J A A R V E R S L A G

Transcriptie

1 J A A R V E R S L A G FENEX, Nederlandse Organisatie voor Expeditie en Logistiek Postbus JE Rotterdam T F E fenex@fenex.nl I

2 2 FENEX JAARVERSLAG 2014 INHOUD 4 EXPEDITIESECTOR GROEIT GESTAAG DOOR De omzet van de expeditiesector stijgt alweer vijf jaar op rij. De afgelopen drie jaar is er sprake van een gestage groei. Vooral de kleinere bedrijven hebben hun omzet verder zien groeien ten opzichte van ROL EN FUNCTIE ZAL VERANDEREN Logistieke- en expeditiebedrijven vervullen een belangrijke sleutelrol binnen de logistieke keten. Handel en industrie krijgen te maken met ontwikkelingen zoals steeds complexer wordende wet- en regelgeving, security, duurzaamheid, technologische ontwikkelingen en ICT en een steeds krapper wordende arbeidsmarkt.»» p.4 9 KRACHTENBUNDELING FENEX EN TLN Bestaande functies in de logistieke keten ontwikkelen zich en veranderen fundamenteel. De traditionele functiescheiding, zoals tussen wegvervoerders en expediteurs, vervaagt. Wegvervoerders ontwikkelen zich steeds vaker richting logistiek dienstverleners, die naast vervoer ook opslag, waarde toevoegende activiteiten en in een aantal gevallen ketenregie uitoefenen. 12 JURIDISCH ADVIES Met de krachtenbundeling is besloten de juridische dienstverlening van TLN en FENEX te integreren. Steeds meer leden van FENEX doen een beroep op het team Rechten en Voorwaarden op tal van juridische onderwerpen.»» p.6 15 TRANSPORTVERZEKERING ONLINE Tijdens het transport kan het voorkomen dat er schade optreedt. De aansprakelijkheid van vervoerders en expediteurs is veelal beperkt. Dit kan betekenen dat de ladingbelanghebbende niet volledig gecompenseerd wordt voor de geleden schade. 16 PLAATSINGEN FENEX-LEDENLIJST FENEX plaatste, om bij te dragen aan promotie van haar leden, in het verslagjaar weer integrale ledenlijsten in diverse vakgidsen. In het Rotterdam Transport Handboek gaat de plaatsing vergezeld van het FENEX-bedrijfsprofiel en een bladwijzer.. 17 EEN GROTERE EN CENTRALERE ROL»» p.12 Door internationale ontwikkelingen is de taak van de Douane de afgelopen decennia enigszins veranderd. Naast de van oudsher fiscale taken (innen van invoerrechten en belastingen) heeft de Douane in het kader van veiligheid bij grensoverschrijdende goederen een grotere en centralere rol gekregen.

3 FENEX JAARVERSLAG ONTWIKKELINGEN IN DE NEDERLANDSE ZEEHAVENS Er zijn in 2014 veel ontwikkelingen geweest in de Nederlandse Zeehavens. De twee nieuwe containerterminals op Maasvlakte II, APMT terminals MVII en RWG, werkten toe naar hun commerciële start. De zomermaanden kenmerkten zich door congestie in Rotterdam. 26 RAAD VOOR OPSLAG EN DISTRIBUTIE- LOGISTIEK In het verslagjaar is de Raad voor Opslag en Distributielogistiek eenmaal bij elkaar geweest. De Raadsvergadering vond plaats na afloop van de Gezamenlijke Raadsbijeenkomst op woensdag 13 mei in De Meern. 28 COMMISSIE TRANSPORT GEVAARLIJKE GOEDEREN»» p.16 FENEX geeft onder meer uitvoering aan deze beleidsterreinen door deel te nemen aan de Commissie Transport Gevaarlijke Goederen (CTGG, een samenwerkingsverband van vijftien brancheorganisaties) en het Platform Arbo, Gevaarlijke stoffen en Milieu van Deltalinqs (Platform AGM). In beide overlegorganen worden ontwikkelingen in regelgeving en beleid behandeld. 29 ACN-FENEX SECTORRAAD EXPEDITEURS De ACN-FENEX Sectorraad Expediteurs is dit verslagjaar vier maal bijeen geweest. ACN voert het secretariaat. Recent is Thierry Huizing bij ACN in dienst getreden.. 31 STERKE UITSTROOM UIT DE SECTOR VERWACHT»» p.22 Als gevolg van de vergrijzing wordt voor de komende jaren een sterke uitstroom uit de sector verwacht. Hoewel het aantal leerlingen en studenten aan logistieke opleidingen nog groeit, blijven inspanningen nodig deze studenten te interesseren en te behouden voor de sector.. 33 GROOTSTE EN MEEST TOONAANGEVEND In internationaal verband zijn de expediteurs verenigd in de FIATA, the International Federation of Freight Forwarders Associations, gevestigd in Zürich en opgericht in Bij de FIATA zijn de nationale organisaties voor expediteurs uit 150 landen aangesloten. 35 EUROPESE UNIE HEEFT STEEDS MEER INVLOED Sinds 1958 vertegenwoordigt CLECAT, de Europese Organisatie voor Expeditie en Logistiek, de belangen van de nationale organisaties in Brussel. FENEX hecht hier veel waarde aan aangezien de Europese Unie steeds meer invloed heeft op de markten waarop de expediteur zich beweegt..»» p.35

