INSERT YOUR PICTURE(S) IN THIS CELL. Gebiedsdossier Beerschoten. Provincie Utrecht

Transcriptie

1

2

3 INSERT YOUR PICTURE(S) IN THIS CELL Provincie Utrecht 10 juni 2011 Kaarten geactualiseerd 9 nov 2015 Definitief rapport 9V8070.B0

4

5 HASKONING NEDERLAND B.V. RUIMTELIJKE ONTWIKKELING Boschveldweg 21 Postbus AM 's-hertogenbosch +31 (0) Telefoon Fax Internet Arnhem KvK Documenttitel Verkorte documenttitel Status Definitief rapport Datum 10 juni 2011 Projectnaam Projectnummer Opdrachtgever Referentie Kaarten geactualiseerd 9 nov 2015 Drie gebiedsdossiers voor de provincie Utrecht 9V8070.B0 Provincie Utrecht Auteur(s) Inge Folmer, Marius Schaeffer Collegiale toets Leon Brouwer Datum/paraaf.. Vrijgegeven door Frans Jorna Datum/paraaf..

6

7 SAMENVATTING Wat is dit gebiedsdossier? In dit gebiedsdossier is informatie opgenomen welke van belang is voor de (grond)waterkwaliteit ter plaatse van de waterwinning voor drinkwater Beerschoten. Het gebiedsdossier is een belangrijk communicatie-instrument bij de gebiedsgerichte bescherming van het grondwater inclusief de doorwerking naar ruimtelijke ordening en de benodigde inzet van betrokken partijen voor een adequate bescherming. In het gebiedsdossier zijn maatregelen gepresenteerd om de kwaliteit van het grondwater te beschermen. De beschermingsmaatregelen zijn gericht op preventie en risicobeheersing. De maatregelen zijn gebaseerd op een analyse van de huidige situatie van de waterwinning. Hoe kunnen we bij RO rekening houden met grondwaterbescherming? Bij nieuwe ruimtelijke functies dient rekening te worden gehouden met het belang van grondwaterbescherming door risicovolle functies bij voorkeur niet in de 100-jaarszone te positioneren. Als het toch niet anders kan dan bij voorkeur in de minder kwetsbare delen van de 100-jaarszone én in combinatie met emissiereducerende maatregelen om de risico s zoveel mogelijk te beperken. Niet risicovolle functies worden bij voorkeur juist wel geplaatst in de kwetsbare delen van de 100-jaarszone. Het gebiedsdossier bevat informatie om een eerste indruk te krijgen van de (on)mogelijkheden van nieuwe ruimtelijke functies. In welke mate voldoet de huidige situatie? De feitelijke situatie van de winning Beerschoten is beschreven aan de hand van acht beleidsindicatoren welke zijn weergegeven in een signaleringsdiagram. Het diagram geeft een indicatie van de actuele en toekomstige risico s voor de winning en de stand van zaken met betrekking tot de bescherming. De score op de acht beleidsindicatoren is in het kader beschreven. Effect/resultaat (risico's) Actie/prestaties (risicobeheersing) 8. Risico op verontreiniging door huidige functies 1. Planologische bescherming mbt bovengrondse functies bovengrond 7. Niveau zuivering 2. Milieuregelgeving bovengrond ondergrond 6. Kwaliteit ruwwater 3. Bescherming mbt ondergrondse activiteiten ondergrond 5. Kwaliteit toestromend grondwater 4. Aanpak bestaande verontreinigingen Effect/resultaat (risico's) Actie/prestaties (risicobeheersing) Figuur 0.1. Signaleringsdiagram met de score voor de winning Beerschoten op de acht indicatoren - i - Definitief rapport 10 juni 2011

8 1) Planologische bescherming De planologische bescherming is als onvoldoende geclassificeerd. In meerdere bestemmingsplannen staan de grenzen van het grondwaterbeschermingsgebied niet ingetekend op kaart. In de toelichting en voorschriften (regels) wordt wel aandacht besteed aan de geldende beleidsregels omtrent waterwinningen voor drinkwater en hun beschermingsgebieden. 2) Milieuregelgeving Toezicht en handhaving van milieuregelgeving zijn als matig geclassificeerd, omdat de PMV momenteel geactualiseerd wordt. In de nieuwe PMV worden de grenzen van grondwaterbeschermingsgebieden verlegd. Tot de tijd dat de nieuwe PMV in gaat is een deel van het intrekgebied (met name in de kern De Bilt) niet beschermd met de status grondwaterbeschermingsgebied. 3) Bescherming met betrekking tot ondergrondse activiteiten Beleid en regelgeving met betrekking tot het voorkomen c.q. beperken van de risico s van ondergronds ruimtegebruik zoals Koude Warmte Opslag is als matig geclassificeerd. De zes KWO s die in het 100- jaarsaandachtsgebied liggen, hebben allen een vergunning verkregen conform het beleid van de provincie, dit is voldoende. Aandachtspunt zijn de gesloten systemen voor Koude Warmte opslag. 4) Aanpak bestaande verontreinigingen Zelfs de voortvarende aanpak van bestaande spoedlocaties van bodemverontreiniging kan waarschijnlijk niet voorkomen dat enkele antropogene verontreinigingen de winning bereiken. Met name de voormalige stortplaats op Landgoed Houdringe en de locatie Holle Bilt 6 vormen nog een mogelijk risico voor de winning. 5) Kwaliteit toestromend grondwater (en risico s ondergrondse activiteiten) De kwaliteit van het toestromende grondwater is als onvoldoende geclassificeerd vanwege de aangetroffen verontreinigingen. Er stroomt grondwater met verhoogde gehaltes VOCl s naar de winning toe. Meerdere van deze stoffen overschrijden de normen zoals opgenomen in het Waterleidingbesluit. Daarnaast vormen de ondergrondse activiteiten een risico. Eventuele lekkage van riolering uit De Bilt vormt ook een bedreiging voor de winning, specifiek vanaf het de kern De Bilt vanwaar het water een korte verblijftijd heeft tot de winning. 6) Kwaliteit ruwwater Het ruwwater van de individuele pompputten van de winning Beerschoten overschrijdt voor zes parameters de drinkwaternormen. In het geval van arseen gaat het om een stof uit tabel II van het Waterleidingbesluit. Op basis van deze overschrijding is de kwaliteit van het ruwwater als onvoldoende beoordeeld. Ook de overschrijding van cis- 1,2 dichlooretheen is zorgwekkend. De overige stoffen zijn van nature in de bodem aanwezige stoffen 1 : mangaan en ijzer of worden van grote diepte aangetrokken met brak grondwater: ammonium en chloride. 7) Niveau zuivering De zuivering van de winning Beerschoten bestaat uit een beluchting en zandfiltratie. Er zijn geen plannen voor uitbreiding van de zuivering, hoewel de hoger wordende VOCl gehaltes zorgen baren. Het huidige niveau van zuivering past bij de natuurlijke (grond)waterkwaliteit. Het niveau van de zuivering is daarom als goed geclassificeerd. 8) Risico s op verontreiniging door huidige functies Met behulp van de Reflect methodiek zijn de actuele risico s van de huidige functies bepaald. De kaart (figuur 2.14) is omgezet naar één gebiedsgemiddelde score van de 100-jaarszone. Voor de winning Beerschoten is de gemiddelde score 1.5 op een schaal van 1 tot 3. Daardoor scoort de winning als goed 2. In tabel 0.1 is per risico een (set) maatregel(en) benoemd met vermelding van de actor(en) die daarvoor in eerste instantie aan de lat staat/staan. De in deze tabel 1 Het betreft in alle gevallen organoleptische/esthetische indicatoren (tabel IIIb van het Waterleidingbesluit). 2 De volgende scores zijn gehanteerd: goed , matig , onvoldoende ii - 10 juni 2011 Definitief rapport

