Gezonde levensstijl en voeding bij het jonge kind

Transcriptie

1 Gezonde levensstijl en voeding bij het jonge kind Dr. Moeni Gabriël, inscholingsdag A pen, 12/03/2016 Belang van gezonde voeding en een gezond voedingspatroon. Levert alle voedingsstoffen die nodig zijn voor optimale groei en ontwikkeling Voeden = Opvoeden Voorkomen van welvaartsziekten, zoals zwaarlijvigheid, tandbederf, moeilijke ontlasting, hoge bloeddruk, hart- en vaatziekten, kanker, diabetes, enz. Sociale aspect van voeding! 1

2 Overzicht Gezonde voeding bij zuigelingen. Gezonde voeding bij peuters en kleuters. Vitamine suppletie: vitamine D en vitamine K. 3 2

3 Overzicht Gezonde voeding bij zuigelingen. Borstvoeding (BV) Kunstvoeding (KV) Introductie vaste voeding. Introductie gluten. Gezonde voeding bij peuters en kleuters. Vitamine suppletie: vitamine D en vitamine K. 5 Overzicht Gezonde voeding bij zuigelingen. Borstvoeding (BV) Kunstvoeding (KV) Introductie vaste voeding. Introductie gluten. Gezonde voeding bij peuters en kleuters. Vitamine suppletie: vitamine D en vitamine K. 6 3

4 K&G beveelt uitsluitend BV aan gedurende de eerste 4-6 levensmaanden. Voordelen kind / moeder / moeder en kind. Contra-indicaties? Bij kind? Bij moeder? Valse contra-indicaties? Bij kind? Bij moeder? Belang van zeer goede begeleiding en ondersteuning bij het geven van BV! 8 4

5 BV = vraag en aanbod = voeden op vraag Frequentie: ongelimiteerde borstvoeding met weliswaar een minimum aantal voedingen per 24 u eerste weken: minstens 8 voedingen/24 u (8-12 voedingen) Duur: geen tijdsbeperking bij het voeden dwz aan eerste borst laten drinken zolang de baby wil (ongeveer minuten), daarna tweede borst aanbieden (ongeveer minuten) nadien: 6-8 voedingen/24 u ouders leren de eerste hongersignalen van kind te herkennen: huilen is laattijdig teken van honger! 12 Wat zijn opeenvolgende hongersignalen? 1. sabbelen en niet-nutritief zuigen 2. subtiele lichaamsbewegingen, onrust 3. handjes naar mond brengen en er evt op zuigen 4. zoeken, zuigen op eender wat in de buurt van zijn mondje komt 5. oudere baby: naar borst draaien 6. huilen 13 5

6 Breastfeeding Atlas, Third Edition 14 Breastfeeding Atlas, Third Edition 15 6

7 Breastfeeding Atlas, Third Edition 16 TAKE HOME Een huilend kind betekent niet noodzakelijk dat het kind hongerig is en om eten vraagt! Leg niet onterecht een verband tussen het al dan niet rustig zijn van een kind en honger en verzadiging Ken de hongersignalen en voedt op vraag.. 7

8 Spijtige redenen om BV te stoppen: Eerste weken: melkverlies, stuwing, tepelkloven, pijn bij het zuigen, In elke leeftijdscategorie: te weinig melk Slechts 5% van de moeders heeft effectief te weinig melk << perceptie!! Belang van goed informeren en begeleiden! 18 Aanpak : Waarom denkt de ouder dat hij te weinig melk heeft? Objectiveren door beoordeling van: 1/ Aantal plasluiers 2/ Stoelgangsfrequentie en aspect 3/ Groeicurve 4/ Algemeen welbevinden 8

9 Wat verwachten we? Plasluiers Stoelgang Vanaf dag 3-4: katoenen luiers: 6 à 8 per 24 uur wegwerpluiers: 5 à 6 per 24 uur Vanaf 6 weken: katoenen luiers: 5 à 6 per 24 uur wegwerpluiers: 4 à 5 per 24 uur Zachte, malse consistentie. Eerste 6 weken: minstens één maal daags. Rond 6 weken: Daling in frequentie Meer gebonden Urine niet sterk geconcentreerd of niet sterk ruikend 20 Breastfeeding Atlas, Third edition 21 9

