Er was eens een verhaal te vertellen...!!! Jos Werkhoven. Thema-ouderavond Montessori en taal 1e Montessorischool Den Haag 27 oktober 2011

Transcriptie

1 UitgeverijDe Arend Äåñÿòü ðàç ïî ìèëëèàðäó Er was eens een verhaal te vertellen...!!! Jos Werkhoven Thema-ouderavond Montessori en taal 1e Montessorischool Den Haag 27 oktober 2011

2 Äåñÿòü ðàç ïî ìèëëèàðäó UitgeverijDe Arend Er was eens een verhaal te vertellen...!!! TAAL 1 2 Het Montessori verhaal - ontwikkelingsgericht i.p.v. leerlijnen/doelstellingen gericht Eigen ervaringen en onderzoek - de mooiste!!! Zéér taalgerelateerd!!!

3 Äåñÿòü ðàç ïî ìèëëèàðäó UitgeverijDe Arend 1 Het Montessori verhaal - ontwikkelingsgericht i.p.v. leerlijnen/doelstellingen gericht Niet: Wij doen het zó!!! Ik heb nooit een pedagogische methode ontwikkeld. (Dr. Maria Montessori, 1937, Kopenhagen) We hebben goede leerkrachten nodig ( OBSERVEREN), die in staat zijn om na te denken( RELATIES ZIEN) over hun werk( BESTUREN).

4 UitgeverijDe Arend Er was eens... Äåñÿòü ðàç ïî ìèëëèàðäó een verhaal te vertellen...!!! Het Montessori verhaal - ontwikkelingsgericht i.p.v. leerlijnen/doelstellingen gericht Eigen ervaringen en onderzoek - de mooiste!!! Zéér taalgerelateerd!!! Dat ons allen wellicht mag inspireren tot nadenken ( TAAL!!! ) over: - OBSERVEREN } - RELATIES ZIEN de RODE taal draad van vanavond - BESTUREN

5 subject object Äåñÿòü ðàç ïî ìèëëèàðäó UitgeverijDe Arend Anne-Marie Poorthuis Kosmische orde De ontdekking van Maatschappelijke orde ruimte Door naar een nieuwe wereld wereldbeeld materiaal voorbereide kind omgeving vrije werkkeuze gevoelige perioden Ontwikkeling menselijk potentieel tijd opvoeding Help mij het zelf te doen Persoonlijke orde school maken Biologische orde

6 Domeinen Heleen Strating begrippen Heleen Strating * Montessoritaalonderwijs (downloadbaar) referentieniveaus * taken - kenmerken taalbegrippen referentieniveaus - leestekens - woordsoorten - grammaticale kennis fonologie - tekstkennis morfologie - stilistiek, semantiek syntaxis - morfologie pragmatiek - opmaak - klanken begrippen werkwoordspelling referentieniveaus - werkwoord - tijden (o.t.t.-o.v.t.-v.t.t.-v.v.t) - getal (enkelvoud en meervoud) - 1e, 2e en 3e persoon - persoonsvorm - voltooid deelwoord - stam - infinitief - onderwerp - (on)regelmatige w.w. - werkwoordelijk gezegde toneel drama poppenhoek spreekbeurt voordragen navertellen niveaubeschrijvingen spelling referentieniveaus (uitgebreid; hier niet per regel uitgewerkt) - categorieën (3) - regels voor lettergreepgrenzen (2) - regels voor woordgrenzen (1) - morfologische spelling (7) - werkwoordspelling (3) - overige regels (2) - leestekens (4) begrippen lemniscaat # fonologisch bewustzijn stilte klinkers/medeklinkers lettergrepen klankgroepen analyse/synthese alfabetisch principe strategisch leren * didactiek # mathetiek # methodiek # sociaal leren * leesmotivatie plezier in lezen/schrijven KOO betekenisvol leren * spreken - vertellen Mondelinge taalvaardigheid; spreken * een monoloog houden - samenhang - afstemming op doel - afstemming op publiek - woordgebruik en woordenschat - vloeiendheid, verstaanbaarheid en grammaticale beheersing (aanvankelijk) technisch lezen KIND en TAAL woordenschat mondelinge communicatie spelling beginnende geletterdheid Mondelinge taalvaardigheid; gesprekken * deelnemen aan discussie en overleg * informatie uitwisselen - beurten nemen en bijdragen aan samenhang - afstemming op doel - afstemming op de gesprekspartner(s) - woordgebruik en woordenschat - vloeiendheid, verstaanbaarheid en grammaticale beheersing Mondelinge taalvaardigheid; luisteren * luisteren naar instructies * luisteren als lid publiek * luisteren naar radio, t.v. en gesproken tekst internet - lengte en opbouw tekst afhankelijk - begrijpen - interpreteren - evalueren - samenvatten begrijpend lezen schrijven - stellen Lezen; fictionele, narratieve en literaire teksten - begrijpen - interpreteren - evalueren boekoriëntatie KOO Lezen; zakelijke teksten * lezen van informatieve teksten * lezen van instructies * lezen van betogende teksten - techniek en woordenschat - begrijpen - interpreteren - evalueren - samenvatten - opzoeken Schrijven * correspondentie * formulieren invullen, berichten, advertenties, aantekeningen * verslagen, werkstukken, samenvattingen, artikelen * vrij schrijven - samenhang - afstemming op doel - afstemming op publiek - woordgebruik, woordenschat - spelling, interpunctie en grammatica - leesbaarheid

7 Montessorionderwijs Het lesje in drie trappen: Maar eerst uw eigen ervaring!!!

8 Montessorionderwijs Het lesje in drie trappen: - naam geving - geef mij naam - wat is dit? benoemen,, OBSERVEREN herhalen,, RELATIES ZIEN verwoorden,, integreren, BESTUREN

9 Pedagogiek Taal Persoonlijkheid van de leraar Voorbereide Omgeving Periferie Centrum Persoonlijkheid van / vrijheid Pedagogische toegankelijkheid Gevoeligheden van (van binnen naar buiten) Zintuigen van (van buiten naar binnen)

10

11 Zintuiglijk materiaal Roze toren Bruine trap Rode stokken Cilinderblokken Kleurspoelen Geometrisch kastje Geometrische lichamen Schuurpapieren gradaties Schuurpapieren plankjes Kist met stoffen Gewichtsplankjes Gehoorkokers Bellen Reukkokers Smaakflesjes Temperatuurkruikjes Namenlesjes Groot/klein, groter/kleiner, grootst(e)/kleinst(e) Dik/dun etc Lang/kort etc Diep/ondiep, smal/breed, hoog/laag, dik/dun, groot/klein etc. Kleurnamen, licht-donker Verschillende driehoeken, rechthoeken, veelhoeken, trapezium, ruit, parallellogram, ei, ellipsoïde, cirkels Rollen, kantelen, draaien, hoeken, zijden, ei, ellipsoïde, kegel, cilinder, prisma, kubus, piramide, bal Ruw-glad Grof-fijn Glad-ruw, hard-zacht, dik-dun, grof-fijn, los-vast Zwaar-licht etc. Hard-zacht etc Hoog-laag etc. Namen van geuren Zoet, zuur, bitter, zout Warm-heet, koel-koud etc.

