(Montessori)onderwijs. Toekomst??? Er was eens...een verhaal te vertellen maart Jos Werkhoven

Transcriptie

1 UitgeverijDe Arend (Montessori)onderwijs Toekomst??? Er was eens...een verhaal te vertellen maart 2015 Jos Werkhoven

2 UitgeverijDe Arend Voorstellen - Jos Werkhoven (bijna) 65 jaar werkzaam in montessorionderwijs - vanaf heden: Uitgeverij de Arend.... een mogelijk makende omgeving Lid werkgroep Kosmische Educatie - Lid werkgroep Montessori in de 21e eeuw - Lid International Big History Association - Lid Montessori Europe - NMV - Voormalig lid werkgroep WMBO - Voormalig lid werkgroep TAAL - Ambitie: Kosmische Educatie voor iedere aardbewoner!!!

3 UitgeverijDe Arend TOEKOMST en ACTUALITEIT -NRC Praktijkvaardigheden - Maatwerk kunnen bieden aan wat elk afzonderlijk kind nodig heeft.

4 Montessorionderwijs is (grotendeels) universeel onderwijs voor de toekomst Vroeger verzuiling - nu globalisering - observatie (= zorg, aandacht) Wat heeft dit kind nodig? - Wat heeft de samenleving nodig? - persoonlijke gerichtheid aanleg, tempo, geaardheid - (montessori)onderwijs = kosmische educatie iedere aardbewoner heeft het recht kennis te nemen van wat de mensheid als totaliteit heeft voortgebracht - wensen/(eisen) van de samenleving onderwijs op maat, persoonlijke aandacht - recent wetenschappelijk onderzoek bevestigt veelal de intuïtie van Maria Montessori

5 UitgeverijDe Arend Kosmische opdracht: samen filosoferen over de essenties van onderwijs - bij de jager/verzamelaar (> jaar geleden) - de eerste agrarische samenlevingen ( jaar geleden) - de stad(staat) (6000 jaar geleden tot ontstaan eerste scholen) - eerste scholen (In Europa: middeleeuwen) - nu/toekomst

6 UitgeverijDe Arend th Skills van de 21 Century - Vaardigheid 1: Samenwerken - Vaardigheid 2: Probleemoplossend vermogen - Vaardigheid 3: ICT geletterdheid - Vaardigheid 4: Creativiteit - Vaardigheid 5: Kritisch denken - Vaardigheid 6: Communiceren

7 UitgeverijDe Arend Samengevat de stelling van Anne-Marie Poorthuis ( ) Het ontwikkelen van het vermogen vraagstukken aan te kunnen. Versus vaardigheid 2: Probleemoplossend vermogen

8 UitgeverijDe Arend Het ontwikkelen van het vermogen vraagstukken aan te kunnen. - Verleden: (veelal) voorspelbare loopbaan i.v.m geen of langzame veranderingen in de economie het onderwijs was daar (grotendeels) op gericht - Heden en toekomst (bijna) niet te voorspellen loopbaan i.v.m snelle en ongewisse veranderingen in de economie. het onderwijs zal wegen moeten vinden om het onvoorspelbare aan te kunnen

9 Het ontwikkelen van het vermogen vraagstukken aan te kunnen. Inpirerende steun vanuit kosmische kennis. - Kosmische wet alles in de kosmos is continue in beweging en volgt de cyclus: ONTSTAAN - ONTWIKKELING IN RELATIE- VOLTOOIING - De mens is een sociaal wezen collectief leren geeft ons (vooral in huidige en toekomstige tijd) de potentie vraagstukken aan te kunnen

10 Het ontwikkelen van het vermogen vraagstukken aan te kunnen. Wat kunnen/wensen we? - Toekomst is OOK politiek afhankelijk daar zijn wij altijd zelf bij; de mens kan richting geven - 97% van de mensheid wenst een vreedzaam en gelukkig leven voedsel, drinken, bescherming, veiligheid, liefde, familie, vrienden Wat is nodig om bovenstaande te bereiken? collectief bewustzijn

11 Het ontwikkelen van het vermogen vraagstukken aan te kunnen. Welke vraagstukken staan ons te wachten/ zitten we al midden in? - De verzorging van de meest elementaire levensbehoeften (m.n. door sterk groeiende bevolking) voedsel, drinken, bescherming, veiligheid, (liefde, familie, vrienden) - Duurzame en zorgzame wereld dit vraagt om kennis van en over de wereld; een collectief bewustzijn Citaat Maria Montessori: Verheffing van de mensheid hoeven we niet te verwachten van de politiek of religie, maar MOGEN we verwachten van goed onderwijs. Door het kind naar een nieuwe wereld.

