieren 2,5 miljoen jaar 2,5 miljoen 10.000 jr. geleden Het Pleistoceen
Nadere informatieWerkstuk Aardrijkskunde De 6 landschappen in Nederland
Werkstuk Aardrijkskunde De 6 landschappen in Nederland Werkstuk door een scholier 1949 woorden 5 juni 2001 6,4 447 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Inleiding Voor het maken van dit werkstuk heb ik de
Nadere informatieIk heb gekozen voor vier gemeenschappelijke deelvragen, deze behandel ik per landschap.
Werkstuk door een scholier 2220 woorden 4 maart 2003 6,1 59 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde 1.1 Inleiding Nederland, een land wat bestaat uit verschillende soorten landschappen. Al deze landschappen
Nadere informatieSectorwerkstuk Aardrijkskunde Landschappen
Sectorwerkstuk Aardrijkskunde Landschappen Sectorwerkstuk door een scholier 1784 woorden 31 januari 2006 5,8 79 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Aardrijkskunde P1 De aarde is ongeveer 4,6 miljard. Nederland
Nadere informatieProosten op het leven in de bodem
Proosten op het leven in de bodem Nick van Eekeren Marleen Zanen Inhoud Bodemleven onderdeel van bodemkwaliteit Functies bodemleven Effect management op bodemleven 1 Diensten en functies bodem Productie
Nadere informatieHet gebied Begrenzing
Cursus Reitdiep Het gebied Begrenzing -In het Oosten: de lijn Westerdijkshorn Wolddijk - Noorderhogebrug -In het Westen: de lijn Zuurdijk Lammerburen - Balmahuizen -In het Noorden: de lijn Onderwierum
Nadere informatie6,7. Paragraaf 1, Hoe is het Nederlandse landschap ontstaan. Samenvatting door een scholier 835 woorden 10 januari keer beoordeeld
Samenvatting door een scholier 835 woorden 10 januari 2005 6,7 63 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Hoofdstuk 8, Landschappen. Paragraaf 1, Hoe is het Nederlandse landschap ontstaan. 1. Landschap: Het
Nadere informatieZand en klei 1. Van veen tot weiland 2. Blad 1. Heide Een lage plant met paarse bloemen.
5 Lastige woorden Blad Zand en klei Heide Een lage plant met paarse bloemen. Voedingsstoffen Voedsel dat planten nodig hebben om te groeien. Boomgaard Een stuk land met fruitbomen. Greppel Een kleine droge
Nadere informatieOrganische stof: Impact op bodem en bodemleven
Organische stof: Impact op bodem en bodemleven Aad Termorshuizen Gouden Gronden, 26 januari 2018, Aduard Even voorstellen Aad Termorshuizen Specialist bodemkwaliteit en plantenpathogenen 20 jaar als docent
Nadere informatieOrganische stof: daar draait het om! Gouden Grond 26 januari 2018 Wim Stegeman. Saalland Advies 1
Organische stof: daar draait het om! Gouden Grond 26 januari 2018 Wim Stegeman Saalland Advies 1 Wat ga ik vertellen? Wie ben ik? Wat is het? Eigen stappen Tips Vragen Saalland Advies 2 Introductie Akkerbouwbedrijf
Nadere informatieSchraal schraler schraalst
Schraal schraler schraalst Van landbouwgrond naar natuur. Maakt het uit hoe we dit aanpakken? Rudy van Diggelen Camiel Aggenbach Matty Berg Jan Frouz Tjisse Hiemstra Leo Norda Jan Roymans 2 Voorwaarden
Nadere informatieRING ZUID GRONINGEN HAALBAAR DANKZIJ COMBINATIE HEREPOORT
dia 1 RING ZUID GRONINGEN HAALBAAR DANKZIJ COMBINATIE HEREPOORT Helperzoomtunnel Jan Pieter Schuitemaker Helperzomtunnel dia 3 Geologie Noordoost Nederland GEOLOGISCHE ONTWIKKELINGEN WAAR WE IN DE GEOTECHNIEK
Nadere informatieBodem & Klimaat. Op weg naar een klimaatbestendig bodembeheer
Bodem & Klimaat Op weg naar een klimaatbestendig bodembeheer Jaartemperaturen en warmterecords in De Bilt sinds het begin van de metingen in 1706 Klimaatverandering KNMI scenarios Zomerse dagen Co de Naam