10 Breastfeeding Atlas, Third edition 22 Breastfeeding Atlas, Third edition 23 10

11 BV-curve BV : suboptimale gewichtsevolutie 1. Te lage calorische intake 2. Onderliggende organisch-medische oorzaak 3. Onderliggende emotionele oorzaak 11

12 BV- suboptimale gewichtsevolutie. 1. Te lage calorische intake 1. inname van te klein volume Vraag en aanbod met betrekking tot frequentie en tijdsduur? Foute aanleg en/of foute zuigtechniek? Te weinig melkproductie? 2. inname van voldoende volume, maar met te weinig caloriën: voldoende inname van vetrijke achtermelk? Vraag en aanbod mbt tijdsduur van het voeden? Overproductie melk? BV anamnese én observatie door regioverpleegkundige/lactatiedeskundige. Voormelk en achtermelk Komt in begin van voeding vrij Vetrijker, verzadigt meer 27 12

13 Welk baby hapt correct aan? BV- suboptimale gewichtsevolutie. 2. Onderliggende organisch-medische oorzaak 3. Onderliggende emotionele oorzaak vb. psychosociale deprivatie Verwijzen naar de behandelende arts. 13

14 BV supplementen? Vitamine K eerste 3 levensmaanden enkel als neonataal orale toediening vitamine K Vitamine D (zie verder) 30 BV - samenvattend Moedermelk is dé aanbevolen voeding voor elk kind. K&G promoot uitsluitend moedermelk tot de leeftijd van 4-6 maanden. Borstvoedingscurve kent een typisch verloop. Perceptie te weinig melk = heel vaak ten onrechte! BV = voeden volgens vraag en aanbod herkennen van de eerste hongersignalen Vitamine K (indien neonataal oraal) en D suppletie

15 Brochure Borstvoeding. 32 Heeft een baby die uitsluitend borstvoeding krijgt tijdens de zomermaanden nog extra water nodig? JA NEEN 15

16 Heeft een baby die uitsluitend borstvoeding krijgt tijdens de zomermaanden nog extra water nodig? NEEN Bram is 5weken - Alerte baby - likt aan zijn handjes en draait met zijn hoofdje. Je informeert naar de borstvoeding en Fabienne zegt dat Bram pas over een uurtje moet eten. Hoe reageer je? Ja, dan zal hij inderdaad nog even moeten wachten. Als je Bram te snel na elkaar aanlegt dan zal hij meer oprispingen hebben en wordt hij onrustig. Bram ziet er nochtans al erg geïnteresseerd uit! Maar je hebt gelijk: het is belangrijk dat je wat structuur in je voedingen brengt. Elke drie uur aanleggen is prima! Geef hem wat aandacht, extra knuffels enz., dan is dat uurtje zo om en kan je het ritme van je voedingen mooi volgen. Kijk, Bram probeert je duidelijk te maken dat hij nu al wil eten door aan zijn vingertjes te likken en zijn hoofdje naar je borst te draaien. Dit is het ideale moment om hem aan te leggen. Je hoeft dus niet op de klok te kijken want een baby geeft zelf aan dat hij honger heeft en dat kan ook vaker zijn dan 1 keer per drie uur! Bram moet nu echt wel aangelegd worden, hoor! Zie je niet dat hij honger heeft? 35 16

17 Bram, 5weken oud, ligt in de armen van zijn mama en is erg alert. Hij likt aan zijn handjes en draait met zijn hoofdje. Je informeert naar de borstvoeding en Fabienne zegt dat Bram pas over een uurtje moet eten. Hoe reageer je? Ja, dan zal hij inderdaad nog even moeten wachten. Als je Bram te snel na elkaar aanlegt dan zal hij meer oprispingen hebben en wordt hij onrustig. Bram ziet er nochtans al erg geïnteresseerd uit! Maar je hebt gelijk: het is belangrijk dat je wat structuur in je voedingen brengt. Elke drie uur aanleggen is prima! Geef hem wat aandacht, extra knuffels enz., dan is dat uurtje zo om en kan je het ritme van je voedingen mooi volgen. Kijk, Bram probeert je duidelijk te maken dat hij nu al wil eten door aan zijn vingertjes te likken en zijn hoofdje naar je borst te draaien. Dit is het ideale moment om hem aan te leggen. Je hoeft dus niet op de klok te kijken want een baby geeft zelf aan dat hij honger heeft en dat kan ook vaker zijn dan 1 keer per drie uur! Bram moet nu echt wel aangelegd worden, hoor! Zie je niet dat hij honger heeft? 36 Overzicht Gezonde voeding bij zuigelingen. Borstvoeding (BV) Kunstvoeding (KV) Introductie vaste voeding. Introductie gluten. Gezonde voeding bij peuters en kleuters. Vitamine suppletie: vitamine D en vitamine K

