GEBIEDSDOSSIER WATERWINNING. Veenendaal VEENENDAAL. Waterwingebied. Grondwaterbeschermingsgebied. Boringsvrije zone. 100-jaarsaandachtsgebied

Transcriptie

1 GEBIEDSDOSSIER WATERWINNING Veenendaal GEBIEDSDOSSIER WATERWINNING VEENENDAAL Waterwingebied Grondwaterbeschermingsgebied Boringsvrije zone 100-jaarsaandachtsgebied m pro j e c tpartners AFDELING FYSIEKE LEEFOMGEVING, TEAM GIS ONDERGROND: 2013, DIENST VOOR HET KADASTER EN OPENBARE REGISTERS, APELDOORN / /

2

3 GEBIEDSDOSSIER WATERWINNING Veenendaal In samenwerking met: Gemeente Veenendaal Waterschap Vallei en Veluwe De omgevingsdienst Regio Utrecht Vitens

4 Documenttitel Status Datum definitieve versie Opdrachtgever Auteurs Website Rapportnummer Gebiedsdossier Veenendaal Definitief rapport 19 september 2013 Provincie Utrecht A.A. (Lideke) Vergouwen (Grontmij BV) M.J.M. (Marc) Vissers (Grontmij BV) I. (Inge) Rosenthal (Vitens) C.C. (Chris) den Engelsman (Provincie Utrecht) alle-onderwerpen/drinkwater/drinkwaterwinning rechten voorbehouden. Niets van deze uitgave mag worden verveelvoudigd, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming. Provincie Utrecht 3

5 Provincie Utrecht 4

6 0 SAMENVATTING GEBIEDSDOSSIER VEENENDAAL 0.1 Inleiding In 2010 is in het nationaal wateroverleg (NWO) afgesproken om vóór 2015 voor alle winningen voor de openbare drinkwatervoorziening zogenaamde gebiedsdossiers op te stellen volgens een door het RIVM ontwikkeld protocol. Voor de grondwaterwinningen vervullen de provincies daarbij de regierol. De provincie Utrecht heeft sinds 2002 ervaring met de 'gebiedsaanpak' die aan de hand van deze dossiers gevolgd zal worden. Ook geeft het vernieuwen van de gebiedsdossiers uitvoering aan het grondwaterplan ( ). In gebiedsdossiers wordt informatie over de winning beschreven en worden de risico's voor de grondwaterkwaliteit op een overzichtelijke manier in beeld gebracht. Op basis van het dossier worden maatregelen opgesteld om de kwaliteit van het grondwater te beschermen, zodat kan worden voldaan aan de eisen voortkomend uit de KRW. De relevante maatregelen zullen worden opgenomen in het stroomgebiedsbeheerplan 2015 voor de Kaderrichtlijn Water. De gebiedsdossiers zijn opgesteld onder regie van de provincie in samenwerking met de betrokken gebiedspartijen, ieder vanuit de verantwoordelijkheid voor bepaalde taken en bevoegdheden. Ook de uitvoering van de maatregelen zal gebaseerd worden op deze samenwerking en rolverdeling. Het onderhavige gebiedsdossier is het gebiedsdossier van de niet-kwetsbare 1 winning Veenendaal. 0.2 Kenmerken winning Veenendaal De grondwaterwinning Veenendaal is een gespannen 2, anaërobe winning van drinkwaterbedrijf Vitens. De winning is gebouwd in Momenteel wordt het grondwater onttrokken uit het tweede watervoerende pakket op een diepte van -85 tot -115 meter NAP. Doordat invloed van verontreinigingen zichtbaar werd is in 1990 sterk afgebouwd met het ondiep winnen van grondwater. Door de diepe ligging is het grondwater lang onderweg van het maaiveld naar de pompputten. Hierdoor heeft de winning alleen een boringsvrije zone en geen grondwaterbeschermingsgebied om zich heen. De winning en de beschermingsgebieden zijn geheel gelegen binnen de bebouwde kom van Veenendaal en geheel binnen de gemeente Veenendaal. De maaiveldhoogte in het intrekgebied is +5 tot +9 m NAP; het landgebruik bestaat geheel uit stedelijke bebouwing. De winning ondervindt druk vanuit de ruimtelijke ordening, bijvoorbeeld door de wens om KWO installaties aan te leggen binnen de grondwaterbeschermzones en het meer benutten van de ondergrond voor bijvoorbeeld parkeerkelders. Momenteel heeft de winning een vergunningscapaciteit van 3 miljoen m 3 /jaar. Het grondwater is van zeer goede kwaliteit. Zuivering bestaat uit intensieve beluchting (BL) en 1 Niet-kwetsbare winningen zijn winningen welke niet of nauwelijks kwetsbaar zijn voor menselijke invloed, waardoor in principe kan worden aangenomen dat maatregelen ten aanzien van diffuse verontreinigingen niet noodzakelijk zullen zijn. 2 Een gespannen winning betekent dat het gewonnen water afkomstig is uit een afgesloten watervoerend pakket. Provincie Utrecht 5

7 Zandfiltratie (ZF). Deze processen zijn vooral gericht op inbrengen van zuurstof en het verwijderen van ijzer en mangaan. 0.3 Signaleringsdiagram Om de grondwaterkwaliteit, het risico op verontreiniging, het beschermingsbeleid en de uitvoering daarvan overzichtelijk in beeld te brengen wordt gebruik gemaakt van het zogenaamde signaleringsdiagram. Voor het opstellen van dit signaleringsdiagram zijn 8 aspecten die van belang zijn voor de bescherming van de winning. Deze zijn beoordeeld door de actoren die in het gebiedsproces van deze winning zijn betrokken. Het signaleringsdiagram is als volgt opgebouwd, en is weergegeven in Figuur 1: Links is het resultaat van de bescherming en van de historische activiteiten tot nu toe in beeld gebracht. Het risico van de huidige functies (sector 8) is bij de meeste niet kwetsbare winningen laag en is daarom overwegend als goed beoordeeld. De situatie van de winning Veenendaal is momenteel zeer goed, omdat alleen eenvoudige zuivering (7) nodig is om het water geschikt te maken voor consumptie. In het ruwwater (6) worden namelijk geen stoffen aangetroffen boven de drinkwaternorm. Ook in waarnemingsputten (5) op enige afstand van de winning worden geen probleemstoffen boven de norm aangetroffen. Omdat wel diverse typen stoffen worden aangetoond vormt dit een aandachtspunt. Rechts in het diagram is de huidige status van de bescherming bovengronds (1 en 2) en ondergronds (3 en 4) beoordeeld. Ten aanzien van de huidige bescherming zijn door de actoren verbeterpunten en aandachtspunten gesignaleerd. Figuur 1 Signaleringsdiagram met de score voor de winning Veenendaal op de acht indicatoren 0.4 Kenschets problemen winning Veenendaal De kwetsbaarheid van de winning Veenendaal is relatief groot voor een niet kwetsbare winning. De berekende kwetsbaarheidskaart van de ondergrond en de daaruit volgende Provincie Utrecht 6