12 Voorbereidend zintuiglijk materiaal vanaf 3 jaar Mechanisch niveau vanaf 4 jaar Intellectuele niveau vanaf 5 jaar Schrijven Lezen - geometrisch kastje vormherkenning, oog-handcoördinatie - ruw-glad plankjes lichte hand, schrijfhand - cilinderblokken grijpbeweging, pengreep - metalen inlegfiguren begrenzing, leiden van het schrijfinstrument - schuurpapieren letters schrijfbeweging, letterkennis - grote letterkist auditieve analyse, schrijven, lezen - fonogrammen (kleine letterdoos) - stempelletters - woorden/zinnen schrijven - leesopdrachten - tabel voor zinsontleding - taaldozen - stellen - definities - boeken

13 Uitgeverij KortenhoefDe Arend De voorbereide èn rijke geletterde omgeving. Maria Montessori en recent hersenonderzoek. Letterlijk: naast De leeskast is er nog zo veel te doen: <e ŠBE y& t r Materiaal voor individueel lees-, schrijf- en taalonderwijs - schuurpapieren letters - letterdozen (groot en klein) - stempelletters - leeshoek - schrijfhoek (ook computer) Illustraties Els Rijerse Samenstelling Jos Werkhoven - themahoek (KOO) - groepsactiviteiten: voorlezen, taalspelletjes, toneel etc.

14 Uitgeverij KortenhoefDe Arend Plank 1 Het lezen van klankzuivere woorden; zelfstandig naamwoord en werkwoord k r Æ etiketteer-woorden Letterlijk: om als etiket ergens op te plakken/neer te leggen. Variatie: - Het kind zelf laten etiketteren: het schrijven/schilderen van woorden op stroken en deze plaatsen. - Juf schrijft de woorden op bord/vel papier; kinderen schrijven na en etiketteren. woordjes bij een voorwerp Een organisatorisch eenvoudiger variant van etiketteerwoorden. Er wordt gelezen; dan wordt het voorwerp gepakt. Variatie: - Het kind zelf laten etiketteren: het schrijven van woorden op strookjes en deze plaatsen. - Juf schrijft de woorden op bord/vel papier; kinderen schrijven na en etiketteren. n haal-woorden Als etiketteerwoorden en woordjes bij een voorwerp: er wordt gelezen; dan gehaald. Variatie: - Het kind zelf laten etiketteren: het schrijven van woorden op strookjes en deze plaatsen. - Juf schrijft de woorden op bord/vel papier; kinderen schrijven na en etiketteren. algemene variaties bij bovenstaande Etiketteren is niets anders dan naamgeving. In het onderwijs doen wij heel veel aan naamgeving: denkend aan bijvoorbeeld een biologielesje; namen van dieren, vruchten etc. Rubriceren is dan een volgende mogelijkheid die zich aandient: dieren in de lucht, op het land, in het water. Het maken van een kindeigen woordenboek (losbladig? Dan kunnen ze later op alfabet worden gesorteerd.) Ieder nieuw woord krijgt een illustratie of tekening met het woord eronder; misschien al een zin???

15 Uitgeverij KortenhoefDe Arend Plank 1 Het lezen van klankzuivere woorden; zelfstandig naamwoord en werkwoord doe-woorden Letterlijk: je kunt doen wat er staat, in tegenstelling tot de naamgeving van dingen. Het is wellicht een eerste kennismaking met het werkwoord. Variatie: - Het kind zelf doe-woorden laten bedenken, doen en opschrijven. - Juf schrijft de woorden op bord/vel papier; kinderen schrijven na en doen. geïllustreerde leeswerkjes, (dubbel)klanken: Gewoon fijn voor de kinderen om te doen; al lezend, schrijvend, doen de kinderen al veel taalervaring op. Variatie: - de woorden met de kleine letterdoos er zelf bij laten leggen of stempelen met de stempeldoos. - met de letterdoos/stempels/schrijven woorden bedenken met de aangeboden klank. - met de letterdoos/stempels/schrijven rijmwoorden bedenken bij de aangeboden woorden. - Kun je ook een zin maken met het woord? Schrijven, leggen (letterdoos) of stempelen. - toevoegen aan het woordenboek In een later stadium kunnen de werkjes goed gebruikt worden voor taallesjes als: - klinker/medeklinker (voordeel is hier als men de gekleurde versie heeft) - klassikale aanbieding leren lezen in groep 3 (normaal gesproken te laat!!!) woordenlijsten Volgen in ieder geval dezelfde verdeling van de (dubbel)klanken als de geïllustreerde werkjes. Daarnaast zijn er samenstellingen met: tuin, huis, man, vrouw, dier,plant, speel, boek, schoen en haar. ( jp ~ a ~ Æ ~ Ì ~ e ~ Ê ~ È ~ i ~ Ó ~ Ç ~ o ~ Ù ~ Ô ~ u ~ Ú ~ Å ~ ~ Ò ~ ß ~ Þ

16 Uitgeverij KortenhoefDe Arend Plank 1 Het lezen van klankzuivere woorden; zelfstandig naamwoord en werkwoord woordenlijsten De klankenserie: - rijmen (foneem-grafeemkoppeling); - controlekaart voor juf bij aanvankelijk lezen; - uitbreiding woordenschat. De samenstellingen: - controlekaart voor juf bij aanvankelijk lezen; - uitbreiding woordenschat. Variaties: - Zinnen maken met de woorden of: probeer twee of meer woorden in één zin te gebruiken. - Niet gekende woorden opnemen in het eigen woordenboek. a ¹pwm '"k :"k a"k ˆ"k "k "k Ã"k Ï"k æ"k šat?"k Cn?&s.?&s Õ&s '&s :&s \&s t&s y&s ˆ&s &s Ã&s Õ&s nk ÅAl dagbòk kasbòk kerkbòk kókbòk lêsbòk næmbòk plakbòk ÞÓlbÒk tælbòk ¾$šCn šat ' Hk ŠBE ' Hk ' Hk. strip bòk tr ÔwbÒk vòlbòk we tbòk zaßbòk bòkdêl bòkdruk bòkrol bòkwerk ¹pwm èa f šat: æ Hk èa f šat:?"l?$n?"p?"t dag ÞÓl werk man

17 Uitgeverij KortenhoefDe Arend Plank 2 Het lezen van niet klankzuivere woorden; zelfstandig naamwoord, werkwoord, lidwoord bijvoeglijk naamwoord en telwoord Als plank 1 etiketteer-woorden woordjes bij een voorwerp haal-woorden doe-woorden geïllustreerde leeswerkjes woordenlijsten

18 ... Uitgeverij KortenhoefDe Arend Plank 2 Het lezen van niet klankzuivere woorden; zelfstandig naamwoord, werkwoord, lidwoord bijvoeglijk naamwoord en telwoord plus: lidwoorden (bij etiketteer-woorden) deze kun je ook al inzetten bij plank 1 als eerste kennismaking met niet klankzuiver (du en un) haal-woorden 'tellen' ÅA ŠCn 5 ðˆ$ k 2 contrasten haal-woorden 'kleuren' een eerste kennismaking met het bijvoeglijk naamwoord; eindeloze variatie mogelijk, taalbewustzijn. de eindeloze variatie: bij de gekende woorden een bijvoeglijk naamwoord zoeken. dagen van de week maanden van het jaar