9 genoemde risico s en maatregelen zijn winningspecifiek. Daarnaast zijn algemene risico s/aandachtspunten en hiermee samenhangende maatregelen te benoemen, die naar verwachting voor meerdere of alle - winningen binnen de provincie Utrecht gelden. Genoemde maatregelen zijn door de betrokken gebiedsactoren tijdens het opstellen van dit gebiedsdossier benoemd als realistisch en haalbaar en vormen dan ook de basis voor verdere bespreking en uitwerking in de gebiedsgesprekken. Tabel 0.1. Overzicht winningspecifieke risico s en voorstel maatregelen Nr Risico Maatregel Actor(en) 1 Bedreiging winning door percolaatpluim (o.a. VOCl en medicijnstoffen) van voormalige stortplaats Noord-Houdringe en metaalwarenfabriek/stortplaats De Holle Bilt 6. Eerstgenoemde locaties is door de provincie beschikt als niet ernstig en wordt daarom niet gesaneerd. Bij de tweede locatie heeft een grondsanering plaatsgevonden, maar hier zijn nog verontreinigingen in het grondwater aanwezig die een bedreiging vormen voor de winning. In gesprek blijven Vitens en de provincie over verontreinigingen Noord-Houdringe en De Holle Bilt 6. Afwachten resultaten lopend modelonderzoek voor De Holle Bilt 6. Betrekken Noord-Houdringe in modelonderzoek. Heroverwegen mogelijke, aanvullende maatregelen voor het grondwater (Holle Bilt en Noord- Houdringe). Provincie, Waterbedrijf 2 Het op lange termijn aantrekken van Bewustwording particulieren ten Waterbedrijf, een groot deel water afkomstig uit aanzien van functies van Gemeente, gebied dat momenteel niet wordt beschermingszones en gebruik van Provincie beschermd met aanvullend beleid stoffen binnen deze zones. en regelgeving. 3 Gevoeligheid voor de pompputten Handhaven overeen gekomen Provincie, voor het aantrekken van gemeentelijk beleid ten aanzien van Gemeente verontreinigingen uit stedelijk onder meer bestrijdingsmiddelen gebied (waaronder restanten zoals benoemd in beleidskader bestrijdingsmiddelen). Schoon grondwater Utrechtse heuvelrug Bewustwording burger t.a.v. gebruik Waterbedrijf, van stoffen zoals strooizout en Gemeente, bestrijdingsmiddelen in Provincie grondwaterbeschermingsgebied. 4 Slechte staat van de riolering van Nulsituatie rioleringsstelsel in beeld Gemeentes de gemeente De Bilt. Mogelijke brengen in grondwaterbeschermingsgebied De Bilt en beïnvloeding hierdoor van het met overlap in Zeist grondwater en (op termijn) mogelijk stedelijk gebied. Onderzoek naar effect op de winning. eventuele beïnvloeding van grondwater en mogelijke risico s Voor de gemeente Zeist is de voor de winning. Voorstel is om dit riolering op orde. te doen middels een ouderdomskaart van de riolering. Technisch Beleidsmatig Beleidsmatig Beleidsmatig Technisch - iii - Definitief rapport 10 juni 2011

10 Bij eventuele risico-gebieden Gemeente Beleidsmatig (volgend uit vorige stap): Bij prioritering renovatiewerkzaamheden rekening houden met deze gebieden. 5 Onvolledige weergave Grondwaterbescherming beter laten Gemeente Beleidsmatig beschermingszones/voorschriften in doorwerken in de de bestemmingsplannen van de bestemmingsplannen (juiste gemeenten Zeist en De Bilt. weergave van begrenzingen en voorschriften). 6 Te verwachten problemen met het Monitoren invoering beleid door Provincie Beleidsmatig implementeren van het nieuwe gemeenten en specifiek hoeveel beleid rond gesloten KWO terugmeldingen van reeds systemen aangelegde gesloten KWO systemen gedaan worden. Algemene risico s en maatregelen - De huidige grondwaterbeschermingszones komen niet overeen met de meest recente inzichten ten aanzien van de intrekgebieden. Aanpassen beschermingszones in de nieuw op te stellen Provinciale Milieu Verordening (PMV) - Complementeren overzicht van de aanwezige potentiële (spoed)locaties met bodemverontreinigingen. Continueren aanpak spoedlocaties. Blijvende aandacht voor uitvoering van het bodemsaneringsprogramma. - Wat betreft het onderdeel Toezicht en handhaving is in het verleden al geconstateerd dat de taken en verantwoordelijkheden duidelijk zijn, maar dat er nog nader afspraken moeten worden gemaakt over de gewenste omvang van toezicht en handhaving binnen grondwaterbeschermingsgebieden. De provincie en betrokken overheden werken aan afspraken. - Provincie breed moet gekeken worden naar calamiteitenplannen. - Jaarlijks bespreken van alle verwachte (nieuwe) autonome ontwikkelingen binnen de 100-jaarszone om in een vroegtijdig stadium het grondwaterbeschermingsbelang mee te wegen bij de uitwerking van deze ontwikkelingen. - iv - 10 juni 2011 Definitief rapport

11 INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING Wat is een gebiedsdossier? Waarom een gebiedsdossier? Leeswijzer 2 2 BASISINFORMATIE Inleiding Waterwinning en zuivering Ondergrond: beschermende werking Ondergrond: grondwaterstroming en verblijftijden Oppervlaktewater Puntbronnen Diffuse bronnen Lijnbronnen Ondergronds ruimtegebruik Kwaliteit van ruwwater en grondwater Meer informatie? 19 3 BESCHERMINGSBELEID EN PRAKTIJK Inleiding Beschermingszones, milieuregels en planologische doorwerking Beschermingszones en milieuregels Planologische doorwerking beschermingszones Hoe omgaan met functieveranderingen? Autonome ontwikkelingen 26 4 ANALYSE RISICO S EN MAATREGELEN Signaleringsdiagram Analyse risico s Voorstel maatregelen 32 5 GEBIEDSGERICHTE AANPAK Inleiding Gebiedsgesprekken Afspraken 38 Blz. BIJLAGEN Bijlage 1 Bijlage 2 Bijlage 3 Bijlage 4 Bijlage 5 Bijlage 6 Bijlage 7 Literatuurlijst Kaarten in A3 Toetsing Waterkwaliteit Notulen gebiedsgesprekken Begrippenlijst Beleid en regelgeving Concept afspraken over adequate grondwaterbescherming Definitief rapport 10 juni 2011