8 risicokaart laten zien dat de winning vooral daar kwetsbaar is voor verontreiniging waar infiltratie optreedt. Dit is op de randen van de Utrechtse Heuvelrug. Doordat het landgebruik daar grotendeels natuurgebied is wordt vooralsnog een klein risico verondersteld. Stedelijke diffuse belasting in het zuidelijk deel van Veenendaal kan in de toekomst de winning gaan beïnvloeden, echter waarschijnlijk in kleine (niet tot problemen leidende) mate. Stijgingen in enkele verontreinigingsindicatoren kunnen ook door invloed van natuurlijke processen (verzilting, veen- en pyrietoxidatie) optreden. In de waarnemingsputten van de winning, die zich voornamelijk in het eerste watervoerend pakket bevinden, worden de cyanide concentraties van 1 µg/l bestempeld als mogelijk natuurlijk. In Veenendaal worden echter ook verschillende trihalomethanen aangetroffen, waarvan alleen trichloormethaan (chloroform) ook van nature gevormd kan worden in significante concentraties. Vandaar dat een antropogene bron wordt verondersteld. Ook water van binnen de boringsvrije zone kan op lange termijn de winning bereiken, waardoor voor de overige puntbronnen van bodemverontreiniging een klein risico kan worden verondersteld. Aangezien de winning het grondwater uit het tweede watervoerend pakket onttrekt, zal het aandeel grondwater afkomstig uit het verontreinigde eerste watervoerende pakket klein zijn. De verwachting is dat de verontreinigingen daardoor niet zullen leiden tot een bedreiging voor de winning. Voorwaarde hiervoor is dat de beschermende kleilaag niet doorboord wordt. De boringsvrije zone op -30 meter rond de productielocatie moet hier voor zorg dragen. De bescherming van de winning Veenendaal wordt op diverse punten als matig beoordeeld: Bij het criterium planologische bescherming (1) wordt nagegaan in hoeverre in de bestemmingsplannen voldoende aandacht besteed is aan de aanwezigheid van een drinkwaterwinning, zowel wat betreft weergave van de beschermingszones op kaart, als tekstueel bij de toelichting. In de oudere bestemmingsplannen is niet of onvoldoende rekening gehouden met de bescherming van het drinkwater. Dit criterium wordt daarom als matig beoordeeld. De aanpak van bestaande verontreinigingen (4), waarin wordt beoordeeld in hoeverre risicovolle bodemverontreinigingslocaties vóór 2015 voldoende gesaneerd/beheerst of onderzocht worden waardoor antropogene verontreinigingen de winning niet zullen bereiken, vormt een aandachtspunt. In het centrumgebied van Veenendaal bevinden zich dertien VOCl (vluchtige gechloreerde koolwaterstoffen) verontreinigingen. De (potentiele) spoedlocaties betreffen alleen verontreinigingen met VOCl en minerale olie. Het saneren van in elkaar overlopende of samenvallende (grootschalige) (rest)grondwaterverontreinigingen is een complexe en kostbare zaak. Gebiedsgericht grondwaterbeheer (GGB) is een methodiek die kosten kan besparen en die tot een gezamenlijke, integrale aanpak leidt. Momenteel wordt verkennend onderzocht of gebiedsgericht grondwaterbeheer in de gemeente Veenendaal uitkomst biedt. De verontreinigingen in de gemeente Veenendaal bevinden zich allemaal in het eerste watervoerend pakket. Aangezien de winning het grondwater uit het tweede watervoerend pakket onttrekt, zal het aandeel grondwater afkomstig uit het verontreinigde eerste watervoerende pakket klein zijn. De verwachting is dat de verontreinigingen daardoor niet zullen leiden tot een bedreiging voor de winning. Wel dient de kwaliteit van het grondwater in het eerste watervoerend pakket blijvend te worden gemonitord. De kwaliteit van het toestromende grondwater (5) is mogelijk ontoereikend omdat de grondwaterkwaliteit in de peilfilters van waarnemingsputten (niet in de pompputten) de drinkwaternorm van het Drinkwaterbesluit (toets cf art 7.2 KRW) overschrijdt. Bij de bemonstering van de waarnemingsputten (in het eerste watervoerend pakket, winpakket is tweede watervoerend pakket) zijn veel organische microverontreinigingen Provincie Utrecht 7

9 aangetroffen. Enkele stoffen zijn licht boven de norm aangetroffen, namelijk vinylchloride en 1,2 dichlooretheen. 0.5 Toelichting beoordeling score signaleringsdiagram en maatregelen Uit een analyse van de risico s blijkt dat diverse verbeteringen mogelijk zijn ten opzichte van de huidige situatie. Er zijn diverse maatregelen geformuleerd. De mogelijke maatregelen die specifiek voor deze winning zijn opgesteld zijn in onderstaande Tabel 1 weergegeven. In Tabel 2 zijn algemene maatregelen weergegeven die deels voor alle Utrechtse winningen en deels specifiek voor de niet-kwetsbare winningen gelden. Tabel 1. Nr signaleringsdiagram 1 Planologische bescherming met betrekking tot huidige functie 2 Milieuregelgeving 3 Bescherming met betrekking tot ondergrondse activiteiten Toelichting signaleringsdiagram winningspecifieke risico s en voorstel maatregelen Beoordelingscriterium Risicobeoordeling Voorstel maatregel Actoren Beschermingsbeleid: vóórkomen beschermingszones in bestemmingsplannen en kaarten. Onderdelen: Verloopt handhaving volgens plan Consequenties ten gevolge van wijziging ligging beschermingszones in nieuwe PMV (zie algemene maatregelen) Onderdelen: Koude warmteopslag binnen 50-jaarszones Lekkende riolering beregeningsputten Risico door gebruik vanwege onvoldoende planologische bescherming Geen knelpunten Geen knelpunten Dialoog met provincie over de keuzes met betrekking tot de wijze van opnemen van de boringsvrije zone en waterwingebied op de plankaart met de voorschriften. Gemeente, provincie 4 Aanpak bodem- verontreinigingen Aanpak bodemverontreinigingslocaties Verspreiding verontreinigingen uit eerste Gebiedsgericht grondwaterbeheer; Provincie, gemeente, Vitens die risicovol kunnen zijn voor de watervoerend pakket (13 winning geïdentificeerde locaties) Uitwisseling gegevens grondwaterkwaliteit en monitoringnetwerk Vitens met gemeente Op korte termijn gezamenlijk overleg (zie H5) 5 Kwaliteit toe- Beoordeling grondwaterkwaliteit Gechloreerde Continuering monitoring Provincie, stromend in waarnemingsputten t.o.v. koolwaterstoffen en cyanide Vitens grondwater drinkwaternorm in eerste watervoerend pakket aangetroffen Provincie Utrecht 8

