Structuurvisie Gemeente Littenseradiel. Versie 16 augustus 2011

Transcriptie

1 Structuurvisie 2030 Gemeente Littenseradiel Versie 16 augustus 2011

2

3 Structuurvisie 2030 Gemeente Littenseradiel 01 Inleiding: waarom een structuurvisie? 5 02 Basis voor de structuurvisie 9 03 Structuurvisie Uitvoeringsstrategie en realisatieparagraaf Bijlagen 40

4 4 Bewoners in gesprek tijdens beleef de dorpen dag

5 1. Inleiding: waarom een structuurvisie? In deze structuurvisie staat hoe de gemeente Littenseradiel in de periode de ruimtelijke ontwikkeling van de gemeente ziet. In de visie worden de belangrijkste ambities van de gemeente vastgelegd en uitgewerkt in verschillende thema s. Van strategische visie naar ruimtelijk kader In 2010 heeft de gemeente Littenseradiel een nieuwe strategische visie opgesteld met als titel: In eigen lûd. Met de fusie van de gemeenten in de zuidwesthoek van Fryslân is de bestuurlijke positie van Littenseradiel ten opzichte van andere gemeenten veranderd. Het is als een dunbevolkte, relatief kleinschalige en groene gemeente omringd door verschillende steden (Leeuwarden, Franeker, Bolsward en Sneek). De strategische visie geeft de ideeën voor de toekomst van de gemeente weer. Hoewel de discussie over de bestuurlijke organisatie nog niet is uitgewoed, staan in deze visie zelfstandigheid, eigenheid en kwaliteit centraal. De structuurvisie werkt deze ideeën ruimtelijk uit. Wat betekenen deze bijvoorbeeld voor wonen, werken en recreatie in de komende twintig jaar en hoe kunnen we deze ontwikkelingen als gemeente beïnvloeden, stimuleren en/of sturen? Met bewoners, ondernemers en organisaties Bij de totstandkoming van de structuurvisie zijn bewoners, ondernemers en organisaties nauw betrokken. Zij wonen, werken en leven dagelijks in de gemeente en het is daarom zinvol dat zij meedenken en meepraten over de te maken keuzes en de voor- en nadelen daarvan. De betrokkenen hebben deelgenomen aan overleggen, wij hebben naar hen geluisterd en ze hebben ons adviezen gegeven (zie participatieladder). De aanwezige kennis, gevoelens en het enthousiasme van de inwoners hebben we willen benutten door een Beleef de Dorpendag en het toekomstdebat te organiseren. Ook de belanghebbenden en deskundigen zijn geraadpleegd in een zogenaamde stakeholdersbijeenkomst. De belangrijkste uitkomsten zijn verderop weergegeven. Structuurvisie basis voor inzet RO-instrumenten Sinds 1 juli 2008 is de nieuwe Wet ruimtelijke ordening (Wro) in werking. De Wro verplicht gemeenten tot het opstellen van een structuurvisie die richting geeft aan de gewenste ruimtelijke inrichting van een gebied. De structuurvisie bevat de hoofdlijnen van de voorgenomen ontwikkelingen van dat gebied en het door de gemeente te voeren beleid. Particpiatieladder van Prof.dr. J. Edelenbos 5

6 Realisatiestrategie als nieuw sturingsinstrument Een nieuw en belangrijk instrument in de nieuwe Wro is de zogenaamde realisatieparagraaf. Hierin zijn de belangrijkste prioriteiten en projecten weergegeven. De realisatieparagraaf vormt de basis voor het inzetten van bestuurlijke uitvoeringsinstrumenten, zoals bestemmingsplannen, projectbesluiten, het voorkeursrecht gemeenten en het beschikbaar stellen van financiële middelen. De inzet van deze instrumenten is alleen mogelijk indien dit is aangegeven in de structuurvisie. Leeswijzer De structuurvisie hebben we als volgt opgebouwd. Het eerste hoofdstuk is de inleiding. Hoofdstuk 2 beschrijft de uitgangssituatie van de gemeente. Vanuit de regionale positionering en identiteit, bestaande beleidsambities en relevante trends en ontwikkelingen beschrijven we de belangrijkste (ruimtelijke) uitdagingen voor de gemeente. In hoofdstuk 3 vertalen we de ambities en uitdagingen naar (ruimtelijke) keuzes in de structuurvisie en werken we dit uit voor verschillende thema s. Tot slot beschrijven we in hoofdstuk 4 met welke strategie wij de ambities en projecten denken te kunnen realiseren. Bewoners interviewen jeugd tijdens de beleef de dorpen dag Uitwerking Structuurvisie 1. Ambitie/visie (Strategische Visie, kernwaarden en basiskwaliteiten) 2. Uitwerking per thema/gebied 1. Keuze Maatwerk 2. Onderbouwing Vastleggen uitgangspunten 3. Bepaling uitvoering/strategie 1. Rol gemeente bepalen 2. Inzet instrumenten (financieel, juridisch, marketing) 3. Samenwerking partners vastleggen Uitwerkingsschema Structuurvisie 6