19 Uitgeverij KortenhoefDe Arend Plank 2 Het lezen van niet klankzuivere woorden; zelfstandig naamwoord, werkwoord, lidwoord bijvoeglijk naamwoord en telwoord geïllustreerde leeswerkjes - niet klankzuiver (nog zonder open lettergrepen) - veroorzaken veel spelfouten - zeer geschikt voor groepsaandacht: nog veel meer woorden mogelijk: woordenlijsten (volgen weer dezelfde niet klankzuivere woorden) ~ De dubbelklank Ý. ~ De dubbelklank à. ~ De c als s. ~ De c als k. ~ De stomme e. ~ Kleefletters als o.a. lk. ~ Fopletter - r. in - Êr. ~ Fopletter - r. in - Ór. ~ Fopletter - r in - Çr. ~ De meerklank - Æi. ~ De meerklank - Ói. ~ De meerklank - Òi. ~ De eindklank - d. ~ De eindklank - b. ~ De eindklanken - Êuw/- Ìuw/- uw. ~ De x. en de q. Plus: ~ jaargetijden als voorbeeld voor zelf ~ andere thema's maken leeswerkjes

20 Uitgeverij KortenhoefDe Arend Plank 2 Het lezen van niet klankzuivere woorden; zelfstandig naamwoord, werkwoord, lidwoord bijvoeglijk naamwoord en telwoord woordenlijsten Plus: (dubbel)klanken samenstellingen enkelvoud-meervoud (-en, -s, -en met f/v en s/z, } -ën, -eren en 's) lettergrepen (van één t/m vijf en meer) voorvoegsels (ge-, be-, ver-, er-, her-, on-, ont-, aller-, wan- en in-.) achtervoegsels (-(e)lijk, -dom, -heid, -ig, -achtig, -loos, -aar, -aard, -baar, -erd, -zaam, -erij, -ist, -ing en -schap) familiewoorden (kind, vader, moeder, familie, gezin, water, vuur, aarde, zon, ster) zeer geschikt voor groepsaandacht: zowel spelling als taalverrijking

21 Uitgeverij KortenhoefDe Arend Plank 3 Het lezen van delen van zinnen en zinnen delen van zinnen opdrachten met werkwoord en bijwoord etiketteren met lidwoord, bijv. nw. en zelfst. nw. etiketteren met telwoord en zelfst. nw. etiketteren met voegwoord en lidw., bijv. nw., zelfst. nw. cat <e «Äˆ d F cat ` J e «Äˆ d als de kinderen nog niet met de taaldozen werken, dan is dit hèt moment om aan te bieden!

22 Uitgeverij KortenhoefDe Arend zinnen Plank 3 HOOFDLETTERKAART A a Gg delen van zinnen samenvoegen tot goede zin zelf afmaken met letterdoos illustraties zoeken bij zinnen opdracht-zinnen E e Bb Ff C c Het lezen van delen van zinnen en zinnen D d Hh <e y qì]qn Ãí Åe Ênt <e y HÈs,!%r Ï ª :"t èe cat "ŠAss *q Cn ]qìg, ¾5bÉ:<e èe ÑIAl à L¾5a Ì K½s BD½ t <e a$ìd. <e >!!d \!" t : ªr cat g Ï$n <e ì!"ˆd. }! Zelf zinnen maken m.b.v. illustraties. Verhaaltjes schrijven n.a.v. foto s, tekeningen etc.

23 Uitgeverij KortenhoefDe Arend Plank 3 Het lezen van delen van zinnen en zinnen Advies door middel waarvan? waartoe? wie is het die? wat is het dat? wie? wat? voor wie? voor wat? aan wie? aan wat? waarom? wat gebeurt er? waardoor? in welke mate? hoeveel? hoe? vanwaar? wanneer? waar? waarheen? Maria Montessori: wat voor een? welke? Zelf zinnen samenstellen gaat vooraf aan het lezen met begrip.