Nadere informatieSchraal schraler schraalst
Schraal schraler schraalst Van landbouwgrond naar natuur. Maakt het uit hoe we dit aanpakken? Rudy van Diggelen Camiel Aggenbach Matty Berg Jan Frouz Tjisse Hiemstra Leo Norda Jan Roymans Opmerking vooraf:
Nadere informatieDE BODEM. De bodem DE ABIOTISCHE COMPONENT
DE BODEM De bodem is de bovenlaag van de aardkorst, een dynamische zone waarin fysische, chemische en biologische processen plaatsvinden. Het hoeft geen betoog, dat de bodem een vitale functie vervult
Nadere informatieSamenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 1, Mens en Milieu
Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 1, Mens en Milieu Samenvatting door een scholier 2542 woorden 24 januari 2006 6 11 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde Atlantis Samenvatting Aardrijkskunde
Nadere informatieBodemkunde en bemesting
Bodemkunde en bemesting Bodemkunde en bemesting Aankomend hovenier Ton van Driel Jan de Kort Tweede druk, 2001 BODEMKUNDE EN BEMESTING AANKOMEND HOVENIER Bij het tot stand komen van dit boek is dankbaar
Nadere informatieLandbouwkundige en milieukundige trends akkerbouw in relatie tot 6 e AP Nitraatrichtlijn
Landbouwkundige en milieukundige trends akkerbouw in relatie tot 6 e AP Nitraatrichtlijn Gerard Velthof Meststoffenwet Implementatie van de Nitraatrichtlijn: Minder dan 50 mg nitraat per l in grond- en
Nadere informatieInhoud. Naar een levende bodem. Beworteling en bodemleven Meer of minder een wereld van verschil. Functies beworteling
Inhoud Beworteling en bodemleven Meer of minder een wereld van verschil Nick van Eekeren, Louis Bolk Instituut 1. Beworteling Functies Invloed op bemestingsadvies Invloed bemesting op beworteling 2. Bodemleven
Nadere informatieWaarde van bodemvruchtbaarheid. Oene Oenema. Wageningen University & Research
Waarde van bodemvruchtbaarheid Oene Oenema Wageningen University & Research NBV-bijeenkomst Wageningen, 21-04-2017 Wat is bodemvruchtbaarheid? Twee definities: Productiecapaciteit van de bodem Vermogen
Nadere informatieMasterclass Fruitteelt
Masterclass Fruitteelt Voelen van de bodem 21 maart 2013, Henk van Reuler en Ton Baltissen Wat is een bodem? Buitenste deel van de aardkorst waar de plantenwortels zich in bevinden, 1 2 m Bodem bestaat
Nadere informatieVegetatie van Nederland
Vegetatie van Nederland Vegetatie van Nederland Met Bosanemoon: Zomereik Gewone es Klimop Eenbes Daslook Bosvergeet-mij-nietje Slanke sleutelbloem Met scherpe boterbloem Grote vossenstaart Gestreepte witbol
Nadere informatieKustlijn van de Noordzee
International Wadden Sea School www.iwss.org 150.000 jaar geleden - 150.000 jaar geleden was het hele Noordzeebekken bedekt met een dikke ijslaag: dit was de Saale ijstijd. - Alle zeewater was in gletsjers
Nadere informatieOrganische stof in de vollegronds tuinbouw. 4 november 2013, Henk van Reuler
Organische stof in de vollegronds tuinbouw 4 november 2013, Henk van Reuler Inhoud Factoren die OS gehalte beinvloeden OS gehalte in Nederland OS onderzoek Slot opmerkingen Factoren die het OS gehalte
Nadere informatieGroenbedekkers houden grond en mineralen op het perceel en uit de beek
Groenbedekkers houden grond en mineralen op het perceel en uit de beek Bram Van Nevel Bram.van.nevel@inagro.be 051/27.33.47 Waarom groenbedekkers? 1. Restnitraat 2. Verhogen bodemvruchtbaarheid 3. Verlagen
Nadere informatieFosfaat en natuurontwikkeling
