S a m e n o p b o u we n J a a r v e r s l a g

Transcriptie

1 Samen opbouwen Jaarverslag

2

3 Jaarverslag 1

4 De verzekering in België Jaarverslag

5 VOORWOORD 4 DE VERZEKERING IN DE BELGISCHE ECONOMIE 13 Incasso s - Schade 14 Kosten en commissielonen 15 Technische voorzieningen en beleggingen - Rendabiliteit 16 Solvabiliteit 17 Tendensen 18 Sociale betrekkingen 24 DE VERZEKERING IN HAAR INTERNATIONALE KADER 27 VERZEKERINGSTAKKEN : ONTWIKKELING EN STANDPUNTEN 33 Levensverzekering 34 Motorrijtuigverzekering 44 Verzekeringen ongevallen gemeen recht 48 Arbeidsongevallenverzekering 52 Brandverzekering 56 Gezondheidsverzekering 58 Transportverzekering 60 Krediet- en borgtochtverzekering 62 Herverzekering 64 ORGANISATIE VAN ASSURALIA 67 Het Centrum voor Informatie in Assuranties (CIA) 68 Insert 70 Bestuursorganen 72 Interne organisatie van Assuralia 74 Ledenlijst 75

6 Voorwoord LICHT- EN SCHADUWZIJDEN In kreeg de Belgische economie af te rekenen met een verzwakking: de groei zakte van 2,2 tot 1,4%. De wereldwijde expansie is uit evenwicht en hangt in overdreven mate af van de Verenigde Staten en de landen in opkomst zoals China en India. De verdubbeling van de olieprijs in minder dan twee jaar tijd remt de groei op wereldvlak met 0,8% af. De langetermijnrente boekte historische laagterecords, met een dieptepunt van 3,08% begin september, en vertoonde vervolgens een lichte stijging. Terwijl de particulieren de obligatiemarkten mijden, zijn de Europese beurzen de aandeelhouders tevreden blijven stellen. In 2004 maakte de BEL-20 deel uit van de beste indexen ter wereld. In is de tendens stijgend gebleven: aan het einde van het jaar haalde de BEL-20 zijn hoogste peil sinds De lage rente zet de beleggers opnieuw aan tot het kopen van aandelen. In het najaar flakkerde de inflatie op, maar het is te vroeg om al van een fundamentele ommekeer met klimmende rentetarieven te spreken. Toch houden de verzekeraars, en zeker de levensverzekeraars, deze mogelijkheid scherp in het oog. Het jaarlijkse congres van de International Insurance Society, dat in juli in Hongkong plaatsvond, kon de trends voor de verzekeringssector op wereldvlak schetsen. In het algemeen doen de verzekeraars het opnieuw beter nadat ze het in de moeilijke periode zwaar te verduren hebben gehad. Nu mogen ze niet in een cyclisch gedrag hervallen, met andere woorden niet toegeven aan de drang om omzet te creëren tegen onverschillig welke prijs. Het is zaak de terugkeer naar een correct risicoprijsbeleid, een strikt acceptatiebeleid en een inkrimping van de algemene kosten door een constante verhoging van de productiviteit veilig te stellen. De verzekeraars moeten hun financiële positie consolideren en de eventueel beschikbare kapitaaloverschotten verstandig beheren door alleen de rendabele activiteiten te behouden. Voor de grote internationale groepen lijkt het ten slotte een oordeelkundige keus om te mikken op de middenklasse in China en India, die interessante groeikansen biedt. De Belgische verzekering is de crisis van de jaren te boven gekomen. Na de nog vrij wankele cijfers van 2003 konden we in 2004 en spreken van consolidatie. Over het geheel genomen zijn de verzekeraars weer rendabel en hebben ze hun solvabiliteit versterkt. In het licht van de uiterst lage rentestand blijft 4 Michel BAECKER Gedelegeerd bestuurder Ridder Claude DESSEILLE Voorzitter