24 domein: laten we ze samen goed aanvullen domein: geometrie domein: machten en veelvouden oefenmateriaal contextopgaven baken: aftrekken baken: vermenigvuldigen baken: delen gouden materiaal groot vermenigvuldigbord baken: optellen opbouwen (van repertoire) vermenigvuldigbord kralenkettingen domein: aantallen structuur aantal grootte vorm taal gouden materiaal oefenmateriaal contextopgaven groot vermenigvuldigbord kralenkettingen vermenigvuldigbord baken: optellen baken: delen baken: vermenigvuldigen domein: machten en veelvouden grootte domein: kommagetallen vorm structuur aantal de namen domein: hele getallen sociale structuren domein: laten we ze samen goed aanvullen domein: geometrie domein: machten en veelvouden oefenmateriaal contextopgaven baken: aftrekken baken: vermenigvuldigen baken: delen gouden materiaal groot vermenigvuldigbord baken: optellen opbouwen (van repertoire) vermenigvuldigbord kralenkettingen domein: aantallen structuur aantal grootte vorm gouden materiaal groot vermenigvuldigbord oefenmateriaal contextopgaven kralenkettingen vermenigvuldigbord baken: vermenigvuldigen taal baken: optellen verbeeldingskracht opbouwen pedagogisch en onderwijskundig instrument van leraar grootte vorm domein: kommagetallen machten en veelvouden structuur aantal domein: domein: breuken de namen wiskundige essenties (relaties) de schrijfwijzen sociale structuren kennisgebieden (voorheen aardr., gesch. etc.) motoriek domein: breuken baken: aftrekken baken: delen structuur (van repertoire) opbouwen baken: vermenigvuldigen aantal vorm oefenmateriaal grootte contextopgaven vermenigvuldigbord kralenkettingen groot vermenigvuldigbord gouden materiaal voorbereide omgeving intelligentie verbeeldingskracht baken: aftrekken baken: delen oefenmateriaal contextopgaven de namen gouden materiaal kralenkettingen vermenigvuldigbord aantal motoriek vorm grootte domein: breuken wil baken: aftrekken baken: delen structuur aantal vorm grootte oefenmateriaal contextopgaven vermenigvuldigbord intelligentie kralenkettingen groot vermenigvuldigbord gouden materiaal ped.+ didact. competenties de leraar domein: laten we ze samen goed aanvullen domein: geometrie domein: machten en veelvouden oefenmateriaal contextopgaven baken: aftrekken baken: vermenigvuldigen baken: delen gouden materiaal groot vermenigvuldigbord baken: optellen opbouwen (van repertoire) vermenigvuldigbord kralenkettingen motoriek domein: aantallen structuur aantal grootte vorm ped.+ didact. competenties domein: verhoudingen vorm aantal structuur grootte taal opbouwen (van repertoire) domein: domein: geometrie vermenigvuldigbord baken: vermenigvuldigen baken: delen kralenkettingen groot vermenigvuldigbord gouden materiaal contextopgaven oefenmateriaal domein: verhoudingen vorm aantal grootte structuur opbouwen (van repertoire) kralenkettingen vermenigvuldigbord baken: delen baken: aftrekken groot vermenigvuldigbord gouden materiaal contextopgaven oefenmateriaal domein: geometrie verbeeldingskracht Uitgeverij KortenhoefDe Arend... om uiteindelijk onze complexe wereld te begrijpen... ontstaan ontstaan ontstaan de wereld (kosmos) zoals deze zich aan ons voordoet de schoolwereld zoals deze zich aan en de leraar voordoetontstaan de wereld (kosmos) zoals deze de namen de schrijfwijzen zich aan ons voordoet wiskundige essenties (relaties) domein: kommagetallen ontstaan sociale structuren domein: breuken pedagogisch en onderwijskundig instrument van leraar domein: verhoudingen domein: hele getallen vrijheid van werken buitenwereld kennisgebieden (voorheen aardr., gesch. etc.) motoriek voorbereide omgeving rekenen-wiskunde de wereld (kosmos) zoals deze zich aan ons voordoet voordoetontstaan de schoolwereld zoals deze zich aan en de leraar ped.+ didact. competenties baken: aftrekken opbouwen (van repertoire) de wereld (kosmos) zoals deze zich aan ons voordoet leraar domein: geometrie de schoolwereld zoals deze zich aan en de leraar voordoetontstaan signaleren observeren registreren evalueren domein: laten we ze samen goed aanvullen domein: breuken de schrijfwijzen wiskundige essenties (relaties) baken: delen baken: aftrekken domein: laten we ze samen goed aanvullen domein: geometrie domein: verhoudingen de schoolwereld zoals deze (van repertoire) domein: hele getallen de namen domein: aantallen motoriek rekenen-wiskunde ontstaan zich aan en de leraar voordoetontstaan ontstaan kennisgebieden (voorheen aardr., gesch. etc.) domein: verhoudingen domein: aantallen de namen de schrijfwijzen heterogene groep de leraar de wereld (kosmos) zoals deze zich aan ons voordoet wiskundige essenties (relaties) domein: kommagetallen motoriek pedagogisch en onderwijskundig instrument van leraar rekenen-wiskunde buitenwereld taal voorbereide omgeving ped.+ didact. competenties ontstaan sociale structuren domein: breuken pedagogisch en onderwijskundig instrument van leraar domein: verhoudingen domein: hele getallen vrijheid van werken vrijheid van werken buitenwereld kennisgebieden (voorheen aardr., gesch. etc.) motoriek voorbereide omgeving rekenen-wiskunde signaleren observeren registreren evalueren heterogene groep leraar voorbereide omgeving vrijheid van werken ped.+ didact. competenties de schrijfwijzen taal sociale structuren domein: laten we ze samen goed aanvullen rekenen-wiskunde kennisgebieden (voorheen aardr., gesch. etc.) domein: geometrie domein: verhoudingen wiskundige essenties (relaties) domein: machten en veelvouden domein: aantallen domein: hele getallen domein: kommagetallen pedagogisch en onderwijskundig instrument van leraar ped.+ didact. competenties de schoolwereld zoals deze zich aan en de leraar voordoetontstaan wil intelligentie buitenwereld de leraar leraar leraar de schoolwereld zoals deze signaleren observeren registreren evalueren heterogene groep heterogene groep de leraar signaleren observeren registreren evalueren baken: optellen ped.+ didact. competenties taal de leraar vrijheid van werken signaleren observeren registreren evalueren wil wil intelligentie de leraar verbeeldingskracht verbeeldingskracht buitenwereld pedagogisch en onderwijskundig instrument van leraar de namen de schrijfwijzen domein: laten we ze samen goed aanvullen domein: geometrie buitenwereld domein: machten en veelvouden leraar vrijheid van werken sociale structuren wiskundige essenties (relaties) heterogene groep domein: kommagetallen zich aan en de leraar voordoetontstaan kennisgebieden (voorheen aardr., gesch. etc.) domein: verhoudingen domein: aantallen domein: hele getallen domein: breuken baken: vermenigvuldigen opbouwen (van repertoire) baken: optellen groot vermenigvuldigbord de schoolwereld zoals deze voorbereide omgeving verbeeldingskracht heterogene groep structuur intelligentie de leraar taal rekenen-wiskunde leraar motoriek de wereld (kosmos) zoals deze zich aan ons voordoet ontstaan de wereld (kosmos) zoals deze zich aan ons voordoet verbeeldingskracht intelligentie wil zich aan en de leraar voordoetontstaan buitenwereld heterogene groep leraar voorbereide omgeving vrijheid van werken pedagogisch en onderwijskundig instrument van leraar wil intelligentie wil intelligentie signaleren observeren registreren evalueren leraar voorbereide omgeving buitenwereld rekenen-wiskunde taal zich aan ons voordoet de wereld (kosmos) zoals deze taal rekenen-wiskunde kennisgebieden (voorheen aardr., gesch. etc.) sociale structuren de schrijfwijzen domein: laten we ze samen goed aanvullen verbeeldingskracht domein: geometrie domein: verhoudingen wiskundige essenties (relaties) domein: machten en veelvouden domein: aantallen domein: hele getallen domein: kommagetallen heterogene groep de wereld (kosmos) zoals deze zich aan ons voordoet de schoolwereld zoals deze zich aan en de leraar voordoetontstaan pedagogisch en onderwijskundig instrument van leraar ped.+ didact. competenties de schoolwereld zoals deze de leraar signaleren observeren registreren evalueren opbouwen (van repertoire) ped.+ didact. competenties baken: vermenigvuldigen baken: optellen wil heterogene groep verbeeldingskracht de namen de schrijfwijzen domein: kommagetallen vrijheid van werken pedagogisch en onderwijskundig instrument van leraar wiskundige essenties (relaties) sociale structuren domein: breuken kennisgebieden (voorheen aardr., gesch. etc.) sociale structuren domein: verhoudingen domein: hele getallen vrijheid van werken buitenwereld kennisgebieden (voorheen aardr., gesch. etc.) zich aan en de leraar voordoetontstaan domein: hele getallen domein: aantallen signaleren observeren registreren evalueren motoriek voorbereide omgeving wiskundige essenties (relaties) domein: breuken domein: kommagetallen de namen machten en veelvouden domein: laten we ze samen goed aanvullen de schrijfwijzen rekenen-wiskunde de leraar ontstaan signaleren observeren registreren evalueren leraar de wereld (kosmos) zoals deze voorbereide omgeving buitenwereld de schoolwereld zoals deze zich aan ons voordoet rekenen-wiskunde taal baken: optellen baken: aftrekken motoriek vrijheid van werken kennisgebieden (voorheen aardr., gesch. etc.) ped.+ didact. competenties pedagogisch en onderwijskundig instrument van leraar domein: aantallen sociale structuren leraar domein: hele getallen domein: breuken wiskundige essenties (relaties) signaleren observeren registreren evalueren domein: kommagetallen baken: optellen baken: vermenigvuldigen domein: machten en veelvouden domein: laten we ze samen goed aanvullen de schrijfwijzen de namen heterogene groep de leraar ontstaan verbeeldingskracht wil intelligentie zich aan en de leraar voordoetontstaan wil intelligentie

25 Uitgeverij KortenhoefDe Arend Plank 4 Het lezen van versjes en verhaaltjes versjes en verhaaltjes logische volgorde Plank 5 drukletterspel boekjes met schrijf èn drukletter Het lezen van teksten in drukletters

26 Uitgeverij KortenhoefDe Arend Planken vol Het lezen van alles wat los en vast zit. Vooral kinderen zelf: leeswerkjes: schriftje, boekje, illustraties eigen woordenboek verhalen, gedichten rubriceren brieven verwerkingen n.a.v. KOO