10 Nr signaleringsdiagram 6 Kwaliteit ruwater 7 zuiveringsinspanning 8 Risico op verontreiniging door huidige functies Beoordelingscriterium Risicobeoordeling Voorstel maatregel Actoren Beoordeling ruwaterkwaliteit in Geen knelpunten pompputten t.o.v. drinkwaternorm Is de zuiveringsinspanning Geen knelpunten groter dan hoort bij een natuurlijke grondwaterkwaliteit? Risico s tengevolge van diffuse Geen knelpunten belasting Tabel 2. Nr signaleringsdiagram 1 Planologische bescherming met betrekking tot huidige functie 2 Milieuregelgeving 3 Bescherming met betrekking tot ondergrondse activiteiten 4 Aanpak bodemverontreinigingen Voorstel algemene maatregelen geldend voor alle niet-kwetsbare winningen Beoordelingscriterium Beschermingsbeleid: vóórkomen beschermingszones in bestemmingsplannen en kaarten. Onderdelen: Verloopt handhaving volgens plan Zijn de nieuwe contouren (ingang 2012) beschermingszones ruimer dan huidige Onderdelen: Koude warmteopslag binnen Aanpak 50-jaarszones bodemverontreinigingslocaties die risicovol kunnen zijn voor de winning Algemene maatregel Verwerken van de wijzigingen van PMV in de bestemmingsplannen. Beoordelen huidige bedrijfsactiviteiten in de uit te breiden beschermingszones in relatie tot de eisen vanuit de PMV. Definiëren van overgangsbeleid voor bestaande bedrijven. Op korte termijn een algemene maatregel uitvoeren (per 1 jul 2013 moeten diepe gesloten systemen wel gemeld worden) om inzicht in bodemenergiesystemen te krijgen. Wanneer het LGR (grondwaterregister) functioneert het uitvoeren van een analyse van alle aanwezige onttrekkingen in de provincie. Voortzetting monitoring grondwater en communicatie omtrent monitoring binnen het gebiedsproces (Her)beoordeling van de spoedeisendheid van de aanpak van aanwezige bodemverontreinigingen in de eventueel uitgebreidde beschermingszones. Provincie Utrecht 9

11 Inhoudsopgave 0 Samenvatting gebiedsdossier Veenendaal Inleiding Kenmerken winning Veenendaal Signaleringsdiagram Kenschets problemen winning Veenendaal Toelichting beoordeling score signaleringsdiagram en maatregelen Inleiding Wat is een gebiedsdossier? Waarom een gebiedsdossier? Leeswijzer Basisinformatie Inleiding Waterwinning en zuivering Opbouw van de ondergrond Grondwaterstroming en verblijftijden Oppervlaktewater Puntbronnen Ondergronds ruimtegebruik Lijnbronnen Diffuse bronnen Kwaliteit van ruwwater en grondwater: bewezen kwetsbaarheid Conclusie ten aanzien van de kwetsbaarheid Meer informatie? Beschermingsbeleid en praktijk Inleiding Beschermingszones en milieuregels Planologische doorwerking beschermingszones Ruimtelijke ontwikkelingen Analyse risico s en maatregelen Inleiding Signaleringsdiagram Voorstel maatregelen...54 Provincie Utrecht 10

12 5 Gebiedsgerichte aanpak Inleiding Gebiedsgesprekken Afspraken Bijlage 1 Literatuurlijst Bijlage 2 Kaarten in A Bijlage 3 Toetsing waterkwaliteit Bijlage 4 Notulen gebiedsgesprekken Bijlage 5 Begrippenlijst Bijlage 6 Beleid en regelgeving Bijlage 7 Concept afspraken over adequate grondwaterbescherming Bijlage 8 Toelichting signaleringsdiagram Bijlage 9 Kaart met indicatie omvang 50 jaarszone Provincie Utrecht 11

13 1 INLEIDING 1.1 Wat is een gebiedsdossier? Het voorliggende gebiedsdossier bevat informatie over de waterwinning Veenendaal. In een gebiedsdossier wordt door de betrokken partijen informatie verzameld die van belang is voor de (grond)waterkwaliteit ter plaatse van de waterwinning voor drinkwater. Op basis van deze informatie worden mogelijke beschermingsmaatregelen, gericht op preventie en risicobeheersing, ontwikkeld en in het dossier opgenomen. Vervolgens nemen de betrokken partijen uitgaande van het gebiedsdossier een besluit over de daadwerkelijk uit te voeren maatregelen. De (concept)afspraken over samenwerking en te nemen maatregelen maken onderdeel uit van het gebiedsdossier. 1.2 Waarom een gebiedsdossier? Wet- en regelgeving In de Drinkwaterwet is het duurzaam veiligstellen van de openbare drinkwatervoorziening aangemerkt als "dwingende reden voor groot openbaar belang". In de Kaderrichtlijn Water (artikel 4) is aanvullend opgenomen dat lidstaten maatregelen moeten nemen om de inbreng van verontreinigende stoffen in het grondwater te voorkomen of te beperken. Specifiek voor waterwinningen voor drinkwater is opgenomen (artikel 7) dat lidstaten moeten zorgen voor de nodige bescherming van grondwater teneinde het niveau van zuivering dat voor de productie van drinkwater is vereist, te verlagen. Met name dit laatste is leidend voor de te treffen maatregelen, de prioritering ervan en de benodigde afspraken over een adequaat beschermingsniveau. Provinciaal beleid De Provincie Utrecht beschermt haar openbare drinkwatervoorziening via de risicobenadering in het beschermingsbeleid en de voorkantsturing in de Ruimtelijke Ordening. De risicobenadering houdt in dat voor de bescherming van de kwaliteit van het grondwater risicovolle activiteiten worden geweerd. Voorkantsturing houdt in dat er bij ROontwikkelingen naar gestreefd wordt dat de waterwinningen voor drinkwater zoveel mogelijk omgeven zijn met harmoniërende, grondwatervriendelijke, functies. Dit gebeurt in een zo vroeg mogelijk stadium van het RO-proces. Om goed invulling te kunnen geven aan zowel de risicobenadering als de voorkantsturing is inzicht nodig in de factoren die van belang zijn voor de kwaliteit van het onttrokken grondwater (RIVM, 2007). De Provincie Utrecht heeft ervoor gekozen om deze informatie voor de kwetsbare winningen te bundelen in Gebiedsdossiers. Deze dossiers maken onderdeel uit van de gebiedsaanpak per waterwinning. Dit houdt onder meer in dat het gebiedsdossier actueel wordt gehouden inclusief de prioritering en afspraken die nodig zijn om de winningen adequaat te beschermen. Wat is de meerwaarde van het Gebiedsdossier? Het Gebiedsdossier bevat gebiedsinformatie die relevant is voor de grondwaterkwaliteit nabij de waterwinning voor drinkwater Veenendaal. In het gebiedsdossier zijn de (mogelijke) maatregelen opgenomen om de grondwaterkwaliteit te beschermen en te verbeteren. U kunt de informatie in het Gebiedsdossier ook gebruiken als u werkt aan een structuurvisie, een bestemmingsplan, een bestemmingsplanwijziging, een ruimtelijke ontwikkeling, een watergebiedsplan, een waterplan, een watertoets, het afkoppelen van hemelwater of het verlenen van milieuvergunningen/ontheffingen en de daarop volgende handhaving. Provincie Utrecht 12