18 Kunstvoeding Moedermelk = beste voeding voor elke zuigeling Nabootsen van de samenstelling van moedermelk is onmogelijk omdat moedermelk voortdurend van samenstelling wisselt de samenstelling van moedermelk is dynamisch geheel wat uiteraard nooit artificieel zal kunnen nagebootst worden 38 Kunstvoeding Samenstelling vertrekkend van koemelk: omdat er veel koeien zijn én omdat koeien veel melk geven maar niét omdat koemelk geschikte voeding voor zuigelingen is!! Ook andere dierlijke melken (paardenmelk, geitenmelk, schapenmelk, afgeleiden koemelk zoals babeurre/karnemelk,.) vormen geen alternatief voor moedermelk! 39 18

19 TAKE HOME Een huilend kind betekent niet noodzakelijk dat het kind hongerig is en om eten vraagt! Leg niet onterecht een verband tussen het al dan niet rustig zijn van een kind en honger en verzadiging Ken de hongersignalen en voedt op vraag.. Eiwitgehalte: - gedaald - verhouding caseïne/wei geoptimaliseerd. Vetgehalte én kwaliteit vette geoptimaliseerd. Vitamines toegevoegd. koemelk wordt geadapteerd Mineralen aangepast:. Na is verlaagd CA/Pis aangepast FE is verhoogd 41 19

20 ALS BV OM EEN OF ANDERE REDEN NIET KAN, IS EEN GEADAPTEERDE KUNSTVOEDING AANGEWEZEN TOT MINSTENS DE LEEFTIJD VAN 12 MAANDEN. 0 tot 6 m 6 tot 12 à 18 m Startvoeding (zuigelingenvoeding). Opvolgvoeding. samen met gevariëerde bijvoeding evt derde leeftijdsmelk 6-12 m: 500-max.750 ml/dag vanaf 12 m: ml melk(producten)/dag 8 à 10 tot 12 à 18 (à 24) m 20

21 0 tot 6 m 6 tot 12 à 18 m tot 3 jaar tot 4 jaar startvoeding opvolgvoeding (niet gezoete) groeimelk en/of aangevuld met volle melk(producten) volle melk(producten) evt derde leeftijdsmelk Welke melkvoeding na 12 à 18 maanden? 45 21

22 Schema kunstvoedingen. 46 Schema kunstvoedingen. Standaard start- en opvolgvoedingen. Wei-dominante startvoedingen genieten voorkeur. Niet standaard start- en opvolgvoeding: hydrolysaten AR voedingen Sojavoedingen Voedingen voor digestieve ongemakken of comfortvoedingen. Therapeutische voedingen (dieetvoeding) 47 22

23 Mijn kind lijkt onverzadigd? Huilen is geen synoniem van honger zuigbehoefte vs honger Volg groeiparameters en ontwikkeling op. Respecteer het voedingsritme van het kind. Zorg voor correcte bereiding van de voeding. Kijk naar de duur van de voeding. Bouw het aantal (nacht)voedingen niet te snel af. Voeding voor betere verzadiging? Schema kunstvoedingen. Standaard start- en opvolgvoedingen. Wei-dominante startvoedingen genieten voorkeur. Niet standaard start- en opvolgvoeding: Hydrolysaatvoedingen AR voedingen Sojavoedingen Voedingen voor digestieve ongemakken of comfortvoedingen. Therapeutische voedingen (dieetvoeding) 49 23