Fosfaat en natuurontwikkeling Verslag veldwerkplaats Laagveen- en zeekleilandschap Arcen, 28 augustus 2008 Inleiders: Fons Smolders, B-Ware Nijmegen en Michael van Roosmalen van Stichting Het Limburgs
Nadere informatieThema 2 Planten en dieren
Naut samenvatting groep 7 Mijn Malmberg Thema 2 Planten en dieren Samenvatting Eten en gegeten worden Als je de leefomgeving van een plant of dier bestudeert, kijk je naar de levenloze natuur; dus naar
Nadere informatieModule Bodemkunde en bemesting
Module Bodemkunde en bemesting De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Colofon Auteur Arno de Bruin,
Nadere informatieMeer theorie over bodem & compost
Basiscursus Ecologische Moestuin Meer theorie over bodem & compost Inhoud van de presentatie 1. Waarom biologisch? 2. Waar een moestuin aanleggen? 3. Inleiding bodem 4. Bodem: Minerale bestanddelen 5.
Nadere informatieEen Aardkundige Wandeling in de Appelbergen
Een Aardkundige Wandeling in de Appelbergen door: Anja Verbers februari 2012 A. Luchtfoto Appelbergen B. Hoogtekaart Appelbergen (Bron: resp. Google Earth en AHN) C. Deze wandeling is tot stand gekomen
Nadere informatie3. Bodem, water en bouwplan. Voedergewassen
3. Bodem, water en bouwplan Voedergewassen Bodem vormt basis voor goede nutriëntenen vocht voorziening Wanneer is bodem geschikt: 1. Ontwatering en vochtvoorziening 2. Structuur 3. Temperatuur 4. Bodemkwaliteit
Nadere informatieOrganische stof Impact op waterhuishuishouding
Landbouw & Waterkwaliteit Organische stof Impact op waterhuishuishouding 26 januari 2018 Gerard H. Ros Nutriënten Management Instituut Waterschap Amstel, Gooi en Vecht Wageningen Universiteit Gerard Ros
Nadere informatieLandbouwkundige en milieukundige trends ruwvoerteelt. Gerard Velthof, Wageningen Research. Inhoud. Welke maatregelen zijn reeds genomen?
Landbouwkundige en milieukundige trends ruwvoerteelt Gerard Velthof, Wageningen Research Inhoud Welke maatregelen zijn reeds genomen? Landbouwkundige trends Bemesting, opbrengsten en overschotten Bodemvruchtbaarheid
Nadere informatieKaart 1 Overzichtskaart. Legenda. Duurswold. Veenkoloniën. Hunze. Drentse Aa. Peilbesluit Paterswolde en stad Groningen
Duurswold Veenkoloniën Hunze Drentse Aa Peilbesluit en stad Kaart 1 Overzichtskaart 0 500 1.000 2.000 3.000 4.000 Schaal: 1:100.000 Datum: 4-11-2014 O:\Peilbesluit\Pr ojects\_stad groningen\kaarten 1646
Nadere informatieOrganische stof, de kern van bodemkwaliteit voor de aardappel. Wageningen Potato Centre 20 september 2017 Janjo de Haan
Organische stof, de kern van bodemkwaliteit voor de aardappel Wageningen Potato Centre 20 september 2017 Janjo de Haan Persoonlijke introductie Janjo de Haan Onderzoeker Bodem Water Bemesting Akkerbouw
Nadere informatie3. Hydrologie van Nederland
3. Hydrologie van Nederland 3.1. Geologie In Nederland liggen voornamelijk de geologische lagen van het Kwartair aan de oppervlakte. De oudere lagen uit het Tertiair liggen op grotere diepte; alleen in
Nadere informatieGroei voorbereiden. -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl. De CO 2
Groei voorbereiden De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Groei voorbereiden WEGWIJZER Deze module
Nadere informatieBodem en bomen Everhard van Essen
Bodem en bomen Everhard van Essen Aequator Groen & Ruimte bv Even voorstellen Aequator Groen & Ruimte bv 2 Opzet presentatie Wat bepaald de geschiktheid van de bodem voor de boom? Wat weten we over de
Nadere informatieWoordenschat les 8.1. Vervuilde grond?