27 Domeinen Heleen Strating begrippen Heleen Strating * Montessorionderwijs referentieniveaus * taken - kenmerken taalbegrippen referentieniveaus - leestekens - woordsoorten - grammaticale kennis fonologie - tekstkennis morfologie - stilistiek, semantiek syntaxis - morfologie pragmatiek - opmaak - klanken begrippen werkwoordspelling referentieniveaus - werkwoord - tijden (o.t.t.-o.v.t.-v.t.t.-v.v.t) - getal (enkelvoud en meervoud) - 1e, 2e en 3e persoon - persoonsvorm - voltooid deelwoord - stam - infinitief - onderwerp - (on)regelmatige w.w. - werkwoordelijk gezegde toneel drama poppenhoek spreekbeurt voordragen navertellen niveaubeschrijvingen spelling referentieniveaus (uitgebreid; hier niet per regel uitgewerkt) - categorieën (3) - regels voor lettergreepgrenzen (2) - regels voor woordgrenzen (1) - morfologische spelling (7) - werkwoordspelling (3) - overige regels (2) - leestekens (4) begrippen lemniscaat # fonologisch bewustzijn stilte klinkers/medeklinkers lettergrepen klankgroepen analyse/synthese alfabetisch principe strategisch leren * didactiek # mathetiek # methodiek # sociaal leren * leesmotivatie plezier in lezen/schrijven KOO betekenisvol leren * spreken - vertellen Mondelinge taalvaardigheid; spreken * een monoloog houden - samenhang - afstemming op doel - afstemming op publiek - woordgebruik en woordenschat - vloeiendheid, verstaanbaarheid en grammaticale beheersing (aanvankelijk) technisch lezen KIND en TAAL woordenschat mondelinge communicatie spelling beginnende geletterdheid Mondelinge taalvaardigheid; gesprekken * deelnemen aan discussie en overleg * informatie uitwisselen - beurten nemen en bijdragen aan samenhang - afstemming op doel - afstemming op de gesprekspartner(s) - woordgebruik en woordenschat - vloeiendheid, verstaanbaarheid en grammaticale beheersing Mondelinge taalvaardigheid; luisteren * luisteren naar instructies * luisteren als lid publiek * luisteren naar radio, t.v. en gesproken tekst internet - lengte en opbouw tekst afhankelijk - begrijpen - interpreteren - evalueren - samenvatten begrijpend lezen schrijven - stellen Lezen; fictionele, narratieve en literaire teksten - begrijpen - interpreteren - evalueren boekoriëntatie KOO Lezen; zakelijke teksten * lezen van informatieve teksten * lezen van instructies * lezen van betogende teksten - techniek en woordenschat - begrijpen - interpreteren - evalueren - samenvatten - opzoeken Schrijven * correspondentie * formulieren invullen, berichten, advertenties, aantekeningen * verslagen, werkstukken, samenvattingen, artikelen * vrij schrijven - samenhang - afstemming op doel - afstemming op publiek - woordgebruik, woordenschat - spelling, interpunctie en grammatica - leesbaarheid

28 Grammatica van de kunst (3 groepen) Oorspronkelijk tegengestelde tekenkundige elementen lijnen recht gebogen vlakken driehoek cirkel kleuren blauw rood

29 Kunst van de grammatica (3 groepen) zelfstandig næmwórd werkwórd lidwórd telwórd b voegl k næmwórd tussenwerpsel b wórd vórnæmwórd vórzetsel vògwórd

30 Het schoolkind (6-12 jaar) streeft naar: - een uitbreiding van zijn sociale mogelijkheden en sociale contacten; - het vormen van zijn geest en zijn abstracte kennis waarbij met name zijn voorstellingskracht (verbeeldingskracht) en in mindere mate de zintuigen een rol spelen; - het ontwikkelen van zijn eigen morele bewustzijn en het leren inschatten van dat van anderen.

31 Onderbouw (3-6 jaar) Antropologie Ontwikkelingspsychologie Gestructureerde verzameling materiaal Overzichtelijke set materiaal voor het ontwikkelen van de zintuigen, de taal en de wiskunde als basiskennis. Basale werkzaamheden met overzichtelijk materiaal. 3-trapslesjes voor individuele kinderen Controle van de fout in het materiaal Individuele zintuiglijke gebieden/isolatie van de eigenschap Midden-/bovenbouw (6-12 jaar) Antropologie Ontwikkelingspsychologie Kosmische theorie Zelfstandig onderzoeken en ontdekken Naast het materiaal worden andere media betekenisvol. Hierbij gaat het om voorstellingkracht (fantasie) en verdiepende werkzaamheden met grote materialen. Individueel werken en werken in groepen Communicatie/reflectie over de juistheid van de inzichten/relativeren van het waarheidsgehalte Denken in samenhang

32 Bij kosmisch onderwijs vormt de taal een belangrijke bouwsteen. - Met taal kan ik liegen, kwetsen, krenken, beledigen, geweld plegen, verruwen en afstompen. Evengoed kan het uitblinken in schoonheid. - Met taal kan ik liefdevol, zachtaardig, eerlijk, duidelijk, precies en fantasievol zijn, mensen sterker maken en met anderen iets uitwisselen en delen.

33 UitgeverijDe Arend Äåñÿòü ðàç ïî ìèëëèàðäó HOE KOO - Kosmisch(e) onderwijs en opvoeding? Het is zo eenvoudig als Het bevragen van ruimte en tijd TAAL!!!!

34 Äåñÿòü ðàç ïî ìèëëèàðäó UitgeverijDe Arend Kees Boeke ruimte Jos Werkhoven tijd Maria Montessori onderzoeken/ bevragen Het bevragen van ruimte en tijd

35 5nÃíÅö n Kees Boeke (ruimte)...wij allen, kinderen en evenzeer volwassenen zijn geneigd te leven in ons eigen wereldje als wij dat doen, zullen wij licht kunnen vergeten, hoe uitgestrekt het gebied van de bestaande werkelijkheid is en onze houding kan dan licht bekrompen en chauvinistisch worden. Het is nodig, dat wij een ruimere blik verkrijgen, zodat wij onszelf kunnen leren zien in onze betrekkelijke plaatsing in het grote en geheimzinnige heelal waarin wij zijn geboren en leven. De school bracht ons in aanraking met verschillende aspecten van het bestaan maar vaak zijn die niet aan elkaar verbonden, zodat het gevaar niet denkbeeldig is, dat wij een groot aantal losse beelden verzamelen, zonder dat wij ons realiseren, dat ze alle samen één groot geheel vormen. Het is daarom belangrijk voor onze opvoeding als mensen, middelen ter beschikking te hebben die ons een ruimer en aaneengesloten beeld kunnen geven van onze wereld en daarmee een waarlijk kosmische kijk op het heelal en onze plaats er in, een kosmische oriëntatie dus. (Uit: Kees Boeke, Wij in het heelal, het heelal in ons, 1959, Uitg. Muusses en Meulenhoff.)