24 Hydrolysaatvoeding. Voedingen met gehydrolyseerde eiwitten. => mengsel van oligopeptiden => antigeniciteit daalt TYPES: Partiële hydrolysaten Extensieve hydrolysaten 50 Preventie KMP-allergie en atopische dermatitis. BIJ WIE? Bij baby s met erfelijk verhoogd risico op allergie dwz kind geboren in een gezin met bewezen atopie bij 1 ste graadsgezinslid. WELKE KUNSTVOEDING? Hypo-allergene voeding: partiëel of extensief Geen klinisch significant verschil in efficiëntie Extensief hydrolysaat: duurder, smaak, iets lossere stoelgang HOE LANG? Indien geen atopische verschijnselen de eerste 6 levensmaanden, kan vanaf 6 maanden overgeschakeld worden op een gewone kunstvoeding

25 Behandeling KMP-allergie = curatieve sektor Incidentie KMP-allergie: Bij kunstvoeding obv koemelk: 2-3% Bij exclusieve borstvoeding: +/- 0,5% BELEID: Borstvoeding: kan verdergezet worden, mits strikt vermijden van koemelk door de moeder Evolutie KMP-allergie: 70 % verdragen koemelkeiwit op 1 jaar 90 % verdragen koemelkeiwit op 3 jaar Kunstvoeding: extensief hydrolysaat (of semielementaire voeding bij enteropathie, stap verder: aminozurenvoeding Partiëel hydrolysaat NIET voor behandeling van KMP-allergie! 52 Schema kunstvoedingen. Standaard start- en opvolgvoedingen. Wei-dominante startvoedingen genieten voorkeur. Niet standaard start- en opvolgvoeding: Hydrolysaatvoedingen AR voedingen Sojavoedingen Voedingen voor digestieve ongemakken of comfortvoedingen. Therapeutische voedingen (dieetvoeding) 53 25

26 Antiregurgitatievoeding. Regurgitatie als fysiologisch verschijnsel. REGURGITATIE WORDT DOOR 20% VAN DE OUDERS ALS PROBLEEM ERVAREN. Regurgitatie kaderend in GER-ziekte. Bij vermoeden van GER-ziekte: verwijzen naar de behandelende arts op CB geen uitspraken doen over voeding, therapie, houding. 54 Aanpak fysiologische regurgitatie. Geruststelling! = Fysiologisch en voorbijgaand. Correcte bereiding van de voeding. Gedurende 30 minuten na de voeding rechtop houden. De baby zo weinig mogelijk manipuleren na de voeding. De baby tijd laten om te boeren. De baby niet te snel laten drinken Frequenter voeden met kleinere volumes. Niet te snel aantal voedingen afbouwen! Quid hoogstand bedje in ruglig? Als ja, doe het veilig! 55 26

27 Aanpak fysiologische regurgitaties. Evt AR melk = ingedikte kunstvoeding EBM: frequentie en het volume van regurgitaties vermindert EBM: invloed op reflux-episodes? Neen. Het voorschrijven van een AR-melk kan een geruststellend gesprek ondersteunen, maar kan dit niet vervangen! Een commerciëel ingedikte voeding (ARmelk) heeft duidelijke voorkeur op een artisanaal ingedikte kunstvoeding. Aanpak fysiologische regurgitatie. Bij BV: aandacht voor mogelijk verergerende factoren vb.: sterke toeschietreflex te hoge volume-inname door inname van heel veel lactoserijke voormelk bij: overproductie tijdsbeperking tijdens het voeden BV anamnese en observatie

28 28

29 Schema kunstvoedingen. Standaard start- en opvolgvoedingen. Wei-dominante startvoedingen genieten voorkeur. Niet standaard start- en opvolgvoeding: Hydrolysaatvoedingen AR voedingen Sojavoedingen Voedingen voor digestieve ongemakken of comfortvoedingen. Therapeutische voedingen (dieetvoeding) 60 Sojavoeding. Medische indicatie: Galactosemie. Evt bij KMP-allergie: Niet eerste 6 levensmaanden. Niet bij enteropathie. Consensus kinderartsen VVK geen eerste keuze o.w.v. nog onvoldoende uitgeklaarde theoretische vraagtekens? Vegetarische levensstijl. Sojavoedingen voldoen weliswaar aan de wettelijke normen

