Actieplan Zorgzame Samenleving

Transcriptie

1 Actieplan Zorgzame Samenleving Thema In Nederland hebben zo n mensen dementie, waarvan 920 in Hoorn. Dit aantal neemt de komende jaren nog sterk toe. Hier komt bij dat mensen steeds langer zelfstandig blijven wonen, ook dementerenden. De gemeente wil daarom in samenwerking met relevante partners een dementievriendelijke gemeente worden 1. Een andere manier om de zorgzaamheid van de samenleving te bevorderen is het ondersteunen van mantelzorgers. Nederland telt ongeveer 2,5 miljoen mantelzorgers. In Hoorn is dit ongeveer 18% van de volwassen bevolking 2. Mantelzorgers zijn van groot belang voor het welzijn van mensen die zorg nodig hebben, en de signalen dat steeds meer mantelzorgers overbelast raken nemen voortdurend toe. Dit actieplan beoogt om in grote lijnen aan te geven hoe we de komende jaren invulling willen geven aan deze thema s. Hierbij is vanzelfsprekend de verbinding met de nieuwe zorgtaken van de gemeente erg belangrijk. Centraal doel Hoorn dementie- en mantelzorgvriendelijk maken, mensen met dementie nadrukkelijk een plek geven in onze gemeente. Dat willen we doen door dementie zoveel mogelijk uit de taboesfeer te halen en door te zorgen voor de voorzieningen die nodig zijn. In 2018 is de stad zichtbaar en voelbaar beter toegerust op het feit dat het aantal mensen met dementie toeneemt, in combinatie met het feit dat mensen langer zelfstandig moeten blijven wonen. Maatschappelijke resultaten Hoorn voldoet aan het predicaat dementievriendelijke gemeente. Een dementievriendelijke gemeente voldoet aan de criteria die zijn opgesteld door Alzheimer Nederland. Deze criteria hebben onder andere betrekking op het verbeteren van de (gemeentelijke) dienstverlening aan de doelgroep en het zichtbaar en bespreekbaar maken van het onderwerp dementie. Inwoners, Verenigingen, ondernemers en zorgprofessionals weten veel meer over het omgaan met mensen met dementie. Onder andere mantelzorgers weten de weg naar ondersteunende voorzieningen goed te vinden. Hoorn scoort duidelijk hoger op de dementiemonitor dan tot nu toe. Kader Voor veel mantelzorgers is het moeilijk om hun inspanningen te begrenzen, waardoor het risico op overbelasting bestaat. Mantelzorgers die overbelast zijn krijgen te maken met psychische klachten. Dit kan tot gevolg hebben dat zij in een sociaal isolement raken en verzuimen op het werk. Veel zorgprofessionals hebben vragen over de wijze waarop zij mantelzorgers kunnen ondersteunen. Ook op de werkvloer is een mantelzorgersvriendelijk personeelsbeleid geen gemeengoed. Door de vergrijzing verhoogt ook het aantal mensen met dementie. Dit legt veel druk bij de naaste familie die veelal de rol van mantelzorger op zich neemt. Temeer omdat dementie zich in de taboesfeer bevindt. Mensen schamen zich ervoor of ontkennen de klachten. Hierdoor krijgen mensen niet op tijd de preventie, ondersteuning en zorg die ze nodig hebben. Meer bekendheid met de symptomen en signalering van dementie kan de taboesfeer doorbreken. Tevens stelt het doorbreken van taboes en vroegtijdige signalering van symptomen, hulpverleners in staat om, wanneer mogelijk in samenwerking met het sociale netwerk en mantelzorgers, de juiste zorg te verlenen. De gemeente Hoorn zet in op een verder intensivering van de zorg voor zorgbehoevenden, en dementerenden in het bijzonder en de mantelzorgers. Een deel van deze inspanningen worden benoemd in dit actieplan. 1 zie ook zorgstandaard dementie 2 dementiemonitor 2013 Actieplan Zorgzame Samenleving Pagina 1