12 UitgeverijDe Arend Het ontwikkelen van het vermogen vraagstukken aan te kunnen. Het antwoord ligt (m.i.) in samenwerking (in gesprek zijn, argumentatie, reflectie, onderzoek, experiment) het stellen van de juiste vraag

13 Maria Montessori vragen stellen Materiaal voor de zinsontleding Dr. Maria Montessori door middel waarvan? waartoe? waarom? wie is het die? wat is het dat? wat is de kern? waar gaat het over? wat gebeurt er? wie? wat? voor wie? voor wat? aan wie? aan wat? wanneer? waardoor? in welke mate? hoeveel? hoe? waar? waarheen? vanwaar?

14 morele ondersteuning Door de vraag te stellen aan beroeps-vragensteller: de filosoof

15 Socrates ( v. Chr.) ONWETENDHEID IS HET ENIGE KWAAD

16 Aristoteles ( v. Chr.) ER IS IETS WONDERBAARS IN ALLE NATUU RLIJKE DINGEN

17 Descartes ( ) IK DENK, DUS IK BESTA

18 Spinoza ( ) VREUGDE KAN ER NOOIT TE VEEL ZIJN

19 Kant ( ) TWEE DINGEN VERVULLEN MIJN GEEST MET STEEDS TOENEMENDE BEWONDERING EN EERBIED, DE STERRENHEMEL BOVEN MIJ EN DE MORELE WET BINNENIN MIJ.

20 Wittgenstein ( ) DE GRENZEN VAN MIJN TAAL ZIJN DE GRENZEN VAN MIJN WERELD

21 Sartre ( ) EEN MENS MAAKT ZICHZELF

22 Maria Montessori ( ) HELP MIJ HET ZELF TE DOEN

23 PAUZE

24 Het grote verhaal??? VVD pleit voor hoger doel in onderwijs In het Nederlandse onderwijs moet het niet alleen gaan om kennis en vaardigheden, maar ook om vorming van leerlingen en studenten. Het onderwijs dient een hoger doel. (prof. mr. B. M. Teldersstichting, het wetenschappelijk instituut voor de VVD) Het ideaal is: de meest volledige, rijke en harmonieuze ontwikkeling van de potenties van ieder individu, ten behoeve van het individu zelf en de samenleving als geheel. Binnen dat ideaal gelden onder andere het ontwikkelen van karakter, persoonlijkheid, een kritische geest en zelfredzaamheid als centrale uitgangspunten. Het onderwijs dient economische doelen, zoals het gereed maken van jongeren voor de arbeidsmarkt, maar zou niet primair, laat staan exclusief, op die doelen gericht moeten zijn. De relevantie van het onderwijs reikt veel verder dan de arbeidsmarkt. Aandacht hiervoor in het onderwijs is volgens de VVD-denktank belangrijk omdat de samenleving sterk verandert en er rekening gehouden moet worden met verandering of zelfs het wegvallen van sociale functies van instituties en organisaties. De scribenten benadrukken dat deze thema s niet ten koste mogen gaan van de aandacht voor primaire vakken zoals taal en rekenen. Ze moeten verweven worden in de lessen. Dat vraagt speciale vaardigheden van leraren. Scholen moeten ruimte krijgen om invulling te geven aan deze vorming.