30 Ingrid komt met haar baby op consultatie. Ze vertelt dat hij erg gespannen is, zich vaak overstrekt, en veel en schel huilt. Ook kan hij moeilijk inslapen en wordt onrustig wanneer hij op zijn rugje wordt gelegd. De baby wordt op vraag gevoed, maar wil wel erg vaak drinken. Hij groeit goed en geeft bijna nooit melk terug. Waaraan denk je? De melkproductie is ontoereikend. Dit maakt de baby gespannen en zorgt ervoor dat hij zo vaak wil drinken. Deze symptomen wijzen mogelijks op reflux. Verdere op puntstelling door voor diagnose en eventuele behandeling is nodig. De baby is erg temperamentvol en uit dit op deze manier. 62 Ingrid komt met haar baby op consultatie. Ze vertelt dat hij erg gespannen is, zich vaak overstrekt, en veel en schel huilt. Ook kan hij moeilijk inslapen en wordt onrustig wanneer hij op zijn rugje wordt gelegd. De baby wordt op vraag gevoed, maar wil wel erg vaak drinken. Hij groeit goed en geeft bijna nooit melk terug. Waaraan denk je? De melkproductie is ontoereikend. Dit maakt de baby gespannen en zorgt ervoor dat hij zo vaak wil drinken. Deze symptomen wijzen mogelijks op reflux. Verdere op puntstelling door voor diagnose en eventuele behandeling is nodig. De baby is erg temperamentvol en uit dit op deze manier

31 Schema kunstvoedingen. Standaard start- en opvolgvoedingen. Wei-dominante startvoedingen genieten voorkeur. Niet standaard start- en opvolgvoeding: Hydrolysaatvoedingen AR voedingen Sojavoedingen Voedingen voor digestieve ongemakken of comfortvoedingen. Therapeutische voedingen (dieetvoeding) 65 Kunstvoedingen. comfortvoedingen. Zuigelingen met voedingsproblemen, zijnde weinig specifieke symptomen: huilen, krampjes, opboeren, verandering in stoelgangspatroon, huiduitslag,.. oproep om kritisch en selectief voedingen (niet) te gebruiken = onterecht verband met de voeding!! geen indicatie voor voedingswijziging geen indicatie voor preventie van dergelijke problemen comfortvoedingen worden niet voorgeschreven op CB wegens gebrek aan wetenschappelijke onderbouwing 66 31

32 Schema kunstvoedingen. Standaard start- en opvolgvoedingen. Wei-dominante startvoedingen genieten voorkeur. Niet standaard start- en opvolgvoeding: Hydrolysaatvoedingen AR voedingen Sojavoedingen Voedingen voor digestieve ongemakken of comfortvoedingen. Therapeutische voedingen (dieetvoeding) 67 Kunstvoedingen therapeutische voedingen. Behoren tot domein van de curatieve sektor. Verdere beslissingen rond voedingsbeleid aan de behandelende arts toevertrouwen tot onderliggende medische problematiek opgelost is

33 Brochure Flesvoeding. 69 Kind 2 m, krijgt BV, mama wenst over te gaan op KV. Welke voeding adviseer je? Sojavoeding Partieel hydrolysaat Extensief hydrolysaat Gewone startvoeding 70 33

34 Overzicht Gezonde voeding bij zuigelingen. Borstvoeding (BV) Kunstvoeding (KV) Introductie vaste voeding. Introductie gluten. Gezonde voeding bij peuters en kleuters. Vitamine suppletie: vitamine D en vitamine K. 71 Vanaf begin 34

35 73 Start vaste voeding: concreet Start 4-6 maanden: Start op leeftijd 6 maanden: Groentepap of Fruitpap Start met groentepap, Daarna fruitpap Vlees/vis/ei/vleesvervangers vanaf de leeftijd van 6 maanden Na enkele dagen: vlees/vis/ei/vleesvervangers 74 35

36 Welk fruit? Welke groenten? 36

37 Mondmotorische ontwikkeling. beker brokjes stukjes 77 De mondmotoriek. Belang van kennis van de ouder van de mondmotorische evolutie van het kind. Gevoelige leeftijden: manier (consistentie, manier van aanbieden) van voeden afstemmen op leeftijd van het kind Verwijsleeftijden bij problemen. Steeds in context plaatsen. Evt. spreekuur als tussenstap. 37