2 Daarnaast heeft de gemeente Hoorn een innovatieagenda opgesteld. Het doel hiervan is om de noodzakelijke vernieuwingen binnen de zorg tot stand te brengen. Ten slotte sluit het actieplan Zorgzame Samenleving aan bij het Deltaplan - Dementie van het ministerie van VWS, pijlers betere dementiezorg en een dementievriendelijke vriendelijke samenleving. Aanbod Gemeente 1. Respijtzorg: Het hoofddoel van deze voorzieningen is het ontlasten van mantelzorgers. 2. Mantelzorgondersteuning: Bestaat o.a. uit het adviseren en verwijzen van mantelzorgers bij vragen, informatieoverdracht, kennisoverdracht over mantelzorg richting professionals via het Kennisplatform Mantelzorg West-Friesland. 3. Ouderenwerk: Hierbinnen wordt aandacht besteed aan vraagstukken waar mantelzorgers mee geconfronteerd worden. 4. Pool Zorgvrijwilligers West-Friesland: Deze vrijwilligers voeren zorggerelateerde werkzaamheden uit, zodat mantelzorgers worden ontlast. Het project is een pilot in het kader van de Regionale Sociale Agenda West-Friesland. 5. Inkoop zorg: Bij de inkoop van zorg is rekening gehouden met de zorgstandaard dementie en de belangrijke signalerende functie die zorginstellingen hebben. 6. Bewegen en dementie: Vanuit sportopbouwwerk zijn bewegingsactiviteiten beschikbaar voor ouderen met beginnende of gevorderde vormen van dementie. 7. Kennisplatform Mantelzorg West-Friesland In en met het Kennisplatform Mantelzorg West- Friesland werken de West-Friese gemeenten samen met als doel om mantelzorgers beter te informeren en ondersteunen, waarbij de ondersteuning is ondergebracht op de plekken waar mantelzorgers van nature al komen: bij de hulpverleners die al zorg en steun bieden aan degene voor wie zij zorgen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan verpleegkundigen van de thuiszorg, Geriant of GGZ, de vrijwilligers van WonenPlus of Wering Steunpunt, maar ook aan de huisarts of sociaal werker. 8. Domotica Maatjesproject. In het kader van het maatjesproject worden MBO-leerlingen gekoppeld aan ouderen die eenzaam zijn. Opgaven 1. Bewustwording en Taboedoorbreking: Bewustwording van dementie en de rol van mantelzorgers binnen 4 groepen (mantelzorgers, vrijwilligers, professionals en de straat ) d.m.v. trainingen, lezingen en informatieverstrekking om het taboe en maatschappelijk stigma te doorbreken. 1. Mantelzorgers Mantelzorgers definiëren zichzelf vaak niet als mantelzorger. Zij zien zich eerder als partner, zoon, dochter of buur van iemand die hulp nodig heeft. Dit leidt er veelal toe dat er door hen niet of slechts in beperkte mate een beroep wordt gedaan op ondersteuning terwijl dit soms wel nodig is. Met de zorghervormingen van de afgelopen periode is de rol van de mantelzorger prominenter geworden, en hiermee ook de noodzaak tot het creëren van een kwalitatief goed ondersteuningsaanbod. Informatieverstrekking, training en coaching maken hier deel van uit. Om de mantelzorgers effectief te bereiken dienen we de groep in kaart te brengen. Een middel hiertoe kan de mantelzorgwaardering zijn (zie: mantelzorgwaardering). 2. Vrijwilligers Steeds vaker wordt er binnen het zorgdomein een beroep gedaan op vrijwilligers. In Hoorn en West Friesland zijn via buddyprojecten en zorgpoules groepen vrijwilligers actief die zich bezig houden met zorg gerelateerde werkzaamheden. Zij kunnen tevens een rol bij de bewustwording spelen. Een voorwaarde hierbij is dat zij wel worden voorgelicht en getraind op het gebied van herkenning en de vertaling van de hulpvraag. Actieplan Zorgzame Samenleving Pagina 2