7 waakzaamheid geboden. De belangrijkste uitdaging ligt nu in de levensverzekering: de resultaten hangen er in grote mate af van de verhouding tussen het niveau van de verbintenissen van vandaag maar vooral van het verleden en dat van het rendement van de beleggingen. Zo bedraagt het resultaat van de verrichtingen met gewaarborgde rentevoet voor het vierde jaar op rij niet meer dan 1% van de voorzieningen.voor deze producten mogen de boekhoudkundige resultaten niet uit het oog doen verliezen dat de ondernemingen in verband met de lage rente aanvullende voorzieningen moeten vormen, in het jargon knipperlichten genoemd, voor een globaal bedrag van 6 miljard euro, wat de winst van deze activiteit voor verschillende jaren in het gedrang brengt. Voor zou het totale premie-inkomen met 19% stijgen tegenover 10,7% voor Voor niet-leven zou de stijging 4% bedragen, tegenover bijna 4,9% in De individuele levensverzekering blijft veruit de echte motor van de groei in de sector. Leven zou er voor alle categorieën samen met 25,5% op vooruitgaan, tegenover 13,4% in De groei van de met beleggingsfondsen verbonden producten was explosief (+ 130%) tegenover die van de producten met gewaarborgd rendement (+ 8,9%). Dat nieuwe succes van de tak 23-producten, waaraan dikwijls een financiële bescherming voor de verzekerde is gekoppeld, is te danken aan de goede beursprestaties sinds 2003 en aan de lage rentestand. Aan het einde van het jaar is er in aanzienlijke mate geanticipeerd op de begrotingsmaatregelen die de levensverzekering vanaf 1 januari 2006 treffen.we zullen moeten afwachten in hoeverre het enthousiasme in 2006 bekoeld zal zijn. HISTORISCHE VERWORVENHEDEN In heeft het lobbywerk van Assuralia vruchten afgeworpen: sommige dossiers zijn tot een goed einde gebracht na een lange lijdensweg, voor andere lijkt een oplossing in zicht. De herschikking van de federale regering medio 2004 en de constructieve dialoog met de voogdijminister zijn in een geest van continuïteit verlopen. De prijzen van de verplichte verzekeringen voor massarisico s behalve arbeidsongevallen zijn sinds 30 juli vrijgemaakt, waarmee een ideologische knoop is doorgehakt. Die beslissing is genomen op een ogenblik dat de markt bijzonder competitief is, wat ieder risico van prijsontsporing uitsluit; de BA-autoverzekeraars geven trouwens blijk van creativiteit om goede bestuurders met bonussen te belonen. Als we kijken naar het indexcijfer van de consumptieprijzen, is de daarin opgenomen BA-autoverzekering in stabiel gebleven. Een tweede historisch resultaat is dat het Parlement het wetsontwerp betreffende de dekking van natuurrampen heeft goedgekeurd. Door een algemene solidariteit tussen 5

8 alle houders van een brandverzekeringspolis in te voeren heeft de wetgever ervoor gezorgd dat een maatschappelijk probleem een verzekerbare oplossing krijgt. De uitvoering van de wet is een hele uitdaging voor de verzekeraars. Maar zij gaan die uitdaging aan. De datum van inwerkingtreding zal vooral afhangen van het voorafgaande werk dat het tariferingsbureau op het stuk van de dekkingsvoorwaarden moet verrichten. De verzekeraars moeten over een minimumtermijn beschikken om de nieuwe verzekeringsdekking te kunnen verlenen, zowel voor nieuwe zaken als voor de bestaande polissen. Dat zou medio 2006 een feit moeten zijn. PRIORITEITEN: OP DE GOEDE WEG 6 Er is er nog een ander oud hangijzer, dat echter brandend actueel is door de opeenvolgende historische dieptepunten van de langetermijnrente: de noodzakelijke herziening van de sinds 1999 gewaarborgde maximumrentevoet van 3,75%. Die rentevoet is gebaseerd op een politieke beslissing die geen rekening houdt met de marktontwikkeling. Het grootste probleem is dat de maximumrente voor de individuele verzekeringen tegelijk de minimumrente voor de groepsverzekeringen is overeenkomstig de wet-vandenbroucke op de aanvullende pensioenen. Er schijnt nu een consensus te zijn om beide aspecten van het probleem los te koppelen. Voor de individuele levensverzekering wenst de voogdijminister het advies te kunnen vragen van de Commissie voor het Bank-, Financie- en Assurantiewezen (CBFA), die zich op een aantal financiële referentieparameters zou baseren. De tijd dringt, want die keuze moet door het Parlement bekrachtigd worden. Als een van de topprioriteiten van zijn beleidsprogramma voor de verzekeringen streeft minister Marc Verwilghen naar een globale oplossing voor de dekking van door terrorisme veroorzaakte schade. Daarmee gaat de minister in op de adviezen van de Commissie voor Verzekeringen en de CBFA, alsook op het OESO-rapport, die privaatpublieke samenwerking bepleiten. In de huidige stand van zaken meent de OESO dat de terrorismedekking sociaal-economisch gezien ernstig tekort zal schieten bij een grootschalige terreuraanval. Vandaar de vraag hoe de risicoverdeling te organiseren tussen verzekerden, verzekeraars, herverzekeraars en in laatste instantie de overheid. Na de aanslagen van afgelopen zomer in Londen en Sharm el Sheikh is de roep om een evenwichtige oplossing alleen maar dringender geworden. De minister heeft een werkgroep bestaande uit zijn kabinet, Assuralia, de CBFA en de voorzitter van de Commissie voor Verzekeringen opgedragen hem tegen eind technische voorstellen te doen in de vorm van een voorontwerp van wet. Die opdracht omvat twee aspecten. In de eerste plaats een sociaal aspect, namelijk de bescherming van het economische vermogen van België en dat van de burgers verzekeren. In de tweede plaats een prudentieel aspect: de solvabiliteit van de verzekeringsondernemingen garanderen. Het Nederlandse model dient als basis voor de discussie: het dekt alle takken en voorziet in een aan het premie-inkomen evenredige omslag van de schadevergoedingen over de verzekeraars.