7 Voorbeeld van dorpsactiviteiten in de zomer

8

9 2. De basis voor de structuurvisie In dit hoofdstuk schetsen we de belangrijkste opgaven voor de structuurvisie van Littenseradiel. De gemeente plaatsen we in een breder perspectief en we beschrijven de ambities vanuit bestaand beleid, relevante trends en ontwikkelingen en de kernkwaliteiten van de gemeente en de dorpen. Het hoofdstuk sluit af met de belangrijkste uitdagingen voor de visie. Behoud het goede Littenseradiel is een gemeente waar veel goeds behouden gebleven is. Het landschap is weids gebleven, de dorpen kennen een rijk verenigingsleven en in het algemeen een grote gemeenschapszin. Dit ademt deze visie uit: geen wilde plannen, maar een beheerste ontwikkeling, zuinig op de gemeente zoals die is, een aantrekkelijke woon- en werkomgeving in een waardevol landschap. Littenseradiel in breder perspectief De gemeente Littenseradiel vormt het groene hart van de provincie Fryslân. De gemeente wordt omringd door de steden Leeuwarden, Sneek, Bolsward en Franeker. Dit geeft Littenseradiel een kenmerkende positie in de regio. De gemeente combineert rust, ruimte en een prachtig weids landschap met de nabijheid van de steden en hun stedelijke voorzieningen. Het historische landschap vormt niet alleen een aantrekkelijk element voor bezoekers, maar vormt tegelijkertijd de basis voor de vitale agrarische sector in de gemeente. Daarnaast is Littenseradiel een aantrekkelijke gemeente voor dorps en landelijk wonen. Bestaand beleid: een korte schets Een belangrijk kader voor de nieuwe structuurvisie is het bestaande beleid van de gemeente Littenseradiel en andere relevante partijen. In de eerste fase van het project zijn de belangrijkste beleidsdocumenten geïnventariseerd en zijn de uitgangspunten (randvoorwaarden) en belangrijkste ambities voor de structuurvisie in beeld gebracht. Een korte samenvatting per beleidsveld: Landschap en natuur. Het landschap van Littenseradiel, met een afwisseling van terpen, dijken, landbouwgronden en water vormt één van de kernkwaliteiten van de gemeente Littenseradiel. De gemeente wil deze kwaliteit verder ontwikkelen, maar wel in balans met de kansen voor de landbouw in het gebied; Cultuurhistorie. In het verlengde van landschappelijke kwaliteiten vormt cultuurhistorie een belangrijke kwaliteit door de aanwezigheid van bijvoorbeeld de Slachtedyk en de terpen. De gemeente wil de waarden koppelen aan andere beleidsvelden zoals wonen en vrije tijd. Wonen. Littenseradiel ligt tussen Leeuwarden, Sneek, Bolsward en Franeker. De gemeente wil inspelen op de (lokale) woonbehoefte voor dorps en landelijk wonen en haar woonidentiteit versterken door deze te koppelen aan cultuurhistorie, zorg/welzijn en duurzaamheid. Voorzieningen. De typische vraagstukken voor de leefbaarheid in kleine dorpen zijn manifest, het voorzieningenniveau staat onder druk. De gemeente wil onderwijs in de dorpen zoveel mogelijk handhaven, maar in sommige gevallen zal de noodzakelijke opschaling van voorzieningen leiden tot verschuivingen. Handhaving van het voorzieningenniveau vraagt ook om een andere rol(verdeling) tussen bewoners en de gemeente. Economie. De landbouw is traditioneel sterk en de overige bedrijvigheid is vooral binnen de dorpen te vinden. Bij uitbreiding zijn bedrijven aangewezen op de bestaande bedrijventerreinen in de gemeente. In de toekomst liggen er kansen voor recreatie en toerisme, duurzaamheid, verbrede landbouw en zorg. Vrije tijd. Dit vormt een goede mogelijkheid voor profilering van de gemeente Littenseradiel, vooral voor de doelgroep (50+) die houdt van landschap, natuur en cultuur. De visie 9

10 op vrije tijd moet de komende jaren verder ontwikkeld worden, waarbij regionale samenwerking en afstemming van groot belang zijn. Mobiliteit. Het gemeentelijk beleid richt zich vooral op verkeersveiligheid (Duurzaam Veilig) en de infrastructuur rond de dorpen. De gemeente wil het bestaande openbaar vervoer zoveel mogelijk behouden en zo mogelijk uitbreiden. Energie & duurzaamheid. In de strategische visie geeft de gemeente aan hier sterk op te willen inzetten met bijzondere aandacht voor water en energie, concreet: het produceren van alternatieve brandstoffen en het inzetten van duurzaamheid in nieuwe ruimtelijke en sociale initiatieven. Structuurvisie Nieuw Stroomland De gemeenteraad van Littenseradiel heeft op 14 februari 2011 de structuurvisie Nieuw Stroomland vastgesteld. Deze visie is ook vastgesteld door de raden van Leeuwarden en Menameradiel. De structuurvisie Nieuw Stroomland vormt onder andere het beleidskader om te komen tot een uitbreiding van bedrijventerreinen met een duurzaam en groen karakter. Tevens is de wens in het gebied tussen de zuidwest kant van Leeuwarden en de dorpen ruimte te bieden voor natuur en recreatieve ontwikkelingen. De overgang van het stedelijk gebied naar het omliggende platteland dient landschappelijk goed te worden ingepast. Het grondgebied van de gemeente Littenseradiel waarvoor deze structuurvisie van toepassing is ligt ten oosten van de Hegedyk en ten noorden van de Dekamawei. Trends en ontwikkelingen beïnvloeden keuzes op korte en lange termijn Het maken van een structuurvisie betekent niet alleen kijken naar bestaand beleid, maar vooral ook naar de uitdagingen die ons te wachten staan in de komende jaren. In het kader van de structuurvisie voor Littenseradiel zien we een achttal trends die de ruimtelijke ontwikkelingen in de gemeente zullen beïnvloeden. Globalisering versus regionalisering De wereld heeft de afgelopen decennia een forse globalisering gekend en deze trend zal zich zeker voortzetten. Er zijn bijna geen plekken meer op de wereld waar we niet naar toe kunnen, terwijl internet de mogelijkheid biedt plekken op afstand te leren kennen. Naast deze consumptie is ook de productie van bijvoorbeeld voedsel steeds mondialer geworden, wat heeft geleid tot schaalvergroting in de landbouw. Tegelijkertijd is er sprake van regionalisering. Mensen gaan meer op zoek naar regionale identiteit en verhalen. Dat manifesteert zich onder andere in biologische streekproducten, herwaardering van streektalen en dialecten, regionale televisie en zelfs de productie van regiosoaps. Duurzaamheid als mondiaal thema Klimaatverandering, luchtvervuiling en uitputting van natuurlijke hulpbronnen hebben negatieve gevolgen voor de natuur en onze gezondheid. Dit dwingt ons verantwoordelijkheid te nemen en te kiezen voor een bewuste, duurzame manier van leven die geen negatieve invloed meer heeft op het leven van toekomstige generaties. Binnen het thema duurzaamheid ontstaan steeds meer stromingen en concepten, zoals cradle-to-cradle, het uitvinden en exploiteren van nieuwe energiebronnen, het bouwen van duurzame woningen en wijken, alternatieve manieren van transport en ook duurzame landbouw. 10