3 3. Professionals Het netwerkgericht werken krijgt steeds meer ingang bij professionals in het zorgdomein. Echter, in de uitvoering blijft men vaak vasthouden aan de oude routines. Het uitgangspunt bij deze werkwijze is dat het werken aan zorggerelateerde vraagstukken voor een belangrijk deel door het sociale netwerk van de betrokkene kan worden aangepakt. Deze werkwijze brengt automatisch het bespreekbaar maken van zaken als dementie en rol van mantelzorger met zich mee. 4. De straat Maatschappelijke bewustwording vereist een lange adem. Het is niet aannemelijk dat het voeren van een tijdelijke publiekscampagne op lokaal niveau tot daadwerkelijke effecten leidt. Wel kunnen verzamelplaatsen een rol spelen bij bewustwording. Hierbij valt te denken aan werkgevers, bankwezen, supermarkten en verenigingen. De gemeente kan een duidelijk statement maken door haar personeelsbeleid mantelzorgvriendelijk te maken. Daarnaast kunnen bepaalde beroepsgroepen worden geïnstrueerd, hierbij kun je denken aan chauffeurs in het openbaar vervoer en medewerkers van woningcorporaties. Praktijkvoorbeeld Signalenkaart dementie : Het Platform Dementie heeft een Signalenkaart Dementie uitgebracht en deze in een oplage van stuks over de regio Noordholland-Noord laten verspreiden. De kaart is bedoeld voor medewerkers en vrijwilligers die met enige regelmaat in contact komen met ouderen. Op de kaart staan in begrijpelijke taal de belangrijkste symptomen die kunnen wijzen op een beginnende dementie. Daarnaast is er een telefoonnummer opgenomen van het Advies- en aanmeldpunt van Geriant/GGZ, waar medewerkers en vrijwilligers terecht kunnen als zij bij een oudere verschijnselen van dementie vermoeden (bron; Alzheimer Nederland) 2. Deskundigheidsbevordering Het bevorderen van deskundigheid in het signaleren van dementie en het omgaan met dementie bij inwoners, informele zorgverleners, verenigingen, professionals en publieke en private dienstverleners heeft prioriteit. Wat betreft het bereik moeten wij oog hebben voor 3 groepen, professionals, mantelzorgers en vrijwilligers. 1. Professionals Vanuit de kantelingsgedachte dienen wij te bezien hoe hulpbehoevenden en hun netwerk in staat zijn om hun eigen leven vorm te geven. Dit vereist van de hulpverlener een andere beroepshouding. De focus ligt bij de kantelingsgedachte in sterkere mate bij het bevorderen van zelfredzaamheid dan het zuiver vraaggericht handelen. Deze handelswijze is nog geen gemeengoed. Daarom is training en voorlichting nodig die hulpverleners helpt om het sociaal netwerk en mantelzorger te integreren in hun zorgverlening. 2. Mantelzorgers en vrijwilligers Mantelzorgers en vrijwilligers zijn van onschatbare waarde bij de zorg voor hulpbehoevende bewoners. Zij zijn echter geen professionals en het is voor hen moeilijk te bepalen waar de grenzen van hun werkzaamheden liggen. Daarbij ligt ook overbelasting op de loer. Daarom is het van belang om mantelzorgers en vrijwilligers kennis en vaardigheden mee te geven die hen helpt om hun zorgtaken beter uit te voeren. Praktijkvoorbeeld Mantelscan : De Mantelscan biedt inzicht in de kracht van het informele netwerk van een zorgvrager en in risico op overbelasting van mantelzorgers binnen dit netwerk. In één uur tijd worden vijf stappen doorlopen. De Mantelscan wordt afgesloten met een advies om de overbelasting van mantelzorgers te verminderen Actieplan Zorgzame Samenleving Pagina 3