9 De invoering van één loket voor klachtenbehandeling kampt met vertraging aangezien de Kamer eerst het wetsontwerp over de bemiddeling moest goedkeuren. Het gezag van de ombudsman staat buiten kijf; hij verstrekt de sector belangrijke feedback waardoor die interne aanbevelingen kan formuleren. De oprichting van een vzw zal in nog grotere mate borg staan voor de onpartijdigheid en onafhankelijkheid van de ombudsman in het voordeel van de burgers en dus ook van het imago van de sector. De hervorming is dringend, gezien de geleidelijke overdracht van de klachten van de CBFA naar de ombudsman, die voor een toename van het aantal klachten met zowat 15% heeft meegebracht. De minister heeft beloofd dat hij een beslissing neemt na ontvangst van het advies dat de Raad voor het Verbruik eind op eigen initiatief heeft uitgebracht. Hij verzet zich tegen het model van medebeheer dat in de banksector geldt en dat de consumentenverenigingen voorstaan. De ombudsman van de verzekeringen geeft adviezen die tot doel hebben de partijen te verzoenen, maar heeft geen beslissingsrecht; de bemiddelingsdienst voor de banksector heeft daarentegen wel beslissingsbevoegdheid, meer bepaald wat de bancaire basisdienst betreft. Assuralia stelt dat elk vertragingsmanoeuvre, van waar dit ook komt, de doeltreffendheid alleen maar kan schaden. ALOMTEGENWOORDIGE CBFA Assuralia, de voogdijminister en de Commissie voor het Bank-, Financie- en Assurantiewezen (CBFA) delen de verantwoordelijkheid om optimale omstandigheden voor het concurrentievermogen van de verzekeringssector te creëren. Dat moeten ze doen in een context die meer en meer bepaald wordt door internationale regels en eisen in verband met het algemeen belang. De CBFA speelt een sleutelrol voor de toekomst van de sector, niet alleen via haar permanente aanstelling als judoleraar van de verzekeraars, maar ook door haar plaats in het complexe netwerk van adviserende en uitvoerende Europese instanties op het gebied van boekhouding en solvabiliteit, en ten slotte via de adviezen die zij voor elke beleidsbeslissing aan de voogdijminister verstrekt. Assuralia en de CBFA overleggen dagelijks met elkaar, op alle niveaus; over thema s van strategisch en politiek belang vinden regelmatig topontmoetingen plaats. De CBFA heeft midden haar nieuwe prudentiële methodologie ingevoerd waarmee zij van een vakgerichte logica overschakelt naar een ondernemingsgerichte logica. De aangewende instrumenten richten zich op continuïteit en leiden naar de modernisering van de prudentiële regels die beter bekendstaan onder de naam Solvabiliteit II. Die uitdaging voor 2010 vereist een nauwe coördinatie tussen de veel technische expertise vergende werkzaamheden die met de nationale federaties in het Europees Comité voor het Verzekeringswezen (CEA) uitgevoerd worden, en het Europees comité van toezichthouders (CEIOPS). 7

10 UITDAGINGEN VOOR 2010: BOEKHOUDNORMEN EN SOLVABILITEIT II In tegenstelling tot de boekhoudnormen, die tot doel hebben een algemene vergelijkbaarheid tussen alle ondernemingen en alle sectoren tot stand te brengen, is de doelstelling van Solvabiliteit II strikt verzekeringsgericht. De bedoeling is de solvabiliteitseisen beter aan te passen aan de risico s die de verzekeringsondernemingen daadwerkelijk dragen, en ze ertoe aan te zetten die risico s beter te evalueren en te controleren. Tegen het einde van dit decennium moeten de verzekeraars waken over zowel de aanpassing van de boekhoudstandaarden als over die van de nieuwe toezichts- en solvabiliteitspraktijken: beide tijdschema s vallen nu wel degelijk samen. Die nieuwe hulpmiddelen voor het besturen van de onderneming mogen echter in geen geval de operationele bedrijfsvoering belemmeren. Voor de nieuwe benadering van de solvabiliteit maakt de Europese Commissie gebruik van de structuur die het Comité van Bazel voor de banksector heeft opgezet. De Solvabiliteit II-oefening heeft als doel de drie pijlers van het Bazel II-akkoord aan te vullen en te versterken: de financiële middelen (technische voorzieningen, minimum eigen vermogen), het risicobeheer (hulpmiddelen voor het beheer van activa en economisch kapitaal) en de financiële verslaggeving (transparantie). Om zijn invloed op de uiteindelijke vorm van het solvabiliteitssysteem te kunnen doen gelden en te voorkomen dat het initiatief uitsluitend van de toezichthouders komt, heeft het CEA een actieplan ontwikkeld met de hulp van externe experts. Assuralia is nauw bij die uitzonderlijke inspanning betrokken. Het gaat erom de optimale prudentiële vereiste met betrekking tot de kapitaalbehoeften te bepalen, waarbij een adequate bescherming van de verzekerden en de concurrentiekracht van de sector gegarandeerd worden. PAUZE IN DE EUROPESE REGELGEVING 8 Hoewel de overgang op de IAS/IFRS-boekhoudstandaarden en de hervorming van de solvabiliteitsgrondslagen twee enorme projecten zijn in aansluiting op het actieplan van de Europese Commissie voor de periode , bepleit de nieuwe commissaris voor de interne markt, Charlie McCreevy, voor toch een pauze in de regelgeving, die overigens ook door de uitbreiding van de EU gerechtvaardigd is. Er komt dus geen nieuw wetgevend programma. Elk nieuw voorstel wordt voortaan onderworpen aan een impactstudie naar de positieve en negatieve economische effecten. Nutteloze regels zullen worden afgeschaft. Twee actieterreinen houden de Commissie bezig: de versnippering en zelfs beslotenheid van de financiële retailmarkten en het activabeheer terwijl een verhoogde doeltreffendheid van dat beheer een aanzienlijke en onmiddellijke impuls zou geven aan de economie. De Commissie onderstreept ook de noodzaak om voor de convergentie van praktijken en normen op het vlak van het toezicht te zorgen, met name om pan-europese verrichtingen te vergemakkelijken. Die nieuwe aanpak, die resoluut afwijkt van de voorbije periode van reguleringsdrift, heeft concrete vorm gekregen in het definitieve programma dat eind is gepubliceerd.