36 5nÃíÅö n Annie-Romein Verschoor (tijd)...wij laten van de aanvang af ervaren dat de geschiedenis geen vastgelegd verhaal is, maar dat wij ons met bepaalde vragen tot het verleden moeten keren en dat het antwoord dat wij krijgen, soms niet meer dan een vermoeden is... Wij kunnen de kinderen geen leerstof in blik meegeven maar van dat op kinderlijk niveau geleerd heeft historisch te denken, d.w.z. te vragen naar oorsprong en ontwikkeling van dingen en verschijnselen, kan men verwachten, dat hij die denkgewoonte in zijn later leven zal behouden... (Annie-Romein Verschoor in Nederlandse geschiedenis in perioden, J. Muusses, Purmerend.)

37 UitgeverijDe Arend De essentie Äåñÿòü ðàç ïî ìèëëèàðäó Weinig woorden - meer zien (observeren): Alles is in beweging Cyclus van ontstaan - ontwikkeling - voltooiing (geboorte - groei/bloei/aftakeling - sterfte) Stimulans tot (be)vragen

38 UitgeverijDe Arend Äåñÿòü ðàç ïî ìèëëèàðäó Hoe??? zelf het goede voorbeeld zijn iedereen te helpen het zelf te doen

39 UitgeverijDe Arend Äåñÿòü ðàç ïî ìèëëèàðäó bevraag Ik ruimte 1Idee Kees Boeke Nederlands onderwijsvernieuwer De machten van tien

40 De reis van Kees Boeke Machten van tien Slechts 42 stappen om de hele kosmos te ontdekken

41 UitgeverijDe Arend Äåñÿòü ðàç ïî ìèëëèàðäó bevraag Ik 2 tijd Jos Werkhoven - De lijnen van het leven

42 Äåñÿòü ðàç ïî ìèëëèàðäó UitgeverijDe Arend tien keer miljard De lijnen van het leven De lijn van het alles. Op zoek naar de grenzen van de menselijke kennis Jos Werkhoven De lijn van de mens. tien keer miljoen De lijn van de cultuur. tien keer duizend Uitgeverij KortenhoefDe Arend De lijn van mijzelf. tien keer één

43 Jos Werkhoven - tijd De lijn van het alles. tien keer miljard De lijnen van het leven: De lijn van de mens. tien keer miljoen De lijn van de cultuur. tien keer duizend De lijn van de dag: De lijn van mijzelf. tien keer één Øq ÅDr Ï$ì:!!g!$ì:!g Een mogelijk voorbeeld :ï i ï5båcìd 22 t$ É%¹i m::!g }¹qìg K¹{Cn "ÍèAaíðve BAŒæ!"l AÅCn Cn>¹q {Cn ÑK¼ & qìg ÊÈÀAŠCn Ï調ŠDèCn

44 Äåñÿòü ðàç ïî ìèëëèàðäó UitgeverijDe Arend 3Maria Montessori vragen stellen Materiaal voor de zinsontleding Dr. Maria Montessori door middel waarvan? waartoe? waarom? wie is het die? wat is het dat? wat is de kern? waar gaat het over? wat gebeurt er? wie? wat? voor wie? voor wat? aan wie? aan wat? wanneer? waardoor? in welke mate? hoeveel? hoe? vanwaar? waar? waarheen?

45 UitgeverijDe Arend Äåñÿòü ðàç ïî ìèëëèàðäó morele ondersteuning Door de vraag te stellen aan beroeps-vragensteller: de filosoof

46 UitgeverijDe Arend Äåñÿòü ðàç ïî ìèëëèàðäó Socrates ( v. Chr.) ONWETENDHEID IS HET ENIGE KWAAD

47 UitgeverijDe Arend Äåñÿòü ðàç ïî ìèëëèàðäó Aristoteles ( v. Chr.) ER IS IETS WONDERBAARS IN ALLE NATUU RLIJKE DINGEN

48 UitgeverijDe Arend Äåñÿòü ðàç ïî ìèëëèàðäó Descartes ( ) IK DENK, DUS IK BESTA

49 UitgeverijDe Arend Äåñÿòü ðàç ïî ìèëëèàðäó Spinoza ( ) VREUGDE KAN ER NOOIT TE VEEL ZIJN

50 UitgeverijDe Arend Äåñÿòü ðàç ïî ìèëëèàðäó Kant ( ) TWEE DINGEN VERVULLEN MIJN GEEST MET STEEDS TOENEMENDE BEWONDERING EN EERBIED, DE STERRENHEMEL BOVEN MIJ EN DE MORELE WET BINNENIN MIJ.

51 UitgeverijDe Arend Äåñÿòü ðàç ïî ìèëëèàðäó Wittgenstein ( ) DE GRENZEN VAN MIJN TAAL ZIJN DE GRENZEN VAN MIJN WERELD

52 UitgeverijDe Arend Äåñÿòü ðàç ïî ìèëëèàðäó Sartre ( ) EEN MENS MAAKT ZICHZELF

53 UitgeverijDe Arend Äåñÿòü ðàç ïî ìèëëèàðäó Maria Montessori ( ) HELP MIJ HET ZELF TE DOEN

54 Äåñÿòü ðàç ïî ìèëëèàðäó UitgeverijDe Arend De kern is: ontstaan

55 baken: aftrekken baken: delen oefenmateriaal contextopgaven gouden materiaal kralenkettingen groot vermenigvuldigbord vermenigvuldigbord aantal vorm grootte Äåñÿòü ðàç ïî ìèëëèàðäó UitgeverijDe Arend onderzoeken... de wereld (kosmos) zoals deze zich aan ons voordoet come into being de schoolwereld zoals deze zich aan en de leraar voordoetontstaan buitenwereld pedagogisch en onderwijskundig instrument van leraar vrijheid van werken sociale structuren kennisgebieden (voorheen aardr., gesch. etc.) voorbereide omgeving taal rekenen-wiskunde motoriek leraar ped.+ didact. competenties signaleren observeren registreren evalueren heterogene groep wil de namen wiskundige essenties (relaties) domein: verhoudingen de leraar verbeeldingskracht intelligentie de schrijfwijzen domein: aantallen domein: laten we ze samen goed aanvullen domein: hele getallen domein: geometrie domein: machten en veelvouden domein: kommagetallen domein: breuken structuur opbouwen (van repertoire) baken: vermenigvuldigen baken: optellen