Woordenschat les 8.1 Vervuilde grond? Afgraven en de afgraving Afgraven is de grond of aarde weghalen door te graven. De afgraving is de plaats waar de grond wordt weggenomen. Boren We boren een gat in
Nadere informatieStichting voor Bodemkartering ~ : 'AGsSNINGEN MBLIOTHBiK
r STICHTING VOOfc BODEMKARTEftlNG Stichting voor Bodemkartering WAGENINGEN ~ : 'AGsSNINGEN MBLIOTHBiK Directeur; Dr.Ir. F..G. Pijl: Rapport no. 543. RAPPORT BETREFFENDE DE BODEMGESTELDHEID VAM ENIGE PERCELEN
Nadere informatieThema Bodem en Bemesting Bron: Tuin en Landschap nr. 6a-2006
Thema Bodem en Bemesting Bron: Tuin en Landschap nr. 6a-2006 Hendrik Jans Inhoud: 1. Toen en nu 2. Wat moet je kennen en kunnen? 3. Soorten bodemleven 4. Water en zuurstofhuishouding 5. Drainagesystemen
Nadere informatieLandbouwkundig belang van een goede waterhuishouding Everhard van Essen Jan van Berkum
Landbouwkundig belang van een goede waterhuishouding Everhard van Essen Jan van Berkum Aequator Groen & Ruimte bv Opzet presentatie Wat is het belang van een goede waterhuishouding? Wat is een optimale
Nadere informatieBodembiologie: praktische handvaten voor het behoud van een productieve bodem
Bodembiologie: praktische handvaten voor het behoud van een productieve bodem Gera van Os PPO-Bollen, Bomen & Fruit Introductie Bodem is de basis voor een goede teelt: Opbouw en afbraak organische stof
Nadere informatieModel 8, Dekzand Intro Natuurlijke alliantie
Model 8, Dekzand 1 Intro Het dekzandlandschap is gevormd in de laatste ijstijd onder invloed van wind en smeltwater en bevindt zich voornamelijk in Oost en Zuid-Nederland. Karakteristiek is het lichte
Nadere informatieVeldwerkplaats vochtige bossen
Veldwerkplaats vochtige bossen Hoe kan hydrologisch herstel (vermesting), verzuring en verdroging tegen gaan? Emiel Brouwer, onderzoekcentrum BWARE Rob van den Burg, Bosgroep Zuid Nederland Bos op de pleistocene
Nadere informatieMeten in de bovenste meter grondwater: rekening houden met neerslag
LMM e-nieuws 8 Oktober 2008 Heruitgave december 2017 Inhoud Inleiding Meten in de bovenste meter grondwater: rekening houden met neerslag Monitoring van effecten is meer dan het meten van mestgift en nitraatconcentraties
Nadere informatieModule Bodem, substraat en potgrond
Module Bodem, substraat en potgrond De CO 2 -voetafdruk van dit drukwerk is berekend met ClimateCalc en gecompenseerd bij: treesforall.nl www.climatecalc.eu Cert. no. CC-000057/NL Colofon Auteur Harm Geert
Nadere informatiePlaggen ten behoeve van natuurontwikkeling. Fosfaatverzadiging als uitgangspunt
Plaggen ten behoeve van natuurontwikkeling Fosfaatverzadiging als uitgangspunt fosfaatverzadigingsindex (PSI) Plaggen en fosfaatverzadiging van de grond Plaggen is een veelgebruikte methode om de voedingstoestand
Nadere informatieVeldwerkkist Bodem. docentenhandleiding
Veldwerkkist Bodem docentenhandleiding Uitg.: Amsterdams NME Centrum De veldwerkkist Bodem maakt onderdeel uit van een set van 7 kisten waarmee natuur-, milieu- en landschapsonderzoek gedaan kan worden.