25 %¹ma ÅEÁ¾ª¹i Kosmische Opvoeding en Onderwijs Het mooiste dat mij in 30 jaar onderwijs is overkomen. Help mij het zelf te doen. Niet weten is geweldig!!! Nu met wetenschappelijke ondersteuning: Big History

26 School maken met Big History (Maria Montessori) Kosmische orde De ontdekking van het kind Maatschappelijke orde Door het kind naar een nieuwe wereld wereldbeeld materiaal voorbereide kind omgeving vrije werkkeuze gevoelige perioden Ontwikkeling menselijk potentieel opvoeding Persoonlijke orde Help mij het zelf te doen school maken Biologische orde

27 Ï ª¹)IAˆ<Cn ontbreken van kennis (?); onverantwoord handelen (?). voedselvoorziening Tijd Wie? Invloedssfeer drinkwater jaar ~ jager ~ eigen omgeving grondstoffen jaar ~ boerin ~ dorp klimaatverandering door de 2 mens (CO ); jaar jaar ~ ~ pottenbakker Farao ~ ~ stad staat en buurstaten financiële crisis. -40 jaar ~ Armstrong ~ aarde en maan

28 HOE Big History Het is zo eenvoudig als Het bevragen van ruimte en tijd

29 UitgeverijDe Arend Kees Boeke ruimte Jos Werkhoven tijd Maria Montessori onderzoeken/ bevragen Het bevragen van ruimte en tijd

30 5nÃíÅö n Kees Boeke (ruimte)...wij allen, kinderen en evenzeer volwassenen zijn geneigd te leven in ons eigen wereldje als wij dat doen, zullen wij licht kunnen vergeten, hoe uitgestrekt het gebied van de bestaande werkelijkheid is en onze houding kan dan licht bekrompen en chauvinistisch worden. Het is nodig, dat wij een ruimere blik verkrijgen, zodat wij onszelf kunnen leren zien in onze betrekkelijke plaatsing in het grote en geheimzinnige heelal waarin wij zijn geboren en leven. De school bracht ons in aanraking met verschillende aspecten van het bestaan maar vaak zijn die niet aan elkaar verbonden, zodat het gevaar niet denkbeeldig is, dat wij een groot aantal losse beelden verzamelen, zonder dat wij ons realiseren, dat ze alle samen één groot geheel vormen. Het is daarom belangrijk voor onze opvoeding als mensen, middelen ter beschikking te hebben die ons een ruimer en aaneengesloten beeld kunnen geven van onze wereld en daarmee een waarlijk kosmische kijk op het heelal en onze plaats er in, een kosmische oriëntatie dus. (Uit: Kees Boeke, Wij in het heelal, het heelal in ons, 1959, Uitg. Muusses en Meulenhoff.)

31 5nÃíÅö n Annie-Romein Verschoor (tijd)...wij laten het kind van de aanvang af ervaren dat de geschiedenis geen vastgelegd verhaal is, maar dat wij ons met bepaalde vragen tot het verleden moeten keren en dat het antwoord dat wij krijgen, soms niet meer dan een vermoeden is... Wij kunnen de kinderen geen leerstof in blik meegeven maar van het kind dat op kinderlijk niveau geleerd heeft historisch te denken, d.w.z. te vragen naar oorsprong en ontwikkeling van dingen en verschijnselen, kan men verwachten, dat hij die denkgewoonte in zijn later leven zal behouden... (Annie-Romein Verschoor in Nederlandse geschiedenis in perioden, J. Muusses, Purmerend.)

32 bevraag Ik We starten met de 1 ruimte ruimte Idee Kees Boeke Nederlands onderwijsvernieuwer De machten van tien

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42 En zo nemen we nog zeventien stappen om de kosmos te verkennen en patronen te ontdekken De reis van Kees Boeke Machten van tien

43 Om hier te eindigen: een echte foto (Deep space) van onze kosmos, 10 miljard jaar geleden

44 Nu reizen we in de tegenovergestelde richting

45

46

47

48

49

50

51

52 De reis van Kees Boeke Machten van tien En zo nemen we nog negen stappen om ons lichaam te bestuderen en de samenstelling van materie