4 4 FENEX JAARVERSLAG 2014 Algemeen Expeditiesector groeit gestaag door Expeditiesector groeit gestaag door De omzet van de expeditiesector stijgt alweer vijf jaar op rij. De afgelopen drie jaar is er sprake van een gestage groei. Vooral de kleinere bedrijven hebben hun omzet verder zien groeien ten opzichte van De omzet van de expeditiesector stijgt alweer vijf jaar op rij. De afgelopen drie jaar is er sprake van een gestage groei. Vooral de kleinere bedrijven hebben hun omzet verder zien groeien ten opzichte van Na de crisisjaren steeg de totale omzet van de sector tot 2012 met dubbele cijfers. In 2012 stagneerde deze groei echter en kwam uit op 2,5%. In 2013 en 2014 steeg de totale omzet van de sector gestaag met respectievelijk 5% en 7,5%. Na de crisisjaren steeg de totale omzet van de Ongeveer sector 60% tot van 2012 de leden met geeft dubbele aan dat de omzet cijfers. in 2014 In is gestegen ten opzichte van Terwijl 80% van de leden 2012 stagneerde deze groei echter en kwam de verwachting had dat de omzet in 2014 zou stijgen. Voor uit 2015 op verwacht 2,5%. In ongeveer % en van 2014 de leden steeg een stijging de totale van de omzet. van de sector gestaag met respectievelijk 5% en 7,5%. Ten aanzien van het resultaat na belasting behaalde 83% van de ledenondernemingen in 2014 een positief resultaat. Dit is twee procent meer dan in Daarentegen boekten 15% van de bedrijven een negatief resultaat. Dit zijn meer bedrijven dan de vier jaar hiervoor. Ongeveer 60% van de leden geeft aan dat de omzet in 2014 is gestegen ten opzichte van Terwijl 80% van de leden de verwachting In 2014 zag ruim had 60% van dat de bedrijven de omzet het resultaat in 2014 stijgen zou ten stijgen. opzichte Voor van 2013, 2015 terwijl verwacht 34% het resultaat ongeveer zag dalen. 90% van de leden een stijging van de omzet. Net als voorgaande jaren was er in algemene zin sprake van een stijging van kosten, maar de stijging was het laagst sinds Resultaat na belasting Ondanks de betere marktomstandigheden is er bij de meeste bedrijven nog altijd weinig ruimte voor nieuwe investeringen. Druk op de marges en de interpretatie van wet- en regelgeving alsmede de regeldruk vanuit de overheid worden door de ledenondernemingen genoemd als belangrijkste knelpunten. Een verdere automatisering en het doorontwikkelen van omzetontwikkeling sector ICT oplossingen worden door expediteurs genoemd als belangrijkste 25% ontwikkeling voor % Categorieën 20% De expeditiesector bestaat uit veel MKB-bedrijven. Teneinde de diverse 15% ontwikkelingen te kunnen 11% weergeven, zijn de expeditie ondernemingen in de volgende categorieën ingedeeld: 10% 5% 7,50% Werknemers 5% ontwikkeling ontwikkeling 2,50% ontwikkeling omzet resultaat kostenstijging minder 0% dan 11 boven het onder het boven het 2009 gemiddelde gemiddelde 2012 gemiddelde % met 11 tot 25 onder het boven het onder het -10% gemiddelde gemiddelde gemiddelde met 26 tot 50 onder het onder het gemiddeld -15% gemiddelde -13% gemiddelde met 51 tot 100 onder het gemiddelde onder het gemiddelde onder het gemiddelde meer dan 100 onder het gemiddelde boven het gemiddelde onder het gemiddelde Ten aanzien van het resultaat na belasting behaalde 83% van de ledenondernemingen in 2014 een positief resultaat. Dit is twee procent meer dan in Daarentegen boekten 15% van de bedrijven een negatief resultaat. Dit zijn meer Noot: De resultaten komen voort uit een enquête onder de ledenondernemingen. Voor een representatief beeld zijn de categorieën met 101 tot 200 en meer dan 200 medewerkers dit jaar samengevoegd.. Omzetontwikkeling De omzetstijging in 2014 (gemiddeld 7,5%) was het grootst bij de bedrijven categorie tot dan 11 medewerkers. vier jaar Dit is hiervoor. ook de categorie met de meeste bedrijven. De gemiddelde omzetgroei zonder de kleinste bedrijven is nabij de 5%. De overige categorieën realiseerden een omzetontwikkeling rond laatstgenoemd gemiddelde. Uitzondering hierop is de categorie In tegenstelling dalen. tot de twee voorgaande jaren behaalden deze bedrijven gemiddeld de laagste omzetontwikkeling. In 2014 zag ruim 60% van de bedrijven het resultaat stijgen ten opzichte van 2013, terwijl 34% het resultaat zag Net als voorgaande jaren was er in algemene zin sprake van een stijging van kosten, maar de stijging was het laagst sinds Ondanks de betere marktomstandigheden

5 FENEX JAARVERSLAG de bedrijven met minder dan 11 medewerkers het meest achterblijven. Ongeveer 60% van de respondenten geven aan het resultaat in 2014 te hebben zien stijgen ten opzichte van Kostenontwikkeling Uit de enquête blijkt dat de kosten in 2013 ten opzichte van 2014 zijn gestegen, maar minder dan de afgelopen vier jaar. De kosten zijn het minst gestegen bij ondernemingen met 11 tot 25 medewerkers gevolgd door de categorieën 51 tot 100 en met meer dan 100 medewerkers. De kostenstijging bij de ondernemingen met 26 tot 50 medewerkers lag rond het gemiddelde. De ondernemingen met minder dan 11 medewerkers werden geconfronteerd met de grootste kostenstijgingen, terwijl deze categorie in 2013 de kosten het minst zag stijgen. door Alle categorieën ondernemingen verwachten een stijging van de omzet in 2015 ten opzichte van 2014 van gemiddeld 6,5%. Hiermee zijn bedrijven positiever dan de eerder geuite verwachtingen voor de jaren 2012, 2013 en 2014 (toen 5%). De categorieën tot 11 en 26 tot 50 medewerkers zijn het meest positief. De verwachtingen van de overige categorieën liggen onder het gemiddelde. De bedrijven met 51 tot 100 medewerkers zijn het minst positief voor het komend jaar. Ontwikkeling resultaat Voor wat betreft de ontwikkeling van het resultaat na belastingen in 2014 ten opzichte van 2013, presteerde de categorie met 11 tot 25 medewerkers en daarna de bedrijven met meer dan 100 medewerkers (ver) boven het gemiddelde. De overige categorieën scoren onder het gemiddelde, waarbij lweer vijf jaar op rij. De afgelopen drie jaar is ral de kleinere bedrijven hebben hun omzet 2. van. In am tale met dat hte de zou 0% 25% 20% 15% 10% 5% 0% -5% -10% -15% omzetontwikkeling sector Omzetontwikkeling sector -13% 21% 11% 2,50% 5% 7,50% Uit de cijfers blijkt dat loonkosten nog steeds een aanzienlijke kostencomponent zijn. De factor arbeid is immers belangrijk in de expeditie- en logistieke sector gezien de aard van de bedrijvigheid. Het aandeel van de loonkosten in de totale kosten is licht gestegen ten opzichte van voorgaand jaar. Evenals in 2012 en 2013 is het aandeel van de loonkosten in de totale kosten bij de categorieën 11 tot 25 en 51 tot 100 toegenomen. In 2014 geldt dit ook voor de ondernemingen met minder dan 11 medewerkers. Bij de overige categorieën lag dit aandeel op hetzelfde niveau als in 2013 en Het aandeel kosten voor bedrijfsruimte is even groot gebleven als in de afgelopen drie jaren. Investeringen Ongeveer de helft van de bedrijven geeft in de enquête aan in 2014 geen noemenswaardige of slechts vervangende investeringen te hebben gedaan. De bedrijven die wel hebben geïnvesteerd, hebben dat zoals afgelopen jaren voornamelijk in IT gedaan. Een kleiner deel geeft nog aan te hebben geïnvesteerd in materieel. Dit komt overeen met hetgeen bedrijven vorig jaar als verwachting hadden aangegeven. De verwachtingen voor 2015 tonen een zelfde beeld. Een aantal bedrijven meldt wel te zullen investeren in personeel. Knelpunten en belangrijke ontwikkelingen Uit de jaarlijkse enquête onder de ledenondernemingen blijkt dat de druk op de marges wederom als belangrijkste knelpunt voor de bedrijfsvoering wordt beschouwd, maar minder vaak dan voorgaande jaren. De interpretatie van wet- en regelgeving alsmede de regeldruk vanuit de overheid wordt dit verslagjaar vaker genoemd als een van de grootste knelpunten. In de top vijf van belangrijkste knelpunten komen verder voor het achterblijven en/of schommelingen in volumes, de concurrentie van andere logistiek dienstverleners in binnen- en buitenland en het vinden van goed gekwalificeerd personeel. Een verdere automatisering en het doorontwikkelen van de software wordt door de ledenondernemingen gezien als de belangrijkste ontwikkeling in Andere ontwikkelingen die door leden worden genoemd zijn; het opzetten van nieuwe diensten, de positie van de Nederlandse mainports en het omgaan met de economische situatie. Ten aanzien van het resultaat na