14 1.3 Leeswijzer Leeswijzer: hoofdstukindeling Het Gebiedsdossier bestaat uit vier hoofdstukken: Basisinformatie over de winning en het intrekgebied hoofdstuk 2 Beschermingsbeleid en praktijk hoofdstuk 3 Analyse risico s en maatregelen hoofdstuk 4 Gebiedsgerichte aanpak hoofdstuk 5 Daarnaast is er een handleiding Gebiedsdossiers opgesteld waarin onder meer is beschreven op welke wijze dit gebiedsdossier tot stand is gekomen. Tevens bevat deze handleiding achtergrondinformatie zoals een toelichting op het signaleringsdiagram (hoofdstuk 4). Welke hoofdstukken zijn voor mij met name relevant? Handhaving en toezicht: Hoofdstuk 3 en 4 Ruimtelijke Ordening: Hoofdstuk 2 en 3 en 4 Waterbeheer: Hoofdstuk 2, 3 en 4 Beleidsmedewerkers: Hoofdstuk 4 en 5 Status en doelgroepen Het gebiedsdossier is een levend document en bevat geen nieuw beleid of regelgeving. Met levend wordt bedoeld dat het dossier regelmatig wordt aangevuld en geactualiseerd. Deze aanvulling kan bijvoorbeeld bestaan uit een afsprakenlijst waarmee invulling wordt gegeven aan de benodigde adequate bescherming van de waterwinning. Informatievoorziening Het gebiedsdossier bevat de gebiedsspecifieke informatie over de winning Veenendaal. Op de website van de Provincie is algemene informatie te vinden over beleid en regelgeving met betrekking tot de bescherming van het grondwater waaruit drinkwater wordt gewonnen. Via het loket van de website zijn interactieve, gedetailleerde kaarten van de grondwaterbeschermingszones te downloaden: Actualisatie grondwaterbeschermingszones In dit gebiedsdossier zijn de recent gewijzigde grondwaterbeschermingszones gepresenteerd en gebruikt. De vorige Provinciale Milieuverordening (PMV) was vastgesteld in 1995, met een laatste wijziging in In 2013 zijn nieuwe (geactualiseerde) beschermingszones vastgesteld met de vaststelling van de nieuwe PMV. Voor winning Veenendaal betekent dit een wijziging van de tot 2013 geldende grenzen van de beschermingszones. Aan dit aspect wordt daarom extra aandacht besteed. Provincie Utrecht 13

15 2 BASISINFORMATIE 2.1 Inleiding Dit hoofdstuk beschrijft de feitelijke basisinformatie. In de paragrafen 2.2 t/m 2.4 worden de kenmerken van de winning nader toegelicht, n.l. het type winning, de beschermende werking van de ondergrond, de herkomst van het grondwater in de winning en de verblijftijden van het water vanaf maaiveld tot aan de onttrekking. In de daarop volgende paragrafen 2.5 t/m 2.9 wordt ingegaan op de mogelijke invloeden op de kwaliteit van het grondwater. Dit betreft de ligging van oppervlaktewater, het ondergronds ruimtegebruik, maar ook de verschillende typen verontreinigingen (lijnbronnen, puntbronnen en diffuse bronnen). Tot slot wordt in paragraaf 2.10 de huidige kwaliteit van het opgepompte water beschreven. In paragraaf 2.11 volgt een conclusie ten aanzien van de kwetsbaarheid van de winning welke van belang is voor de wijze waarop met verschillende risico s wordt omgegaan in termen van maatregelen. In bijlage 2 zijn de in de tekst gepresenteerde kaarten in groter formaat opgenomen. Rond een winning kan sprake zijn van verschillende (beschermings)zones (waterwingebied, grondwaterbeschermingsgebied, 100-jaars aandachtgebied, 50-jaarszone, boringsvrije zone, intrekgebied). In bijlage 5 is met figuren toegelicht hoe deze zones gedefinieerd zijn. 2.2 Waterwinning en zuivering Ligging winning De grondwaterwinning Veenendaal is een belangrijke winning van drinkwaterbedrijf Vitens. Door de diepe ligging is het grondwater lang onderweg van het maaiveld naar de pompputten en is er geen grondwater dat vanuit het bovenliggende 1 e watervoerende pakket binnen 25 jaar de winning kan bereiken. Hierdoor heeft de winning alleen een boringsvrije zone en geen grondwaterbeschermingsgebied om zich heen (Tauw, 2009). De winning en de beschermingsgebieden zijn geheel gelegen binnen de bebouwde kom van Veenendaal en geheel binnen de gemeente Veenendaal. De maaiveldhoogte in het intrekgebied is +5 tot +9 m NAP; het landgebruik bestaat geheel uit stedelijke bebouwing. De ligging van de winning en de beschermingszones zijn weergegeven in Figuur 2-1. De winning Veenendaal kan mogelijk last kan krijgen van maatregelen die genomen gaan worden in verband met Natura 2000-TOP-gebied Binnenveld, dat uit de gebieden Bennekomse Meent (53 ha) en de Hel/Blauwe Hel (64 ha) bestaat (zie ook de kaart in Bijlage 2). Op dit moment zijn er geen studies die wijzen op een verband tussen de winning Veenendaal en de grondwaterstand in Binnenveld. In december 2012 is een concept beheerplan Binnenveld uitgekomen. In dit concept zijn geen maatregelen opgenomen die de winning in Veenendaal treffen. Daarnaast ligt de winning nabij twee gebieden op de TOP-lijst verdroging: 't Meeuwenkampje en Hel/ Blauwe hel (dit laatste gebied is tevens N2000). Er zal dus onderzoek plaatsvinden naar maatregelen om de verdroging tegen te gaan bij het opstellen van een beheerplan. Uit berekeningen van de Provincie Utrecht (Haskoning, 2009) is gebleken dat de winning invloed heeft op de grondwaterstanden in beide gebieden. Echter, stopzetten van de winning zal een stijging van de grondwaterstand in stedelijk gebied veroorzaken en daarmee grondwateroverlast. Bovendien zijn er ook andere factoren die het grondwater in de natuurgebieden veel sterker beïnvloeden zoals de ontwatering. Ook ondervindt de winning druk vanuit de ruimtelijke ordening, bijvoorbeeld door de wens om KWO installaties aan te leggen binnen de grondwaterbeschermzones en het meer benutten van de ondergrond voor bijvoorbeeld parkeerkelders. Provincie Utrecht 14

16 Figuur 2-1 Ligging winning Veenendaal met beschermingszones (waterwingebied en boringsvrije zone) (bron: Provincie Utrecht, geoloket) Kenmerken winning en zuivering De winning Veenendaal is een gespannen 3, anaërobe winning. De winning is gebouwd in Momenteel heeft de winning een vergunningscapaciteit van 3 miljoen m 3 /jaar. De als niet kwetsbaar door de Provincie Utrecht vanwege de beschermende werking van de ondergrond. Een deel van het onttrokken grondwater heeft een leeftijd kleiner dan 100 jaar. In Figuur 2-2 is de werkelijk onttrokken hoeveelheid water weergegeven onderverdeeld in de totale en de hoeveelheid ondiep gewonnen grondwater. Momenteel wordt het grondwater onttrokken uit het tweede watervoerende pakket op een diepte van -85 tot -115 meter NAP, waarbij het maaiveldniveau +6 m NAP is. Doordat invloed van verontreinigingen zichtbaar werd is in 1990 sterk afgebouwd met het ondiep winnen van grondwater. Het grondwater is van zeer goede kwaliteit, waaruit met een eenvoudige zuivering drinkwater wordt gemaakt. Het aandeel oud marien grondwater in de diepe pompputten neemt in de loop van de tijd iets toe. In het omliggende stedelijk gebied wordt wegenzout gestrooid. Dit heeft vooralsnog geen invloed op het onttrokken grondwater. Zuivering bestaat uit intensieve beluchting (BL) en Zandfiltratie (ZF). Deze processen zijn vooral gericht op inbrengen van zuurstof en het verwijderen van ijzer en mangaan. 3 Een gespannen winning betekent dat het gewonnen water afkomstig is uit een afgesloten watervoerend pakket. Provincie Utrecht 15