53 De reis van Kees Boeke Machten van tien Slechts 42 stappen om de hele kosmos te ontdekken

54 bevraag Ik 2 tijd Jos Werkhoven - De lijnen van het leven

55 UitgeverijDe Arend tien keer miljard De lijnen van het leven De lijn van het alles. Op zoek naar de grenzen van de menselijke kennis Jos Werkhoven De lijn van de mens. tien keer miljoen De lijn van de cultuur. tien keer duizend Uitgeverij KortenhoefDe Arend De lijn van mijzelf. tien keer één

56 Jos Werkhoven - tijd De lijn van het alles. tien keer miljard De lijnen van het leven: De lijn van de mens. tien keer miljoen De lijn van de cultuur. tien keer duizend De lijn van de dag: De lijn van mijzelf. tien keer één Øq ÅDr Ï$ì:!!g!$ì:!g Een mogelijk voorbeeld :ï i ï5båcìd 22 t$ É%¹i m::!g }¹qìg K¹{Cn "ÍèAaíðve BAŒæ!"l AÅCn Cn>¹q {Cn ÑK¼ & qìg ÊÈÀAŠCn Ï調ŠDèCn

57 UitgeverijDe Arend 3Maria Montessori vragen stellen door middel waarvan? Materiaal voor de zinsontleding Dr. Maria Montessori waartoe? waarom? wie is het die? wat is het dat? wat is de kern? waar gaat het over? wat gebeurt er? wie? wat? voor wie? voor wat? aan wie? aan wat? wanneer? waardoor? in welke mate? hoeveel? hoe? waar? waarheen? vanwaar?

58 UitgeverijDe Arend De kern is: ontstaan

59 baken: aftrekken baken: delen oefenmateriaal contextopgaven gouden materiaal kralenkettingen vermenigvuldigbord aantal vorm grootte UitgeverijDe Arend onderzoeken... de wereld (kosmos) zoals deze zich aan ons voordoet come into being de schoolwereld zoals deze het kind zich aan het kind en de leraar voordoetontstaan het kind verwerven verwerken betekenis verlenen toepassen wil buitenwereld pedagogisch en onderwijskundig instrument van leraar landschap: dit doen we ook op school landschap: dit doen we ook op school de namen landschap: dit doen we ook op school vrijheid van werken ordenen landschap: sociale structuren wiskundige essenties (relaties) landschap: kennisgebieden (voorheen aardr., gesch. etc.) domein: verhoudingen voorbereide omgeving landschap: taal landschap: rekenen-wiskunde landschap: motoriek leraar ped.+ didact. competenties signaleren observeren registreren evalueren heterogene groep de leraar verbeeldingskracht intelligentie de schrijfwijzen domein: aantallen ordenen domein: laten we ze samen goed aanvullen domein: hele getallen domein: geometrie domein: machten en veelvouden domein: breuken domein: kommagetallen structuur opbouwen (van repertoire) baken: vermenigvuldigen baken: optellen verwerven verwerken betekenis verlenen toepassen groot vermenigvuldigbord