6 6 FENEX JAARVERSLAG 2014 Hoogtepunten 2014 Rol en functie zal veranderen Logistieke- en expeditiebedrijven vervullen een belangrijke sleutelrol binnen de logistieke keten. Handel en industrie krijgen te maken met ontwikkelingen zoals steeds complexer wordende wet- en regelgeving, security, duurzaamheid, technologische ontwikkelingen en ICT en een steeds krapper wordende arbeidsmarkt. Dit leidt er tevens toe dat de rol en de functie van de expediteur en logistiek dienstverlener binnen de supply chain verandert. Als Kring van TLN streeft FENEX ernaar door haar activiteiten blijvend een klimaat te scheppen waarin leden de werkzaamheden deskundig, doelmatig en onder de meest gunstige omstandigheden kunnen verrichten. De acties binnen de topsector Logistiek, de opening van Maasvlakte II, de naderende invoering van het nieuwe Europese Douanewetboek, het verminderen van de lastendruk, de samenwerking tussen het onderwijs en het bedrijfsleven en de herziening van algemene voorwaarden staan hoog op de agenda. Hieronder volgt een korte opsomming van de hoogtepunten van FENEX over het verslagjaar Betrokkenheid bij Topsector Logistiek TLN en FENEX zijn actief in stuurgroepen en werkgroepen van alle actielijnen van de topsector. De actielijn kernnetwerk is ondergebracht in een van de MIRT onderzoeken (2 corridor studies). En de actielijn wet- en regelgeving, waarvan TLN voorzitter Arthur van Dijk de trekker is, is ondergebracht in de Maatwerk Aanpak Regeldruk Logistiek (MAR-L) met een looptijd van twee jaar. De Topsector Logistiek is zich steeds meer bewust van de kansen en mogelijkheden om cross-overs (samenwerking) te zoeken met de overige acht Topsectoren. Binnen de actielijn Buitenlandpromotie, waarvan ook Arthur van Dijk trekker is, wordt bijvoorbeeld samengewerkt met de Topsector de creative industrie. In de actielijn Trade Facilitation & Border Management wordt gestreefd naar vernieuwde toezichtsconcepten, waarbij inspectiediensten en bedrijfsleven nog beter samenwerken en procedures worden vereenvoudigd en gestroomlijnd. Het Neutraal Logistiek Informatie Platform (NLIP) stelt zich als doel informatie door

7 FENEX JAARVERSLAG de hele keten op een slimme wijze aan te leveren en te delen. TLN en FENEX introduceren de nieuwe Logistieke Services Voorwaarden 2014 In april 2014 zijn de Logistieke Services Voorwaarden 2014 (LSV 2014) gelanceerd; deze voorwaarden moeten de veelgebruikte VAL en PD voorwaarden gaan vervangen. De LSV bieden vele voordelen. Zo wordt met één set algemene voorwaarden voor logistieke activiteiten meer uniformiteit in de keten aangebracht. Zeker nu logistiek dienstverleners steeds vaker elkaars klant zijn. Dit vereenvoudigt het onderhandelingsproces, het draagt bij aan een bredere kennis van de voorwaarden en de algehele acceptatiegraad neemt toe. Memorandum of Understanding APMT-FENEX Tijdens het FENEX diner heeft FENEX een Memorandum of Understanding ondertekend met APM Maasvlakte 2 met hierin KPIs over doorlooptijden op de terminals en afspraken over de inrichting van slottijden en informatie-uitwisseling. Start Ketendigitalisering 2.0 FENEX start het project Ketendigitalisering 2.0. In dit project zal een groep van twaalf Zeehavenexpediteurs over een periode van twee jaar werken aan digitale verbetermogelijkheden die de regie van expediteurs op informatiestromen versterken. Onderzoek havenaanloop en doorvoerkosten Mede dankzij aanhoudende lobby van FENEX laat het ministerie van Infrastructuur en Milieu onderzoek uitvoeren naar de havenaanloop en doorvoerkosten van Nederlandse mainports ten opzichte van andere zee- en luchthavens in Europa. Hierin zal onder andere gekeken worden naar de hoogte van inspectiekosten. Implementatie regelgeving verifiëren container gewicht Per juli 2016 zal het internationaal verplicht worden het gewicht van een container te verifiëren voordat deze aan boord van een schip geladen kan worden. Dit kan zowel door containers daadwerkelijk te wegen als wel door het gewicht aan te tonen aan de hand van een gecertificeerde calculatieprocedure. FENEX heeft zitting in een werkgroep van het ministerie van Infrastructuur en Milieu die zich bezighoudt met de implementatie van deze regelgeving. De insteek hierbij is de lasten voor het bedrijfsleven beperkt te houden. Implementatie Rotterdam Rules Op 11 december 2008 zijn de Rotterdam Rules (Convention of Contracts for the International Carrying of Goods Wholly or Partly by sea) aangenomen. Nederland heeft dit verdrag op 23 september 2009 ondertekend. FENEX heeft zitting in een werkgroep die zich bezighoudt met de vertaling van dit verdrag naar Nederlandse wetgeving. SmartGate Schiphol Het programma Schiphol SmartGate Cargo is een unieke samenwerking van de publiek-private sector. Het doel is het realiseren van een veiligere, snellere, efficiëntere en goedkope vrachtafhandeling op Schiphol. Onderdeel hiervan is de bouw van een Joint Inspection Center. Op 11 november 2014 is de eerste paal in de grond gegaan en het JIC zal naar verwachting in 2016 klaar zijn. Groei elink zet door Het doel van elink is goederen sneller aan en af te leveren op Schiphol, met zo min mogelijk papier en zonder wachttijden bij de afhandelaars. In 2014 is het percentage elink zendingen gegroeid tot ongeveer 35%. Dit resultaat is mede te danken aan ACN en de ACN/FENEX sectorraad Expediteurs. IATA-FIATA Air Cargo Program Na velen jaren (moeizaam) onderhandelen is in maart van dit verslagjaar een helder zicht op afronding. In plaats van acht verschillende regionale programma s komt er één wereldwijd single Principal to Principal program dat evenwichtig door airlines en expediteurs gemanaged en gefinancierd zal worden. Bij de discussie en totstandkoming heeft ACN/FENEX een actieve bijdrage geleverd. Invoering nieuw douanesysteem voor invoer FENEX heeft een zeer belangrijke bijdrage geleverd bij de implementatie van het nieuwe aangiftesysteem van de Douane (AGS). Zo heeft de voorgestelde implementatiestrategie ervoor gezorgd dat de problemen tot een minimum beperkt konden blijven en de logistiek zo veel mogelijk ongehinderd haar doorgang heeft kunnen vinden. Verder zijn ook alle functionele wensen bij het systeem die door leden zijn aangedragen via FENEX door de Douane opgepakt en ingewilligd. Daarnaast zijn de leden uitgebreid geïnformeerd en geadviseerd. Nieuwe AEO voordelen Dit verslagjaar heeft de Douane twee nieuwe AEO voordelen geïntroduceerd welke door FENEX zijn voorgesteld en uitgewerkt. Het eerste voordeel behelst dat uitgaande controles in een groupageloods in Rotterdam kunnen plaatsvinden in plaats van op de terminal. Dit voorkomt extra kosten en beperkt het risico dat de container het uitgaande zeeschip mist. Het tweede voordeel houdt in dat bedrijven zelf de hoogte van de zekerheidstelling mogen bepalen voor het maandkrediet bij invoer. Dit betekent een verlaging van de kosten voor bankgaranties. Work in Progress, bedrijfsleven en Douane maken samen verbeterplan In een gezamenlijk verbetertraject tussen de Douane en