56 domein: laten we domein: geometrie oefenmateriaal contextopgaven baken: aftrekken baken: vermenigvuldigen baken: delen gouden materiaal baken: optellen opbouwen (van repertoire) vermenigvuldigbord kralenkettingen structuur aantal grootte vorm taal gouden materiaal oefenmateriaal contextopgaven groot vermenigvuldigbord kralenkettingen vermenigvuldigbord baken: vermenigvuldigen baken: optellen domein: machten en veelvouden grootte domein: kommagetallen vorm structuur aantal de namen sociale structuren domein: laten we domein: geometrie oefenmateriaal contextopgaven baken: aftrekken baken: vermenigvuldigen baken: delen gouden materiaal baken: optellen opbouwen (van repertoire) vermenigvuldigbord kralenkettingen structuur aantal grootte vorm gouden materiaal groot vermenigvuldigbord oefenmateriaal contextopgaven kralenkettingen vermenigvuldigbord taal baken: optellen verbeeldingskracht pedagogisch en onderwijskundig instrument van leraar grootte vorm domein: machten en veelvouden domein: kommagetallen structuur aantal de namen de schrijfwijzen sociale structuren kennisgebieden (voorheen aardr., gesch. etc.) baken: aftrekken baken: delen structuur baken: vermenigvuldigen aantal vorm oefenmateriaal grootte contextopgaven vermenigvuldigbord kralenkettingen groot vermenigvuldigbord gouden materiaal voorbereide omgeving verbeeldingskracht baken: aftrekken baken: delen oefenmateriaal contextopgaven de namen gouden materiaal vermenigvuldigbord motoriek vorm grootte domein: breuken wil baken: aftrekken baken: delen structuur aantal vorm grootte oefenmateriaal contextopgaven vermenigvuldigbord intelligentie kralenkettingen groot vermenigvuldigbord gouden materiaal ped.+ didact. competenties de leraar domein: laten we domein: geometrie oefenmateriaal contextopgaven baken: aftrekken baken: vermenigvuldigen baken: delen gouden materiaal baken: optellen opbouwen (van repertoire) vermenigvuldigbord kralenkettingen structuur aantal grootte vorm domein: verhoudingen vorm aantal structuur grootte taal opbouwen (van repertoire) domein: domein: geometrie vermenigvuldigbord baken: vermenigvuldigen baken: delen gouden materiaal contextopgaven oefenmateriaal domein: verhoudingen vorm aantal grootte structuur opbouwen (van repertoire) kralenkettingen vermenigvuldigbord baken: delen groot vermenigvuldigbord contextopgaven oefenmateriaal domein: geometrie verbeeldingskracht UitgeverijDe Arend Onderzoeken... en proberen te begrijpen onze complexe kosmos en ons leven ontstaan ontstaan ontstaan de wereld (kosmos) zoals deze zich aan ons voordoet de schoolwereld zoals deze zich aan en de leraar voordoetontstaan de wereld (kosmos) zoals deze de namen de schrijfwijzen ze samen goed aanvullen domein: machten en veelvouden zich aan ons voordoet wiskundige essenties (relaties) groot vermenigvuldigbord domein: kommagetallen ontstaan sociale structuren domein: breuken pedagogisch en onderwijskundig instrument van leraar domein: verhoudingen domein: aantallen domein: hele getallen vrijheid van werken buitenwereld kennisgebieden (voorheen aardr., gesch. etc.) de schoolwereld zoals deze motoriek voorbereide omgeving rekenen-wiskunde de wereld (kosmos) zoals deze zich aan ons voordoet zich aan en de leraar voordoetontstaan ped.+ didact. competenties baken: delen baken: aftrekken opbouwen (van repertoire) de wereld (kosmos) zoals deze zich aan ons voordoet leraar domein: geometrie de schoolwereld zoals deze zich aan en de leraar voordoetontstaan signaleren observeren registreren evalueren domein: laten we ze samen goed aanvullen domein: breuken de schrijfwijzen wiskundige essenties (relaties) domein: hele getallen baken: delen domein: geometrie domein: breuken domein: laten we ze samen goed aanvullen domein: verhoudingen de schoolwereld zoals deze baken: vermenigvuldigen baken: aftrekken opbouwen (van repertoire) wiskundige essenties (relaties) domein: hele getallen de namen domein: aantallen motoriek rekenen-wiskunde ontstaan zich aan en de leraar voordoetontstaan ontstaan kennisgebieden (voorheen aardr., gesch. etc.) domein: verhoudingen domein: aantallen de namen de schrijfwijzen ze samen goed aanvullen domein: machten en veelvouden heterogene groep de leraar de wereld (kosmos) zoals deze zich aan ons voordoet wiskundige essenties (relaties) groot vermenigvuldigbord domein: kommagetallen motoriek pedagogisch en onderwijskundig instrument van leraar rekenen-wiskunde buitenwereld taal voorbereide omgeving ped.+ didact. competenties ontstaan sociale structuren domein: breuken pedagogisch en onderwijskundig instrument van leraar domein: verhoudingen domein: aantallen domein: hele getallen vrijheid van werken vrijheid van werken buitenwereld kennisgebieden (voorheen aardr., gesch. etc.) motoriek voorbereide omgeving rekenen-wiskunde signaleren observeren registreren evalueren heterogene groep leraar voorbereide omgeving vrijheid van werken ped.+ didact. competenties de schrijfwijzen taal sociale structuren domein: laten we ze samen goed aanvullen rekenen-wiskunde motoriek kennisgebieden (voorheen aardr., gesch. etc.) domein: geometrie domein: verhoudingen wiskundige essenties (relaties) domein: machten en veelvouden domein: aantallen domein: hele getallen domein: breuken domein: kommagetallen pedagogisch en onderwijskundig instrument van leraar ped.+ didact. competenties de schoolwereld zoals deze zich aan en de leraar voordoetontstaan wil intelligentie buitenwereld de leraar leraar leraar de schoolwereld zoals deze signaleren observeren registreren evalueren heterogene groep heterogene groep de leraar signaleren observeren registreren evalueren opbouwen (van repertoire) baken: optellen ped.+ didact. competenties taal de leraar vrijheid van werken signaleren observeren registreren evalueren wil wil intelligentie intelligentie de leraar verbeeldingskracht verbeeldingskracht buitenwereld pedagogisch en onderwijskundig instrument van leraar de namen domein: geometrie de schrijfwijzen domein: laten we ze samen goed aanvullen buitenwereld domein: machten en veelvouden leraar vrijheid van werken sociale structuren wiskundige essenties (relaties) heterogene groep domein: kommagetallen zich aan en de leraar voordoetontstaan kennisgebieden (voorheen aardr., gesch. etc.) domein: verhoudingen domein: aantallen domein: hele getallen domein: breuken baken: vermenigvuldigen opbouwen (van repertoire) baken: optellen kralenkettingen groot vermenigvuldigbord de schoolwereld zoals deze voorbereide omgeving verbeeldingskracht heterogene groep structuur intelligentie de leraar taal rekenen-wiskunde motoriek aantal leraar de wereld (kosmos) zoals deze zich aan ons voordoet ontstaan de wereld (kosmos) zoals deze zich aan ons voordoet verbeeldingskracht intelligentie wil zich aan en de leraar voordoetontstaan buitenwereld heterogene groep leraar voorbereide omgeving vrijheid van werken pedagogisch en onderwijskundig instrument van leraar wil intelligentie wil intelligentie signaleren observeren registreren evalueren leraar voorbereide omgeving buitenwereld rekenen-wiskunde taal zich aan ons voordoet de wereld (kosmos) zoals deze taal rekenen-wiskunde kennisgebieden (voorheen aardr., gesch. etc.) sociale structuren de schrijfwijzen domein: laten we ze samen goed aanvullen verbeeldingskracht domein: geometrie domein: verhoudingen wiskundige essenties (relaties) domein: machten en veelvouden domein: aantallen domein: hele getallen domein: kommagetallen heterogene groep de wereld (kosmos) zoals deze zich aan ons voordoet de schoolwereld zoals deze zich aan en de leraar voordoetontstaan ped.+ didact. competenties de schoolwereld zoals deze de leraar signaleren observeren registreren evalueren opbouwen (van repertoire) ped.+ didact. competenties baken: vermenigvuldigen baken: optellen wil heterogene groep verbeeldingskracht de namen de schrijfwijzen ze samen goed aanvullen domein: machten en veelvouden vrijheid van werken motoriek sociale structuren pedagogisch en onderwijskundig instrument van leraar pedagogisch en onderwijskundig instrument van leraar wiskundige essenties (relaties) domein: kommagetallen domein: breuken kennisgebieden (voorheen aardr., gesch. etc.) sociale structuren domein: verhoudingen domein: aantallen domein: hele getallen vrijheid van werken buitenwereld kennisgebieden (voorheen aardr., gesch. etc.) domein: hele getallen domein: aantallen signaleren observeren registreren evalueren motoriek voorbereide omgeving wiskundige essenties (relaties) zich aan en de leraar voordoetontstaan domein: breuken domein: kommagetallen de namen machten en veelvouden domein: laten we ze samen goed aanvullen de schrijfwijzen rekenen-wiskunde de leraar ontstaan groot vermenigvuldigbord signaleren observeren registreren evalueren leraar de wereld (kosmos) zoals deze ped.+ didact. competenties voorbereide omgeving buitenwereld de schoolwereld zoals deze zich aan ons voordoet rekenen-wiskunde taal baken: optellen baken: aftrekken kralenkettingen motoriek groot vermenigvuldigbord vrijheid van werken kennisgebieden (voorheen aardr., gesch. etc.) ped.+ didact. competenties pedagogisch en onderwijskundig instrument van leraar domein: aantallen sociale structuren leraar domein: hele getallen domein: breuken wiskundige essenties (relaties) signaleren observeren registreren evalueren domein: kommagetallen baken: optellen baken: vermenigvuldigen baken: aftrekken domein: machten en veelvouden domein: laten we ze samen goed aanvullen de schrijfwijzen de namen gouden materiaal heterogene groep de leraar zich aan en de leraar voordoetontstaan ontstaan verbeeldingskracht wil intelligentie wil intelligentie Äåñÿòü ðàç ïî ìèëëèàðäó

