2 Lijfsbehoud, levenskunst en lessen om (van) te leren 37

Transcriptie

1 Inhoudsopgave Inleiding 17 Deel 1 Theorie 1 Rehabilitatie en herstel 25 Jos Dröes, Tom van Wel & Lies Korevaar 1.1 Inleiding Definities Rehabilitatie Herstel Doelgroep en maatschappelijke betekenis van rehabilitatie Omvang van de doelgroep De maatschappelijke betekenis van rehabilitatie Samenvatting 35 Studieactiviteiten 36 2 Lijfsbehoud, levenskunst en lessen om (van) te leren 37 Herstel, empowerment en ervaringsdeskundigheid van mensen met ernstige psychische beperkingen Wilma Boevink 2.1 Inleiding De betekenis van herstel Herstelprocessen Fasen in herstel Onderzoek naar herstelbelemmerende en -bevorderende factoren Herstelwerk in Nederland Herstelgeoriënteerde zorg Wat vraagt herstelondersteuning van professionals? Samenvatting 49 Studieactiviteiten 50

2 3 Uitsluiting en discriminatie 51 Over het stigma van mensen met psychische aandoeningen en hoe dat tegen te gaan Annette Plooy & Jaap van Weeghel 3.1 Inleiding Stigma s in soorten en maten Stigmatisering heeft ernstige gevolgen Recente onderzoeksbevindingen in Nederland Theorieën over stigma s Labelingtheorie Attributietheorie Geanticipeerd stigma en zelfstigmatisering Tegengaan van stigmatisering en discriminatie Drie soorten antistigmastrategieën Bouwstenen van effectieve stigmabestrijding Belangrijke boodschappen in antistigmaprogramma s Bestrijding van zelfstigmatisering Samenvatting 65 Studieactiviteiten 66 4 De plaats van rehabilitatie in de hulpverlening 69 Over kenmerken en competenties Jos Dröes, Lies Korevaar & Tom van Wel 4.1 Inleiding who-classificatie: rehabilitatie en behandeling De gereedschapskist van de hulpverlener: rehabilitatie, behandeling en bemoeizorg Het service-outcomeschema Actoren en hulpverlenerscompetenties bij rehabilitatie Actoren Deskundigheid en competenties voor rehabilitation counselors Samenvatting 85 Studieactiviteiten 86 5 Rehabilitatie: gerichte ondersteuning van activiteiten en participatie 87 Over rehabilitatieopvattingen in Nederland Tom van Wel & Jos Dröes 5.1 Inleiding Kritiek op grote psychiatrische instituten Rehabilitatie: twee hoofdstromingen Eerherstel van de eigen doelen 90

3 5.3 Opvattingen in Nederland over rehabilitatie Gericht versus algemeen Specifiek gericht op activiteiten en participatie Hulpverleningsvormen die (soms) met rehabilitatie worden aangeduid Vormen van algehele zorg Vormen van behandeling Vormen van rehabilitatie Andere vormen Samenvatting 102 Studieactiviteiten Het bondgenootschap 105 De hulpverleningsrelatie in de rehabilitatie Jos Dröes & Lies Korevaar 6.1 Inleiding Rehabilitatieattitude Presentiebenadering Werkprincipes van de presentiebenadering Randvoorwaarden van de presentiebenadering Samenwerken: van hulpverlening naar bondgenootschap Hulpverlenersvaardigheden voor het scheppen en uitbouwen van een band Vaardigheden voor het bondgenootschap Van bondgenoot naar reisgenoot Beëindigen van de relatie Samenvatting 124 Studieactiviteiten De Individuele Rehabilitatiebenadering (IRB) 127 Els Luijten, Lies Korevaar & Jos Dröes 7.1 Inleiding Visie en missie van de Individuele Rehabilitatiebenadering Waarden van de Individuele Rehabilitatiebenadering Grondregels voor het werken met rehabilitatie Begin van het rehabilitatieproces Op welk terrein ligt de wens van de cliënt? Gaat het om een wens van de cliënt zelf? Wil de cliënt iets veranderen of behouden? Fasen van rehabilitatie Welke module is het meest geschikt om de cliënt verder te helpen? 135