8 8 FENEX JAARVERSLAG 2014 het bedrijfsleven is ervoor gezorgd dat controles sneller en efficiënter uitgevoerd en verwerkt worden en dat er minder nutteloze controles zijn. Ook is ervoor gezorgd dat controles door bedrijven zelf uitgevoerd kunnen worden zoals bij Smartgate op Schiphol. Verder heeft het project eraan bijgedragen dat de samenwerking tussen de verschillende inspectie- en handhavingsdiensten (zoals Douane, NVWA, ILT) is verbeterd. Zekerheidstelling bij fiscale vertegenwoordiging Door een succesvolle lobby van FENEX heeft de staatssecretaris van Financiën het besluit genomen dat de zekerheidstelling voor het optreden als fiscaal vertegenwoordiger wordt beperkt tot maximaal 5% met een maximum van ,-. De fiscale vertegenwoordiging, vooral aangeboden door expediteurs, is een unique selling point om buitenlandse ondernemers voor Nederland te laten kiezen als land om goederen ten invoer aan te geven. Inspiratiebundel AEO gepresenteerd Om de status van AEO te krijgen, moet een bedrijf aan een groot aantal criteria voldoen. Voor zowel het bedrijf als de Douane als handhaver kan het een zoektocht zijn om de juiste maatregelen te vinden om aan deze open criteria te voldoen. De inspiratiebundel AEO bevat 56 voorbeelden uit de praktijk van hoe 15 koplopers aan de voorwaarden voldoen. Deze bundel is ontwikkeld onder de actielijn Douane, door TNO, de Douane, enkele koepelorganisaties (waaronder FENEX) en 15 bedrijven. Invoering Union Customs Code Sinds oktober 2013 is Verordening 952/2013 inzake het nieuwe Europese Douanewetboek (UCC) definitief. Sindsdien vinden in Brussel de onderhandelingen plaats over de zogenaamde uitvoeringsbepalingen. Zowel op internationaal gebied (via CLECAT) als nationaal is FENEX het afgelopen jaar intensief betrokken geweest bij die onderhandelingen. Het doel is een zo optimaal mogelijke implementatie voor het bedrijfsleven en ervoor te zorgen dat Nederland haar vooruitstrevende positie kan behouden. FENEX cursussen met 60% gegroeid Door een uitbreiding van het cursusaanbod en de cursuslocaties is het aantal cursisten aan FENEX cursussen sterk gegroeid. Naast de reguliere cursussen worden steeds vaker in-company trainingen verzorgd. Het achterliggend doel van het aanbieden van cursussen is dat de branche over voldoende gekwalificeerd personeel kan beschikken. door de internationale expediteursorganisatie FIATA opnieuw voor vier jaar geaccrediteerd. Ingebruikname Exhibit bij permanente tentoonstelling EIC Ten behoeve van de permanente tentoonstelling van het Educatief Informatie Centrum Mainport Rotterdam is een exhibit vervaardigd met als doel scholieren en studenten te interesseren voor de logistieke sector. Kwalificatiedossiers Havenlogistiek afgerond Binnen de Paritaire Commissie Haven, op- en overslag zijn de kwalificatiedossiers Havenlogistiek afgerond. Minor Customs Management in International Business voor HBO-studenten In samenwerking met onder andere TLN en FENEX heeft Fontys Hogeschool in Venlo een douane-minor ontwikkeld. Ook diverse leden zijn hierbij betrokken. De minor Customs Management in International Business staat open voor logistieke hbo studenten. TLN en FENEX zijn blij met deze stap aangezien kennis van Douane van essentieel belang is voor de activiteiten van expediteurs en logistiek dienstverleners. Deze minor zorgt ervoor dat HBO- studenten weer met meer kennis van Douane afstuderen. Grote belangstelling voor nieuwe cursussen Twee nieuwe cursussen zijn ten behoeve van de leden geïntroduceerd, Fiscale Vertegenwoordiging en Inleiding Douane. De cursussen zijn ontwikkeld in samenwerking met aangesloten bedrijven. Cursus Expediteur opnieuw voor vier jaar geaccrediteerd De cursus Expediteur die door FENEX in samenwerking met het Scheepvaart en Transport College wordt georganiseerd, is

9 FENEX JAARVERSLAG Organisatie Krachtenbundeling FENEX en TLN Bestaande functies in de logistieke keten ontwikkelen zich en veranderen fundamenteel. De traditionele functiescheiding, zoals tussen wegvervoerders en expediteurs, vervaagt. Wegvervoerders ontwikkelen zich steeds vaker richting logistiek dienstverleners, die naast vervoer ook opslag, waarde toevoegende activiteiten en in een aantal gevallen ketenregie uitoefenen. TLN en FENEX hebben op deze ontwikkeling ingespeeld door een bundeling van hun kennis, dienstverlening en belangenbehartiging. De krachtenbundeling zorgt voor een krachtiger signaal naar overheid en politiek en versterkt bovendien de slagkracht van de sector. Sinds 1 januari 2013 is deze krachtenbundeling een feit. FENEX is een zelfstandige vereniging binnen TLN en is als Kring in de TLN structuur opgenomen. Via deze wijze worden ook de specifieke expediteursbelangen behartigd. FENEX leden hebben ook zitting in diverse besturen van TLN, zoals de ledenraad. FENEX houdt kantoor in Rotterdam. Algemene ledenvergaderingen Twee ledenvergaderingen vonden dit verslagjaar plaats. De voorjaarsvergadering werd gehouden op woensdag 13 mei in AC Hotel De Meern. Tijdens de vergadering werd onder meer aandacht besteed aan de financiën 2013 en de herziening van de Voorwaarden voor Logistieke Activiteiten. Na afloop van de ledenvergadering werd door de heer Frank Heijmann, hoofd handelsrelatie van de Douane, een inleiding houden over de vastgestelde handhavingvisie van Douane Nederland voor de jaren De Douane geeft hiermee het antwoord hoe zij controles op een efficiënte en effectieve wijze zullen inzetten waarbij rekening wordt gehouden met de kennis en kunde van (betrouwbare) bedrijven en ketens. In de middag werd vervolgens de Gezamenlijke Raadsbijeenkomst gehouden waarbij alle Raden van FENEX tegelijk bijeenkwamen. De najaarsvergadering werd gehouden op maandag 15 december in het Hulstkampgebouw te Rotterdam. Na afloop van de vergadering werd door de heer Dominique Willems, beleidsadviseur bij FENEX, ingegaan op de veranderende rol van de douanedienstverlener. FENEX-diner Aansluitend aan de ledenvergadering vond het FENEX-diner plaats. Dit event organiseert FENEX eenmaal in de twee jaar. De heer Allard Castelein, President-Directeur (CEO) van het Havenbedrijf Rotterdam N.V., en mevrouw Aly van Berckel, Algemeen Directeur Douane, hebben hun medewerking aan het FENEX-diner verleent. Onder de enthousiaste en energieke leiding van journalist en presentator Rens de Jong, bekend van BNR Nieuwsradio, gingen de eregasten en de voorzitter van FENEX met elkaar het gesprek aan. Ruim 200 personen woonden het FENEX-diner bij. Bestuur In de organisatiestructuur is FENEX een zelfstandige vereniging met een eigen bestuur. Tijdens de najaarsvergadering in 2014 is de heer Crezee benoemd tot bestuurslid van FENEX. Voorts zijn de heren Punselie en De la Houssaye herbenoemd voor een periode van drie jaar. De heren Ewalds, Maessen en Looman zijn voor een derde maal herbenoemd. Op basis van de statuten van FENEX is dit in een uitzonderlijk geval mogelijk. De leden achtten het van belang dat de bestuursleden die betrokken waren bij de totstandkoming van de krachtenbundeling met TLN nog een paar jaar bij dit proces betrokken blijven. Lidmaatschap In het verslagjaar werd het lidmaatschap beëindigd van 4