Nadere informatieDuurzame landbouw door bodemschimmels
Duurzame landbouw door bodemschimmels Omdat er in natuurgebieden over het algemeen veel bodemschimmels leven, wordt vaak gedacht dat de aanwezigheid van schimmels in een akker of in grasland een kenmerk
Nadere informatieDe bodem waarvan wij leven
De bodem waarvan wij leven Venray Ad Havermans adhavermans@concepts.nl 18 april 2016 1 Inhoud van de presentatie 1. 2015 Het jaar van de bodem 2. Over geologie en bodemkunde 3. Bodemvormende processen
Nadere informatieDe bodem Klei Zand Veen Humus
De bodem Het afval van planten en dieren wordt door bodemdieren, bacteriën en schimmels omgezet in voedingsstoffen. Planten nemen om te kunnen groeien met hun wortels deze voedingsstoffen op, die in de
Nadere informatieSamenvatting Aardrijkskunde H2 par 4,5,6
Samenvatting Aardrijkskunde H2 par 4,5,6 Samenvatting door N. 886 woorden 8 februari 2017 6,4 9 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde Wereldwijs Platentektoniek: De aardkorst bestaat uit platen, gescheiden
Nadere informatieFysisch milieu. Cursus natuurgids
Fysisch milieu Cursus natuurgids 1 Inhoud 1 Beknopte initiatie in enkele abiotische processen 2 Landschapsvorming in Vlaanderen 3 Bodems 2 1 Abiotische processen 1 Abiotische processen vaststellingen Lithosfeer:vast
Nadere informatieInhoudsopgave. Bijlagen en Figuren. Behorende bij het Woordenboek van de NVLB. Nederlandse Vereniging van Leveranciers van Bouwgrondstoffen
Nederlandse Vereniging van Leveranciers van Bouwgrondstoffen Bijlagen en Figuren Behorende bij het Woordenboek van de NVLB Inhoudsopgave Figuur 1 Stratigrafische tabel / geologische tijdschaal... 2 Figuur
Nadere informatie1 Grond Bodem Minerale bestanddelen Organische bestanddelen De verschillende grondsoorten 16 1.
Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 6 1 Grond 9 1.1 Bodem 9 1.2 Minerale bestanddelen 11 1.3 Organische bestanddelen 13 1.4 De verschillende grondsoorten 16 1.5 Afsluiting 17 2 Verzorging van de bodem 19 2.1
Nadere informatieSamenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 2
Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 2 Samenvatting door J. 181 woorden 13 januari 2016 6,1 48 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde Terra 2.1 Klimaten A Waardoor is het bij de evenaar warm? In bron
Nadere informatieWerken aan bodem is werken aan:
DE BODEM ONDER EEN VRUCHTBARE KRINGLOOP Van knelpunten naar maatregelen Sjoerd Roelofs DLV 06-20131200 Werken aan bodem is werken aan: 1. Organische stof 2. Bodemchemie 3. Waterhuishouding 4. Beworteling
Nadere informatieBemesting en Kringloopwijzer Gerrit Bossink Dier / Bodem / Bemesting /Gewas / Teelt. 2. Grondmonster analyse: Grasland / Bouwland
Bemesting en Kringloopwijzer 2016-2018 Gerrit Bossink Dier / Bodem / Bemesting /Gewas / Teelt 1 Agenda 1. Basis kennis bodem 2. Grondmonster analyse: Grasland / Bouwland 3. Kringloopwijzer Efficiënt Bemesten:
Nadere informatie1 Bodemkunde Ontstaan van de bodem Bodemkundige begrippen De verschillende grondsoorten Afsluiting 33
Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 7 1 Bodemkunde 11 1.1 Ontstaan van de bodem 11 1.2 Bodemkundige begrippen 20 1.3 De verschillende grondsoorten 28 1.4 Afsluiting 33 2 Bemesting 36 2.1 Samenstelling meststoffen
Nadere informatieHet Nederlandse landschap. Rianne van den Braak. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/72126
Auteur Rianne van den Braak Laatst gewijzigd 01 March 2016 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/72126 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.