11 Digitale (r)evolutie De agrarische en industriële revolutie zijn in de tweede helft van de twintigste eeuw opgevolgd door de digitale revolutie. Nieuwe toepassingen, met als belangrijkste exponent het internet, verkleinen ruimte en tijd en zorgen voor ingrijpende veranderingen in ons leven. Deze toepassingen dragen bij aan sociale contacten, zoals Hyves, Twitter en Facebook, maar vinden ook recreatieve toepassingen door GPS-tochten en 3D-experiences. De digitale revolutie creëert steeds meer een nieuwe wereld waarin elke plaats en persoon zijn plek kan vinden. Verbinden en delen De individualisering is over zijn hoogtepunt heen en de tijd van verbinden en delen is aangebroken. Mensen zoeken naar waarden die men met elkaar deelt, bijvoorbeeld door verhalen over identiteit, historie en authenticiteit waarin gevoel, emotie en beleving een belangrijke rol spelen. Juist in de dorpen van de gemeente Littenseradiel is deze verbondenheid tussen de mensen van oudsher sterk: dit biedt kansen om een sterkere identiteit te smeden. (her)waardering van erfgoed Erfgoed speelt een steeds prominentere rol als element voor gezamenlijke identiteit en als toonbeeld van authenticiteit. Overblijfselen uit het verleden vertellen verhalen over gedeelde geschiedenis. Kerken, boerderijen en kloosters worden opgeknapt en beginnen een tweede leven als museum, expositieruimte, woning of bed & breakfast. Erfgoed als getuige van identiteit krijgt zo een rol in een beweging van vooruitgang met historisch besef en waardering voor authenticiteit. en dragen verantwoordelijkheid voor de leefbaarheid van hun directe omgeving. De afgelopen jaren vormen het internet en de sociale media een extra stimulans hierin: Groepen kunnen zo snel over afstand - worden opgericht en informatie kan eenvoudig met elkaar worden gedeeld. Slow Niet alles hoeft even snel, en vluchtigheid is ook niet alles. We besteden vanuit deze houding meer aandacht aan het echte en het eigene. De trend van slow vormt daarmee een belangrijk tegenwicht tegen de huidige maatschappij van snelheid, oppervlakkigheid en dynamiek. Mensen gaan meer op zoek naar de kwaliteit, de verhalen en de betekenis van producten, gebieden en concepten. Slow zien we dan ook sterk in opkomst als het gaat om thema s als voedsel, gezondheid, landbouw en vrije tijd. Vergrijzende bevolking Verschillende regio s in Nederland krijgen de komende decennia te maken met een krimpende bevolking. Zuid-Limburg, Zeeuws- Vlaanderen en Oost-Groningen hebben hier al mee te maken. Uit onderzoek van de provincie Fryslân blijkt dat de Friese bevolking tot 2025 zal blijven toenemen tot ongeveer inwoners. Tegelijkertijd vindt er een sterke vergrijzing plaats en neemt het aantal alleenstaande huishoudens toe. De provinciale trend is ook van toepassing op Littenseradiel. Volgens de huidige prognoses (2010) zal de bevolking tussen 2010 en 2030 toenemen van ca inwoners naar De verwachting op dit moment is, dat het aantal huishoudens door gezinsverdunning over deze periode sterker groeit met ongeveer 700 tot bijna huishoudens in 2030, waarbij de vergrijzing ook in Littenseradiel sterk zal zijn. Actief burgerschap De tijd van de alom aanwezige overheid die weet wat goed is voor haar burgers, is voorbij. Burgers organiseren zichzelf in toenemende mate via belangengroepen, verenigingen en ideële organisaties. Burgers willen betrokken worden bij beleid 11

12 De belangrijkste uitdagingen voor de structuurvisie De voorgaande analyses geven inzicht in de uitdagingen voor de structuurvisie. Hoe ziet onze gemeente er in 2030 uit en hoe zorgen we ervoor dat we de gestelde ambities ook daadwerkelijk realiseren? Er worden zes uitdagingen onderscheiden: 1. Het bepalen van de focus voor 2030 Uit de analyse blijkt dat de gemeente Littenseradiel verschillende thema s wil aangrijpen om zich verder te ontwikkelen en te profileren. De structuurvisie zal in lijn met de strategische visie de richting en het ruimtelijke kader moeten bepalen. Waar gaan we met de inrichting van onze gemeente naar toe in 2030? Daarbij komen de volgende concrete vragen naar voren: Wat zijn de kernkwaliteiten van de gemeente Littenseradiel? Op welke wijze kunnen deze kernkwaliteiten benut worden in de ruimtelijke ontwikkeling van de gemeente? Op welke wijze kunnen deze kwaliteiten benut worden om de gemeente te positioneren in de regio? In hoeverre zijn deze kwaliteiten vergelijkbaar met omliggende gemeenten en wat betekent dit voor nieuwe, regionale ontwikkelingen? 2. De economie van de toekomst Er liggen verschillende kansen om de economie van de gemeente een impuls te geven: Verzorgingseconomie: extra focus op groeiende sectoren als zorg, welzijn, onderwijs, openbaar bestuur, etc. Duurzaamheidseconomie: focus op duurzame energie, watertechnologie, gewasproductie, etc. Vrijetijdseconomie: kansen voor recreatie, toerisme, cultuurhistorie en water in een regionale context. De gemeente moet bepalen op welke sectoren ze specifiek wil inzetten en op welke wijze ze dit ruimtelijk wil invullen. 3. Duurzaamheid volgens de gemeente Littenseradiel Het woord duurzaamheid is niet meer weg te denken uit ons denken en handelen in de komende jaren. In het kader van de structuurvisie is de vraag op welke wijze de term duurzaamheid handen en voeten krijgt in Littenseradiel en welke ruimtelijke consequenties dit heeft voor de komende twintig jaar: Op welke elementen van duurzaamheid wil de gemeente zich focussen? Wat betekent dit ruimtelijk voor de beleidsvelden landschap, cultuurhistorie, wonen, voorzieningen, economie, vrije tijd, mobiliteit en energie? 4. Landschap als productie- en consumptieruimte Delen van het landschap van Littenseradiel zijn nog authentiek en de landbouw heeft een belangrijke positie. Tegelijkertijd neemt het aantal claims op het buitengebied toe, denk aan natuurontwikkeling, waterberging, recreatie en toerisme, duurzaamheid en in mindere mate wonen en werken. De structuurvisie zal deze claims moeten afwegen (verenigen!), waarbij de volgende vragen centraal staan: Welke functie(s) zijn leidend in het landschap? Wordt de toekomst van de landbouw bepaald door schaalvergroting, verbreding, verduurzaming of een combinatie van deze drie aspecten? Op welke wijze kunnen de ruimtelijke functies en claims elkaar versterken en op welke plaatsen conflicteren ze? Is hierbij onderscheid te maken naar deelgebieden binnen de gemeente? Welke innovaties bieden kansen voor het landschap in de gemeente / regio? 12

13 5. Actief burgerschap en een nieuwe rol voor de overheid De betrokkenheid van burgers is ook in de gemeente Littenseradiel sterk. De komende twintig jaar zal de wijze van betrokkenheid veranderen, de economische crisis dwingt ons om weer meer te kijken naar onze eigen persoonlijke bijdrage aan de woon- en leefomgeving. Op veel plekken in het land krijgen bewoners meer en/of andere zeggenschap over hun omgeving, bijvoorbeeld door dorpsvisies en budgetten. In de structuurvisie voor Littenseradiel ligt er een forse opgave op het vlak van voorzieningen en de bijbehorende rol van de gemeente: Hoe kan de gemeente burgers zeggenschap geven over hun eigen omgeving? In hoeverre zijn sociaal-culturele voorzieningen in de dorpen te behouden? Hoe gaat de gemeente om met het opschalen van voorzieningen? Hoe faciliteer je als gemeente de zeggenschap van burgers en welke rol, houding en sturing vraagt dit van de lokale overheid? 6. Littenseradiel als aantrekkelijke woongemeente De gemeente wil de identiteit van Littenseradiel als woongemeente verder versterken. Met het vooruitzicht van krimpende regio s zullen de komende periode duidelijke uitgangspunten geformuleerd moeten worden om de kwantiteit en kwaliteit met elkaar in balans te brengen. Relevante vragen zijn dan: Richt de gemeente zich op de lokale of de regionale markt? Voor welke doelgroepen wil de gemeente zich (extra) inzetten? Gaat inbreiding voor uitbreiding? Welke locaties moeten voor woningbouw ontwikkeld worden gezien de prognose, waarin een toename van het aantal huishoudens met 700 tot 2030 wordt voorspeld? Voor wie lenen de woningen zich het beste? Op welke wijze kunnen duurzaamheid en cultuurhistorie versterkend werken? Wat betekent woningbouw voor het voorzieningenniveau in de dorpen op korte en lange termijn? Landschap als verblijfs- en recreatiegebied voor bezoekers en bewoners 13