12

13 1 INLEIDING Het gebiedsdossier bevat informatie over de waterwinning Beerschoten welke van belang is voor een adequate grondwaterbescherming. In dit hoofdstuk is onder meer beschreven waarom een dergelijk dossier is opgesteld en wat de status ervan is. 1.1 Wat is een gebiedsdossier? In een gebiedsdossier wordt door de betrokken partijen informatie verzameld die van belang is voor de (grond)waterkwaliteit ter plaatse van de waterwinning voor drinkwater. Op basis van deze informatie worden mogelijke beschermingsmaatregelen, gericht op preventie en risicobeheersing, ontwikkeld en in het dossier opgenomen. Vervolgens nemen de betrokken partijen uitgaande van het gebiedsdossier een besluit over de daadwerkelijk uit te voeren maatregelen. De (concept)afspraken over samenwerking en te nemen maatregelen maken onderdeel uit van het gebiedsdossier. 1.2 Waarom een gebiedsdossier? Wet- en regelgeving In de Drinkwaterwet is het duurzaam veiligstellen van de openbare drinkwatervoorziening aangemerkt als "dwingende reden voor groot openbaar belang". En in de Kaderrichtlijn Water (artikel 4) is aanvullend opgenomen dat lidstaten maatregelen moeten nemen om de inbreng van verontreinigende stoffen in het grondwater te voorkomen of te beperken. Specifiek voor waterwinningen voor drinkwater is opgenomen (artikel 7) dat lidstaten moeten zorgen voor de nodige bescherming van grondwater om het niveau van zuivering dat voor de productie van drinkwater is vereist, te verlagen. Met name dit laatste is leidend voor de te treffen maatregelen, de prioritering ervan en de benodigde afspraken over een adequaat beschermingsniveau. Provinciaal beleid De provincie Utrecht beschermt haar openbare drinkwatervoorziening via de risicobenadering in het beschermingsbeleid en de voorkantsturing in de Ruimtelijke Ordening. De risicobenadering houdt in dat voor de bescherming van de kwaliteit van het grondwater risicovolle activiteiten worden geweerd. Voorkantsturing houdt in dat er bij RO-ontwikkelingen naar gestreefd wordt dat de waterwinningen voor drinkwater zoveel mogelijk omgeven zijn met harmoniërende, grondwatervriendelijke, functies. Dit gebeurt in een zo vroeg mogelijk stadium van het RO-proces. Om goed invulling te kunnen geven aan zowel de risicobenadering als de voorkantsturing is inzicht nodig in de factoren die van belang zijn voor de kwaliteit van het onttrokken grondwater (Wuijts e.a., 2007). De provincie Utrecht heeft ervoor gekozen om deze informatie voor de kwetsbare winningen te bundelen in Gebiedsdossiers. Deze dossiers maken onderdeel uit van de gebiedsaanpak per waterwinning. Dit houdt onder meer in dat het gebiedsdossier actueel wordt gehouden inclusief de prioritering en afspraken die nodig zijn om de winningen adequaat te beschermen. Wat is de meerwaarde van het Gebiedsdossier? Het gebiedsdossier bevat gebiedsinformatie die relevant is voor de grondwaterkwaliteit nabij de waterwinning voor drinkwater Beerschoten. U kunt deze informatie gebruiken als u bijvoorbeeld werkt aan een structuurvisie, een bestemmingsplan, een Definitief rapport juni 2011

14 bestemmingsplanwijziging, een ruimtelijke ontwikkeling, een watergebiedsplan, een waterplan, een watertoets, een ruimtelijke ontwikkeling, het afkoppelen van hemelwater of het verlenen van milieuvergunningen/ontheffingen en de daarop volgende handhaving. 1.3 Leeswijzer Leeswijzer: hoofdstukindeling Het Gebiedsdossier bestaat uit vier hoofdstukken: 1. Basisinformatie over de winning en het intrekgebied à hoofdstuk 2 2. Beschermingsbeleid en praktijk à hoofdstuk 3 3. Analyse risico s en maatregelen à hoofdstuk 4 4. Gebiedsgerichte aanpak à hoofdstuk 5 Daarnaast is er een handleiding Gebiedsdossiers opgesteld waarin onder meer is beschreven op welke wijze dit gebiedsdossier tot stand is gekomen. Tevens bevat deze handleiding achtergrondinformatie zoals een toelichting op het signaleringsdiagram (hoofdstuk 4). Welke hoofdstukken zijn voor mij met name relevant? Handhaving en toezicht: Hoofdstuk 3 en 4 Ruimtelijke Ordening: Hoofdstuk 2 en 3 en 4 Waterbeheer: Hoofdstuk 2, 3 en 4 Beleidsmedewerkers: Hoofdstuk 4 en 5 Status en doelgroepen Het gebiedsdossier is een levend document en bevat geen nieuw beleid of regelgeving. Met levend wordt bedoeld dat het dossier regelmatig wordt aangevuld en geactualiseerd. Bijvoorbeeld met de verslagen van de gebiedsgesprekken. Of met een afsprakenlijst waarmee invulling wordt gegeven aan de benodigde adequate bescherming van de waterwinning. Informatievoorziening Het gebiedsdossier bevat de gebiedsspecifieke informatie over de winning Beerschoten. Op de website van de provincie is algemene informatie te vinden over beleid en regelgeving met betrekking tot de bescherming van het grondwater waaruit drinkwater wordt gewonnen. Via het loket van de website zijn interactieve kaarten van de grondwaterbeschermingszones met een grote mate van detail te downloaden. De provincie is voornemens om in 2011 / 2012 de website aan te passen zodat meer gebiedsspecifieke informatie per winning beschikbaar komt. Kader Actualisatie grondwaterbeschermingszones In dit gebiedsdossier zijn de huidige vastgestelde grondwaterbeschermingszones gepresenteerd en gebruikt 3. Naar verwachting worden er in 2012 nieuwe (geactualiseerde) beschermingszones vastgesteld met de vaststelling van het nieuwe PMV. Voor winning Beerschoten betekent dit een wijziging van de huidige grenzen van de beschermingszones. Na het vaststellen van de nieuwe beschermingszones wordt de inhoud van dit gebiedsdossier geactualiseerd. 3 De huidige PMV is vastgesteld in De nieuwe PMV wordt in 2012 verwacht. 10 juni Definitief rapport

15 2 BASISINFORMATIE 2.1 Inleiding Dit hoofdstuk beschrijft de basisinformatie. In bijlage 2 zijn alle kaarten in groter formaat opgenomen. De grondwaterwinning Beerschoten is een winning van drinkwaterbedrijf Vitens. De winning is gelegen ten oosten van De Bilt en Bilthoven en ten noordwesten van Zeist. De winning ligt op de westflank van de Utrechtse Heuvelrug in een bosrijk gebied. De maaiveldhoogte is circa 4 m+nap. De ligging van de winning is weergegeven in figuur 2.1. Figuur 2.1. Ligging winning Beerschoten met beschermingszones (bron: provincie Utrecht, geoloket) 2.2 Waterwinning en zuivering De winning Beerschoten is een semi-gespannen, anaerobe winning. De winning is gebouwd in 1962 en heeft een vergunningscapaciteit van 8 Mm 3 /jaar. In figuur 2.2 is de werkelijk onttrokken hoeveelheid water weergegeven. Het grondwater wordt onttrokken uit het tweede watervoerende pakket op een diepte van 55 tot 105 meter en uit het derde watervoerende pakket op een diepte van 150 tot 175 meter onder het maaiveld. De ondiepe winning is door Vitens gekwalificeerd als kwetsbaarder dan de diepe winning uit het derde watervoerende pakket. Van het onttrokken grondwater wordt drinkwater gemaakt met twee zuiveringsstappen bestaande uit beluchting en zandfiltratie. Definitief rapport juni 2011