10 10 FENEX JAARVERSLAG 2014 ledenexpeditie-ondernemingen. In 2014 traden 10 bedrijven toe als lid van de Vereniging. Daarnaast onderging het ledenbestand wijzigingen als gevolg van herstructureringen, overnames en afsplitsingen van bedrijfsactiviteiten. Ledenbestand De Vereniging telt per 1 juni ledenexpeditieondernemingen. Deze gegevens zijn in onderstaand overzicht verwerkt. Aantal medewerkers Aantal bedrijven Percentage < , , , ,5 > , Geassocieerd lidmaatschap Het FENEX-lidmaatschap staat in principe uitsluitend open voor ondernemingen die in Nederland onafhankelijke diensten verlenen op het gebied van expeditie en logistiek. Echter ook organisaties/ondernemingen die in de zakelijke dienstverlening opereren en nauwe relaties hebben met de logistieke sector, hebben belangstelling voor de dienstverlening van FENEX en de contacten met de leden. Deze bedrijven kunnen opteren voor een geassocieerd lidmaatschap. Dit geassocieerd lidmaatschap betekent zowel voor deze organisaties/ondernemingen als voor de leden van de Vereniging een wederzijdse toegevoegde waarde. Bij de Vereniging zijn 19 organisaties/ondernemingen als geassocieerd lid ingeschreven. Raden Binnen FENEX functioneren thans vier Raden, te weten: de Raad voor Zeehavenlogistiek, de Raad voor Opslag en Distributielogistiek, de Raad voor Douanelogistiek en de ACN/ FENEX Sectorraad Expediteurs / Raad voor Luchtvrachtlogistiek. In onderstaand overzicht zijn de binnen de Vereniging functionerende Raden (opgebouwd uit reeds bestaande specialismen/activiteiten) opgenomen, vermeld met de aantallen vertegenwoordigde ledenondernemingen. Raad voor Zeehavenlogistiek 230 Raad voor Opslag en Distributielogistiek 125 Raad voor Douanelogistiek 195 Raad voor Luchtvrachtlogistiek 83 Deze Raden behandelen de op hun terrein behorende specifieke onderwerpen. Gezamenlijke Raadsbijeenkomst Op 13 mei 2014 heeft FENEX wederom een Gezamenlijke Raadsbijeenkomst georganiseerd, waarbij alle Raden (Douanelogistiek, Opslag en Distributielogistiek, Zeehavenlogistiek en Luchtvrachtlogistiek) van FENEX tegelijk bijeenkwamen. Alle directieleden van de ledenondernemingen en daarnaast de vertegenwoordigers in de Raden waren uitgenodigd aan deze bijeenkomst deel te nemen. De bijeenkomst begon met een voor alle genodigden algemeen gedeelte. Dit deel stond in het teken van Papierloos Transport: van topsector doelstelling naar een merkbaar voordeel voor ondernemers. TLN en FENEX hebben gewerkt aan de berichtenstandaard voor de transportopdracht, de vrachtbrief en de factuur en aan een communicatieplatform om de elektronische uitwisseling van gegevens in de praktijk zo eenvoudig mogelijk te maken. Er werd ingegaan op vragen als: Hoe kunnen administratieve kosten verlaagd worden? Welke mogelijkheden zijn er om met bedrijven in de keten berichten uit te wisselen? Hoe gaat de elektronische vrachtbrief werken? Wat heeft men daarvoor nodig en waar vindt men de juiste apps voor zijn/haar bedrijf? Na afloop van het algemene deel werden separaat de Raadsvergaderingen gehouden met tal van onderwerpen en gastsprekers. De middag werd afgesloten met een borrel. De bijeenkomst werd bijzonder goed bezocht. Commissies, Stuurgroepen en Werkgroepen Ter voorbereiding van het beleid van het bestuur en de Raden

11 FENEX JAARVERSLAG bestuursleden van FENEX. Dit is gedaan om een directe verbinding te leggen tussen FENEX en de Stichting FENEX- Garantiefonds. Op deze wijze heeft FENEX zeggenschap over de doelstelling en het vermogen van het FENEX-Garantiefonds. Daarnaast wordt er een onafhankelijke commissie ingesteld, waarin eveneens EVO en FENEDEX vertegenwoordigd zijn. Deze commissie heeft tot taak de aanspraken op het FENEX- Garantiefonds te beoordelen. De onafhankelijkheid van deze commissie ten opzichte van het bestuur van het FENEX- Garantiefonds is in deze opzet gewaarborgd. en ter advisering van het bestuur over specifieke onderwerpen kent de Vereniging naast de verschillende Stuurgroepen van de Raden, de volgende Commissies, Stuurgroepen en Werkgroepen: Commissie Juridische Aangelegenheden, Commissie Opleidingen, Financiële Commissie, Stuurgroep Public Relations, Werkgroep BTW/Fiscale Vertegenwoordiging, Werkgroep Duurzaamheid, Werkgroep Gevaarlijke Stoffen, Arbo en Milieu en een aantal ad hoc Werkgroepen op specifieke onderwerpen. Financiële Commissie Tijdens de ledenvergadering van 15 december 2014 werden tot leden van de Financiële Commissie, belast met het nazien van de door het bestuur op te stellen rekening van ontvangsten en uitgaven alsmede van de balans van de Vereniging, benoemd de heren Gerard van der Werff (OTX B.V.) en Cuno Vat (Neele-VAT Logistics B.V.) Tot plaatsvervangende leden werden benoemd de heren Louis Kanters (Rebes Int. Shipping & Forwarding Company B.V.) en Remko Pétillon (Falcon Logistics B.V.). FENEX-Garantiefonds Het FENEX-Garantiefonds behoort tot één van de belangrijke pijlers ter profilering van het imago van de georganiseerde expediteur. Het FENEX-Garantiefonds heeft als doel te voorkomen dat de opdrachtgevers van een gefailleerde FENEX-expediteur worden gedupeerd wanneer zij door de vervoerders worden aangesproken om voor de tweede maal vrachtkosten te betalen. In het verslagjaar heeft er een statutenwijziging plaatsgevonden van het FENEX-Garantiefonds. De wijziging houdt in dat het bestuur van de Stichting voortaan zal bestaan uit een aantal