4 en het mantelzorgnetwerk van de zorgvrager te versterken. Onderzoek naar de praktijdervaringen laat zien dat mantelzorgers het prettig vinden om hun verhaal te kunnen vertellen. Ze zijn zicht na het afnemen van de Mantelscan meer bewust van hun situatie. Professionals moeten een scherpe en flexibele houding hebben, om zowel ruimte te bieden voor het verhaal van de zorgvrager en tegelijkertijd het zorgnetwerk in kaart te brengen (bron; Movisie). 3. Vergroten zichtbaarheid aanbod Dit behelst het in kaart brengen van vraag en aanbod om hiaten te ontdekken en te dichten, het clusteren van informatie en kennis door oprichten van een dementienetwerk, het bekend maken van aanbod respijtzorg en mantelzorgondersteuning en het verbeteren van de informatiestroom zodat zorgvragers en mantelzorgers weten wat er mogelijk is in de gemeente. Hier zijn de afgelopen periode slagen in gemaakt, o.a. door het lanceren van de site 1.Hoorn en het Mantelzorgplatform West- Friesland. Om de doelgroep in kaart te brengen zijn inspanningen van 1.Hoorn noodzakelijk. Zij zijn immer degene die zich in de wijken begeven en in eerste in contact komen met betrokkenen. Daarnaast kan de mantelzorgwaardering een middel zijn om de doelgroep in kaart te brengen. 4. Verder vormgeven mantelzorgondersteuning door vrijwilligers Momenteel vindt er een pilot plaats met een poule zorgvrijwilligers. De interesse voor het vervullen van een dergelijke vrijwilligersfunctie is boven verwachting hoog. Mantelzorgers worden ontlast door de inzet van vrijwilligers die zorggerelateerde taken op zich nemen. Daarnaast kunnen zij worden ingezet bij respijtzorg. Denk bijvoorbeeld aan het organiseren en uitvoeren van activiteiten, mede om de mantelzorger te ontzien en het ondersteunen van mantelzorgers op tijden dat de professionele respijtzorg niet beschikbaar is. Gezien het belang van vrijwilligerswerk in onze samenleving zullen wij de maatschappelijke stage blijven ondersteunen en wordt het aanbod van vrijwilligersondersteuning. Ten slotte dient er aandacht te zijn voor de overgang van extramurale zorgverlening naar intramuraal, aangezien dit voor veel betrokkenen een grote mate van stress met zich meebrengt. Praktijkvoorbeeld: Present De methode Present brengt groepen mensen die zich incidenteel willen inzetten in contact met mensen die hulp nodig hebben. Doel van de interventie is dat meer mensen vanzelfsprekend naar elkaar omzien. Het gaat Present niet (alleen) om de geboden hulp, maar juist ook om de ontmoeting tussen mensen uit verschillende leefwerelden en ervaringen die vrijwilligers opdoen. Present richt zich op groepen mensen die iets te bieden hebben. Deze groepen verbindt Present met cliënten van maatschappelijke organisaties met een hulpvraag. Beide groepen zijn doelgroep van de interventie. Er wordt dus zowel gewerkt aan zorgbehoevenden als bewustwording (bron; Movisie). 5. Totstandkoming Mantelzorgwaardering Tot en met 2014 rijkte de rijksoverheid bij wijze van waardering een geldbedrag van 240,- per jaar uit aan mantelzorgers. In Hoorn betrof het een groep van c.a personen. Deze vorm van waardering is met ingang van 2015 komen te vervallen. In de nieuwe Wmo krijgen de gemeenten de taak om de mantelzorger te waarderen. Deze waardering kan een incentive zijn om mantelzorgers te registeren en zo de bereikbaarheid van deze groep te verbeteren. Het mantelzorgcompliment is uitdrukkelijk meer dan alleen een waarderingsinstrument. We denken aan een vorm van waardering waar bewoners in het dagelijks leven profijt van hebben. Door het verstrekken van het mantelzorgcompliment komen wij in contact met een doelgroep die nog niet geheel zichtbaar is bij gemeente en hulpverlening. Door met hen in contact te treden is het mogelijk om vragen en verwachtingen naar elkaar uit te spreken, en op deze wijze maatwerk te bieden. Dit leidt tot minder belasting van de mantelzorger en een verminderde druk op voorzieningen. Actieplan Zorgzame Samenleving Pagina 4