11 SOCIALE BEROERING Het jaar werd gekenmerkt door grote sociaal-economische debatten die begonnen met de interprofessionele en sectorale handelingen alvorens uit te monden in de problematiek van het loopbaaneinde en de werkgelegenheid van jongeren, de herfinanciering van de sociale zekerheid en, last but not least, het opmaken van de begroting 2006, waarbij de aandacht zich richtte op de spaarders en de financiële wereld. Het woelige tweejaarlijkse interprofessionele overleg van eind 2004-begin leidde tot een voorakkoord. Hoewel dat akkoord niet getekend werd, heeft de regering het toch bekrachtigd omdat een meerderheid van werkgevers en werknemers het had goedgekeurd en om het latere debat over het loopbaaneinde niet in het gedrang te brengen. Assuralia betreurde het indicatieve karakter van de loonnorm van 4,5%, terwijl de wet van 1996 alleen verwijst naar een maximale loonnorm. Het ging om een signaal aan zowel de politiek als de sectorale vakbonden, gelet op de snel veranderende omgeving van de internationale concurrentie: de nieuwe realiteit van het Europa van de 25 en de opmars van China en India. Bovendien hebben onze Duitse en Nederlandse buren op een meer structurele manier gereageerd, wat onze handicap tegenover die landen nog verzwaart. Dit werd in november bevestigd door het rapport van de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven, dat voor een bijkomende loonontsporing van 2,1% van de Belgische lonen ten opzichte van onze drie handelspartners vaststelt. Uit het voorakkoord blijkt dan ook geen duidelijke mentaliteitsverandering die het mogelijk maakt de structurele hindernissen uit de weg te ruimen. Zelfs in de sector van de financiële diensten is de problematiek van delokalisering en outsourcing volop in ontwikkeling, vooral in de internationale groepen. De sectorale onderhandelingen hebben praktisch het hele jaar geduurd en werden onderbroken door sociale acties. Pas eind december kwam er een sectorakkoord tot stand. De traditie van de sectorovereenkomsten kon zo in ere worden gehouden en meteen werd ook de sociale vrede hersteld. De koopkracht was een eerste strijdpunt. Er werd overeenstemming bereikt over een recurrente jaarlijkse premie van 150 euro. Die komt bovenop de automatische index en loonschalen; in totaal betekent dat een loonstijging met bijna 7% over twee jaar, terwijl de loonnorm 4,5% bedraagt. Als tegenprestatie voor die premie vroeg Assuralia dat de vakbonden zouden tegemoetkomen aan drie eisen een primeur van werkgeverskant! Ten eerste, de geleidelijke overgang van een exclusieve regeling van aanvullende financiële sancties bij de opzeggingsvergoedingen naar een systeem van herinschakeling in het beroepsleven in de geest van het generatiepact. Ten tweede, de invoering van een procedure voor een dialoog tussen nationale verantwoordelijken wanneer in de ondernemingsraad de toepassing van de flexibiliteit inzake alternatieve of verschoven uurregelingen geblokkeerd wordt. Ten slotte, de aanvaarding van een procedure voor de regeling van sociale conflicten in een onderneming of in de sector. 9