14 Beleef de dorpendag: samen aan de slag met de rode draad van de structuurvisie Op zaterdag 5 juni 2010 hebben ruim 35 bewoners meegedaan aan de Beleef de Dorpendag. Het doel van de dag was om samen met bewoners de sterke en zwakke punten, en nieuwe kansen voor de ontwikkeling van de gemeente vast te leggen. Daartoe gingen de bewoners, gewapend met notitieblok en fotocamera, in kleine groepjes van vier of vijf personen de eigen gemeente in. Elke groep kreeg hierbij een specifiek thema mee en een aantal concrete vragen waar de structuurvisie antwoord op moet geven. Bij terugkomst hebben de groepjes de resultaten aan elkaar gepresenteerd en gediscussieerd over de ontwikkeling van de gemeente in de komende twintig jaar. Uit de discussie zijn verschillende rode draden naar voren gekomen die in deze structuurvisie zijn verwerkt, namelijk: Koesteren van de eigenheid van de gemeente en de dorpen; Gemeenschapszin als lijm in de lokale samenleving; Ruimtelijke kwaliteit van de omgeving als uniek element behouden; Op het gebied van wonen extra aandacht voor senioren en starters; Voorzieningen passen zich aan de behoeftes van lokale gemeenschap aan. Verdwijnen van voorzieningen uit de dorpen en/of clustering in de grotere dorpen is een logisch gevolg; Landbouw als economische drager van het buitengebied behouden en versterken; De landbouw biedt ook kansen voor duurzame innovaties: Littenseradiel als pilotgebied voor onderzoeksprojecten; Recreatie en toerisme bieden kansen, bij voorkeur in combinatie met omliggende gemeenten; Evenementen zijn uniek voor Littenseradiel, behouden en versterken is de opgave. Naast de overeenkomsten waren er ook verschillende vraagstukken waarover de bewoners het niet eens waren. Dat ging vooral over de huisvesting en woningbouw. Een deel van de bewoners meent dat bijvoorbeeld senioren in de dorpen kunnen worden gehuisvest, door bijvoorbeeld vrijkomende (historische) gebouwen te benutten en gebruik te maken van diensten aan huis en mantelzorg. Een ander deel is van mening dat seniorenhuisvesting het beste geclusterd kan worden in de hoofdkernen, waar de voorzieningen al aanwezig zijn en senioren minder afhankelijk zijn van hun sociale omgeving. 14

15 Stakeholders: samenwerken aan structuurvisie Op 16 september 2010 zijn ook de (maatschappelijke) partners betrokken bij de structuurvisie. Hiervoor hebben wij vertegenwoordigers op het gebied van toerisme, milieu, wonen, economie, cultuur, onderwijs, zorg en landbouw uitgenodigd. Zij dachten mee over de ruimtelijke kansen en bedreigingen voor de toekomst van de gemeente Littenseradiel en gingen in gesprek over de vier belangrijke thema s voor de structuurvisie. De bijeenkomst leverde een duidelijke lijn op voor de structuurvisie. Net als bij de bijeenkomst met bewoners ligt de nadruk op de eigen kracht van Littenseradiel. De belangrijkste uitkomsten per thema zijn: Wonen en voorzieningen; Inspelen op de eigen behoefte van de inwoners op het gebied van wonen en voorzieningen. De stakeholders waarschuwen ook voor nieuwbouw in de gemeente. Met de krimp in het Noorden dreigt de nieuwbouw de bestaande dorpen leeg te trekken met alle gevolgen van dien voor de leefbaarheid. Daarnaast heeft elk dorp zijn eigen kwaliteiten en kan zich daardoor anders ontwikkelen dan andere dorpen. Het behoud van alle voorzieningen in elk dorp is onmogelijk, maar het combineren van voorzieningen is kansrijk. In verschillende dorpen zijn al goede initiatieven op dit vlak en in de toekomst zullen combinaties van zorg, onderwijs, winkels, dorpshuizen, sociaal-cultureel werk en kerkactiviteiten steeds vaker nodig zijn om voorzieningen te handhaven. Economie en mobiliteit; Ondernemerschap staat aan de basis van een sterke economie. Littenseradiel heeft een traditioneel sterke landbouwsector. De ontwikkelingen rond De Nije Pleats bieden kansen voor innovatie in deze sector. Het behoud van de natuur- en landschapswaarden in het buitengebied zijn echter wel van groot belang, de landbouw moet hier bij uitbreiding / schaalvergroting rekening mee houden. De overige economische activiteiten moeten zoveel mogelijk in en rond de dorpen geconcentreerd blijven, dat is goed voor de leefbaarheid en betrokkenheid, terwijl op het gebied van mobiliteit geen grote problemen zijn. Het OV-aanbod neemt steeds verder af en dwingt inwoners tot het maken van keuzes: verhuis ik naar een dorp met goede OV-verbindingen of blijf ik in een klein dorp, maar dan met een eigen auto? Landbouw, natuur en landschap + Vrije tijd en cultuur: Ook in deze groep ging het nadrukkelijk over het spanningsveld tussen historische waarden en de ontwikkelingen van de landbouw. De lijn komt overeen met de andere groep: ruimte bieden aan de landbouw, zonder dat het landschap en de beleving hier nadeel van ondervinden. Daarnaast was er veel discussie over de concurrentie tussen (commerciële) horeca en (gesubsidieerde) dorpshuizen. 15