Nadere informatie2 De verbreiding van veengronden
2 De verbreiding van veengronden Folkert de Vries, Alterra 2.1 De verbreiding van veengronden in Nederland Veenvorming vindt plaats indien door gebrek aan zuurstof en remming van de biologische activiteit
Nadere informatie4,9. Opdracht door een scholier 1800 woorden 11 maart keer beoordeeld. Aardrijkskunde. India, een wereld van verschil.
Opdracht door een scholier 1800 woorden 11 maart 2002 4,9 52 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde De Geo India, een wereld van verschil. 1 zie bladen 2 Opdracht 1 India andere waarden Voorbeeld:
Nadere informatieVeenvorming in beekdalen. Veldwerkplaats: Drentse Aa, 15 juni 2009 Willem Molenaar / Camiel Aggenbach
Veenvorming in beekdalen Veldwerkplaats: Drentse Aa, 15 juni 2009 Willem Molenaar / Camiel Aggenbach Veensystemen in beekdalen hoogvenen regenwater, zuur, arm laagvenen hellingvenen grondwater, zuur-zwak
Nadere informatieILVO. Bodemleven stimuleren Gereduceerde bodembewerking en organische bemesting/bodem-verbeteraars!
Bodemleven stimuleren Gereduceerde bodembewerking en organische bemesting/bodem-verbeteraars! Tommy D Hose Themamiddag Bemesting Akkerbouw CBAV 29 november 2018 ILVO Inhoud 1. Catch-C 2. Bodemleven: Wie?
Nadere informatie3 Mineralisatie van veengronden
3 Mineralisatie van veengronden Kor Zwart, Alterra 3.1 Het mineralisatieproces Deze beschrijving van het proces beperkt zich tot de mineralisatie van organisch koolstof en stikstof. Voor veel elementen
Nadere informatieInfiltratieonderzoek autobedrijf Van den Brink Rosendaalsestraat 437-441
Notitie Contactpersoon Wietske Terpstra Datum 25 oktober 2011 Kenmerk N001-4817394TER-mfv-V01-NL Infiltratieonderzoek autobedrijf Van den Brink Rosendaalsestraat 437-441 1 Inleiding Autobedrijf Van den
Nadere informatieBodem en Water, de basis
Bodem en Water, de basis Mogelijkheden voor verbeteringen 5 febr 2018 Aequator Groen & Ruimte bv Het jaar 2017 April tot 30 juni April tot sept Aequator Groen & Ruimte bv 2 Jaar 2017 2017 Zomer warmer
Nadere informatieDe vegetatiezones: Kleur de vegetatiezones tussen 0 en 20 OL. Maak een legende:
De vegetatiezones: Kleur de vegetatiezones tussen 0 en 20 OL. Maak een legende: 64 Lokaliseer de klimatogrammen op de kaart Bepaal het klimaat en de vegetatie van elk klimaogram m.b.v. je determineertabel
Nadere informatievan harte welkom Koolstof Kringlopen
van harte welkom Koolstof Kringlopen 1 Programma 13:30 Opening met lezing 14:00 Instructie geleide rondgang 14:15 Geleide rondgang 16:45 Actieve demonstratie machines Afsluiting met drankje & snack Koolstof
Nadere informatieReport 1695.N.17. Mestbewerking en Waterkwaliteit. een case studie voor het beheergebied van waterschap Aa en Maas.
Report 1695.N.17 Mestbewerking en Waterkwaliteit een case studie voor het beheergebied van waterschap Aa en Maas de samenvatting Rapport 1695.N.17 Mestbewerking en Waterkwaliteit Een case studie voor waterschap
Nadere informatieBasiscursus Compostering
Basiscursus Compostering Uw aangeboden door : OVAT Gegeven door Vincent de Wolff Wat gaan we vanavond doen? Wat is composteren Hoe verloopt het proces Wat wel, wat niet in de compost Waarom is compost
Nadere informatie