17 Onttrekkingsdebiet (m3/jaar) Gebiedsdossier Veenendaal PS Veenendaal ondiep Huidige vergunning PS Veenendaal totaal Jaar Figuur 2-2 Onttrekking winning Veenendaal de afgelopen 40 jaren (bron: Provincie Utrecht) Figuur 2-3 Voorzieningsgebied winningen rondom de winning Veenendaal (bron: Vitens) Provincie Utrecht 16

18 Figuur 2-4 Processchema zuivering in winning Veenendaal Koudelevering Een deel van het onttrokken water wordt ingezet voor levering van energie aan een naastliggende school. Het onttrokken ruwwater van pompstation Veenendaal en het gebouwwater van de school worden geleid door een warmtewisselaar. Hierdoor vindt overdracht van temperatuur plaats. De verschillende waterstromen zijn strikt gescheiden. Het ruwe water gaat na de warmtewisselaar terug naar de zuivering. Voorwaarde is dat de temperatuur van het ruwe water na energieoverdracht niet warmer wordt dan 14 graden Celsius om bacteriegroei in de leiding en daarmee het drinkwater te voorkomen Voorzieningsgebied winning De winning is belangrijk voor Vitens voor de directe levering in Veenendaal (Figuur 2-3). 2.3 Opbouw van de ondergrond Bodemopbouw Vanwege de beschermende werking van de ondergrond is de winning Veenendaal aangemerkt als niet kwetsbaar door de Provincie Utrecht. De winning Veenendaal onttrekt grondwater uit het tweede watervoerende pakket. De regionale geohydrologische opbouw is weergegeven in Figuur 2-6. In Figuur 2-5 is de laagopbouw van een nabije boring weergegeven (DINO, boring B39E0235). Deze boring geeft de laagopbouw in meer detail weer. Rechts in deze figuur is de modelschematisatie weergegeven met waarden voor het doorlaatvermogen (kd in m 2 /dag) en weerstand (c in dagen) waar bij de modellering van de onttrekking van uit is gegaan. Te zien is dat de winning hydrologisch gezien uit het vierde watervoerende pakket onttrekt, omdat in het deel tot -80m NAP verscheidene kleilagen aanwezig zijn. De provincie hanteert in haar PMV echter een onderverdeling in twee watervoerende pakketten, waarbij het eerste watervoerende pakket is gedefinieerd van +6 tot -79m NAP, het tweede watervoerende pakket van -80 tot -161m NAP. Provincie Utrecht 17

19 Figuur 2-5 Lokale situatie van de laagopbouw in een diepe boring nabij de winning (boring B39E0235) en (rechts) zoals in de regionale schematisatie toegepast in de modellering met c-waarden en KD-waarden) (Tauw, 2010) Watervoerende pakketten In het gebied is geen deklaag aanwezig. Aan maaiveld is direct de eerste (freatische) watervoerende laag aanwezig, dat ongeveer 5 meter dik is. Daaronder bevinden zich diverse relatief dunne scheidende lagen. Onder de eerste kleilaag zijn nog twee watervoerende lagen aanwezig, eerst tot ongeveer -25 m NAP en daaronder tot -80 m NAP. Het tweede watervoerende pakket WVP2 loopt van -80 tot -160m NAP. Uit dit pakket wordt het grondwater onttrokken op een diepte van -85 tot -115 m NAP. In het eerste watervoerende pakket (ondieper) is één winput aanwezig is die als reserveput functioneert (zie Figuur 2-2). De scheidende laag op -60m is wel in de boring en in het geohydrologisch model van de ondergrond te zien, maar niet in de modelschematisatie (vergelijk Figuur 2-5 en Figuur 2-6). Provincie Utrecht 18

20 W O Figuur 2-6 Geohydrologische dwarsdoorsnede winning Veenendaal (bron: DINOLOKET - REGIS). Het begin- en eindpunt van de doorsnede is weergegeven in Figuur 2.1 met een kruis Scheidende lagen De eerste scheidende laag wordt gevormd door de Boxtel formatie, een Laat Pleistocene afzetting die soms ook kleiig van aard kan zijn. Deze kleilaag is ter plaatse van de winning enkele meters dik en is alleen lokaal aanwezig. In het gebied zijn ook veenafzettingen van de Formatie van Woudenberg aanwezig. De tweede, derde en vierde scheidende laag zijn van de Peize-Waalre Formatie die bestaat uit rivierafzettingen (van twee verschillende rivieren) uit het Laat Plioceen. Uit de boorbeschrijving en geohydrologische schematisatie blijkt dat het relatief dunne kleilagen betreft. 2.4 Grondwaterstroming en verblijftijden Regionale grondwaterstroming De grondwaterstroming in de winning is berekend middels het VPC2-model, omdat de beschermingszones net buiten de grenzen van het recent opgezette HYDROMEDAH-model vallen. Het modelgrid is lokaal verfijnd om de nieuwe intrekgebieden te berekenen (Haskoning, 2010). De grondwaterstroming is te herleiden uit de tijd-stijghoogtelijnen van putten die binnen de boringsvrije zone liggen. Uit de gemeten grondwaterstanden blijkt dat sprake is van een Provincie Utrecht 19

21 infiltratiesituatie, waarbij de stijghoogte van het freatische grondwater op ongeveer +5m NAP ligt. In het winpakket is de stijghoogte lager, ongeveer +1m NAP. Grondwater zal vanuit zowel de boven- als onderliggende pakketten naar de winning toestromen. Wanneer in diepe pakketten zout water wordt aangetroffen kan verzilting in de winning dus een item zijn. Omdat in de historische situatie juist lange tijd overdruk in de diepere pakketten aanwezig was en veenvorming in het gebied van Veenendaal aanwezig was kunnen geochemische processen in de ondiepe bodem (zoals veenoxidatie, pyrietoxidatie) mogelijk ook kwaliteitsveranderingen teweegbrengen. (links) waarnemingsput nabij de winning Figuur 2.7 Tijd-stijghoogtelijnen in meerdere waarnemingsputten met (boven) een locatie nabij het puttenveld Verblijftijdscurve Van de winning is een verblijftijdscurve berekend (Figuur 2-8). De helft van het onttrokken grondwater is jonger dan 200 jaar en ongeveer 20% jonger dan 100 jaar. In die zin kan enige kwetsbaarheid worden verondersteld. Provincie Utrecht 20