16 16

17 3. Structuurvisie: hoofdstructuur 2030 In de vorige hoofdstukken hebben we de belangrijkste ambities en opgaven besproken. Dit hoofdstuk beschrijft de belangrijkste keuzes en de hoofdlijnen van de structuurvisie. De hoofdlijn van de structuurvisie vormt de basis voor de thematische uitwerking die verderop in dit hoofdstuk wordt uitgewerkt. De hoofdlijnen vormen het antwoord op de geschetste opgaven en zijn mede gebaseerd op de resultaten van de interactieve bijeenkomsten met bewoners, ondernemers en betrokken organisaties. Visie op hoofdlijnen Eigen kracht als leidend principe Littenseradiel gaat uit van haar eigen kracht en zelfstandigheid. De gemeente kiest bewust voor haar eigen positie in de regio. Dat wil niet zeggen dat Littenseradiel een eiland is waar niets gebeurt en geen relaties zijn met de regio. Sterker nog, de gemeente wil de eigen kracht gebruiken om de kwaliteit op het gebied van wonen, werken en landschap te behouden en daar waar mogelijk te versterken. De gemeente zoekt actief de samenwerking met omliggende gemeenten. Eigen behoefte leidend bij wonen, werken en voorzieningen In de structuurvisie staat de eigen behoefte van bewoners centraal op het gebied van wonen, werken en voorzieningen. De gemeente wil de groei van huishoudens en bedrijvigheid in beginsel opvangen binnen de bestaande dorpen en op locaties die voorhanden zijn. Om wel aan de momenteel verwachte groei van ongeveer 700 huishoudens te voldoen wordt er onderzocht of er een beperkt aantal uitbreidingslocaties mogelijk zijn. Er zal moeten worden gekeken naar het concentreren van voorzieningen. Dat betekent dat sommige voorzieningen behouden zullen blijven in de dorpen, andere voorzieningen geclusterd worden en sommige voorzieningen zullen verdwijnen. Gemeenschapszin stuwende kracht van leefbaarheid en vitaliteit De inwoners van Littenseradiel zijn nauw betrokken bij de leefbaarheid van hun dorp en gemeente. De gemeente kent een actief verenigingsleven. Inwoners voelen zich medeverantwoordelijk voor hun woon- en leefomgeving. De gemeente wil deze gemeenschapszin benutten om de leefbaarheid en vitaliteit van de dorpen te behouden en te versterken, en de bewoners daar ook in faciliteren. Duurzame balans tussen landbouw, landschap en natuur Landbouw blijft de belangrijkste landschappelijke drager in het buitengebied. We gaan uit van een duurzame balans tussen het economisch belang en de kwaliteiten van natuur en landschap. Uitbreiding en schaalvergroting van de landbouw zijn mogelijk mits zij niet ten koste gaan van het landschap of het landschap versterken. Daarnaast ondersteunt de gemeente nieuwe initiatieven voor verdere verbreding van de landbouw. Uitbreiding en schaalvergroting kunnen schadelijke effecten hebben op het landschap, de natuur en het dierenwelzijn. De gemeente wil deze effecten voorkomen. Op regionale schaal worden veel initiatieven ondernomen op het gebied van innovatieve landbouw, vooral rondom Leeuwarden. Littenseradiel wil actief bijdragen aan deze ontwikkelingen, bijvoorbeeld als proeftuin voor innovatieve landbouw. Dat vraagt om een actieve rol van de gemeente in de regio en het verbinden van de lokale agrarische sector aan de regionale initiatieven. 17

18 De schaalvergroting van de landbouw zorgt er ook voor dat een deel van de kleinschalige agrarische bebouwing haar functie verliest. De gemeente wil waardevolle bebouwing transformeren naar andere functies, zoals wonen, werken, recreatie en/of zorg. Dit zorgt ervoor dat karakteristieke gebouwen behouden blijven en het buitengebied een multifunctionele mix van functies blijft herbergen. Nieuwe functies moeten wel passen in het omliggende landschap. Zo worden bijvoorbeeld neonreclames, grote reclameborden en functies met een zeer grote verkeersaanzuigende werking tegengegaan. Bij de ruimtelijke ontwikkelingen in het buitengebied zijn de principes van de Nije Pleats van toepassing. Zie hiervoor thema 2, landbouw en landschap. Cultuurhistorie voor eigen inwoners én bezoekers De historische elementen binnen de gemeenten zijn om verschillende redenen waardevol. Hergebruik van bestaande gebouwen is bijvoorbeeld van belang voor het behoud hiervan. Daarnaast willen wij recreatie en toerisme ondersteunen door betere infrastructuur en een goede afstemming tussen commerciële en maatschappelijke voorzieningen. Evenementen zijn en blijven een belangrijke trekpleister voor de gemeente. De gemeente stimuleert het zichtbaar maken van de cultuurhistorie van zowel de landschappelijke structuren als de monumentale panden en dorpsgezichten. De gemeente als ontwikkelaar, regisseur én aanjager Met deze structuurvisie heeft de gemeente een sterk ruimtelijk sturingsmiddel in handen. De gemeente beschikt (nog) over een aantal grondposities. In deze gevallen kan en wil de gemeente als ontwikkelaar opereren. De nadruk verschuift de komende jaren echter naar een regisserende overheid, die projecten van onderaf in samenwerking met andere partijen zoals woningcorporaties, ondernemers en bewoners ondersteunt en mogelijk maakt. Structuurvisie als uitwerking van strategische visie De gemeente Littenseradiel heeft in 2010 een strategische visie opgesteld. De inhoud en koers van deze structuurvisie sluit hier naadloos op aan. De hoofdpunten uit de strategische visie zijn namelijk: Ambities moeten passen bij aard en schaal van de gemeente; Toekomst zoeken in de kwaliteiten van de gemeente, waaronder het landschap, de Friese cultuur en de evenementen; Uitgaan van sterk zelfbewustzijn; Beperkte nieuwbouw van woningen, passend bij het dorps DNA van elk dorp; Versterken van sociale samenhang. Maatwerk als sleutelwoord De nieuwe structuurvisie markeert een nieuwe strategie, waarin keuzes en maatwerk hand in hand gaan. De gemeente legt op een aantal terreinen duidelijke keuzes vast, zoals de keuze voor eigen behoefte als leidend principe. Deze keuzes worden helder onderbouwd en beargumenteerd in deze structuurvisie. Tegelijkertijd zet de gemeente in op lokaal maatwerk. Elk dorp is anders, elk initiatief van partijen is anders en het faciliteren ervan vraagt om creatieve oplossingen op het laagste schaalniveau. De structuurvisie legt de belangrijkste uitgangspunten vast waarbinnen maatwerk plaatsvindt, zoals het zoeken naar inbreidings- en transformatiekansen voordat uitbreiding aan de orde is. Op de volgende pagina s werken we de visie op hoofdlijnen uit naar vier thema s. 18