12 12 FENEX JAARVERSLAG 2014 Juridisch Juridisch advies Met de krachtenbundeling is besloten de juridische dienstverlening van TLN en FENEX te integreren. Steeds meer leden van FENEX doen een beroep op het team Rechten en Voorwaarden op tal van juridische onderwerpen. Zo werden er individuele juridische adviezen verstrekt, voor individuele bedrijven brieven geschreven en waar nodig werden leden doorverwezen naar juridische specialisten of instanties die behulpzaam kunnen zijn. Vanuit dit team worden tevens meer algemene diensten en producten ontwikkeld. Herziening Nederlandse Expeditievoorwaarden Van algemeen belang zijn de bestaande branchevoorwaarden. FENEX biedt verschillende sets algemene voorwaarden. Wellicht de bekendste zijn de Nederlandse Expeditievoorwaarden. Deze zijn van toepassing op het totaal aan werkzaamheden dat de expediteur ten behoeve van zijn opdrachtgever kan uitvoeren. Deze algemene voorwaarden regelen de rechtsverhouding tussen de expediteurs en hun opdrachtgevers. De voorwaarden beogen een redelijke verhouding tussen de rechten en plichten van partijen vast te stellen. In 2014 is gestart met de herziening van de huidige versie uit In 2015 wordt hier nader vorm aan gegeven. TLN en FENEX introduceren Logistieke Services Voorwaarden 2014 Vervoerders, expediteurs en logistiek dienstverleners kunnen vanaf begin 2014 voor afspraken die zij onderling of met hun opdrachtgevers maken, een nieuwe set algemene voorwaarden gebruiken. Voor afspraken over logistieke diensten maakten expediteurs, vervoerders en logistiek dienstverleners tot voor kort gebruik van twee verschillende sets algemene voorwaarden: de Voorwaarden voor Logistieke Activiteiten 1995 (VAL) en de PD voorwaarden 2000 (Physical Distribution). Bij gebruikers van deze voorwaarden bestond echter de wens om te komen tot één algemene set met logistieke voorwaarden die door iedereen in de logistieke keten kan worden gebruikt. FENEX en TLN hebben daarop samen met vertegenwoordigers uit ledenondernemingen en met input van verzekeraars, de handen ineen geslagen en de Logistieke Services Voorwaarden (LSV 2014) ontwikkeld. Daarbij is gestreefd naar evenwichtige voorwaarden, waarin naast de belangen van de logistiek dienstverlener ook gelet wordt op de belangen van de opdrachtgever. Nieuwe standaard De verwachting is dat met de introductie van de nieuwe LSV 2014, het gebruik van de VAL 1995 en PD 2000 geleidelijk zal verminderen. De LSV wordt daarmee de nieuwe standaard. Contracten die op basis van een van de bestaande voorwaarden zijn afgesloten, blijven uiteraard ongewijzigd. Ook als logistiek dienstverleners er toch de voorkeur aan geven om gebruik te blijven maken van de PD 2000 of de VAL 1995 voorwaarden blijft dat mogelijk. Voordelen LSV De LSV biedt vele voordelen. Zo wordt met één set algemene voorwaarden voor logistieke activiteiten en het daarbij behorende raamcontract meer uniformiteit in de keten aangebracht. Zeker nu logistiek dienstverleners steeds vaker elkaars klant zijn. Dit vereenvoudigt het onderhandelingsproces, draagt bij aan een bredere kennis van de voorwaarden en de algehele acceptatiegraad neemt toe. Arbitrage In het verslagjaar zijn bij FENEX twaalf arbitrages aanhangig gemaakt. Hiervan zijn inmiddels vier arbitrages ingetrokken wegens een minnelijke schikking. In zeven arbitrages is verzocht de benoeming van arbiters aan te houden. De overige in 2014 aanhangig gemaakte arbitrage is bij de betreffende arbitragecommissie in behandeling. Met betrekking tot de arbitrages die aanhangig zijn gemaakt vóór het verslagjaar hebben zich in 2014 de volgende ontwikkelingen voorgedaan: ingetrokken: 1 zaak uit 2013 vonnis: 1 zaak uit 2011; 2 zaken uit 2012 Reeds geruime tijd is geschillenbeslechting door middel van de FENEX arbitrage een welbekend fenomeen binnen de logistieke sector en fungeert FENEX over het algemeen naar volle tevredenheid als arbitrage-instituut. Toch is in de loop der tijd een aantal zaken gesignaleerd met betrekking tot de huidige arbitrageregeling, die wellicht verbetering/aanpassing behoeft. Met het oog op de voorgestane herziening van de Nederlandse Expeditievoorwaarden en daarop volgend de Nederlandse Opslagvoorwaarden, zijn eventuele aanpassingen

13 FENEX JAARVERSLAG Aan dit onderzoek hebben ook AON en TVM meegewerkt. Hierover is een publicatie verschenen. Onderzocht is in welke mate de logistieke sector zich bewust is van het belang van risicomanagement en welke verbeteringen mogelijk zijn. van de arbitrageregeling relevant. Voor de nieuwe Logistieke Services Voorwaarden 2014 is ervoor gekozen om de buitengerechtelijke geschillenbeslechting - indien toepasselijk - te laten plaatsvinden volgens het reglement van de stichting Transport and Maritime Arbitration Rotterdam-Amsterdam (TAMARA). Checklist expeditietaken EVO heeft vorig jaar in het overleg met FENEX en ACN aangegeven de duidelijkheid in logistieke contracten te willen vergroten. Volgens EVO zijn verladers zich vaak niet bewust van de strekking en reikwijdte van een logistieke overeenkomst. Daardoor is het vergelijken van aanbiedingen door verschillende aanbieders vaak moeilijk. Het is de bedoeling dat er een checklist zal worden opgesteld die tot doel heeft aan te geven welke dienstverlening kan worden overeengekomen. Het bestuur van FENEX heeft aangegeven dat een inhoudelijk goede checklist van toegevoegde waarde kan zijn zowel voor de expeditiesector als voor opdrachtgevers. In een vervolgoverleg tussen EVO, ACN en FENEX is hier verder over gesproken. Partijen waren het met elkaar eens dat het belangrijk is om eerst de vraag naar expeditiedienstverlening te concretiseren. Dit kan verwezenlijkt worden door een aantal kernvragen te stellen die duidelijk maakt naar welke dienstverlening een verlader op zoek is. Nadat dit is geconcretiseerd, zal inzichtelijk gemaakt worden wat de (juridische) consequenties van de gekozen dienstverlening zijn. Gedurende het verslagjaar is hier voor luchtvrachtexpeditie en zeevrachtexpeditie uitwerking aan gegeven. Komend verslagjaar zal dit ook gedaan worden voor douane-, en opslag en distributielogistiek. Onderzoek Risicomanagement ABN-AMRO, TLN en FENEX hebben gezamenlijk een onderzoek gedaan naar hoe leden omgaan met risicomanagement. ICT Het belang van ICT wordt door de sector volledig onderkend. ICT wordt gezien als een strategisch onderdeel van de dienstverlening en is een onmisbaar instrument bij de bedrijfsvoering. Met beheersing van informatie wordt de regie over de logistieke keten behouden. In het verleden is besloten onderwerpen op het gebied van ICT daar te behandelen waar ze inhoudelijk de meeste raakvlakken hebben. Zo wordt binnen de Raad voor Zeehavenlogistiek en de Raad voor Douanelogistiek aandacht besteed aan Portbase. De activiteiten van Portbase worden brancheoverschrijdend binnen Deltalinqs besproken. In dit verband heeft FENEX twee zetels in de Raad van Advies van Portbase. Daarnaast heeft FENEX een regulier overleg (drie à vier keer per jaar) met Portbase over activiteiten die specifiek worden ontwikkeld voor expediteurs. De ondersteuning die Cargonaut biedt voor de Nederlandse luchthavens wordt behandeld in de ACN/FENEX Raad voor Luchtvrachtlogistiek. Binnen de Raad voor Douanelogistiek worden ontwikkelingen met betrekking tot Digipoort en de verschillende douanesystemen gevolgd. Zo heeft FENEX het afgelopen jaar veel tijd gestoken in de ontwikkeling en implementatie van het nieuwe aangiftesysteem van de Douane (AGS). Ook voor 2014 zal AGS de nodige tijd en aandacht vergen van FENEX en de leden. Naar de toekomst toe zal de nieuwe Union Customs Code wijzigingen en/of nieuwe mogelijkheden tot gevolg hebben. Neutraal Logistiek Informatie Platform Het Neutraal Logistiek Informatie Platform (NLIP) wordt, als één van de acties van de Topsector Logistiek, ontwikkeld om de logistiek in Nederland weer een voorsprong te geven. Met het NLIP wordt informatie door de hele keten op een slimme wijze aangeleverd en gedeeld. De vernieuwing is dat de gegevens die bedrijven onderling uitwisselen, worden gecombineerd met de gegevens die bedrijven aan overheden melden en de gegevens die overheden aan bedrijven leveren. Steeds worden gegevens eenmalig bij de bron geleverd in het ICT-Platform, waardoor deze gegevens (waar nodig geanonimiseerd of geaggregeerd) veel eerder en van hogere kwaliteit beschikbaar komen voor andere partijen in de logistieke keten. Dat maakt de Nederlandse logistieke sector efficiënter en concurrerend. Het NLIP draagt bij aan een betrouwbaarder product. De voorspelbaarheid in het complexe logistieke proces wordt met het NLIP aanzienlijk vergroot. Dat betekent: minder wachttijden minder administratieve lasten efficiëntere planning snellere afhandeling minder of efficiëntere inspecties een hogere beladingsgraad een betere service milieubewustere logistiek klantenbinding verbeterde veiligheid