16 Onttrekking drinkwaterwinning Beerschoten Onttrekking [m 3 /jaar] Figuur 2.2. Onttrekking winning Beerschoten de afgelopen 10 jaren (bron: Vitens) 2.3 Ondergrond: beschermende werking Bodemopbouw 4 Vanwege de beperkte beschermende werking van de ondergrond is de winning Beerschoten aangemerkt als kwetsbaar door de provincie Utrecht. De winning Beerschoten onttrekt grondwater uit het 2 e en 3 e watervoerende pakket. De regionale geohydrologische opbouw is weergegeven in figuur 2.4. In figuur 2.3 is de laagopbouw van een nabije boring weergegeven (DINO, boring B32C0394). Deze boring geeft de laagopbouw in meer detail weer. Watervoerende pakketten In het gebied van de Utrechtse Heuvelrug is geen deklaag aanwezig. Aan maaiveld is dus direct het eerste (freatisch) watervoerend pakket aanwezig. De bodem bestaat uit duinvaaggronden. Het eerste watervoerende pakket bestaat achtereenvolgens uit fijne stuif- en dekzanden van de Formatie van Kootwijk (alleen aan de oostzijde van de winning) en de Formatie van Twente, grove zanden en grind van de Formatie van Drenthe en grove zanden van de Formaties van Urk en Sterksel (0 tot 35 m diepte). Onder de scheidende laag ligt het tweede watervoerend pakket van 55 m tot een diepte van 100m. Dit pakket bestaat uit de Formatie van Harderwijk en is opgebouwd uit zand en fijn grind. Maaiveld = NAP +4 m Ondiepe Diepe Zand Schelpen Klei pompputten pompputten Figuur 2.3. Laagopbouw diepe boring nabij de winning. 4 Beschrijving geohydrologie en bodemopbouw ontleent aan gegevens TNO en weergegeven boring. 10 juni Definitief rapport

17 Het derde watervoerende pakket bestaat uit de Formaties van Maassluis, een laag die afwisselend uit schelphoudende klei- en silthoudende zandlagen bestaat. De Formatie van Maassluis bevindt zich op een diepte van 110 m tot 185 m. Daaronder bevindt zich de hydrologische basis, opgebouwd uit klei van de Formatie van Oosterhout. Scheidende lagen De eerste scheidende laag is de Formatie van Kedichem. Deze bevindt zich op circa 35 m tot 40 diepte. De kleilaag heeft een dikte van circa 3 tot 5 m en wigt uit tegen de stuwwal. In zuidelijke richting neemt de dikte van deze laag sterk toe tot ongeveer 20 m. De tweede scheidende laag is de Klei van Tegelen ( m diep). Beerschoten Figuur 2.4. Geohydrologische dwarsdoorsnede winning Beerschoten (bron: Grondwateratlas Provincie Utrecht, Tauw, 2005) 2.4 Ondergrond: grondwaterstroming en verblijftijden Regionale grondwaterstroming In regionaal opzicht is sprake van een (zuid)westelijk gerichte grondwaterstroming vanaf de Utrechtse Heuvelrug naar het Amsterdam Rijnkanaal en de lagere gelegen westelijke veenweidegebieden. Intrekgebied Het intrekgebied van een winning is het gebied waarbinnen het aan maaiveld geïnfiltreerde water naar de winning toestroomt. Van het totale intrekgebied van de winning Beerschoten is 26% van het oppervlak aangemerkt als grondwaterbeschermingsgebied 5 en 23% van het oppervlak als 100- jaaraandachtsgebied. Dit betekent dat 49% van het totale intrekgebied is beschermd met aanvullend beleid en regelgeving (zie figuur 2.6). Binnen de 100-jaarszone wordt 46% van het volume drinkwater gewonnen (zie figuur 2.7) 6. Doordat maar de helft van het intrekgebied is beschermd, betekent dit dat op de lange termijn een groot deel van het onttrokken grondwater afkomstig is uit een gebied dat momenteel niet wordt beschermd met aanvullend beleid- en regelgeving. 5 Dit percentage is inclusief de ongeveer 2.5% van het drinkwater dat wordt beschermd door het grondwaterbeschermingsgebied van de winning Bilthoven. 6 Royal Haskoning voert berekeningen uit in opdracht van de provincie Utrecht om de intrekgebieden opnieuw te berekenen. Van deze nieuwe modelberekeningen is gebruik gemaakt. De intrekgebieden worden in de loop van 2011 vertaald naar nieuwe beschermingszones. Definitief rapport juni 2011

18 Intrekgebied Figuur 2.5. Schematische weergave van een intrekgebied Figuur 2.6. Intrekgebied van winning Beerschoten (bron: berekeningen Royal Haskoning, 2010). Het aangegeven intrekgebied betreft recente berekeningsresultaten t.b.v. de nieuw vast te stellen beschermingszones. NB: De aangegeven beschermingszones zijn de PMV zones van 1995, niet de vigerende zones 10 juni Definitief rapport

19 Cumulatieve responscurve PS Beerschoten Volume water (%) % tijd (jaren) Figuur 2.7. Cumulatieve responscurve van waterwinning voor drinkwater Beerschoten (bron: berekeningen Royal Haskoning, 2010) Verblijftijd grondwater De verblijftijd is de tijd tussen het moment van infiltratie aan maaiveld en het moment waarop het water wordt onttrokken. De verblijftijd is relevant voor de kwetsbaarheid van de winning. Een winning waarvan een groot aandeel van het onttrokken grondwater in korte tijd toestroomt vanaf de plek waar het in de bodem infiltreert, is kwetsbaarder voor verontreiniging dan een winning waarvan het water veel langer onderweg is. De ruimtelijke verdeling van de verblijftijd is weergegeven in figuur 2.8. Kwetsbaarheid van de winning voor bestrijdingsmiddelen (en andere mobiele stoffen) Voor mobiele stoffen zoals bestrijdingsmiddelen wordt de kwetsbaarheid van de waterwinning bepaald door de verblijftijd van het grondwater. De eigenschappen van de bodem, zoals het gehalte lutum of organische stof, spelen hierbij namelijk geen rol vanwege het zandige, minerale karakter van de ondergrond. Figuur 2.9 bevat een meer gedetailleerde weergave van de verblijftijd. In deze figuur zijn locaties met een verblijftijd korter dan 50 jaar met een rood/oranje/gele kleur weergegeven. Dit zijn de meest kwetsbare locaties voor het gebruik van mobiele stoffen zoals bestrijdingsmiddelen. Bij de locaties met een groene kleur bedraagt de verblijftijd meer dan 50 jaar. Deze locaties zijn minder kwetsbaar voor het gebruik van mobiele stoffen. Definitief rapport juni 2011