19 Thema 1: Wonen en voorzieningen Wat doen we? Eigen behoefte is leidend; Inbreiding en transformatie benutten en beperkte uitbreiding; Dorps Dna als basis van ruimtelijke kwaliteit; Maatwerk in locaties, doelgroepen en woonconcepten; Particulier (collectief) opdrachtgeverschap mogelijk onder duidelijke voorwaarden; Duurzaam bouwen in nieuwbouw; Relatie tussen wonen, zorg en voorzieningen versterken; Creativiteit en zelfredzaamheid als basis voor voorzieningenniveau; Ontmoetingsplaatsen als sociale basis in elk dorp. Wat doen we niet? Grootschalige woningbouw voor nieuwkomers; Bouwen zonder dat er een aangetoonde behoefte is; Opgelegde clustering van voorzieningen door gemeente. Eigen behoefte leidend in woningbouw Het Friese platteland staat voor een periode van bevolkingskrimp. Het aantal inwoners zal langzaam afnemen en dat zal vooral voelbaar zijn op het platteland. Littenseradiel zet daarom in op een behoudend scenario, waarin eigen behoefte leidend is. Daarin passen geen grootschalige uitbreidingen die primair bedoeld zijn voor het aantrekken van huishoudens die nu niet in de gemeente wonen. De eigen behoefte aan woningbouw moet duidelijk aangetoond zijn doordat de vraag in beeld is gebracht. De kernkwaliteiten van groen, rust en ruimte worden gebruikt om het woonimago van Littenseradiel verder te versterken en daarmee ook onderscheidend te zijn van de omliggende gemeenten. In de woonvisie zet de gemeente ook nadrukkelijk in op een regionale afstemming van woningbouwambities, zodat concurrentie en leegstand op langere termijn voorkomen wordt. De lichte groei in inwoneraantal vertaalt zich, samen met de verdunning van huishoudens, in een vrij constante groei van het aantal huishoudens in de komende twintig jaar met, naar verwachting, zo n 700. Beperkte uitbreiding en vooral inbreiding en transformatie Een behoudend scenario betekent dat er beperkte uitbreiding plaatsvindt en dat vooral de kansen van inbreiding en transformatie centraal staan. Verschillende dorpen hebben nog ruimte voor nieuwe initiatieven binnen het dorp. Dat kunnen open plekken zijn, maar ook vrijkomende locaties zoals scholen of oude bedrijfs- en agrarische locaties. De gemeente wil deze locaties zoveel mogelijk benutten en daarnaast enkele uitbreidingslocaties in beeld brengen. De nieuwe bebouwing moet passen binnen de ruimtelijke, stedenbouwkundige structuur van het dorp. Deze benadering draagt ertoe bij dat historisch erfgoed (gebouwen, structuren, gezichten) wordt behouden en het ontstaan van kleine plukjes woningen in het buitengebied en aantasting van het kenmerkende landschap worden voorkomen. De gemeente realiseert zich dat de kosten van transformatie en hergebruik hoger zijn dan bij uitbreiding, maar door de ruimtelijke en historische kwaliteit van de dorpen te behouden en te versterken wordt ook meerwaarde gecreëerd. Dorps Dna als basis van ruimtelijke kwaliteit De dorpen in Littenseradiel hebben een uniek karakter. Dit uit zich zowel in de fysieke verschijningsvorm als de sociale structuur. Kijkend vanuit het landschap zie je dorpen op terpen met de kerk als herkenbaar middelpunt en beeldbepalende panden gelegen in het groen. Dorps Dna staat voor een dorpspecifieke benadering waarin een ontwikkelingsstrategie wordt uitgewerkt op basis van ruimtelijke kwaliteiten die in het verleden zijn opgebouwd. Analyse van het dna wordt verricht 19

20

21 aan de hand van groene, blauwe (water), grijze (infrastructuur) en rode (bebouwing/wonen) kwaliteiten. Littenseradiel vindt deze methode waardevol en passend voor de toekomst. Het dorps-dna wordt dan ook gezien als het uitgangspunt voor de verdere organische ontwikkeling van dorpen voor woningbouw, voorzieningen, infrastructuur en groen. Nieuwe ontwikkelingen moeten aansluiten bij het dorps dna en het waar nodig zelfs versterken. Maatwerk in locaties, doelgroepen en woonconcepten De focus op bouwen voor eigen behoefte betekent dat maatwerk het sleutelwoord is in de ruimtelijke ontwikkeling van het dorp. De kwaliteiten van de locaties zijn dusdanig verschillend dat kansrijke richtingen per locatie verkend moeten worden. In het algemeen geldt dat de vergrijzing een forse druk zal leggen op de toekomstige woonwensen. Senioren zijn dan ook een leidende groep op de woningmarkt, maar niet elke locatie leent zich hiervoor. Mobiele senioren blijven graag in hun huidige dorp wonen, terwijl zorgbehoevende senioren over het algemeen dicht bij de noodzakelijke voorzieningen willen wonen. Daarnaast geldt dat de gemeente graag ruimte biedt aan jongeren die op zoek zijn naar hun eerste woning binnen de gemeente. De gemeente gaat hierover in gesprek met ontwikkelende partijen (ontwikkelaars, particulieren, corporaties) op zoek naar maatwerk per locatie, waarin locatiekwaliteiten, doelgroepen, woonconcept en financiën op elkaar afgestemd moeten worden. Particulier (collectief) opdrachtgeverschap als mogelijkheid vanuit lokale behoefte Deze vorm van bouwen, waarbij particulieren gezamenlijk een bouwproject ontwikkelen, past door zijn kleinschaligheid en betrokkenheid bij de woon- en leefomgeving goed bij Littenseradiel. Het was dan ook niet verwonderlijk dat het eerste Friese CPO-project juist in Littenseradiel van de grond kwam. De mogelijkheden om een CPO te beginnen zijn echter relatief beperkt. Zo moet het gaan om initiatieven binnen het eigen dorp en moet het aantal betrokken partijen beperkt zijn. Het bouwen moet voorzien in de eigen behoefte en het initiatief mag niet strijdig zijn met een of meer gemeentelijke initiatieven. Ook is het van groot belang dat het CPO past binnen de geldende randvoorwaarden en uitgangspunten. De gemeente zal passende initiatieven vanuit de geldende beleidskaders en randvoorwaarden faciliteren door bijvoorbeeld informatie te verschaffen over de te doorlopen procedures, mogelijk locaties aan te wijzen en in overleg met ontwikkelende partijen proberen meer mogelijkheden te creëren voor (collectieve) vormen van (mede-)opdrachtgeverschap. Uitgangspunten voor CPO s staan in de Woonvisie. Duurzaam bouwen in nieuwbouw Nieuwbouw en transformatie bieden goede mogelijkheden om een kwaliteitsslag in de voorraad te maken. De gemeente zet in op strenge normen voor duurzaamheid en levensloopbestendigheid van nieuwbouw. Een duurzame aanpak houdt in dat in alle fases van de bouw gekeken wordt naar mogelijkheden voor het beperken van ongewenste gezondheids- en milieueffecten, dat wil zeggen vanaf de winning van de grondstoffen, het ontwerp, de bouw tot en met de sloop. De gemeente wil voorkomen dat nieuwe woningen over dertig jaar kwalitatief niet meer voldoen en gesloopt moeten worden. Met de vergrijzing in beeld wil de gemeente dat een deel van de nieuwbouw levensloopbestendig is. Dat betekent dat bewoners zonder obstakels de woning kunnen betreden en primaire ruimtes (slapen, wassen, koken, verblijven) op één niveau aanwezig zijn. In de praktijk worden deze woningen vaak in appartementenvorm aangeboden, maar in de toekomst zullen grondgebonden varianten zoals patiowoningen meer gewenst zijn. 21