14 14 FENEX JAARVERSLAG 2014 Ketendigitalisering 2.0 In 2014 vond de kick-off plaats van het project Ketendigitalisering 2.0. Het doel van dit project is om de regie op informatiestromen van zeehavenexpediteurs te versterken. Dit project is een vervolg op het project Ketendigitalisering dat in 2013 is afgerond. Bij dit laatste project lag de nadruk op het doorvoeren van verbeteringen in ketendigitalisering die eenvoudig en snel te realiseren waren. Na afloop van het project werd door de deelnemende FENEXleden de ambitie uitgesproken om samen te blijven werken op het gebied van ketendigitalisering. FENEX heeft hiertoe een Denktank ingericht die vijf verbeterpunten heeft geïdentificeerd die de regie van een expediteur op informatiestromen kunnen versterken: De vergelijking die voor de hand ligt, is met de huidige Port Community Systemen (PCS) van Portbase en Cargonaut en het overheidsportaal Digipoort (voorheen OTP). Een deel van de functionaliteiten en activiteiten van voornoemde platformen dient als basis voor het NLIP. Een belangrijk verschil is echter gelegen in de scope. Bij een PCS en Digipoort is dit beperkt tot het lucht-/zeehavenproces respectievelijk de informatie uitwisseling tussen de overheid (onderling) en het individuele bedrijf. Dit in tegenstelling tot de brede scope van het NLIP, namelijk: Alle goederenstromen van, naar, via en in Nederland, uitgevoerd door een logistiek dienstverlener (eigen of ingehuurd). Gezien de scope van het NLIP zijn TLN en FENEX actief en intensief betrokken bij de ontwikkeling van het NLIP. Beide organisaties hebben zowel zitting in de Stuurgroep, de Klankbordgroep en de Kerngroep. Papierloos Transport Vorig jaar heeft TLN de officiële aftrap gegeven voor het project Papierloos Transport. Dit project sluit aan op de doelstellingen van het NLIP. Door het vaststellen van berichtenstandaarden voor transportopdrachten vrachtbrieven en facturen en het ontwikkelen een communicatie-platform ter ondersteuning van de informatie-uitwisseling in de sector heeft TLN de randvoorwaarden gecreëerd voor alle ondernemers in de sector om elektronisch berichten met elkaar uit te wisselen. FENEX levert een actieve bijdrage om de leden te wijzen op het belang en de kansen van Papierloos Transport. Een aantal leden van FENEX maakt hier inmiddels naar tevredenheid gebruik van en profiteert van de voordelen samen met diens vervoerders. 1. Integraal verbeteren één op één verbindingen datacommunicatie 2. Digitaal uitwisselen zeevrachttarieven 3. Verbeteren betalingsproces expediteur - rederij 4. Verbeteren informatie-uitwisseling demurrage en detention 5. Ontwikkelen planningstool modaliteitskeuze De projectdeelnemers willen voor bovengenoemde verbeterpunten digitale toepassingen ontwikkelen die branche breed ingevoerd kunnen worden. Kort samengevat is de strategie hierbij om in dit project de technische standaarden voor toepassingen te ontwikkelen, beheermogelijkheden in kaart te brengen en een plan van aanpak voor de branchebrede uitrol van een toepassing op te stellen. Hierna is het aan de markt om deze toepassingen daadwerkelijk in te voeren. Dit ligt buiten de scope van dit project. In 2015 zal een vervolg gegeven worden aan dit project. Hiervoor zal financiering gezocht worden via het Topconsortium voor Kennis en Innovatie (TKI) Logistiek. De Hogeschool Rotterdam zal ook een belangrijke rol gaan spelen in dit project. Dit onder andere doordat er verschillende stagiaires hun afstudeerproject zullen volgen in Ketendigitalisering 2.0. TransFollow, de digitale vrachtbrief Een van de elementen gerelateerd aan Papierloos Transport is TransFollow. TransFollow is een online platform gebaseerd op de nieuwe digitale vrachtbrief die gebruikers online kunnen inbrengen, uitwisselen, tekenen en volgen. Het vervangt hiermee de 80 jaar oude papieren vrachtbrief. Het is ontwikkeld door Beurtvaartadres en in 2014 gebouwd. TLN is als aandeelhouder en kenniscentrum nauw betrokken bij de ontwikkeling hiervan.

15 FENEX JAARVERSLAG Verzekeringen Transportverzekering Online Tijdens het transport kan het voorkomen dat er schade optreedt. De aansprakelijkheid van vervoerders en expediteurs is veelal beperkt. Dit kan betekenen dat de ladingbelanghebbende niet volledig gecompenseerd wordt voor de geleden schade. Om risico s te voorkomen, sluit een ladingbelanghebbende vaak zelf een goederentransportverzekering af. Als extra service kan een expediteur deze verzekering verzorgen. Het voordeel voor een expediteur als de klant een transportverzekering heeft, is dat de commerciële relatie minder onder druk komt te staan op het moment dat er schade ontstaat. FENEX heeft exclusief voor de leden, in samenwerking met Aon Risk Services, een goederentransportverzekering ontwikkeld die gemakkelijk kan worden afgesloten. Via de FENEX-website kunnen leden wereldwijd goederen in opdracht van en namens de klant online verzekeren. De voordelen van deze verzekering zijn: - Gebruiksvriendelijk en online af te sluiten (24 uur per dag en 7 dagen in de week) - Voor de klant een verzekering op maat - Zelf direct verzekeringscertificaten uitprinten - Scherpe tarieven en een uitgebreide dekking ten opzichte van soortgelijke producten Collectieve verzekering douanevervoer Met twee grote mainports en een groot aantal (Europese) distributiecentra wordt er in Nederland een groot aantal aangiften voor de regeling douanevervoer opgemaakt. Een groot deel van de aangiften wordt opgemaakt door expediteurs. Zo beschikken zij over de benodigde kennis, vergunningen en elektronische systemen. Als aangever van douanevervoer loopt de expediteur wel het risico van de niet-aanzuivering van de door hem uitgemaakte documenten. FENEX heeft ten behoeve van de leden een collectieve verzekering ontwikkeld teneinde de ledenexpediteurs in de gelegenheid te stellen zich in te dekken tegen dit risico. Collectieve verzekering invoeraangiften Naast de collectieve verzekering douanevervoer heeft FENEX ten behoeve van haar leden een verzekering afgesloten teneinde de ledenexpediteurs in de gelegenheid te stellen zich in te dekken tegen de financiële risico s met betrekking tot invoeraangiften. De door FENEX afgesloten collectieve verzekering dekt het financieel nadeel dat voor de verzekerde deelnemer ontstaat, indien hij met betrekking tot aangiften voor het vrije verkeer door hem verricht, wordt aangesproken door douaneautoriteiten of andere overheidsinstanties tot betaling van rechten, belastingen, heffingen accijnzen en administratieve boeten. Daarnaast dekt de verzekering ook de proceskosten en kosten van rechtsbijstand. Deze verzekering kent een dekking voor de documenten die in eigen naam en voor eigen rekening zijn gemaakt, maar ook voor de aangiften die zijn gedaan als direct vertegenwoordiger. Collectieve verzekering fiscale vertegenwoordiging Het verleggen van de omzetbelasting bij invoer via een Nederlandse fiscaal vertegenwoordiger, biedt buitenlandse ondernemers een groot liquiditeitsvoordeel. De fiscaal vertegenwoordiger wordt hiermee aansprakelijk voor de verschuldigde belasting en zal een deugdelijke administratie moeten voeren om aan te tonen wat er met de goederen is gebeurd. Binnen de collectieve verzekering invoer bestaat de mogelijkheid van dekking van het financieel nadeel dat voor de expediteur ontstaat, indien hij door de Belastingdienst wordt aangesproken.