60 domein: laten we domein: geometrie oefenmateriaal contextopgaven landschap: baken: aftrekken baken: vermenigvuldigen baken: delen gouden materiaal toepassen verwerven verwerken landschap: dit doen we ook op school baken: optellen opbouwen (van repertoire) vermenigvuldigbord kralenkettingen structuur aantal grootte vorm landschap: taal gouden materiaal oefenmateriaal contextopgaven groot vermenigvuldigbord verwerven verwerken betekenis verlenen toepassen kralenkettingen vermenigvuldigbord baken: vermenigvuldigen baken: optellen domein: machten en veelvouden grootte domein: kommagetallen vorm structuur aantal de namen landschap: sociale structuren domein: laten we domein: geometrie oefenmateriaal contextopgaven landschap: baken: aftrekken baken: vermenigvuldigen baken: delen gouden materiaal toepassen verwerven verwerken landschap: dit doen we ook op school baken: optellen opbouwen (van repertoire) vermenigvuldigbord kralenkettingen structuur aantal grootte vorm gouden materiaal groot vermenigvuldigbord oefenmateriaal contextopgaven verwerven verwerken betekenis verlenen toepassen kralenkettingen vermenigvuldigbord landschap: taal baken: optellen verbeeldingskracht pedagogisch en onderwijskundig instrument van leraar grootte vorm domein: machten en veelvouden domein: kommagetallen structuur aantal de namen de schrijfwijzen landschap: sociale structuren landschap: kennisgebieden (voorheen aardr., gesch. etc.) baken: aftrekken baken: delen structuur baken: vermenigvuldigen aantal vorm oefenmateriaal grootte verwerven verwerken betekenis verlenen toepassen contextopgaven vermenigvuldigbord kralenkettingen groot vermenigvuldigbord gouden materiaal voorbereide omgeving verbeeldingskracht baken: aftrekken baken: delen oefenmateriaal contextopgaven de namen gouden materiaal vermenigvuldigbord landschap: motoriek vorm het kind grootte domein: breuken wil baken: aftrekken baken: delen structuur aantal vorm grootte verwerven verwerken betekenis verlenen toepassen oefenmateriaal contextopgaven vermenigvuldigbord intelligentie kralenkettingen groot vermenigvuldigbord gouden materiaal ped.+ didact. competenties de leraar domein: laten we domein: geometrie oefenmateriaal contextopgaven landschap: baken: aftrekken baken: vermenigvuldigen baken: delen gouden materiaal toepassen verwerven verwerken landschap: dit doen we ook op school baken: optellen opbouwen (van repertoire) vermenigvuldigbord kralenkettingen structuur aantal grootte vorm domein: verhoudingen landschap: dit doen we ook op school vorm aantal structuur grootte landschap: taal opbouwen (van repertoire) domein: domein: geometrie vermenigvuldigbord baken: vermenigvuldigen baken: delen verwerven verwerken betekenis verlenen toepassen gouden materiaal contextopgaven oefenmateriaal domein: verhoudingen vorm aantal grootte structuur opbouwen (van repertoire) kralenkettingen vermenigvuldigbord verwerven verwerken betekenis verlenen toepassen baken: delen groot vermenigvuldigbord contextopgaven oefenmateriaal domein: geometrie verbeeldingskracht UitgeverijDe Arend Onderzoeken... en proberen te begrijpen onze complexe kosmos en ons leven ontstaan ontstaan ontstaan de wereld (kosmos) zoals deze zich aan ons voordoet de schoolwereld zoals deze zich aan het kind en de leraar voordoetontstaan de wereld (kosmos) zoals deze de namen de schrijfwijzen ze samen goed aanvullen domein: machten en veelvouden zich aan ons voordoet dit doen we ook op school betekenis verlenen landschap: dit doen we ook op school wiskundige essenties (relaties) groot vermenigvuldigbord ordenen domein: kommagetallen ontstaan landschap: sociale structuren domein: breuken pedagogisch en onderwijskundig instrument van leraar domein: verhoudingen domein: aantallen domein: hele getallen vrijheid van werken buitenwereld ordenen landschap: kennisgebieden (voorheen aardr., gesch. etc.) de schoolwereld zoals deze landschap: motoriek voorbereide omgeving landschap: rekenen-wiskunde de wereld (kosmos) zoals deze zich aan ons voordoet zich aan het kind en de leraar voordoetontstaan ped.