4 7.5 De techniek van de Individuele Rehabilitatiebenadering Doelvaardigheid beoordelen, bespreken en ontwikkelen Het stellen van een rehabilitatiedoel Functionele diagnostiek Hulpbronnendiagnostiek Planning: het rehabilitatieplan Vaardigheidsles Stappenplan toepassing Hulpbronnen creëren, verkrijgen en gebruiken Fasen, modules en wegwijzer Samenvatting 150 Studieactiviteiten Milieurehabilitatie 153 Een methode om via de omgeving met maximale betrokkenheid van cliënten hun activiteiten en participatie te vergroten Marian de Jong & Tom van Wel 8.1 Inleiding Ontstaan, definitie en toepassing van milieurehabilitatie Tegen grootschalige instituten Definitie Toepassingen Milieurehabilitatie aan de hand van de plan-do-check-act-cirkel Milieurehabilitatie in zes stappen Stap 1: milieu beschrijven (plan 1) Stap 2: milieu beoordelen (plan 2) Stap 3: cliënt erbij betrekken (plan 3) Stap 4: projectplan milieurehabilitatie opstellen (plan 4) Stap 5: projectplan milieurehabilitatie uitvoeren (do) Stap 6: evalueren (check) en bijstellen (act) Samenvatting 167 Studieactiviteiten Maatschappelijk steunsysteem (mss), Assertive Community Treatment (ACT) en rehabilitatie 169 Jos Dröes & Jaap van Weeghel 9.1 Inleiding Assertive Community Treatment Rehabilitatie in Assertive Community Treatment Maatschappelijke steunsystemen Rehabilitatie in maatschappelijke steunsystemen Rehabilitatie en het opbouwen van een maatschappelijk steunsysteem 180

5 9.7 Integratie van maatschappelijke steunsystemen, Assertive Community Treatment en Individuele Rehabilitatiebenadering Samenvatting 182 Studieactiviteiten 183 Deel 2 Praktijk 1 Rehabilitatie en levensgebieden 10 Rehabilitatie in beschut, beschermd, begeleid en zelfstandig wonen 187 Jos Dröes 10.1 Inleiding Alternatieven voor intramurale behandeling en verblijf Wonen en rehabilitatie in Nederland Fasen en modules van woonrehabilitatie Verkennen van woonmogelijkheden: oriëntatie en doelvaardigheid Kiezen van een woonplek: indicatie/inschrijving en stellen van een doel Het verkrijgen van een woonplek: functionele diagnostiek op verkrijgen Het behouden van een woonplek: functionele diagnostiek op behouden Vaardigheden en hulpbronnen Een praktische tip bij het nastreven van woondoelen Verschillen van mening: bespreken Samenvatting 202 Studieactiviteiten Arbeidsrehabilitatie en de Individuele Rehabilitatiebenadering 203 Harry Michon, Nicole van Erp, Lies Korevaar & Jaap van Weeghel 11.1 Inleiding Arbeidsrehabilitatieprogramma s in vogelvlucht De Individuele Rehabilitatiebenadering en de arbeidsrehabilitatiepraktijk Dave aan het werk met Individuele Rehabilitatiebenadering en ips: een casus Effectiviteit van arbeidsrehabilitatie Samenvatting en discussie 216 Studieactiviteiten 218

6 12 Rehabilitatie door educatie: Begeleid Leren 219 Het kiezen, verkrijgen en behouden van een reguliere opleiding Lies Korevaar & Marianne Bassant 12.1 Inleiding Begeleid Leren: definitie en doelstelling Vormen van Begeleid Leren De fasen en activiteiten van het Begeleid-Lerenproces De fase van het kiezen De fase van het verkrijgen De fase van het behouden Implementatie van Begeleid Leren Leren en herstel Rehabilitatie en onderwijs: investeren in samenwerking Samenvatting 237 Studieactiviteiten Sociale contacten en familierelaties 239 Jos Dröes 13.1 Inleiding Ondersteuning van gezin en familie Maatschappelijke steunsystemen Steun bij het vervullen van specifieke rollen Interpersoonlijke relaties en sociale vaardigheden De irb-module Uitbreiden en verbeteren van sociale contacten Analyse en interpretatie van het sociale netwerk Het benoemen van specifieke doelen Vaardigheids- en hulpbronnendiagnostiek Vaardigheids- en hulpbronneninterventies Samenvatting 254 Studieactiviteiten 254 Deel 3 Praktijk 2 Rehabilitatie en doelgroepen 14 Rehabilitatie en niet-aangeboren hersenletsel (NAH) 257 Jos Dröes & Ludwien Wassink 14.1 Inleiding De doelgroep De behandeling van mensen met niet-aangeboren hersenletsel De gevolgen van niet-aangeboren hersenletsel voor het dagelijks leven Rehabilitatie bij specifieke diagnoses en beperkingen De plaats van rehabilitatie en het begin van het rehabilitatieproces 260