22 Relatie tussen wonen, zorg en voorzieningen versterken De gemeente wil de relatie tussen wonen, zorg en voorzieningen verbeteren. In de dorpen Wommels, Winsum en Mantgum zijn kansen om de cirkel van wonen en zorg gesloten te maken en zogenaamde woonservicezones te realiseren. Hierin worden levensloopbestendige woningen, winkel(s) voor de dagelijkse behoefte, en zorg- en welzijnsvoorzieningen geconcentreerd in een relatief klein gebied. Het is een concept dat vooral aantrekkelijk is voor doelgroepen die minder mobiel zijn en zorgafhankelijk zijn. Het streven naar woonservicezone Wommels is kansrijk, omdat de meeste voorzieningen al aanwezig zijn. In Winsum en Mantgum zal de realisatie van de woonservicezone langer duren, omdat de gemeente bij de realisatie geen leidende rol heeft. Voor grootschalige zorgvoorzieningen (ziekenhuis) richt de gemeente zich op een goede bereikbaarheid van deze voorzieningen in de omliggende grote steden. Zorg: gaan we opschalen of juist niet? De toekomst van de zorgsector blijft onderwerp van discussie. Er is al jarenlang sprake van schaalvergroting, efficiëntieverhoging en daarom clustering in hoofdkernen. Voor een gemeente als Littenseradiel biedt dit kansen om de gemeenschapszin en sociale structuren in het dorp te behouden en niet afhankelijk te worden van de noodzaak tot opschaling van zorgvoorzieningen. Creativiteit en zelfredzaamheid basis voor voorzieningenniveau Tijdens het toekomstdebat is lang gediscussieerd over de toekomst van voorzieningen. De trend van opschaling van voorzieningen heeft grote consequenties voor de toekomst van de dorpen in Littenseradiel. In de discussie stond eigen verantwoordelijk en creativiteit van de dorpen centraal. De inwoners realiseren zich dat misschien niet alle voorzieningen in de huidige vorm te handhaven zijn, maar wel gecombineerd kunnen worden. Het hangt vooral af van de betrokken partijen, bewoners, ondernemers én maatschappelijke organisaties, in hoeverre dit in de praktijk mogelijk is. Het betekent tegelijkertijd dat maatwerkoplossingen per dorp nodig zijn. Daarin past geen opgelegde blauwdruk vanuit de gemeente. Op het gebied van onderwijsvoorzieningen zijn er op de middellange termijn veranderingen te verwachten. Een aantal scholen zal niet groot genoeg zijn om door te gaan. Waar de scholen wel blijven is de sociale rol van de school als ontmoetingsplek in de dorpen gewaarborgd. Voor sportverenigingen geldt dat er geen concrete initiatieven zijn om sportvoorzieningen te clusteren en/of uit te breiden. Ontmoetingsplaats als sociale spil in elke kern De gemeente zet in op minimaal één ontmoetingsplaats in elk dorp. Ontmoeten vormt de basis van de sterke gemeenschapszin in de dorpen en dat moet worden behouden. De verschijningsvorm kan in elk dorp wel anders zijn. Dit kan bijvoorbeeld een grote multifunctionele accommodatie zijn, maar ook de dorpscafé, de sportvereniging, de school en/of de kerk. Concrete projecten Wonen en Voorzieningen: Nieuwbouwplannen in de dorpen (voor een volledig overzicht zie het projectenoverzicht in de bijlage); Onderzoeken uitbreidingsmogelijkheden Wommels, Mantgum en Winsum; Realiseren van woonservicezones in de dorpen Wommels, Winsum, Weidum en Mantgum; Kansrijke locaties in Wommels, Winsum en Mantgum benutten voor senioren; Informatievoorziening aan burgers over CPO; Prestatieafspraken met woningcorporatie(s) opstellen en actueel houden; In kaart brengen kansrijke locaties voor starters. 22

23 23

24

25 Thema 2: Landbouw en landschap Wat doen we? Innovatie vraagt om regionale samenwerking; Ondersteunen van de ontwikkeling van de landbouw, maar niet ten koste van het landschap en de ruimtelijke kwaliteit; Historische waarden van het landschap behouden; Vrijkomende agrarische bebouwing transformeren; Inrichtingsprincipes Nije Pleats leidend. Wat doen we niet? Ruimte bieden aan niet-grondgebonden landbouw, c.q. het vergroten van de bestaande niet-grondgebonden bedrijven 1 : Verrommeling van het landschap verder toestaan. Innovatie vraagt om regionale samenwerking Op regionale schaal worden veel initiatieven ondernomen in de innovatieve landbouw, vooral rondom Leeuwarden. Littenseradiel wil daarin actief bijdragen aan deze ontwikkeling, bijvoorbeeld als proeftuin. Dat vraagt om een actieve rol van de gemeente in de regio en het verbinden van de lokale agrarische sector aan regionale initiatieven en kennisinstellingen. Ondersteunen landbouwontwikkeling, maar niet ten koste van landschap en ruimtelijke kwaliteit We vinden dat niet meewerken aan schaalvergroting en verbreding in de landbouw geen optie is. Daarom willen we voorwaarden stellen hoe de agrarische bedrijven daarvoor medewerking in krijgen. In de bestemmingsplannen verruimen we, maar stellen we ook grenzen op het recht op bedrijfsuitbreidingen, waarbij de ruimtelijke ontwikkeling en landschappelijke inpassing door spelregels beheerst wordt. Schaalsprongen boven de 2,5 ha. worden niet toegestaan. Cultuurhistorische waarden van het landschap behouden Het landschap van Littenseradiel kent veel karakteristieke en waardevolle elementen. Zo zijn er de Slachtedyk, de oude Middelsee, historische terpen en prachtige oude dorpsgezichten. De gemeente wil verrommeling tegengaan en daarom deze historische waarden actief beschermen en toegankelijk maken voor de eigen inwoners en toeristen. Naast het feit dat de waarden behouden blijven worden ze ook ingezet om een kleinschalige economische sector op te zetten. Een koppeling van het landschap aan culturele evenementen in de gemeente biedt kansen voor nieuwe toeristische arrangementen (zie ook thema 4). Vrijkomende agrarische bebouwing De schaalvergroting van de landbouw zorgt er ook voor dat een deel van de kleinschalige agrarische bebouwing haar functie verliest. De gemeente wil waardevolle bebouwing transformeren naar andere functies, zoals wonen, werken, recreatie en/of zorg. Dit zorgt ervoor dat karakteristieke gebouwen behouden blijven en het buitengebied een multifunctionele mix van functies blijft herbergen. Nieuwe functies moeten wel passen in het omliggende landschap, waarbij bijvoorbeeld gelet wordt op lichtreclame en aanpassingen aan de agrarische gebouwen. Tevens wordt rekening gehouden met het tegengaan van functies met een zeer grote verkeersaanzuigende werking In deze structuurvisie wordt onder niet-grondgebonden landbouw de intensieve veehouderij verstaan, bijvoorbeeld varkens-, pluimvee- en vleeskalverhouderijen.