+ didact. competenties baken: delen baken: aftrekken opbouwen (van repertoire) de wereld (kosmos) zoals deze zich aan ons voordoet leraar domein: geometrie de schoolwereld zoals deze zich aan het kind en de leraar voordoetontstaan signaleren observeren registreren evalueren domein: laten we ze samen goed aanvullen domein: breuken de schrijfwijzen ordenen wiskundige essenties (relaties) domein: hele getallen baken: delen domein: geometrie domein: breuken domein: laten we ze samen goed aanvullen ordenen domein: verhoudingen landschap: dit doen we ook op school landschap: dit doen we ook op school de schoolwereld zoals deze baken: vermenigvuldigen baken: aftrekken opbouwen (van repertoire) wiskundige essenties (relaties) domein: hele getallen de namen domein: aantallen landschap: motoriek landschap: dit doen we ook op school ordenen landschap: rekenen-wiskunde ontstaan zich aan het kind en de leraar voordoetontstaan ontstaan landschap: kennisgebieden (voorheen aardr., gesch. etc.) domein: verhoudingen domein: aantallen de namen de schrijfwijzen ze samen goed aanvullen domein: machten en veelvouden heterogene groep het kind de leraar landschap: dit doen we ook op school landschap: dit doen we ook op school de wereld (kosmos) zoals deze dit doen we ook op school betekenis verlenen zich aan ons voordoet landschap: dit doen we ook op school wiskundige essenties (relaties) groot vermenigvuldigbord ordenen domein: kommagetallen landschap: motoriek landschap: dit doen we ook op school ordenen pedagogisch en onderwijskundig instrument van leraar landschap: rekenen-wiskunde buitenwereld landschap: taal voorbereide omgeving ped.+ didact. competenties ontstaan landschap: sociale structuren domein: breuken pedagogisch en onderwijskundig instrument van leraar domein: verhoudingen domein: aantallen domein: hele getallen vrijheid van werken vrijheid van werken buitenwereld ordenen landschap: kennisgebieden (voorheen aardr., gesch. etc.) landschap: motoriek voorbereide omgeving landschap: rekenen-wiskunde verwerven verwerken signaleren observeren registreren evalueren toepassen het kind heterogene groep leraar voorbereide omgeving betekenis verlenen vrijheid van werken landschap: dit doen we ook op school ped.+ didact. competenties het kind landschap: dit doen we ook op school ordenen landschap: dit doen we ook op school de schrijfwijzen landschap: taal landschap: sociale structuren domein: laten we ze samen goed aanvullen landschap: rekenen-wiskunde landschap: motoriek landschap: kennisgebieden (voorheen aardr., gesch. etc.) domein: geometrie domein: verhoudingen wiskundige essenties (relaties) ordenen domein: machten en veelvouden domein: aantallen domein: hele getallen domein: breuken domein: kommagetallen pedagogisch en onderwijskundig instrument van leraar ped.+ didact. competenties het kind verwerven verwerken betekenis verlenen toepassen de schoolwereld zoals deze zich aan het kind en de leraar voordoetontstaan wil intelligentie buitenwereld de leraar leraar leraar de schoolwereld zoals deze signaleren observeren registreren evalueren heterogene groep heterogene groep het kind de leraar signaleren observeren registreren evalueren opbouwen (van repertoire) baken: optellen ped.+ didact. competenties landschap: taal de leraar vrijheid van werken signaleren observeren registreren evalueren het kind wil verwerven verwerken betekenis verlenen toepassen wil intelligentie intelligentie de leraar verbeeldingskracht verbeeldingskracht buitenwereld pedagogisch en onderwijskundig instrument van leraar landschap: dit doen we ook op school landschap: dit doen we ook op school de namen domein: geometrie landschap: dit doen we ook op school de schrijfwijzen domein: laten we ze samen goed aanvullen buitenwereld domein: machten en veelvouden leraar vrijheid van werken ordenen landschap: sociale structuren wiskundige essenties (relaties) ordenen heterogene groep het kind domein: kommagetallen zich aan het kind en de leraar voordoetontstaan landschap: kennisgebieden (voorheen aardr., gesch. etc.) domein: verhoudingen domein: aantallen domein: hele getallen domein: breuken baken: vermenigvuldigen opbouwen (van repertoire) verwerven verwerken betekenis verlenen toepassen baken: optellen kralenkettingen groot vermenigvuldigbord de schoolwereld zoals deze voorbereide omgeving verbeeldingskracht heterogene groep structuur intelligentie de leraar