12 De sociaal-economische herfst van was bijzonder bewogen met de langdurige onderhandelingen over het fameuze generatiepact. De regering heeft getracht een antwoord vinden op de uitdagingen van de mondialisering en de vergrijzing, alsook op de noodzaak om de financiering van ons sociaal model structureel te wijzigen. De verworven rechten werden wel degelijk ter discussie gesteld, al hebben de opeenvolgende verfijningen de impact van dat proces afgezwakt. De zesenzestig maatregelen van het generatiepact moeten de activiteitsgraad sneller dan het Europese gemiddelde opkrikken. Eind pleitte de gouverneur van de Nationale Bank, in het licht van de verslechtering van de concurrentiepositie van België, voor het sluiten van een competitiviteitspact. Zo kondigt er zich een nieuw politieksociaal debat aan, wat bevestigt dat de tijd van de taboes voorbij is. BEGROTINGSMAATREGELEN Tegelijk met de onderhandeling over het generatiepact heeft de politieke koehandel om voor 2006 een begroting in evenwicht te kunnen uitbrengen, geleid tot overhaaste maatregelen: de heffing van een nieuwe taks van 1,1% op de premies van de individuele levensverzekeringen van tak 21 en 23 en de belasting op beveks met een sterke obligatiecomponent. Het overleg achteraf stuitte op de weigering van de regering om opnieuw te onderhandelen, net zoals zij dat ook voor het generatiepact had geweigerd. In zijn alternatieve voorstellen paste Assuralia het principe toe van een gelijksoortige belasting voor gelijksoortige producten en vroeg bovendien om een cumulatie van de taks van 1,1% en de roerende voorheffing van 15% te voorkomen. Overigens weigerde Assuralia elke inmenging in het bepalen van de beheerskosten die de verzekeraars op de levensverzekeringspolissen toepassen, omdat zo n inmenging flagrant in strijd zou zijn met de tariefvrijheid die de richtlijn leven voorschrijft. Tijdens de algemene onderhandeling drong Assuralia ten slotte aan op een versnelde behandeling van de hangende dossiers die van fundamenteel belang zijn voor het voortbestaan van de levensverzekering in België: de aftrekbaarheid van de knipperlichtvoorzieningen, de beperking van de maximuminterest op de levensverzekering en de herziening van de wettelijke interestvoet. De minister van Financiën, Didier Reynders, heeft de verzekeraars concrete voorstellen gedaan voor een dialoog in NIEUWE DEBATCULTUUR De nieuwe naam en het nieuwe logo Assuralia zijn aan hun tweede jaar toe. Assuralia heeft zijn wil tot verandering van zijn imago geconcretiseerd tegenover zijn eigen leden, zijn zusterfederaties, de administratie, de toezichthouders en de politici.

13 Twee belangrijke gebeurtenissen getuigen van die nieuwe koers. In de eerste plaats, de multimediale manifestatie die naast de algemene vergadering van februari in het Paleis der Academiën werd georganiseerd over het thema Forever Young en die de toekomstperspectieven van de babyboomgeneratie peilde. Heel duidelijk is hier naar voren gekomen dat de verzekeringssector een debatcultuur moet ontwikkelen. Het ging erom, over een onderwerp dat mensen bindt, stemmen van buiten de sector te laten horen en kennis te maken met gebruiken die als voorbeeld kunnen dienen. Een dergelijk evenement heeft opnieuw plaats naar aanleiding van de algemene vergadering van februari 2006, waarop het voorzitterschap in andere handen overgaat. Uitgangspunt is een document van het Europees Comité voor het Verzekeringswezen (CEA) Between public and private: insurance solutions for a changing society, waarvan de aanbevelingen bedoeld zijn om de perceptie van de rol van de verzekeraars in de maatschappij te verbeteren. Aangezien de aspecten in verband met pensioenen en gezondheidszorg in zijn behandeld, staan nu twee andere actuele thema s centraal: de natuurrampen, een onderwerp dat samenvalt met de inwerkingtreding van de nieuwe Belgische wet, en de dekking van door terrorisme veroorzaakte schade. De tweede grote manifestatie is de septemberafspraak van de verzekeraars, waar strategische debatten kunnen plaatsvinden in een ongedwongen sfeer. De Europese verzekeringsagenda was het thema van de editie van. Een gewaagd thema op een ogenblik dat Europa in het slop leek te zitten. Het gaf aanleiding tot een proactieve dialoog tussen verzekeraars, Belgische toezichthouders, Europese Commissie en Europees Comité voor het Verzekeringswezen (CEA) over de projecten betreffende de overgang op de IAS/IFRS-boekhoudnormen en de hervorming van de solvabiliteitsgrondslagen. Die bijeenkomst van de verzekeraars werd ten slotte benut voor een uitwisseling van boodschappen tussen de voorzitter van Assuralia en de voogdijminister over de balans en de perspectieven van het sectorale verzekeringsbeleid zoals dat hierboven is geschetst. Een bemoedigende vaststelling is dat de onontbeerlijke dialoog over de fundamentals van de verzekering op gang is gekomen en dat er concrete resultaten in belangrijke dossiers zijn bereikt. Deze koers moet in ieder geval worden aangehouden tijdens het boekjaar 2006, het laatste nuttige jaar van de regeerperiode, met een versnelde afsluiting van de nog hangende dossiers. Dat is de wens die de verzekeraars begin 2006 formuleren. 11 Michel Baecker Gedelegeerd bestuurder Ridder Claude Desseille Voorzitter

14 Soliditeit Groei

15 De verzekering in de Belgische economie Incasso s - Schade Kosten en commissielonen Technische voorzieningen en beleggingen - Rendabiliteit Solvabiliteit Tendensen Sociale betrekkingen 13