20 Figuur 2.8. Verblijftijd in jaren van winning Beerschoten (bron: berekeningen Royal Haskoning, 2010) NB: De aangegeven beschermingszones zijn de PMV zones van 1995, niet de vigerende zones Figuur 2.9. Verblijftijd in jaren van winning Beerschoten (bron: berekeningen Royal Haskoning, 2010) 10 juni Definitief rapport

21 Resumé en relevantie De winning onttrekt grondwater vanuit een groot gebied. Een deel van het grondwater (circa 50%) komt van buiten de 100-jaarszone, waarbij een deel van heel ver: tot meer dan 500 jaar. Dit maakt grondwaterbescherming tot een regionale opgave. Bij nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen moet het lange termijn belang van een goede kwaliteit van het grondwater (=grondwaterbescherming) worden meegewogen. Het blijkt dat ten opzichte van de huidige beschermingsgrenzen het intrekgebied verder naar het westen ligt en deels ook naar het noordoosten. Aan de westzijde heeft het stedelijke gebied van De Bilt en Bilthoven een grotere invloed op de winning dan op basis van de huidige beschermingszones verwacht wordt. Ook het grondwaterdeel met korte verblijftijden (10-25 jaar) ligt dicht tegen De Bilt aan. Dit is een kwetsbaar gedeelte van de winning. Naar het noordoosten toe is ook sprake van meer invloed van bebouwing, maar deze bebouwing is extensief (Bosch en Duin). 2.5 Oppervlaktewater Op het landgoed Beerschoten is een in het verleden gegraven sprengensysteem aanwezig. Het sprengensysteem bestaat in de huidige situatie uit een waterloop die uitmondt in een aantal met elkaar verbonden vijvers. In 1972 heeft de provincie Utrecht besloten dat Vitens maatregelen moet treffen om een verhoging van de waterstand in de vijver nabij het huis Beerschoten te realiseren. Dit in het kader van de uitbreiding van de onttrekkingvergunning van 4 miljoen m 3 naar 8 miljoen m 3. In eerste instantie werd hiervoor tot m 3 grondwater per jaar opgepompt. In het kader van duurzaam grondwatergebruik zijn rond het jaar 2000 de sprengen voorzien van een kleiafdichting. Deze kleiafdichting is voldoende om de sprengen watervoerend te houden. Vitens voert geklaard (=schoon) spoelwater van de zuivering af via de sprengen. In het grondwaterbeschermingsgebied zijn geen waterlopen gelegen die in beheer zijn bij Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden (HDSR), figuur Het sprengensysteem op het landgoed Beerschoten is niet opgenomen op de kaart van HDSR. Definitief rapport juni 2011

22 Figuur Oppervlaktewatersysteem in de omgeving van winning Beerschoten. Blauwe lijnen zijn waterlopen, de pijlen wijzen de afvoerrichting (bron: HDSR). NB: De aangegeven beschermingszones zijn de PMV zones van 1995, niet de vigerende zones 2.6 Puntbronnen Binnen de 100-jaarszone van de winning Beerschoten liggen 39 (potentiële) bodemverontreinigingen 7 (zie figuur 2.11). De locaties zijn te onderscheiden in: bodemverontreiniging waarvan de sanering spoedeisend is in verband met aanwezige verspreidingsrisico s, humane of ecologische risisco s ( spoedlocaties ) 1 locatie potentieel spoedeisende bodemverontreiniging 24 locaties overige (niet spoedeisende) bodemsanering 14 locaties Van de spoedlocaties is vastgesteld dat deze gesaneerd moeten worden, dit is bij beschikking vastgelegd. De potentiële spoedlocaties worden momenteel onderzocht, bijvoorbeeld door middel van archief onderzoek of oriënterend onderzoek. Van de lijst met potentiële spoedlocaties vallen regelmatig locaties af, als uit onderzoek blijkt dat er geen reden is om aan te nemen dat de bodem verontreinigd is. De provincie is volop bezig met de potentiële spoedlocaties. Er is een klein deel van de spoedlocaties niet op kaart weergegeven, omdat de coördinaten niet bekend zijn. Bij de actualisatie van de gebiedsdossiers kan de kaart aangepast worden. Voor meer informatie over spoedlocaties zie kader. 7 Let op: als uitgegaan wordt van de nieuwe berekeningen van het intrekgebied, zijn er meer bodemverontreinigingen die binnen de 100-jaarszone vallen, omdat deze opschuift naar de kern Bilthoven. 10 juni Definitief rapport

23 Kader Spoedlocaties Voortvloeiend uit het Convenant bodemontwikkelingsbeleid en aanpak spoedlocaties 1 en de decentralisering van bodemtaken ligt bij de provincie (bevoegd gezag in het kader van de Wet Bodembescherming) de taak om in 2010 voor elke bekende verontreinigde locatie vast te stellen of er sprake is van onaanvaardbare risico s voor de mens. Als dat het geval is dan wordt een verontreiniging aangemerkt als humane spoedlocatie en dient de provincie er op toe te zien dat de locatie zo snel mogelijk en uiterlijk in 2015 wordt beheerst en/of gesaneerd (wegnemen humane risico s). Verontreinigde locaties met risico s voor het ecosysteem en/of verspreidingsrisico s (bijvoorbeeld bedreiging van waterwinningen voor drinkwater) worden ook aangemerkt als spoedlocaties en moeten in 2015 in beeld zijn gebracht. Daarnaast is in het convenant afgesproken dat er naar gestreefd wordt deze risico s eveneens in 2015 te hebben beheerst. Voor de aanpak van overige, niet spoedeisende verontreinigingen, wordt geen saneringstermijn vastgesteld. Deze kunnen in samenloop met maatschappelijke dynamiek worden meegenomen. In het convenant is afgesproken dat de humane spoedlocaties met voorrang worden aangepakt. Daarnaast speelt bedreiging van kwetsbare objecten (waaronder waterwinningen voor drinkwater) een belangrijke rol bij de prioritering van bodemverontreinigingen. 1 Dit convenant over de aanpak van spoedeisende bodemverontreinigingen is op 10 juli 2009 ondertekend door het rijk, IPO, de VNG en Unie van waterschappen. Figuur Bodemverontreinigingen in de omgeving van winning Beerschoten (bron: provincie Utrecht). In de 100-jaarszone van winning Beerschoten ligt één spoedlocatie. Dit betreft de locatie De Holle Bilt 6 in De Bilt. Deze locatie heeft Vitens ook benoemd als belangrijk voor de winning. Daarnaast heeft Vitens nog de voormalige Stortplaats op Landgoed Noord- Definitief rapport juni 2011