22 Volume (%) Gebiedsdossier Veenendaal 100% 90% Veenendaal 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Verblijftijd (jaar) Figuur 2-8 Verblijftijdencurve van het aan het maaiveld infiltrerende grondwater dat de winning Veenendaal bereikt Ruimtelijke verdeling verblijftijd Er is een ruimtelijk beeld van de verblijftijd aanwezig vanuit het VPC-model (Figuur 2-9). Hierin is te zien dat infiltratie vanuit maaiveld geheel buiten de boringsvrije zone plaatsvindt, aan de rand en op de hoger gelegen delen van de Utrechtse Heuvelrug. De reistijden zijn groter dan 50 jaar. Daarnaast stroomt er geen water binnen 25 jaar vanuit het eerste watervoerend pakket naar de pompputten. Dit is de reden dat geen grondwaterbeschermingszone voor de winning is afgeleid. Een deel van de aanvulling, nabij de winning, vindt plaats door de ondiepe scheidende laag heen. Op de Heuvelrug ontbreekt deze scheidende laag en is de aanvulling van grondwater naar de winning toe het grootst. Provincie Utrecht 21

23 Figuur 2-9 Verblijftijdenkaart van het aan het maaiveld infiltrerende grondwater dat de winning Veenendaal bereikt met in de gearceerde lijn de grens van de ondiepe kleilaag 2.5 Oppervlaktewater Binnen de boringsvrije zone van de winning Veenendaal bevindt zich stedelijk gebied met daarin behalve enkele stadsvijvers in een jaren 80 woonwijk ook het Valleikanaal (zie Figuur 2-10). Het Valleikanaal is bij de ontginning van het veen in Veenendaal aangelegd en later binnen de stad verlegd. Dit kanaal heeft vooral een drainerende werking. Vanuit Rhenen kan water worden ingelaten in het Valleikanaal, vanuit de Lek. Voor zover bekend is de inlaat gering en spelen er geen aan Rijnwaterverontreinigingen gerelateerde waterkwaliteitsproblemen in het gebied. Oppervlaktewater heeft evenmin als het stedelijk gebied en de verontreinigingen invloed op het grondwater in het winpakket. Oppervlaktewater dat aanwezig is in de weinige sloten en geïsoleerde vijvers in het intrekgebied aan maaiveld (zie Figuur 2-9) hebben waarschijnlijk allen een drainerende functie en beïnvloeden de grondwaterkwaliteit dus niet. Provincie Utrecht 22

24 Figuur 2-10 Oppervlaktewatersysteem in de omgeving van winning Veenendaal. Blauwe lijnen zijn waterlopen. 2.6 Puntbronnen Historische puntbronnen bodemverontreiniging Puntbronnen van bodemverontreiniging kunnen in potentie invloed hebben op de kwaliteit van het grondwater in de boringsvrije zone. Echter in de situatie waarbij het grondwater wordt gewonnen uit de diepere pakketten die in principe beschermd worden door één of meer scheidende lagen zoals in Veenendaal en het feit dat de grondwaterverontreinigingen zich in het bovenste freatische of eerste watervoerende pakket bevinden, wordt de winning doorgaans niet bedreigd door de aanwezigheid van deze verontreinigingen. Het beleid van de provincie ten aanzien van deze verontreinigingen is in onderstaand kader beschreven. Vervolgens worden de meest risicovolle bodemlocaties en probleemlocaties nader beschreven. Provincie Utrecht 23

25 Beleid puntbronnen De uitvoering van beleid voor het aanpakken van bodem- en grondwaterverontreinigingen is gebaseerd op de Wet bodembescherming (Wbb). Bedreiging van kwetsbare objecten - waaronder waterwinningen voor drinkwater - speelt een belangrijke rol bij de prioritering van de aanpak van bodemverontreinigingen in het kader van de Wbb. We maken onderscheid in puntbronnen die een risico vormen voor de volksgezondheid (humaan), ecologie (ecologisch) en verspreiding via gronden oppervlaktewater (verspreiding). In het Convenant bodemontwikkelingsbeleid en aanpak spoedlocaties 4 is landelijk afgesproken de bodemsaneringsoperatie versneld tot een verantwoord einde te brengen. In het kader hiervan zijn alle nog niet (voldoende) onderzochte locaties geselecteerd waar een vermoeden bestaat dat sprake kan zijn van een mogelijk risicovolle ( spoedeisende ) verontreiniging en opgenomen op een werklijst van potentiële spoedlocaties. Daarnaast is in de Kaderrichtlijn water (KRW) beleid vastgelegd gericht op een goede kwaliteit van grondwater dat gebruikt wordt voor drinkwaterproductie. In 2007 heeft daarvoor in opdracht van de Provincie Utrecht een inventarisatie 5 plaatsgevonden van risico s van verspreiding van puntbronnen naar deze grondwaterwinningen. Deze lijst van puntbronnen ( KRW-puntbronnen ) omvat zowel verontreinigingen waarvan reeds vaststaat dat sprake is van verspreidingsrisico s, als locaties waarop zich mogelijk een bedreigende verontreiniging bevindt. Deze locaties moeten nog (nader) worden onderzocht en zijn in 2009 opgenomen in de Europese Stroomgebiedbeheerplannen voor de KRW. Daarmee is de KRW-verplichting vastgelegd de betreffende verontreiniging voor 2015 aan te pakken. In de meeste gevallen betreft dit onderzoek. Alle (potentiële) KRW-puntbronnen zijn tevens opgenomen op de provinciale werklijst van potentiële spoedlocaties. Deze locaties hebben naast de aanduiding potentieel spoed vanwege verspreiding in het kader van de Wbb dus ook een KRW-label meegekregen en zijn daarmee dubbel in beeld. Alle locaties op deze werklijst worden onderzocht. Wanneer uit dit (vervolg)onderzoek blijkt dat geen sprake is van een ernstige verontreiniging of wanneer blijkt dat er wel verontreiniging is, maar deze brengt geen risico s met zich mee, dan wordt het onderzoek beëindigd en vormt de locatie geen aandachtspunt meer. Uiteindelijk zal de lijst van potentiële spoedlocaties leeg zijn en maken we alleen nog onderscheid tussen locaties met een spoedeisende verontreiniging en locaties waarbij we geen spoedeisende verontreinigingen verwachten. Verontreinigingen die humane risico s met zich meebrengen moeten uiterlijk in 2015 zijn gesaneerd dan wel moeten de risico s zijn weggenomen. Uiterlijk op 31 december 2015 moeten alle locaties bekend zijn waar sprake is van onaanvaardbare verspreidingsrisico s of ecologische risico s. De reeds bekende verontreinigingen die voor de drinkwaterproductie van belang zijn worden al jaren gevolgd en mogen grotendeels bekend worden verondersteld. Provincie Utrecht volgt deze bekende locaties vanuit haar rol als bevoegd gezag vanuit de Wbb 6 en ziet toe op aanpak daarvan. De waterbedrijven monitoren verontreinigingen in pompputten en waarnemingsputten. Aangetroffen verontreinigingen kunnen aanleiding zijn om dit gezamenlijk als knelpunt te benoemen en te zoeken 4 Dit convenant is ondertekend door het rijk, IPO, de VNG en Unie van waterschappen en is gepubliceerd in de Staatscourant, nr , 26 november Inventarisatie puntbronnen grondwaterwinningen KRW detailanalyse provincie Utrecht, Grontmij Nederland bv i.o.v. Provincie Utrecht, 1 november Gemeente Amersfoort en Utrecht zijn bevoegd gezag vanuit de Wbb binnen de eigen gemeente Provincie Utrecht 24