landschap: taal landschap: rekenen-wiskunde landschap: motoriek aantal verwerven verwerken betekenis verlenen toepassen leraar de wereld (kosmos) zoals deze zich aan ons voordoet het kind ontstaan de wereld (kosmos) zoals deze zich aan ons voordoet het kind verbeeldingskracht intelligentie verwerven verwerken betekenis verlenen toepassen wil het kind zich aan het kind en de leraar voordoetontstaan buitenwereld verwerven verwerken toepassen betekenis verlenen het kind het kind heterogene groep leraar voorbereide omgeving vrijheid van werken pedagogisch en onderwijskundig instrument van leraar landschap: dit doen we ook op school landschap: dit doen we ook op school wil intelligentie wil ordenen landschap: dit doen we ook op school intelligentie verwerven verwerken betekenis verlenen toepassen het kind signaleren observeren registreren evalueren leraar voorbereide omgeving buitenwereld landschap: rekenen-wiskunde landschap: taal zich aan ons voordoet de wereld (kosmos) zoals deze landschap: taal landschap: rekenen-wiskunde landschap: kennisgebieden (voorheen aardr., gesch. etc.) landschap: sociale structuren de schrijfwijzen domein: laten we ze samen goed aanvullen verbeeldingskracht domein: geometrie het kind domein: verhoudingen wiskundige essenties (relaties) ordenen domein: machten en veelvouden verwerven verwerken betekenis verlenen toepassen domein: aantallen domein: hele getallen domein: kommagetallen het kind heterogene groep de wereld (kosmos) zoals deze zich aan ons voordoet de schoolwereld zoals deze zich aan het kind en de leraar voordoetontstaan ordenen ped.+ didact. competenties de schoolwereld zoals deze de leraar signaleren observeren registreren evalueren opbouwen (van repertoire) ped.+ didact. competenties baken: vermenigvuldigen baken: optellen het kind wil heterogene groep verbeeldingskracht de namen de schrijfwijzen ze samen goed aanvullen domein: machten en veelvouden vrijheid van werken landschap: motoriek landschap: sociale structuren pedagogisch en onderwijskundig instrument van leraar pedagogisch en onderwijskundig instrument van leraar landschap: dit doen we ook op school dit doen we ook op school wiskundige essenties (relaties) ordenen domein: kommagetallen domein: breuken landschap: kennisgebieden (voorheen aardr., gesch. etc.) landschap: sociale structuren landschap: dit doen we ook op school domein: verhoudingen domein: aantallen domein: hele getallen landschap: dit doen we ook op school vrijheid van werken buitenwereld ordenen landschap: kennisgebieden (voorheen aardr., gesch. etc.) domein: hele getallen domein: aantallen signaleren observeren registreren evalueren landschap: motoriek voorbereide omgeving wiskundige essenties (relaties) domein: breuken ordenen domein: kommagetallen de namen machten en veelvouden domein: laten we ze samen goed aanvullen zich aan het kind en de leraar voordoetontstaan de schrijfwijzen landschap: rekenen-wiskunde de leraar ontstaan betekenis verlenen groot vermenigvuldigbord signaleren observeren registreren evalueren leraar de wereld (kosmos) zoals deze ped.+ didact. competenties voorbereide omgeving buitenwereld de schoolwereld zoals deze zich aan ons voordoet landschap: rekenen-wiskunde landschap: taal baken: optellen baken: aftrekken kralenkettingen landschap: motoriek groot vermenigvuldigbord ordenen vrijheid van werken landschap: kennisgebieden (voorheen aardr., gesch. etc.) ped.+ didact. competenties pedagogisch en onderwijskundig instrument van leraar domein: aantallen landschap: sociale structuren landschap: dit doen we ook op school landschap: dit doen we ook op school landschap: dit doen we ook op school leraar domein: hele getallen domein: breuken wiskundige essenties (relaties) signaleren observeren registreren evalueren ordenen domein: kommagetallen baken: optellen baken: vermenigvuldigen baken: aftrekken domein: machten en veelvouden domein: laten we ze samen goed aanvullen de schrijfwijzen de namen gouden materiaal heterogene groep verwerven verwerken betekenis verlenen toepassen het kind de leraar het kind zich aan het kind en de leraar voordoetontstaan ontstaan verbeeldingskracht verwerven verwerken wil intelligentie toepassen betekenis verlenen het kind wil intelligentie