24 Houdringe genoemd als relevant. De Milieudienst Zuid Oost Utrecht heeft nog extra twee locaties benoemd in Bilthoven (Rembrandtlaan en 26 en Vinkenlaan). Deze liggen buiten de 100-jaarszone, maar kunnen mogelijk relevant worden door het verschuiven van het intrekgebied. Hierna is een korte omschrijving opgenomen van de spoedlocatie De Holle Bilt 6 en de locatie Stortplaats Landgoed Noord-Houdringe. De Holle Bilt 6 te De Bilt (UT ) Van 1997 tot 1998 is een grondsanering uitgevoerd op de locatie De Holle Bilt 6 in De Bilt. Het saneringsterrein maakt deel uit van het Landgoed Beerschoten. Op de locatie zijn vanaf 1922 tot 1976 metaalbewerkingsactiviteiten uitgevoerd. De fabrieksgebouwen waren gelegen ter plaatse van het huidige bosgebouw, de Franse tuin, moestuin en de parkeerplaats. Ten westen van de Boerenlaan is in de loop van de tijd een stortterrein ingericht voor de berging van vrijkomende bedrijfsafvalstoffen. Het afvalwater (water en slijpolie) is geloosd op de vijver ten oosten van het voormalige bedrijf. Bij de sanering is m 3 licht tot zeer sterk verontreinigde grond ontgraven en afgevoerd. De grond was verontreinigd met koper, zink, olie en vluchtige organische gechloreerde koolwaterstoffen (VOCl). In het grondwater worden op diverse plaatsen in het gesaneerde terrein hoge tot zeer hoge concentraties aan VOCl (trichlooretheen (TRI) en tetrachlooretheen (PER)), olie en zink aangetroffen [bron: Grontmij, 1998]. Uit monitoring van deze peilbuizen in de periode 1998 t/m 2004 blijkt dat deze stoffen nog steeds worden aangetroffen, echter in veel lagere concentraties. Incidenteel werd voor PER nog een interventiewaarde overschrijding gemeten. De locatie is in 1997 aangewezen als spoedlocatie, wat inhield dat er binnen 4 jaar gesaneerd diende te worden. De locatie is in 1997 en 1998 gesaneerd en de nu in uitvoering zijnde monitoring is een voortvloeisel van het saneringsplan. Dit is een zogenaamde extensieve beheersmaatregel. De uitvoering van deze monitoring is in samenspraak met Vitens in 2005 vastgesteld. Uit de in uitvoering zijnde monitoring wordt de trend waargenomen dat de gehaltes in het ruwe water dalende zijn. Uit de gegevens van Vitens blijkt dat de VOCl verontreiniging de winning inmiddels heeft bereikt. Pompput 6 wordt ingezet als interceptieput. Dit water kan vooralsnog wel zonder aanvullende zuivering gebruikt worden in het productieproces aangezien door opmenging de gemiddelde concentratie in het ruwe water onder de drinkwaternorm blijft. De provincie Utrecht is bezig met een onderzoek waarbij op basis van modellering (geohydrologisch en stoftransport) wordt nagegaan of wat de bedreiging is voor de waterwinning. Vitens is nauw betrokken bij de uitvoering van dit onderzoek. Stortplaats Landgoed Noord-Houdringe (UT ) Op landgoed Noord-Houdringe is van 1951 tot 1966 een stortplaats in gebruik geweest. Het oppervlak van de stortlocatie bedraagt circa 3.5 ha met een laagdikte van 2.5 m. De stortplaats is afgedekt met een deklaag van 0.5 m. Het stortmateriaal is matig tot sterk verontreinigd met PAK en verschillende metalen. Het grondwater in de omgeving is duidelijk beïnvloed door de percolaatpluim van de stort. Dit blijkt onder andere door verhoogde gehaltes van macroparameters zoals kalium, natrium, magnesium, ammonium, nitraat, sulfaat en bicarbonaat. Er is ook een licht verhoogd gehalte VOCl aangetoond [bron: GroenHolland, ]. Vitens meldt dat in het percolaat het 8 GroenHolland (1998) Nader bodemonderzoek fase 1 Stortplaats Beerschoten te De Bilt. In opdracht van de provincie Utrecht. Kenmerk GH97062, 5 februari juni Definitief rapport

25 geneesmiddel fenazon is aangetoond en dat zij verwachten dat nog meer geneesmiddelen uit de voormalige stortplaats uitspoelen naar de winning. In 1998 is vastgesteld dat de verontreiniging wel ernstig is, maar niet urgent [beschikking Provincie Utrecht, ]. Risico s op nieuwe verontreinigingen door bedrijven Binnen het grondwaterbeschermingsgebied van Beerschoten liggen vijf bedrijven (voor de ligging, zie figuur 2.12) welke, op basis van de risico s voor de grondwaterkwaliteit, allen zijn ingedeeld in categorie 1. Tabel 2.1. Bedrijven binnen de grondwaterbeschermingsgebieden (bron: Milieudienst Zuid Oost Utrecht). Categorie Aantal bedrijven in huidige grondwaterbeschermingsgebied Huidige bezoekfrequentie Milieudienst in relatie tot toezicht en handhaving 4 0 Ca. 1 keer per jaar 3 0 Ca. 1 keer per 1 jaar (bij slecht naleefgedrag) Ca. 1 keer per 3 jaar (bij goed naleefgedrag) 2 0 Onbekend 1 5 Onbekend Totaal 5 Figuur Bedrijven in de omgeving van winning Beerschoten (bron: Milieudienst Zuid Oost Utrecht). 9 Ontwerp-beschikking ernst & urgentie betreffende de wet bodembescherming voor de bodemverontreiniging Definitief rapport juni 2011

26 2.7 Diffuse bronnen Gebruiksfuncties Het waterwingebied bestaat geheel uit bos- en natuurgebied. Ook het landgebruik in het grondwaterbeschermingsgebied is grotendeels bos- en natuurgebied (73%). Daarnaast zijn in het grondwaterbeschermingsgebied een aantal agrarische percelen (16%) en een golfterrein gelegen. Het bebouwde gebied van de plaatsen Zeist, De Bilt en Bilthoven valt in het 100-jaarsaandachtsgebied (31%). In figuur 2.13 zijn de gebruiksfuncties weergegeven waaruit de diffuse belastingen kunnen worden afgeleid. Figuur Diffuse belasting van winning Beerschoten (bron: Bestand Bodemgebruik, CBS). Actuele risico s Om meer inzicht te krijgen in de relatie tussen de kwetsbaarheid van de winning en de gebruiksfuncties aan maaiveld, is de Reflect-methodiek gebruikt. Met behulp van Reflect is een kaart vervaardigd die het actuele risico voor het huidige landgebruik weergeeft (figuur 2.14). Deze kaart bestaat uit een combinatie van de belasting door huidig gebruik en de kwetsbaarheid van de ondergrond (zie voor meer informatie het kader). locatie: Voormalige stortplaats beerschoten te De Bilt, juni Definitief rapport

27 Actuele risico s van het huidige landgebruik via REFLECT Om de actuele risico s van het huidige landgebruik te duiden, zijn twee kaarten gecombineerd: Kwetsbaarheidkaart De kwetsbaarheid is samengesteld uit een aantal kenmerken van de winning, namelijk de dikte van de slechtdoorlatende lagen boven het bepompte pakket, de kwetsbaarheid van de bovengrond (bodemtype) en de verblijftijdzonering van het grondwater ( afstand tot de winning in jaren ). Met deze benadering is het mogelijk voor een winning een ruimtelijk gedifferentieerd beeld van de kwetsbaarheid te maken met een score tussen 1 en 10. Deze kaart is opgenomen in de kaartenbijlage. Belastingkaart De belastingscore is berekend op basis van de grondgebruikfunctie. Het risico van de grondgebruikfunctie voor de grondwaterkwaliteit is opgesplitst in drie factoren; diffuse belasting, calamiteiten en handhaafbaarheid. De belasting is met REFLECT ingedeeld in drie categorieën functies harmoniserend, mogelijk risicovol onder voorwaarden en risicovol, met een score 1, 2 of 3. Voor de winning is vervolgens een kaart gemaakt met de actuele functies. De belastingkaart is opgenomen in de kaartenbijlage. Actuele risico s huidige landgebruik De belasting van bestaande activiteiten en de kwetsbaarheid van de winning zijn gecombineerd tot een inschatting van de actuele risico s. Zowel de belasting als de kwetsbaarheid zijn gescoord in drie categorieën. Dit resulteert in een ruimtelijk beeld met als indeling drie kleuren: geen probleem, groen (I), aandachtspunt, geel (II) en actuele risico s, rood (III). Figuur Actuele risico s van huidige landgebruik gecombineerd met de kwetsbaarheid van de ondergrond voor winning Beerschoten volgens Reflect methodiek. NB: De aangegeven beschermingszones zijn de PMV zones van 1995, niet de vigerende zones Definitief rapport juni 2011