26 Inrichtingsprincipes Nije Pleats leidend Bij de ruimtelijke ontwikkelingen in het buitengebied zijn de principes van de Nije Pleats van toepassing. De Nije Pleats is een onderzoek door een onafhankelijk kernteam, in opdracht van de Provincie Fryslan, naar schaalvergroting in de landbouw en dan met name de landschappelijke inpassing van agrarische bebouwing. In het project hebben overheden, de agrarische sector en andere organisaties samen de uitgangspunten voor de landschappelijke inpassing vastgelegd en zijn verschillende ruimtelijke studies gedaan naar de wijze waarop de agrarische sector zich kan ontwikkelen in de verschillende landschapstypen in Fryslân. De aanbevelingen zijn vastgelegd in verschillende documenten en allemaal na te slaan via Concrete projecten Landbouw en Landschap: Opstellen nieuwe bestemmingsplannen Buitengebied; Weidevogelcompensatie gebieden faciliteren en inrichten; Speerpunt landschap\landschapsontwikkelingsplan (project Stadsregio Leeuwarden). De belangrijkste conclusie en aanbeveling van de Nije Pleats In geen enkel landschapstype zijn er vanuit landschappelijke overwegingen zodanige belemmeringen, dat uitbreiding of verplaatsing onmogelijk is. Het landschappelijk effect van schaalvergroting is groter in een open landschap dan in een besloten landschap. De schaalvergroting vraagt in een open landschap een uiterste zorgvuldigheid. Voor de landschappelijke inpassing van een uitbreiding of verplaatsing / inplaatsing geldt meer dan de oppervlakte van het bouwperceel het landschappelijk kader als grens. Bij uitbreiding of inplaatsing moet ruimtelijk onderscheid worden gemaakt tussen het boerderijerf / woonerf en het bedrijfserf. Beide hebben een eigen identiteit, die richtinggevend is voor de uitbreidingsmogelijkheden van het agrarisch bedrijf. Bij inplaatsing van een agrarisch bedrijf moet de nieuwe vestiging bij voorkeur plaatsvinden aansluitend bij een bestaand boerenerf. Houd een afstand van minimaal honderd meter aan tussen het bedrijfserf van een agrarisch bedrijf en de dichtstbijzijnde woning(en). Stel de uitbreidingsvraag ter discussie als de verkeersbewegingen van het agrarisch bedrijf door een dorp of een vergelijkbare concentratie van bebouwing lopen. Een agrarisch bedrijf moet bij voorkeur aan / nabij een ontsluitingsweg liggen met een breedte van meer dan vier meter. Kijk naar de kritische grens ten opzichte van het nabijgelegen natuurgebied. De gemeentelijke afdeling bouw- en woningtoezicht vangt vaak de eerste signalen op, het verdient aanbeveling een loket in het leven te roepen, waar grote uitbreidingsvragen gecoacht, gefaciliteerd en getoetst worden. Lokaal maatwerk is altijd vereist. 26

27 Thema 3: Economie en mobiliteit Wat doen we? Ondernemerschap als stimulans voor leefbaarheid; Behoud van economie in de dorpen; Versterken van bestaande bedrijventerreinen; Inzetten op economie van zorg, duurzaamheid en toerisme; Veiligheid als leidend mobiliteitsprincipe: pragmatische oplossingen; Behoud kwaliteit openbaar vervoer. Wat doen we niet? Grootschalige uitbreiding van bestaande bedrijventerreinen; Massatoerisme (bungalowparken); Ondernemerschap als drijfveer voor leefbaarheid De economie van Littenseradiel draait op ondernemerschap. Tijdens de totstandkoming hebben verschillende ondernemers meegedacht met als duidelijke boodschap: geef ons de ruimte om te ondernemen en ondersteun ons bij nieuwe initiatieven. De gemeente onderschrijft dit uitgangspunt en wil ondernemers helpen om nieuwe plannen en projecten snel en efficiënt te ontwikkelen en uit te voeren. De gemeente realiseert zich dat dit om een meer proactieve houding vraagt. Door goed in te spelen op de behoefte van de ondernemers en gezamenlijk de mogelijkheden voor ontwikkelingen in kaart te brengen, kan ruimte op maat worden geboden die nodig is om de vitaliteit en leefbaarheid van de dorpen te versterken. Behoud van economie in de dorpen Behoud van de lokale werkgelegenheid is een must voor Littenseradiel. De gemeente kent een gunstige woon-werkbalans en dat moet in de toekomst zo blijven. Het uitgangspunt is dan ook dat bestaande bedrijven zoveel mogelijk in de huidige dorpen behouden blijven. Dit zorgt immers voor een echt lokaal gebonden economie en een sterke verbondenheid tussen bedrijven, medewerkers, dorpen en voorzieningen. Uitbreiding van bedrijven in de dorpen is mogelijk zolang dit niet leidt tot onacceptabele overlast voor omwonenden. Indien dit wel het geval is zijn de bestaande bedrijventerreinen de aangewezen locaties om bedrijven op te vangen. Versterken van bestaande bedrijventerreinen De huidige bedrijventerreinen hebben op korte termijn voldoende capaciteit om eventuele groei en/of verplaatsing van bedrijven in de gemeente op te vangen. Op langere termijn is ruimte voor nieuwe ontwikkelingen wenselijk. Om in te spelen op de lokale behoeften is maatwerk noodzakelijk. Dit is een arbeidsintensief proces en staat op gespannen voet met de wens om snel te kunnen inspelen op de wensen van de lokale ondernemers. Een beperkte flexibele voorraad aan bedrijventerreinen speelt daarin een belangrijke rol. Dit zal vooral het geval zijn in Winsum. De kwaliteit van de bestaande bedrijventerreinen moet verder versterkt worden om de aantrekkelijkheid ervan op lange termijn te waarborgen. Het gaat in het bijzonder om de inpassingen van de terreinen in het omliggende landschap en de inrichting van de terreinen zelf. Inzetten op economie van zorg, duurzaamheid en toerisme Er zijn verschillende economische sectoren die de komende jaren zullen groeien en interessant zijn voor Littenseradiel. De gemeente wil een actieve rol spelen in het ondersteunen van ondernemers op het vlak van zorg, duurzaamheid en toerisme. De zorgsector is, zoals eerder aangegeven, sterk in beweging en biedt ruimte aan kleinschalige initiatieven waarin zorg, dagbesteding en wonen geïntegreerd worden. Vrijkomende agrarische bebouwing is hiervoor kansrijk bijvoorbeeld. Daarnaast zijn er verschillende mogelijkheden om de duurzaamheidseconomie te bevorderen. Dat kan door middel van zonne-energie (bijvoorbeeld op stallen in het buitengebieden en op woningen) en biogasinstallaties (nabij bedrijventerreinen). 27