26 naar de mogelijke verontreinigingsbron. Deze locaties met verspreidingsrisico naar drinkwaterwinningen worden voor zover mogelijk in het gebiedsdossier nader beschreven. Van de hierboven beschreven locaties zijn 3 typen locaties weergegeven: KRW-puntbronnen: locaties met mogelijk verspreidingsrisico naar winningen (Grontmij, 2007 ) Beschreven locaties: aandachtspunten i.v.m. mogelijk verspreidingsrisico naar winningen Spoedlocaties: ernstige verontreinigingen met verspreidingsrisico naar winningen 7 Aan de hand van het bodeminformatiesysteem Squit Bodem, waarin alle locaties van bodemverontreinigingen zijn opgenomen, zijn bovengenoemde locaties geselecteerd. Hierbij is gekeken naar de locaties die zich bevinden binnen het waterwingebied of de grondwaterbeschermingszone of boringsvrije zone of 100 jaars aandachtsgebied. Alle puntbronnen die 100 meter buiten de grootste van de bovengenoemde zone valt zijn eveneens meegenomen omdat rekening gehouden wordt dat een puntbron binnen 100 meter van een bedreigd object een risico kan vormen. Alleen grondwaterverontreinigingen met een hoog verspreidingsrisico zijn meegenomen zoals VOCl en Cyanide. In onderstaande tabel zijn de locaties weergegeven. In het centrumgebied van Veenendaal bevindt zich een aantal VOCl verontreinigingen. Hier bevinden zich ook merendeel van de (potentiele) spoedlocaties binnen Veenendaal. De (potentiele)spoedlocaties betreffen alleen verontreinigingen met VOCl en minerale olie. Bij onttrekkingen ten behoeve van werkzaamheden zoals het aanleggen van een riolering kunnen de verschillende mobiele VOCl verontreinigingen worden aangetrokken. Het saneren van in elkaar overlopende of samenvallende (grootschalige) (rest)grondwaterverontreinigingen is een complexe en kostbare zaak. Gebiedsgericht grondwaterbeheer (GGB) is een methodiek die kosten kan besparen en die tot een gezamenlijke, integrale aanpak leidt. Een gebiedscontour wordt vastgesteld waarbinnen grondwaterverontreinigingen zich kunnen verspreiden. Aan de hand van grondwatermonitoring wordt in de gaten gehouden of de verontreinigingen de gebiedsgrenzen overschrijden. Indien dit het geval is volgen maatregelen ten aanzien van de grondwaterverontreiniging. Het betreft verspreiding van een verontreiniging in zowel horizontale als verticale richting. Momenteel wordt verkennend onderzocht of gebiedsgericht grondwaterbeheer in de gemeente Veenendaal een uitkomst biedt. De verontreinigingen in de gemeente Veenendaal bevinden zich allemaal in het eerste watervoerende pakket. Aangezien de winning het grondwater uit het tweede watervoerende pakket onttrekt, zal het aandeel grondwater afkomstig uit het verontreinigde eerste watervoerende pakket klein zijn. De verwachting is dat de verontreinigingen daardoor niet zullen leiden tot een bedreiging voor de winning. Voorwaarde hiervoor is dat de beschermende kleilaag niet doorboord wordt. De boringsvrije zone op -30 meter rond de productielocatie moet hier voor zorg dragen. Wel is voor iedere puntbron een korte beschrijving gegeven van de huidige stand van zaken ten aanzien van de aanpak van de verontreiniging. 7 De lijst met spoedlocaties is bij het opstellen van dit gebiedsdossier niet beschikbaar. In de loop van 2013 wordt de lijst met geïdentificeerde spoedlocaties gepubliceerd. Provincie Utrecht 25

27 Bodemverontreiniging UT code Mobiele stoffen Nieuweweg 2-2a UT VOCl, VAK, m.o. Zandstraat 5 UT VOCl Rozenstraat 19 UT VOCl, m.o Fluiterstraat 8 UT VOCl Hoofdstraat 62 UT VOCl Passage 8 UT VOC Julianastraat 1-3 UT VOCl, VAK, m.o. Laan der Techniek 22 UT VOCl Raadhuisplein 15 UT VOCl Verlaat 22 UT VOCl Beatrixstraat 37 UT VOCl VSW terrein Zandstraat UT VOCl VOCl: Vluchtige gechloreerde Koolwaterstoffen VAK: Vluchtige aromatische koolwaterstoffen m.o.: Minerale olie Nieuweweg 2-2a (UT ) Deze locatie is aangemerkt als potentiele spoedlocatie. Het grondwater is verontreinigd met vluchtige aromatische koolwaterstoffen, minerale olie en VOCl. Momenteel loopt op de locatie een tijdelijke beveiligingsmaatregel die voorkomt dat verder verspreiding van de verontreiniging plaatsvindt. Om duidelijkheid te krijgen over de aanwezigheid van een verspreidingsrisico is aanvullend onderzoek nodig dat uitgevoerd wordt door de eigenaar. Na uitvoering van het onderzoek kan een uitspraak gedaan worden of een spoedeisende sanering noodzakelijk is. Zandstraat 5 (UT ) In 2011 is voor deze locatie een deelbeschikking genomen. De aanwezige verontreiniging met VOCl is beoordeeld als ernstig en spoedeisend op basis van actuele humane en verspreidingsrisico's. In verband met voorgenomen rioleringswerkzaamheden is ingestemd met een deelsaneringsplan. Er is sprake van een ernstig geval als bij meer dan 100 m 3 grondwater sprake is van een interventiewaarde overschrijding. Dit deelsaneringsplan heeft alleen betrekking op tegengaan van verspreiding als gevolg van werkzaamheden aan het riool en heeft dus geen betrekking op sanering van het gehele geval. Er zijn zeer sterk verhoogde concentraties CIS en VC op 6 meter diepte aangetroffen. Hoewel de omvang niet volledig in beeld is gebracht, kan worden geconcludeerd dat er sprake is van een geval van bodemverontreiniging. De omvang van de interventiewaarde contour van de grondwaterverontreiniging vinylchloride wordt geschat op minimaal m 3. In een nader onderzoek moet de eigenaar de omvang van de verontreiniging in beeld brengen. Daarbij zullen tevens de risico s met een locatie specifieke beoordeling nader onderbouwd moeten worden. Rozenstraat 19 (UT ) De Rozenstraat 19 is bij beschikking op 7 januari 1997 als een ernstig en spoedeisende locatie vastgelegd. Dit met het oog op verspreidingsrisico s van de verontreiniging in het grondwater. Het betreft verontreinigingen in het grondwater met minerale olie en VOCl. Er heeft inmiddels een bronaanpak plaatsgevonden. De verdere aanpak van de bodemverontreiniging is er thans op gericht om met enkele monitoringen aan te tonen dat er sprake is van een stabiele situatie. Onder andere doordat het omleidingskanaal cq. de Grift draineert, vangt deze verdere verspreiding van VOCl in westelijke en zuidelijke richting af. Bijkomend leidt dit er blijkbaar ook toe dat de concentratie aan verontreiniging in het freatisch grondwater ook stijgt tot ruim boven de interventiewaarde. Onderzocht wordt of dit leidt tot humane risico s. In 2011 is een tussentijdse evaluatierapport fase 2 beoordeeld. In Provincie Utrecht 26