28 Uit figuur 2.14 blijkt op welke percelen de grootste actuele risico s liggen voor de winning. Deze percelen liggen vooral aan de westkant van de winning en bestaan uit het stedelijk gebied van De Bilt en de agrarische percelen aan de westkant en zuidwestkant van de winning. Daarnaast vormt de golfbaan een risico voor de winning. Vanuit de agrarische en bospercelen infiltreert regenwater dat rijk is aan nitraat/en of organisch stof naar het grondwater. Met name redoxprocessen en kationomwisseling in de bodem leiden tot een toename van het ijzer-, mangaan-, sulfaat- en CO 2 gehalte en de totale hardheid in de ondiepe winputten. Met de enige agrariër in het grondwaterbeschermingsgebied was een overeenkomst afgesloten om minder bestrijdingsmiddelen toe te passen. Deze overeenkomst is in 2009 afgelopen. Nog nagegaan moet worden of het zinvol is nieuwe afspraken te maken. De invloed van het stedelijke gebied is vooral merkbaar door de aanwezige puntverontreinigingen (o.a. VOCl-verontreiniging en geneesmiddellen). Andere invloeden van stedelijk gebied zijn verhoogde gehaltes chloride, sulfaat, nutriënten en zware metalen in het ondiepe grondwater. De gemeentes Zeist en De Bilt hebben aangegeven in het kader van Duurzaam Terreinbeheer geen tot weinig bestrijdingsmiddelen te gebruiken. In het openbare groen, openbaar terrein en op verhardingen wordt chemie vrij gewerkt. Alleen op sportvelden worden bestrijdingsmiddelen toegepast (tabel 2.2). De gemeentes hebben aangegeven dat het bestrijdingsmiddelen gebruik door particulieren aanzienlijk kan zijn, aangezien het veelal grote huizen met omvangrijke tuinen betreft. Tabel 2.2. Bestrijdingsmiddelen gebruik gemeentes De Bilt en Zeist (bron: Wareco (2009) Leidraad afkoppelen en infiltreren op de Utrechtse Heuvelrug; inventarisatie en afstemming). 10 juni Definitief rapport

29 2.8 Lijnbronnen In het intrekgebied van de winning Beerschoten liggen diverse lijnvormige elementen die de kwaliteit van het grondwater kunnen beïnvloeden, bijvoorbeeld bij calamiteiten. De belangrijkste lijnvormige elementen zijn de snelweg A28 en provinciale wegen (Amersfoortseweg N237) en Soestdijkseweg (N234). Daarnaast speelt de riolering van het stedelijk gebied een rol als lijnelement. De gemeente De Bilt heeft aangegeven dat de staat van de riolering verouderd is en dat lekkage een rol speelt. De riolering van de gemeente Zeist verkeert in betere staat. Aanvullend op wegen en spoorlijnen als lijnbronnen is gekeken naar buisleidingen voor transport van risicovolle stoffen, zoals transportleidingen van gas, olie, benzine, kerosine, chemische producten en industriële gassen. Maar binnen de 100-jaarszone van de winning zijn geen buisleidingen aanwezig, ook niet vlak langs de grenzen. De belangrijkste lijnbronnen met bijbehorende risico s zijn opgenomen in figuur 2.15 en tabel 2.3. Tabel 2.3. Lijnbronnen Lijnbron A28 Regionale wegen (zoals de N237 en N234) Riolering Belangrijkste risico Calamiteiten vormen een risico voor de winning. Calamiteiten vormen een risico voor de winning. Lekkage vanuit verouderde riolering zorgt voor een belasting van het grondwater met stoffen zoals macroparameters en geneesmiddelen Figuur Lijnbronnen rondom winning Beerschoten (bron: Bestand Bodemgebruik, CBS). Definitief rapport juni 2011

30 2.9 Ondergronds ruimtegebruik KWO installaties In het100-jaarsaandachtsgebied van winning Beerschoten bevinden zich zes installaties voor Koude Warmte Opslag (KWO). De kenmerken van de KWO systemen zijn weergegeven in tabel 2.4. KWO installaties kunnen een risico vormen voor de drinkwaterwinningen, mede als gevolg van de lokale opwarming van het grondwater. In verband met de mogelijke risico's van KWO installaties voor de drinkwaterwinningen heeft de provincie in haar beleid gesteld dat er minimaal een verblijftijd van 50 jaar tussen de KWO installatie en de putten van de drinkwaterwinning moet zijn. Dit moet aangetoond worden bij de vergunningaanvraag voor de KWO in het kader van de vergunning Waterwet. Alle in tabel 2.4 genoemde KWO installaties blijken, op basis van de (detail)studies bij de vergunningaanvraag, een grotere verblijftijd te hebben dan 50 jaar. Tabel 2.4. KWO systemen in de omgeving van de winning Beerschoten Naam lokatie type opslag diepte Adres lokatie Plaats Vergunde bronnen lokatie hoeveelheid te [m NAP] verpompen water [m3/jaar] Gemeentehuis De Bilt doublet (KWO) --57 tot -117 Soestdijkseweg Zuid 173 Bilthoven RIVM - pilot uitbreiding doublet (KWO) -55 tot -101 A. van Leeuwenhoeklaan 9 Bilthoven Grontmij recirculatie -27 tot -37 Holle Bilt 22 De Bilt PGGM doublet (KWO) -47 tot -82 Kroostweg Noord Zeist doublet -19 tot -39 TNO-Zeist (koudeopslag) Utrechtseweg 48 Zeist Triodosbank doublet (KWO) -16 tot -31 Utrechtseweg 60 Zeist Overig ondergronds ruimtegebruik Uitgezonderd de hierboven genoemde riolering en KWO-installaties is er, voor zover bekend, geen sprake van risicovol ondergronds ruimtegebruik binnen de grondwaterbeschermingszones. Van belang is om te noemen dat er nieuw beleid aanstaande is met betrekking tot gesloten systemen voor Koude Warmte opslag. In nieuw beleid van de provincie zullen deze systemen verboden worden in het grondwaterbeschermingsgebied, en gemeld moeten worden in het 100- jaarsaandachtsgebied. Met terugwerkende kracht moeten reeds aangelegde gesloten systemen gemeld worden Kwaliteit van ruwwater en grondwater Op basis van de KRW dienen waterwinningen voor drinkwater beoordeeld te worden op het voldoen van het water aan de normen van het Waterleidingbesluit (toets cf art 7.2 KRW). Het ruwwater van de individuele pompputten van de winning Beerschoten overschrijdt voor zes parameters de drinkwaternormen (zie bijlage 3). Het gaat om arseen (tabel II Waterleidingbesluit), cis-1,2 dichlooretheen, chloride, ammonium, ijzer en mangaan. De laatste viergenoemde stoffen zijn van nature aanwezig in de bodem. 10 juni Definitief rapport