5 6. Het ontburocratiseren van de eigen organisatie Bureaucratie kan een grote belasting vormen voor mantelzorgers. Zo kunnen hulpbehoevende burgers worden geconfronteerd met overbodige en complexe formulieren, onduidelijkheid over aanspreekpunten binnen de gemeentelijke organisatie en wisselingen van zorgverleners met daarbij gepaard gaande onzekerheden en veranderende werkwijzen. Wij gaan de toegankelijkheid van de voorzieningen voor mantelzorgers en dementerenden doorlichten en daarbij ingewikkelde regels en procedures aanpakken. Het is van belang het perspectief van de cliënt te laten meewegen in de gemeentelijke dienstverlening en werkprocessen. Een hulpmiddel hierbij is de inzet van de Kafkabrigade. Zij houden zich bezig met het in kaart brengen van onnodige bureaucratie en geven advies met betrekking tot verbetering. Speciale aandacht verdient de samenhang tussen inkoop en uitvoering. Bij inkoop dient het perspectief van de zorgontvanger te worden meegenomen. De keuze voor andere leveranciers na een aanbestedingsprocedure moet geen belemmering vormen voor de betrokken zorgontvangers. Samenwerking Het plan zorgzame gemeente is in samenwerking tot stand gekomen met partners in het zorgveld, en het eindresultaat van verschillende denksessies. De participerende organisaties zijn naast de gemeente Hoorn, Alzheimer Nederland, Geriant, De Wering, Omring en De Ouderenraad. In de uitvoering van het actieplan hebben deze partijen een belangrijke rol te vervullen. De in dit document geformuleerde doelen zullen praktisch worden ingevuld door lokale partners, in samenwerking met elkaar en gefaciliteerd door de gemeente Hoorn. Randvoorwaarden voor een goede samenwerking zijn de totstandkoming van gezamenlijke activiteiten en werkwijzen. Dit vraagt om lef en vertrouwen. De einddoelen Wij streven na om in 2018 de volgende doelen te hebben bereikt; - Er wordt meer gebruik gemaakt van de ondersteuningsmogelijkheden voor mantelzorgers; - De tevredenheid van mantelzorgers over de gemeentelijke dienstverlening is groter, dit komt tot uitdrukking in de mantelzorgmonitor; - De gemeente Hoorn slaagt er beter in om dementerende en hun netwerk te bereiken en er zal meer gerichte communicatie plaatsvinden ten aanzien van deze groep. Dit komt tot uitdrukking in de dementiemonitor NHN; - Er is bewustwording tot stand gebracht binnen voor dit thema relevante beroepsgroepen over het herkennen van en de omgang met dementie; - De mantelzorger wordt integraal meegenomen in de aanpak van de gebiedsteams. Acties - Intensiveren van de samenwerking tussen de betrokken ketenpartners. Betere informatievoorzieningen creëren waardoor een hogere benutting van het aanbod ontstaat. - In beeld brengen van de behoeften van de doelgroep en binnen de mogelijkheden daarop inspelen d.m.v. een integrale werksessie. - Trainen zorgprofessionals in hun omgang met mantelzorgers (samenwerking zorginstellingen, mantelzorgplatform en gemeente (1.Hoorn)). - Vroeg signaleren van dementie door inwoners d.m.v. trainingen voor supermarktmedewerkers, buschauffeurs, bankmedewerkers (samenwerking gemeente en Geriant). - Langdurige bewustwordingscampagne Hoorn starten. De aftrap vindt plaats op wereld Alzheimer dag (maandag 21 september 2015) en dag van de mantelzorg (23 september 2015). - Interne bedrijfsvoering geschikt maken voor mantelzorgers. Gemeente wil het goede voorbeeld geven. Vervolgens bedrijfsleven stimuleren om hetzelfde te doen. - Opnieuw afnemen mantelzorgmonitor - Keuze maken voor een vorm van mantelzorgwaardering - Onderzoeksvraag neerleggen bij De Kafkabrigade om gemeentelijke bureaucratie onder de loep Actieplan Zorgzame Samenleving Pagina 5