16 Incasso s De incasso-enquête heeft alleen betrekking op de directe verzekeringsverrichtingen in België. De directe verzekering in het buitenland en de aangenomen herverzekering zijn dus niet in aanmerking genomen. De enquête is uitgevoerd op basis van een gemeenschappelijke steekproef voor de jaren 2003 en 2004, die voor vrijwel de hele Belgische verzekeringsmarkt representatief is, met inbegrip van de niet bij Assuralia aangesloten ondernemingen en de Belgische bijkantoren van in de Europese Unie gevestigde bedrijven die niet door de CBFA worden gecontroleerd. De verrichtingen die in ons land via vrije dienstverrichting worden gesloten vanuit een ander land van de Europese Economische Ruimte, zijn echter niet in de enquête opgenomen. In 2004 bedraagt het totale premie-inkomen betreffende de directe verzekeringsverrichtingen in België 28,4 miljard euro tegenover 25,7 miljard een jaar eerder. De nominale groei daalt daarmee tot 10,7%, tegenover 14,6% in Gelet op de gemiddelde prijsstijging in 2004 van 1,9%, komt de reële groei voor dat boekjaar uit op 8,6%, tegenover 12,9% in De groei is vooral te danken aan de levensverzekering, die 13,4% aangroeit, tegenover 19,7% een jaar eerder. De verrichtingen in de nietlevensverzekering stijgen dan weer met 4,9%, wat nauw aansluit bij de groei van 5,1% in De penetratiegraad van de verzekering in de Belgische economie, dit is de verhouding tussen het totale premieinkomen bedraagt nu 10%, tegenover 9,5% een jaar eerder. Zoals de voorgaande jaren is die ontwikkeling bijna volledig toe te schrijven aan de levensverzekering, waarvan de penetratiegraad de laatste vijf jaar met bijna 2 procentpunt gestegen is, meer bepaald dankzij de uitbreiding van het productengamma en het succes van de verzekeringsrekeningen. Dat de penetratiegraad van de niet-levensverzekering over een lange periode stagneert, duidt op de verzadiging van de schadeverzekeringsmarkt en de stevige concurrentie die deze verrichtingen kenmerkt. Het totaalincasso in België groeit in 2004 iets sterker dan het gemiddelde in de Europese Unie, waar de groei 7,8% bedraagt. Dat België het beter doet, is alleen te danken aan de levensverzekeringen, die er met 13,4% op vooruitgaan, tegenover 9,1% op Europees niveau. In niet-leven is de groei van de Belgische activiteiten dan weer minder snel dan in de 25 landen van de Europese Unie. Schade Ondanks een iets hogere schadelast, die gedeeltelijk goedgemaakt wordt door een daling van de algemene kosten, zet het technische herstel over alle BOAR-takken heen, dat zich in 2003 ingezet heeft, zich voort. Met 2% van de premie-instroom blijft het technische saldo positief. Nader onderzoek leert echter dat de situatie sterk kan verschillen naar gelang van de verzekeringstak. Voor een nauwkeuriger analyse verwijzen wij de lezer naar de hoofdstukken die aan de verschillende branches gewijd zijn. 14 Marktaandelen van de 15 grootste groepen in 2004 (in %) (+: winst, -: verlies tegenover 2003) Groep Totaal Niet-leven Leven 1 Fortis 19,6 15,0 21,5 2 ETHIAS 16,0 13,0 17,3 3 (+1) KBC 13,1 8,7 15,0 4 (-1) AXA 12,8 16,7 11,1 5 (+1) DIB/Dexia 7,2 4,0 8,5 6 (-1) ING 7,0 3,8 8,4 7 Winterthur 3,3 6,7 1,8 8 AGF / Allianz2,9 3,7 2,6 9 P&V Verzekeringen 2,5 4,1 1,9 10 Generali 1,9 2,2 1,8 11 (+3) Argenta 1,9 0,8 2,3 12 (-1) Mercator / Bâloise 1,7 4,1 0,7 13 (-1) Swiss Life 1,5 0,7 1,9 14 (-1) Delta Lloyd Life 1,5 0 2,1 15 Federale 0,9 2,0 0,5 Bron : Assuralia