31 Het reine water van de winning (dit is het water na zuivering) voldoet wel aan de gestelde eisen voor drinkwater. IJzer, mangaan. In de omliggende landbouw- en bospercelen infiltreert regenwater dat rijk is aan nitraat en/ of organische-stof naar het grondwater. Met name redoxprocessen en kationomwisseling in de bodem leiden tot een toename van het ijzer-, mangaan-, sulfaat-, en CO2-gehalte en de totale hardheid in het grondwater (en afname van de ph) in de ondiepe winputten. De verwachte toename van het ijzergehalte in het ruwe water zal leiden tot een verdere overschrijding van de signaalwaarde van de zuiveringsinstallatie (figuur 2.15). Chloride, ammonium. In de diepe pompputten lopen de chloride en ammonium gehalten op door het aantrekken van connaat marien grondwater (figuur 2.16). Arseen. Kan een natuurlijke herkomst hebben. Cis-1,2 dichlooretheen is een vluchtige alifatische chloorkoolwaterstof (VOCl) afkomstig van bodemverontreiniging. Vitens stelt dat twee puntverontreinigingen de ondiepe winning hebben bereikt: namelijk de VOCl-verontreiniging van Holle Bilt 6 en het percolaatpluim van de stortplaats. Voor VOCl dreigt een overschrijding van de drinkwaternorm in de komende 3 jaar. Fenazon. In het percolaat van de stortplaats is ook het geneesmiddel fenazon aangetoond. Vitens verwacht dat nog meer geneesmiddelen uit de voormalige stortplaats uitspoelen naar de winning. In de pompputten van Beerschoten worden milieuvreemde stoffen aangetroffen. Ook in het grondwater dat onderweg is naar de pompputten worden dergelijke stoffen aangetroffen [bron: monitoringsmeetnet Vitens]. Dit betreft VOCl, o.a. cis 1,2- dichlooretheen en trichlooretheen. Als bron hiervoor noemt Vitens de verontreinigde bodemlocatie De Holle Bilt 6. Maar er kan ook een relatie zijn met andere verontreinigde bodemlocaties. Dit is niet onderzocht. Het feit dat zowel in de pompputten als in de waarnemingsfilters milieuvreemde stoffen zijn aangetroffen toont aan dat de winning Beerschoten kwetsbaar is voor ondergrondse- en bovengrondse activiteiten Meer informatie? Dit hoofdstuk beschrijft de belangrijkste basisinformatie op hoofdlijnen. In onderstaande tabel is opgenomen waar u meer aanvullende informatie kunt vinden (niet uitputtend). Daarnaast vindt u in bijlage 1 een literatuurlijst. Tabel 2.5. Enkele aanvullende informatiebronnen Geo-informatie Bronhouder Website Grondwaterbeschermingsbeleid Provincie Utrecht Bodemonderzoeken, Provincie Utrecht bodemsaneringen en bodembelastende activiteiten Bedrijven Milieudienst Zuid Oost Utrect Geoloket milieudienst ZOU: Geoloket/tabid/245/language/nl-NL/Default.aspx Aardgasleidingen en Milieudienst Zuid oost brandstofleidingen Utrecht/ risicokaart Kabels en leidingen Kadaster Definitief rapport juni 2011

32 3 BESCHERMINGSBELEID EN PRAKTIJK 3.1 Inleiding Dit hoofdstuk bevat op hoofdlijnen een beschrijving van beleid en regelgeving voor zover relevant voor de specifieke situatie van de winning Beerschoten. In bijlage 6 is een uitgebreid overzicht opgenomen waarbij per verantwoordelijke overheid de relevante wetgeving is weergegeven en de uitwerking daarvan in de praktijk naar plannen, verordeningen en vergunningen weergegeven. Figuur 3.1. Schematische weergave van het grondwaterbeschermingsbeleid. Een goede voorkantsturing bij de ruimtelijke ordening heeft de eerste voorkeur. Bij het bepalen of functies (huidig of toekomstig) samen gaan in de grondwaterbeschermingszones kunt u als volgt aan de slag: 1. Mogelijkheid: bepaal op basis van de informatie (en verwijzingen) in paragraaf 3.2 en 3.3 of de activiteit is toegestaan op de betreffende locatie. 2. Risico s: bepaal op basis van paragraaf 3.4 de (relatieve) risico s van de functie. 3. Locatiekeuze: maak met behulp van de aanwijzingen in paragraaf 3.4 een keuze voor een locatie (geldt alleen voor nieuwe locaties). 4. Mitigatie: reduceer de risico s van de functie door het nemen van mitigerende maatregelen zoals bijvoorbeeld het stoppen met toepassen van bestrijdingsmiddelen (huidig) of een locatie zodanig in te richten dat toepassen van bestrijdingsmiddelen niet nodig zal zijn. In paragraaf 3.3 is in de tabel een eerste aanzet gegeven voor mitigerende maatregelen. Het is belangrijk om op te merken dat de bodem op elke locatie anders is. En nieuwe functies kunnen op veel verschillende manieren worden gerealiseerd (bv. duurzame versus reguliere woningbouw). Dit betekent dat grondwaterbescherming maatwerk is. 10 juni Definitief rapport

33 De in het gebiedsdossier opgenomen informatie heeft als belangrijkste doel om een eerste indicatie te geven van de risico s en de (on)mogelijkheden maar vooral om op basis van deze informatie het gesprek aan te gaan met de betrokken partijen. 3.2 Beschermingszones, milieuregels en planologische doorwerking Beschermingszones en milieuregels Beschermingszones De winning Beerschoten heeft een waterwingebied, een grondwaterbeschermingsgebied en een 100-jaarsaandachtsgebied. Daarnaast is er bij de winning Beerschoten een 50-jaarszone aangewezen als signaleringszone 10. Binnen de 50-jaarszone mogen geen KWO-systemen worden aangelegd. Het verbod is vastgesteld in het grondwaterplan van de Provincie Utrecht, vanwege de risico s die open KWO-systemen geven voor de winning. Figuur 3.2 bevat een overzicht met de regels die gelden in de drie verschillende beschermingszones en de 50-jaarszone 11. Figuur 3.2. Overzicht regelgeving in de verschillende beschermingszones. 10 De 50-jaarszone wordt per watervoerend pakket bepaald. In het geval van de winning Beerschoten zijn er drie watervoerende pakketten en dus drie 50-jaarszones. De 50-jaars signaleringszone die is weergegeven op de kaart is de uiterste contour van de drie 50-jaarszones. Om te beoordelen of een KWO is toegestaan wordt gekeken naar de geplande diepte van de KWO en de 50-jaarszone op die diepte. 11 De inhoud van de betreffende regels staat op: Definitief rapport juni 2011