38 Introductie van gluten in bijvoeding Invoer van gluten kan door aanbieden van granen of melen obv. tarwe, rogge, gerst, haver in de fruithap of in de groentepap. Groentepap: aardappelen/rijst ter afwisseling vervangen door goed gaargekookte deegwaren (macaroni, spaghetti,..) Fruithap: gebruik af en toe ook glutenbevattende granen/melen/koek Overzicht. Voeding bij zuigelingen. Gezonde voeding bij peuters en kleuters. Vitamine suppletie: vitamine D en vitamine K

39 Peuter en kleuter: belang van gezonde voeding én gezond voedingspatroon blijft! Gezonde voeding (inname van voedingsmiddelen). Als hulp bij de opbouw van een gezond voedingspatroon, is er de actieve voedingsdriehoek. 39

40 restgroep smeer en bereidingsvetten melkprod./ca-verr. sojaprod. vlees, vis, ei, vervangprod. groenten fruit graanprod./aardapp. water beweeglaag Actieve voedingsdriehoek. Er zijn geen goede of slechte producten, wel goede of slechte eetpatronen. Hoe groter de groep, hoe groter de dagelijkse hoeveelheid die we ervan nodig hebben. Variatie tussen de verschillende groepen is nodig én variatie binnen dezelfde groep. Bewegen is belangrijk op ELKE leeftijd 40

41 Tips voor een gezond eetpatroon. Spreid de 3 hoofdmaaltijden en eventuele tussendoortjes (maximum 2) over de hele dag voor een goede energieverdeling. Kies voor gezonde tussendoortjes. = aanvulling op de hoofdmaaltijd. = stilt de honger, maar remt de eetlust niet. Bewuste keuzes maken! Bewuste (juiste) keuzes maken uit de voedingsmiddelen om de noodzakelijke voedingsstoffen binnen te krijgen. 41

42 leermodule Tijd en ruimte om te bewegen / vlaamse consensustekst Baby Peuter kleuter 42

43 leermodule Stilzitten beperken 1. / achtergrond / vraag 2. / vlaamse consensustekst Overzicht Voeding bij zuigelingen. Gezonde voeding bij peuters en kleuters. Vitamine suppletie: vitamine D en vitamine K

44 April 2013 vitamine D consensus. FREQUENTIE EN DOSIS. Alle kinderen dagelijks 400 IU vitamine D, vanaf de geboorte tot de leeftijd van 6 jaar, het ganse jaar door, onafhankelijk van het soort melkvoeding en de vitamine D suppletie van de moeder (tijdens en na de zwangerschap); Kinderen met een zeer donker huidtype: 600 IU/dag 44

45 April 2013 vitamine D consensus. PRODUCT. Vitamine D o.v.v. monopreparaat van cholecalciferol Multivitaminepreparaat? Bij een evenwichtige en gevarieerde voeding is het toedienen van vitamine D onder de vorm van multivitaminepreparaten niet aan te bevelen bij het jonge kind. Indien nodig gebeurt dit in de curatieve sector. April 2013 vitamine D consensus. VORM beschikbare preparaten update september Druppelvorm. Andere vormen: smelttablet, kauwtablet, gelule,! Adviserende rol van de apotheker! 45

46 Vitamine K-suppletie bij de geboorte Aan alle baby s wordt bij de geboorte vitamine K toegediend. o Intramusculair (IM) ofwel oraal (PO) 46

47 Vitamine K-suppletie na geboorte Indien kunstvoeding: geen suppletie nodig Indien borstvoeding:. Neonataal IM: geen suppletie nodig Neonataal PO: wel suppletie nodig Bij overschakeling van borstvoeding naar kunstvoeding: wanneer systematisch een fles kunstvoeding dagelijks gegeven wordt dan kan vit K stopgezet worden. Vitamine K-suppletie praktisch Vanaf week 1: wekelijks 2 mg tot en met de leeftijd van 3 maanden. Konakion Paediatric : ampullen 2 mg/0,2 ml per os. Verplicht op voorschrift. CB-arts mag dit voorschrift schrijven. 47

48 Meer info leermodules brochures kind en gezin voor CB-artsen: extranet