7 14.7 Rolfunctioneren Het vervolg van het rehabilitatieproces Rehabilitatie en zingeving Samenvatting 267 Studieactiviteiten Rehabilitatie en autismespectrumstoornissen (ASS) 271 Jos Dröes, Betsy Seinen, Manon Goertz & Sandra Hulst 15.1 Inleiding Over autisme Herkennen van autismespectrumstoornissen Individuele Rehabilitatiebenadering en autismespectrumstoornissen Gedrag, communicatie en het scheppen van een band irb-grondregels en autisme Uitvoeren van de irb-modules Doelvaardigheid beoordelen Het stellen van een doel Functionele diagnostiek Vaardigheidsles Samenvatting 287 Studieactiviteiten Rehabilitatie en verslaving 289 Jos Dröes 16.1 Inleiding Het belang van een holistische benadering en een compleet assessment Geen kaarsrecht pad Fasen van verslavingsbehandeling en motivatie Fasen van verslavingsbehandeling en stadia van motivatie tot gedragsverandering en hulpverleningsacties die daarbij aansluiten Motiverende gespreksvoering (mi) Individuele Rehabilitatiebenadering Fasen van wensverwerkelijking volgens de Individuele Rehabilitatiebenadering en activiteiten van cliënt en hulpverlener De voorfase: het voorstadium en het stadium overwegen De fase van detox: het stadium van beslissen en uitvoeren De eerste periode na de detox: vervolg van het stadium van uitvoeren De tweede periode (resocialisatie) en de derde periode (begeleid zelfstandig wonen): het stadium van volhouden Herstelverhalen Samenvatting 302 Studieactiviteiten 303

8 17 Rehabilitatie en (bijna) dak- en thuislozen 305 Van bondgenoot naar reisgenoot Annemarie Zijlstra & Lies Korevaar 17.1 Inleiding Bemoeizorg Bemoeizorg en rehabilitatie Cyclisch model Van bondgenoot naar reisgenoot Samenvatting 316 Studieactiviteiten Rehabilitatie en jongeren met een psychische stoornis 319 Annemarie Zijlstra & Marrie Venderink 18.1 Inleiding Jeugd-ggz Sociaal Competentiemodel (scm): veel gebruikt in de zorg voor jongeren Visie en uitgangspunten van het Sociaal Competentiemodel Enkele kernbegrippen van het Sociaal Competentiemodel Ontwikkelingstaken en vaardigheden: zoek de balans Factoren die de balans negatief en positief beïnvloeden: stressoren, psychopathologie en protectieve factoren Competentieanalyse Fasering van de begeleiding Beperkingen van het Sociaal Competentiemodel De Individuele Rehabilitatie en het Sociaal Competentiemodel: Samen Sterk Overeenkomsten en verschillen in methodische uitgangspunten tussen het Sociaal Competentiemodel en de Individuele Rehabilitatiebenadering Het begrip empowerment in beide modellen De Individuele Rehabilitatiebenadering als aanvulling op het Sociaal Competentiemodel in het begeleidingsproces Verschillen tussen de begeleiding van jongeren en volwassenen met de Individuele Rehabilitatiebenadering Belangrijke aandachtspunten in de begeleiding van jongeren met de Individuele Rehabilitatiebenadering De rol van ouders en opvoeders Samenvatting 335 Studieactiviteiten 335

9 19 Zorg voor zelfstandigheid: rehabilitatie in de ouderenzorg 337 Jos Dröes 19.1 Inleiding Zelfstandigheid en zelfredzaamheid Zorg voor zelfstandigheid Wensen en doelen Houding van verzorgenden Informatievoorziening in het verzorgingshuis Zorg voor zelfstandigheid in de eerste fase van het zorgcontact Aansluiten bij de wensen van de cliënt Keuzevrijheid Vaardigheidsontwikkeling en vaardigheidsgebruik; hulpbronnen Het gebruik van zorg voor zelfstandigheid Praktische knelpunten bij het gebruiken van de techniek Samenvatting 351 Studieactiviteiten 352 Lijst van afkortingen 353 Verklarende begrippenlijst 355 Literatuur 361 Register 380 Over de auteurs 389