57 UitgeverijDe Arend Äåñÿòü ðàç ïî ìèëëèàðäó Herhalende patronen structuren die overal in de kosmos gezien worden organisme met één cel organismen met meer cellen

58 UitgeverijDe Arend Electronen rond de kern Äåñÿòü ðàç ïî ìèëëèàðäó Herhalende patronen structuren die overal in de kosmos gezien worden

59 Äåñÿòü ðàç ïî ìèëëèàðäó UitgeverijDe Arend Ons zonnestelsel Herhalende patronen structuren die overal in de kosmos gezien worden

60 UitgeverijDe Arend Äåñÿòü ðàç ïî ìèëëèàðäó Herhalende patronen structuren die overal in de kosmos gezien worden De mappen structuur in uw computer

61 Äåñÿòü ðàç ïî ìèëëèàðäó UitgeverijDe Arend Herhalende patronen structuren die overal in de kosmos gezien worden De opbouw van een (studie)boek 0. Inleiding 1. Hoofdstuk Paragraaf Paragraaf Sub paragraaf Sub sub paragraaf Sub sub paragraaf Sub paragraaf 2 2. Hoofdstuk Paragraaf Sub paragraaf Sub paragraaf Paragraaf Paragraaf 3 3. Hoofdtuk Paragraaf Paragraaf Sub paragraaf Paragraaf Sub paragraaf Sub paragraaf Sub sub paragraaf Sub sub paragraaf 2 4. Conclusie 5. Bibliografie 6. Register

62 UitgeverijDe Arend Äåñÿòü ðàç ïî ìèëëèàðäó Herhalende patronen structuren die overal in de kosmos gezien worden Ze zijn - te herleiden tot, - te analyseren met, - te bevragen met, - te verwoorden met:

63 UitgeverijDe Arend Äåñÿòü ðàç ïî ìèëëèàðäó De vraag in de praktijk een praktijkvoorbeeld wat is het dat? wie? wat? voor wie? voor wat? wanneer? Wat is het dat is ontstaan? (ontstaan is onovergankelijk w.w.) Voor wie (wat) is de aarde ontstaan? Wanneer is de aarde ontstaan? is ontstaan waar? Waar is de aarde ontstaan? hoe? door middel waarvan? waarom? Hoe is de aarde ontstaan? Door middel waarvan is de aarde ontstaan? Waarom is de aarde ontstaan?

64 UitgeverijDe Arend Äåñÿòü ðàç ïî ìèëëèàðäó interactie tussen de delen relaties verbindingen informatie hersenen

65 Äåñÿòü ðàç ïî ìèëëèàðäó UitgeverijDe Arend een gestimuleerd brein

66 UitgeverijDe Arend Äåñÿòü ðàç ïî ìèëëèàðäó De vraag in de praktijk krachtige eigenscha ppen sleutelmateriaal antwoord op ontwikkelingsbehoefte van (vanaf ong. 7/8 jaar) probleemstelling, stellen van vragen, analyse zicht op mogelijke verbanden verrijking taalonderwijs bevordering zelfstandig werken bevordering ontwikkelingsgericht denken (zowel voor leerkracht als voor kind)

67 UitgeverijDe Arend Äåñÿòü ðàç ïî ìèëëèàðäó Waarom??? Citaat van Dr. Maria Montessori Om de mensheid op een hoger niveau te krijgen, hoeven we niet te verwachten van politici, hoeven we niet te verwachten van de religie, maar MOGEN we verwachten van GOED onderwijs.

68 UitgeverijDe Arend Het netwerk als ordeningsprincipe Äåñÿòü ðàç ïî ìèëëèàðäó Materiaal voor de zinsontleding Dr. Maria Montessori. De vragen bij Geschiedenis in perioden van J. Prins-Werker en A. Romijn-Verschoor. De dierenbak ; Montessori materiaal van Nico van Ewijk.

69 Äåñÿòü ðàç ïî ìèëëèàðäó UitgeverijDe Arend Ññ ¹a"Šö ØpxèDr UitgeverijDe Arend ISBN: Bea Heres Diddens illustraties Gertjan van Eijk Is je handschrift goed leesbaar? Lokt je verhaal uit tot lezen? Eigen deelvraag? Eigen deelvraag? Eigen vraag? Nodigt de eerste zin uit tot lezen? Begint je verhaal met een pakkende beginzin? Past de eerste zin bij het verhaal? Blijf je bij je onderwerp? Verdiept je verhaal zich in één onderwerp? Heeft je verhaal een passende titel? Gebruik je verschillende woorden voor dezelfde betekenis? Staat de tekst in blokken? Ziet je verhaal er verzorgd uit? verhaal Heb je een gevarieerd woordgebruik? Verwerk je spreekwoorden in je verhaal? Is je verhaal geïllustreerd? Vertel je iets nieuws? Bouw je spanning op in je verhaal? Is je verhaal boeiend? Is je verhaal gericht op je publiek? Sluit je aan bij wat je lezer al weet? Heeft je verhaal een verrassende ontknoping? Zijn de beschrijvingen kort en krachtig? jouwschrijf je in korte zinnen? Is je verhaal helder? Zijn de omschrijvingen duidelijk? Is je verhaal goed opgebouwd? Is er een duidelijk begin? Is er een duidelijk eind? Volgt de volgende gedachte logisch op de vorige? Is je verhaal ingedeeld in alinea s? Verwerk je uitdrukkingen en gezegdes in je verhaal?