28 vervolgfase 3 wordt jaarlijks het grondwater gemonitord ter plaatse van een viertal monitoringsfilters (met verschillende diepten) waar nog geen stabiele situatie kan worden afgeleid. Indien de monitoring conform verwachting verloopt, zullen de resultaten van de grondwatermonitoring gezamenlijk met het evaluatierapport najaar 2015 worden aangeleverd. Fluiterstraat 8 (UT ) Deze locatie staat aangemerkt als potentiele spoedlocatie. Momenteel wordt door de eigenaar onderzoek uitgevoerd om de verontreiniging in het grondwater in beeld te brengen en te bepalen of er sprake is van een verspreidingsrisico. Het betreft een VOCl verontreiniging in het grondwater. Hoofdstraat 62 (UT ) Hoofdstraat 62 is een potentiele spoedlocatie. In het grondwater is VOCl aangetroffen. Op het naburig perceel (nr. 60) is eveneens VOCL aangetroffen in het grondwater wat mogelijk afkomstig is van Hoofdstraat 62. Voor deze locatie is evenals de locatie Zandstraat 5 in 2011 een deelbeschikking genomen waarbij de verontreiniging is beoordeeld als ernstig en spoedeisend. Daarnaast is ingestemd met een deelsaneringsplan. De locatie wordt in het kader van stichting bodemsanering textielreiniging (BOSATEX) opgepakt. De Stichting Bosatex draagt zorg voor alle acties, overleg, afspraken en maatregelen van deelnemers om verontreinigde bedrijfsterreinen in de textielverzorging te (laten) saneren. De eigenaar is verzocht om een nader onderzoek uit te voeren om de ernst en spoed van het gehele geval van bodemverontreiniging te bepalen. Op basis van dit onderzoek wordt vastgesteld of er sprake is van verspreidingsrisico s van de verontreiniging. Passage 8 (UT ) De locatie is verdacht door voormalige activiteiten van een chemische wasserij. Hiermee bestaat de mogelijkheid dat het grondwater verontreinigd is geraakt met VOCl. Echter dat is nog niet onderzocht. De provincie gaat de eigenaar aan schrijven om een oriënterend onderzoek te laten uitvoeren. Na uitvoering van het onderzoek (mei 2013) kan een uitspraak gedaan worden of een spoedeisende sanering noodzakelijk is. Julianastraat 1-3 (UT ) In 1998 is de locatie beschikt als ernstig en urgent. In 2011 is de locatie herbeschikt als ernstig, maar niet spoedeisend. In het grondwater zijn de stoffen VOCl, vluchtige aromatische koolwaterstoffen en minerale olie aangetroffen. De interventiewaarde van de verontreiniging heeft een geschatte omvang van 7000 m 3. Er is geen sprake van een verspreidingsrisico. Laan der techniek 22 (UT ) (ver buiten de BVZ) Op de locatie is het grondwater plaatselijk matig verontreinigd met enkele zware metalen en sterk verontreinigd met cis-1,2-dichlooretheen. Een nader bodemonderzoek moet uitwijzen of er daadwerkelijk sprake is van een geval van ernstige bodemverontreiniging. Op basis van het huidige gebruik van het terrein worden geringe milieuhygiënische risico s verwacht. Met deze reden heeft het bevoegd gezag aangegeven dat vervolgonderzoek op korte termijn niet noodzakelijk is. Raadhuisplein 15 (UT ) De verontreiniging in het grondwater betreft VOCl en is in 2001 bij beschikking vastgelegd als een geval van ernstige bodemverontreiniging. De omvang van de interventiewaarde contour van de verontreiniging was ca m3. Er heeft een sanering plaatsgevonden welke in 2009 is goedgekeurd. In 2013 zijn de laatste monitoringsresultaten ontvangen. De Provincie Utrecht 27

29 restverontreiniging moet worden gemonitord ten behoeve van het vaststellen van een stabiele situatie. Verlaat 22 (UT ) In 1997 is de locatie beschikt als ernstig en pro-forma urgent en is ingestemd met een saneringsplan. Dat betekent dat de urgentie destijds niet is bepaald omdat men voornemens was de verontreiniging te saneren. De VOCL verontreiniging bevindt zich boven (5 m-mv) in het freatische grondwater pakket. Gezien de omvang van de oorspronkelijke verontreiniging in het grondwater en de (deel)saneringen die inmiddels hebben plaatsgevonden, is er geen sprake is van verspreidingsrisico's. Beatrixstraat 37 (UT ) In 1997 is de locatie beschikt als ernstig en urgent op basis van actuele verspreidingsrisico's en is ingestemd met een saneringsplan. Het betreft hier VOCl in het grondwater. In 2011 is ingestemd met de resultaten van een volledige sanering. De restverontreiniging is stabiel. Er is geen sprake van verspreidingsrisico s. VSW terrein Zandstraat (UT ) In de jaren 80 en 90 is er een sanering uitgevoerd. Er is nog een restverontreiniging van VOCl in het grondwater aanwezig. De restverontreiniging zit op 20 m diepte en er is eenmalig door de gemeente gemonitord. De gemeente tekent daarbij aan dat momenteel niet gemonitoord wordt omdat onduidelijk is of de aangetroffen verontreiniging van het VSWterrein afkomstig is. Benzineservicestations Naast de bovengenoemde locaties moet rekening worden gehouden met specifieke verontreinigingen afkomstig van benzineservicestations. Dit zijn verontreinigingen die in Squit Bodem als voldoende onderzocht zijn aangegeven terwijl er sprake kan zijn van een MTBE 8 verontreiniging, die niet bij de onderzoeken en saneringen is meegenomen. Een lijst van deze locaties bestaat nog niet. Er zit als het ware een gat tussen het toevoegen van MTBE aan brandstoffen (als loodvervanger) en de AMvB Tankstations waarin deze stof moet worden meegenomen bij onderzoek. Monitoring voor de Wet milieubeheer bevatte geen MTBE. Hierdoor kan het zijn dat er wel brandstof met MTBE is gelekt dat niet gedetecteerd is. Dit is een voor de winning ongewenste situatie. Vanuit de ervaringen in Zuid Holland, waar hiertoe een methode is ontwikkeld, zal een provinciebrede analyse van alle benzineservicestations verdachte stations opleveren, waarvan een klein deel in beschermde gebieden. Voorlopig worden beleidsontwikkelingen afgewacht. De locaties die van belang kunnen zijn, zijn genoemd in Grontmij (2007). De Provincie Utrecht heeft geen specifiek beleid ontwikkeld ten aanzien van MTBE en dus wordt het generieke beleid gevolgd. Mogelijke risico s kunnen op verschillende manieren worden afgedekt. Zoals al eerder vermeld bevinden de verontreinigingen in de gemeente Veenendaal zich allemaal in het eerste watervoerend pakket. Aangezien de winning het grondwater uit het tweede watervoerend pakket onttrekt verwachten we ook voor de stof MTBE geen bedreiging voor de winning. 8 Aan benzine wordt sinds 1988 vaak methyl-tert-butylether (MTBE) toegevoegd om de klopvastheid te verhogen. Vroeger werd daarvoor het zeer giftige tetraëthyllood (TEL) gebruikt (loodhoudende benzine). Provincie Utrecht 28