17 Kosten en commissielonen Al verschillende jaren leidt de forse toename van het premie-inkomen in leven, vooral dat van de "verzekeringsrekeningen", tot een betrekkelijke daling van het totaal van de kosten en commissielonen, uitgedrukt in procent van de premies. Overigens verklaren de kostenbeperkende maatregelen die na een bijzonder moeilijk jaar 2002 genomen werden, ook deels de lagere kosten- en commissieloonratio in 2003 en Deze laatste bedraagt 17,1% in 2004, tegenover 18,3% in 2003 en net geen 21% eind Voor de meeste activiteiten, zowel leven als niet-leven, houdt de in 2003 aangevatte daling van het globale niveau van de kosten en de commissielonen in 2004 aan. Alleen de verrichtingen Arbeidsongevallen 1971 noteren een hogere ratio. Die stijging is te wijten aan de zwakke premiegroei in 2004 en toont aan dat de verhouding tussen de algemene kosten en het premie-inkomen over een korte periode weinig elastisch is. In leven groep met gewaarborgd inkomen zakt de verhouding van de kosten en de commissielonen op de premies voor het eerst onder het niveau van In leven individueel staat de (fors dalende) ontwikkeling van het aandeel van de commissielonen en de kosten haaks op die van de (sterk toenemende) incasso s. Omzet Incasso s (in miljoenen euro) Nominale groei (in %) BELGIË / /2003 Motorrijtuigen ,0 +5,0 BA-motorrijtuigen ,7 +4,5 Voertuigcasco ,6 +6,1 Brand ,7 +3,8 Woningen ,8 +4,8 Andere eenvoudige risico s ,2 +4,9 Speciale risico s ,9 +0,1 Andere BOAR ,5 +7,1 Ongevallen ,2 +1,9 Ziekte ,4 +9,0 Algemene BA ,4 +5,2 Rechtsbijstand ,7 +5,9 Overige BOAR (*) ,0 +10,9 TOTAAL BOAR ,6 +5,5 Arbeidsongevallen ,0 +0,6 TOTAAL NIET-LEVEN , Leven individueel ,7 +14,5 Gewaarborgde rentevoet (tak 21) ,4 +12,4 Beleggingsfondsen (tak 23) ,4 +23,2 Kapitalisatieverrichtingen (tak 26) ,0 Leven groep ,5 +9,2 TOTAAL LEVEN ,7 +13,4 15 TOTAAL NIET-LEVEN EN LEVEN ,6 +10,7 EUROPESE UNIE (**) Totaal niet-leven ,9 +5,7 Totaal leven ,1 +9,1 Totaal niet-leven en leven ,6 +7,8 (*) : transport, krediet, borgtocht, hulpverlening, diverse geldelijke verliezen (**) : 25 Lidstaten : voorlopige cijfers Bron: Assuralia/CEA

18 Technische voorzieningen en beleggingen ANALYSE VAN DE TECHNISCHE VOORZIENINGEN Eind 2004 bedragen de technische voorzieningen, voor alle verrichtingen samen, 136,9 miljard euro, tegenover 120,1 miljard eind De technische voorzieningen zijn tussen 2000 en 2004 met 55% gestegen, terwijl het eigen vermogen over dezelfde periode slechts 9,8% aangegroeid is, als gevolg van de overdracht van de negatieve resultaten van 2002 en De stijging is meer uitgesproken voor de voorzieningen in de levensverzekering, die met 65% stijgen, dan voor de voorzieningen niet-leven, die met 25% toenemen. Dat groeiverschil heeft uiteraard te maken met de sterke toename van de incasso s leven van de jongste jaren. Ondanks de instroom van 2,9 miljard euro aan nieuwe premies stijgen de voorzieningen voor tak 23 tussen eind 2003 en eind 2004 met slechts 1,6 miljard euro. ANALYSE VAN DE BELEGGINGEN Het relatieve aandeel van de effecten met variabele opbrengst in de portefeuille van de verzekeraars blijft in 2004 stabiel, nadat het vier jaren onafgebroken is gedaald. Die status-quo valt te verklaren door de vrij goede beursprestaties van de voorbije twee jaren.voor het vierde jaar op rij stijgt het relatieve aandeel van de vastrentende effecten, dat nu de drempel van 70% van het beleggingstotaal overschrijdt, terwijl het 58% bedroeg in Die ontwikkelingen kunnen worden verklaard door de desinvestering van de verzekeringsondernemingen op de aandelenmarkten als gevolg van de beursperikelen in 2002 en 2003, enerzijds, en de verdere daling van de rentevoeten, die de marktwaarde van de vastrentende effecten de hoogte injaagt, anderzijds. Rendabiliteit VERDERE GROEI Het volume van de boekhoudkundige winst zet zijn in 2003 ingezette groei voort, terwijl het verliesvolume verder daalt en nu het peil van 2000 benadert. De goede prestaties van de beurzen, de tariefaanpassingen en de kostenbesparingen, waarmee al in 2003 begonnen werd, verklaren het verdere herstel van de sector. 16