6 te nemen - Borging activiteiten te bevordering en vrijwilligerswerk Tijdpad Notitie ontwikkelen Werksessie ketenpartners Actieplan in het college Voorstel in de raad Start uitvoering actieplan mei juni augustus september 21 september 2015 ( Wereld Alzheimer dag) Eerste rapportage voor de raad Eerste kwartaal 2016 In het eerste kwartaal ontvangt de raad een eerste rapportage over de nadere uitwerking van de uitvoering van dit actieplan. Financiën Het stappenplan kent een brede doelstelling die onder te verdelen is in een aantal componenten. Zo zullen er investeringen plaatsvinden met het doel om de (gemeentelijke) voorzieningen beter te laten aansluiten op de doelgroep. Dit betreft voornamelijk activiteiten op het gebied van signalering, communicatie en training. Daarnaast zal een deel van het budget worden besteed aan het mantelzorg compliment en het ondersteunen van mantelzorgers. Ten slotte vormt de inzet van vrijwilligers een cruciaal onderdeel. Daarom wordt er ingezet op het voortzetten van de maatschappelijke stage en het ondersteunen van vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties. Het nu voorliggende actieplan wordt voor een belangrijk deel bekostigd uit het budget voor de zorgzame samenleving. Dit budget is als ruimtevrager structureel opgenomen in de begroting voor een bedrag van. Hiernaast worden zogeheten GIDS-gelden ingezet. Het budget voor de zorgzame samenleving wil het college naast de financiering van dit actieplan ook gebruiken voor het voortzetten van de maatschappelijke stage en het borgen van diverse activiteiten om vrijwilligerswerk te ondersteunen. De raad heeft in een eerder stadium al besloten om de maatschappelijke stage in ieder geval voort te zetten tot medio Dit wordt eveneens vanuit het budget voor de zorgzame samenleving bekostigd. Een voorstel voor het vervolg van de maatschappelijke stage wordt later aan de raad voorgelegd. Begroting actieplan jaar acties begroting onderverdeling naar activiteit Lancering mantelzorgwaardering - Voorbereiding bewustwordingscampagne - Trainingsprogramma - Toetsing Hoorn als mantelzorgvriendelijke werkgever - Borging activiteiten ter bevordering van vrijwilligerswerk ,- *(GIDS) ,- (activiteiten ter ,- (bewegen en gezondheid) ,- (mantelzorgcompiment) ,- (ondersteuningsactiviteiten dementie en mantelzorg) Mantelzorgwaardering - Kafka Brigade - Bewustwordingscampagne , ,- (activiteiten ter Actieplan Zorgzame Samenleving Pagina 6

7 Trainingprogramma - Continuering Mantelzorgvrijwilligers - Bewegingsprogramma - Mantelzorgwaardering - Kafka Brigade - Bewustwordingscampagne - Trainingsprogramma - Continuering Mantelzorgvrijwillgers - Bewegingsprogramma (GIDS) ,- (GIDS) ,- (bewegen en gezondheid) ,- (mantelzorgcompliment) ,- (ondersteuningsactiviteiten dementie en mantelzorg) ,- (activiteiten ter ,- (bewegen en gezondheid) ,- (mantelzorgcompliment) (Ondersteuningsactiviteiten dementie en mantelzorg) Mantelzorgwaardering - Kafka Brigade - Bewustwordingscampagne - Trainingsprogramma - Continuering Mantelzorgvrijwillgers - Evaluatie actieplan ,- (activiteiten ter ,- (mantelzorgcompliment) (Ondersteuningsactiviteit en dementie en mantelzorg *GIDS (Gezond In De Stad) is een subsidie van het ministerie van VWC maximaal ,- per jaar. Actieplan Zorgzame Samenleving Pagina 7