61 Herhalende patronen structuren die overal in de kosmos gezien worden organisme met één cel organismen met meer cellen

62 Electronen rond de kern Herhalende patronen structuren die overal in de kosmos gezien worden

63 UitgeverijDe Arend Ons zonnestelsel Herhalende patronen structuren die overal in de kosmos gezien worden

64 Herhalende patronen structuren die overal in de kosmos gezien worden De mappen structuur in uw computer

65 0. Inleiding 1. Hoofdstuk Paragraaf 1 } 1.2 Paragraaf Sub paragraaf Sub sub paragraaf Sub sub paragraaf Sub paragraaf 2 2. Hoofdstuk Paragraaf Sub paragraaf Sub paragraaf Paragraaf Paragraaf 3 3. Hoofdtuk Paragraaf Paragraaf Sub paragraaf Paragraaf Sub paragraaf Sub paragraaf Sub sub paragraaf Sub sub paragraaf 2 4. Conclusie 5. Bibliografie 6. Register De opbouw van een (studie)boek Herhalende patronen structuren die overal in de kosmos gezien worden

66 De vraag in de praktijk een praktijkvoorbeeld wat is het dat? wie? wat? voor wie? voor wat? wanneer? Wat is het dat is ontstaan? (ontstaan is onovergankelijk w.w.) Voor wie (wat) is de aarde ontstaan? Wanneer is de aarde ontstaan? is ontstaan waar? Waar is de aarde ontstaan? hoe? door middel waarvan? waarom? Hoe is de aarde ontstaan? Door middel waarvan is de aarde ontstaan? Waarom is de aarde ontstaan?

67 interactie tussen de delen relaties verbindingen informatie hersenen

68 UitgeverijDe Arend een gestimuleerd brein

69 De vraag in de praktijk krachtige eigenscha ppen sleutelmateriaal antwoord op ontwikkelingsbehoefte van het kind (vanaf ong. 7/8 jaar) probleemstelling, stellen van vragen, analyse zicht op mogelijke verbanden verrijking taalonderwijs bevordering zelfstandig werken bevordering ontwikkelingsgericht denken (zowel voor leerkracht als voor kind)

70 Het netwerk als ordeningsprincipe Materiaal voor de zinsontleding Dr. Maria Montessori. De vragen bij Geschiedenis in perioden van J. Prins-Werker en A. Romijn-Verschoor. De dierenbak ; Montessori materiaal van Nico van Ewijk.

71 UitgeverijDe Arend Ññ ¹a"Šö ØpxèDr UitgeverijDe Arend ISBN: Bea Heres Diddens illustraties Gertjan van Eijk Is je handschrift goed leesbaar? Lokt je verhaal uit tot lezen? Eigen deelvraag? Eigen deelvraag? Eigen vraag? Nodigt de eerste zin uit tot lezen? Begint je verhaal met een pakkende beginzin? Past de eerste zin bij het verhaal? Blijf je bij je onderwerp? Verdiept je verhaal zich in één onderwerp? Heeft je verhaal een passende titel? Gebruik je verschillende woorden voor dezelfde betekenis? Staat de tekst in blokken? Ziet je verhaal er verzorgd uit? verhaal Heb je een gevarieerd woordgebruik? Verwerk je spreekwoorden in je verhaal? Is je verhaal geïllustreerd? Vertel je iets nieuws? Bouw je spanning op in je verhaal? Is je verhaal boeiend? Is je verhaal gericht op je publiek? Sluit je aan bij wat je lezer al weet? Heeft je verhaal een verrassende ontknoping? Zijn de beschrijvingen kort en krachtig? jouwschrijf je in korte zinnen? Is je verhaal helder? Zijn de omschrijvingen duidelijk? Is je verhaal goed opgebouwd? Is er een duidelijk begin? Is er een duidelijk eind? Volgt de volgende gedachte logisch op de vorige? Is je verhaal ingedeeld in alinea s? Verwerk je uitdrukkingen en gezegdes in je verhaal?

72 Belangrijke webadressen: - voor het downloaden van deze presentatie en het artikel: Er was eens... een verhaal te vertellen International Big History Organisation - scholing voor leerkrachten - fantastische interactieve tijdlijn van de totale geschiedenis - interactief reizen door de Melkweg (alleen in Chrome)