19 Solvabiliteit SOLVABILITEITSMARGES De vereiste marge voor de verrichtingen leven stijgt in 2004 met 14%, evenveel als in De forse toename van de vereiste marge is het gevolg van de sterke expansie die de activiteiten leven de voorbije jaren gekend hebben. De samengestelde marge ligt 20% hoger en stijgt van 7,6 miljard euro in 2003 tot 9,2 miljard in Die hogere beschikbare marge is vooral te danken aan twee factoren: enerzijds bedragen de latente meerwaarden ruim één miljard euro meer dan in 2003, en anderzijds werd het fonds voor toekomstige dotaties, goed voor een miljard euro, erin opgenomen. Sinds 2004 mogen de ondernemingen dat fonds immers opnemen in het expliciete deel van de gevormde marge, conform de koninklijke besluiten van 26 mei 2004 die in het kader van de zogenoemde Solvabiliteit I- hervorming werden goedgekeurd. De vereiste marge voor de verrichtingen niet-leven stijgt aanhoudend tussen 2000 en 2004, gemiddeld zo n 80 miljoen euro per jaar, tot 1,8 miljard op het einde van de periode. Dit is een stijging met 20% ten opzichte van Na een toename van 14% in 2003 stijgt het volume van de samengestelde marge in 2004 met 3,6%. De stijging met 30% over de laatste vijf jaar is hoger dan die voor de vereiste marge. Het gevolg daarvan is dat de dekkingsratio ruim 20 procentpunt hoger ligt dan in WEERSTANDSTESTS Door de marktwaarde van de aandelen fictief met 25% te verminderen, verslechtert de solvabiliteitsratio gecorrigeerde beschikbare marge / vereiste marge met 101 procentpunt, van 354% tot 253%. Een waardevermindering met 15% van onroerend goed, hypothecaire leningen en leasingrechten zou een veel minder uitgesproken gemiddelde verslechtering meebrengen, aangezien ze beperkt zou blijven tot 24 procentpunt. Met een daling met 5% van de marktwaarde van de obligaties en deposito s bij kredietinstellingen zou de gecorrigeerde solvabiliteitsratio bijna 83 procentpunt verliezen en uitkomen op ongeveer 271% van de marge die de huidige reglementering vereist. De omvang van de obligatiebeleggingen verklaart deze terugval, die de gevoeligheid voor rentevoetschommelingen en de complexiteit van het actief/passiefbeheer van de verzekeraars aantoont. In het laatste voorbeeld neemt de CBFA een gecumuleerde waardevermindering in acht van 5% voor gewaarborgde schuldvorderingen op herverzekering, 5% voor de nog uit te geven premies, 25% voor de terug te vorderen technische kosten en 50% voor de andere vorderingen. In dat geval daalt de gecorrigeerde solvabiliteitsratio met 63 procentpunt van 354% tot 291%. De weerstandstests tonen aan dat de solvabiliteit van de sector goed weerstand biedt aan de waardeverminderingen als bepaald in de CBFA-mededelingen D.231 en D.239. Ingeval de twee zwaarste scenario s zich samen voordoen (een daling met 25% van de marktwaarde van de aandelen en met 5% van de obligaties), zou de dekkingsratio met 184 procentpunt krimpen en uitkomen op 170%. Die marktgebonden cijfers weerspiegelen echter niet de diversiteit van de solvabiliteitssituaties die de ondernemingen na afloop van die tests kunnen tegenkomen. 17

20 Tendensen ECONOMISCHE CONJUNCTUUR: ABNORMAAL LAGE RENTE HOUDT AAN Na de conjunctuurpiek van 2004, toen het BBP een reële groei van 2,4% noteerde, valt de groei in terug tot 1,4%, wat aansluit bij de groeipercentages in de hele eurozone. Voor 2006 wordt, zoals elders in Europa, een groei van 2 à 2,2% verwacht. De waarnemers hebben er terecht rekening mee gehouden dat de dollar niet langer terrein zou verliezen op de euro, maar werden wel verrast door de omvang van de stijging van de oliekoersen en zijn nog steeds verbaasd over de ontwikkeling van de rentevoeten. De beperkte verhoging van de kortetermijnrente in het tweede semester van in zowel Europa als de Verenigde Staten heeft geen invloed gehad op de langetermijnrente. Anders dan eind 2004 voorspeld werd, heeft die laatste historische dieptepunten bereikt. De grafiek op pagina 20 maakt duidelijk hoe de rentevoeten in België sinds 2000 gedaald zijn. De rente op tien jaar, in juni 2004 nog 4,5%, zakte tijdens de zomer tot net boven de 3%, terwijl de Europese Centrale Bank zijn rente op herfinancieringstransacties met een bescheiden 0,25% optrok tot 2,25%. Uiteraard verontrust het huidige niveau van de langetermijnrente de verzekeraars, maar ook de controleautoriteiten, die vrezen dat heel wat ondernemingen de komende jaren voor een min of meer groot deel van hun contracten een technische rente zullen moeten uitkeren die hoger ligt dan het rendement uit hun obligatieportefeuille. Nu het niet onwaarschijnlijk is dat de langetermijnrente de komende jaren tussen 3 en 3,5% blijft schommelen, bestaat de kans dat de verzekeringsondernemingen niet langer intekenen op staatsobligaties, maar zich richten naar andere, meer rendabele beleggingen, zonder buiten de perken te treden van wat prudentieel verantwoord is. Bedrijfsobligaties, vastgoed en aandelen zullen de komende jaren wellicht een belangrijker plaats in de boeken van de verzekeringsondernemingen innemen. Evenmin als rentevoeten kunnen beurskoersen in nauwkeurige en betrouwbare voorspellingen gevat worden. In noteerden de Europese beurzen een gemiddelde winst van zo n 20%, wat bijna het dubbele is van in Globaal bekeken is het beursverlies dat tussen 2000 en 2002 geleden werd, nog niet weggewerkt, integendeel, maar de Brusselse beurs heeft sinds het openspatten van de speculatiebel in elk geval een deel van zijn achterstand ingehaald. De goede prestaties van de Bel-20 in, een stijging van 20%, zijn opmerkelijk, te meer omdat de index in 2004 met 30% gestegen was. Zoals uit de grafiek hieronder blijkt, bereikt de Bel-20, uitgaande van basis 100 op 1 januari 2000, eind een waarde van 106, tegenover 86 voor de Amerikaanse Standard & Poor s index en slechts 70 voor de DJ Euro Stoxx-index (voor wisselkoerscorrectie). 18