16 16 FENEX JAARVERSLAG 2014 Public Relations en communicatie Plaatsingen FENEX-ledenlijst FENEX plaatste, om bij te dragen aan promotie van haar leden, in het verslagjaar weer integrale ledenlijsten in diverse vakgidsen. In het Rotterdam Transport Handboek gaat de plaatsing vergezeld van het FENEX-bedrijfsprofiel en een bladwijzer. Daarnaast is in het Jaarboek 2014 Rotterdam Port Information een FENEX-profiel opgenomen. Aan de FENEX-leden werd de mogelijkheid geboden om tegen een gereduceerd tarief het FENEX-logo bij hun vermelding te plaatsen. De ledenlijst is ook opgenomen in de Transport Guide ( Profilering Om de georganiseerde expeditiesector te promoten, werkt FENEX mee aan de invulling van thema s in vakbladen en handboeken. Daarnaast heeft FENEX ook dit jaar weer diverse persberichten en interviews gegeven aan de vakmedia. Voorts verleent FENEX het logo aan bepaalde evenementen en brengt deze onder de aandacht van leden. Zo is FENEX onder meer als mediapartner opgetreden voor het Douanecongres. Bedrijfsbezoeken Begin 2013 zijn de bedrijfsbezoeken door FENEX overgedragen aan het team Relatiebeheer van TLN. Met ingang van 1 januari 2015 is de heer Paul Wassing aangewezen om als relatiebeheerder op te treden voor de leden van de Kring FENEX. Tijdens deze bedrijfsbezoeken kunnen leden ideeën en onderwerpen aan de orde stellen die zij graag behandeld willen zien. Daarnaast worden actuele onderwerpen besproken. Ook kunnen leden specifieke vragen stellen met betrekking tot onderwerpen die hun individuele bedrijf raken en ontvangen zij op allerlei terreinen advies. Daarnaast wordt op maat informatie verstrekt over de diensten en producten van TLN en FENEX.

17 FENEX JAARVERSLAG Douanelogistiek Een grotere en centralere rol Door internationale ontwikkelingen is de taak van de Douane de afgelopen decennia enigszins veranderd. Naast de van oudsher fiscale taken (innen van invoerrechten en belastingen) heeft de Douane in het kader van veiligheid bij grensoverschrijdende goederen een grotere en centralere rol gekregen. De taak van de Douane is het voorkomen dat risicovolle producten of zendingen de EU worden binnengebracht of uitgaan. Over de taakstelling is geen enkele discussie mogelijk, maar bij de uitvoering treft het bedrijfsleven in de Nederlandse Douane daadwerkelijk een partner. Niet alleen biedt Nederland een goed douaneklimaat en een groot aantal vereenvoudigingen zoals de fiscale vertegenwoordiging, maar door de open houding van de Douane wordt er gezamenlijk met het bedrijfsleven continu gezocht naar verbeteringen met als doelstelling de positie van Nederland in de afhandeling van goederenstromen te versterken. Naar de toekomst toe is het voor Nederland van groot belang deze gunstige positie te handhaven en waar mogelijk te verbeteren. Hiertoe bieden Europese ontwikkelingen nieuwe kansen, maar brengen ook beperkingen met zich mee. Hoewel harmonisatie voor handel en industrie een goede zaak kan zijn, constateert FENEX dat de huidige richting betekent dat Nederland afzakt naar een Europees gemiddelde. Dit kan alleen gekeerd worden door nog meer samen op te trekken, anderen te overtuigen en vast te houden aan onze gezamenlijke visie. Dit geldt vooral in de discussie over de nieuwe Europese Douanewetboek en de uitvoeringsverordeningen. Daarnaast is het van belang dat de Nederlandse Douane voldoende slagkracht overhoudt om te blijven innoveren. Immers een moderne handhaving en een betrouwbare logistiek gaan hand in hand. Topsector Logistiek en Douane Het Strategisch Platform Logistiek (SPL) streeft als onderdeel van de internationaliseringagenda naar een eerste plaats voor Nederland in de Logistics Performance Index (LPI) in In de meest recente index van 2014 staat Nederland nog op plaats twee, achter Duitsland. Naast Duitsland bestaat de top vijf met België en het Verenigd Koninkrijk uit nog twee voor Nederland belangrijke handelspartners en concurrenten voor de functie van logistieke hub in Europa. De scores in de top blijven in de loop van de jaren redelijk constant; gemiddeld scoort Nederland over de periode een derde plaats achter Duitsland en Singapore. De verschillen in de top zijn niet significant. Van de zes componenten scoort Nederland het beste op Logistics competence (met de Customs Broker, douaneexpediteur apart benoemd) en is daarop (samen met Duitsland) het best presterende land. De onderlinge verschillen op Customs en Infrastructure zijn groter. Daarin heeft Nederland een duidelijke voorsprong op België en het Verenigd Koninkrijk, maar ook een achterstand op Duitsland. In tegenstelling tot de International LPI beoordelen respondenten in de Domestic LPI logistieke kenmerken van het land waarin zij actief zijn. Het gaat hier om meer specifieke indicatoren, waarmee vooral douane-gerelateerde diensten worden beoordeeld. Opmerkelijk zijn de goede scores van Nederland in vergelijking met Duitsland op Customs indicatoren. Nederlandse respondenten lijken het meest tevreden over de competenties en kwaliteit van de eigen douanediensten. Douaneprocessen worden in ruime mate beoordeeld als efficiënt. Daarmee zijn de Nederlandse respondenten veel positiever dan de respondenten uit Duitsland en het Verenigd Koninkrijk. DINALOG concludeert dat Nederland zeer goed scoort op de LPI en de andere logistieke indices. In de LPI behaalt Nederland zelfs een mondiale tweede plaats en gezien de niet-significante verschillen in de top is dat in feite het hoogst haalbare; het is slechts een kwestie van stuivertje wisselen. Een hogere ranking op de LPI zou daarom geen doel op zich moeten zijn. Eerder zou het doel moeten zijn hoge scores vast te houden. Gezien het grote belang dat er toch aan deze indices wordt gehecht en de hoge mate van perceptie is beïnvloeding toch van belang. FENEX zal zich namens haar leden blijven inspannen om deze goede ranking te behouden op douanegebied. Invoering nieuw Europees Douanewetboek (UCC) Sinds oktober 2013 is verordening 952/2013 voor het nieuwe Europese Douanewetboek, de Union Customs Code (de UCC)

18 18 FENEX JAARVERSLAG 2014 door het nieuwe Aangiftesysteem (AGS). Aanvankelijk was de ingebruikname van AGS2 (invoer) gepland in Het systeem bleek echter niet gereed te zijn, waardoor de invoeringsstrategie herzien moest worden. definitief. Sindsdien vinden in Brussel de onderhandelingen plaats over de zogenaamde uitvoeringsbepalingen, de Implementing Act en de Delegated Act (IA en DA). In mei 2016 zal het UCC geïmplementeerd worden. Op sommige punten zal een overgangsperiode gelden, maar in de basis is mei 2016 een harde datum. Op Europees niveau is FENEX betrokken bij het wetgevingstraject via de CITI (Customs and Indirect Taxation Institute) van CLECAT. CLECAT heeft weer zitting in de Trade Contact Group (TCG). De TCG is vergelijkbaar met het nationale Overleg Douane Bedrijfsleven. Het wetgevingstraject is het komende jaar nog een doorlopend proces. Op nationaal niveau is FENEX betrokken geweest bij het overleg met het ministerie van Financiën via VNO-NCW. Nederland levert als lidstaat in de EU commentaren op de wetsvoorstellen. Doorgaans zijn de Nederlandse standpunten gelijk aan die van het bedrijfsleven. Op die manier versterken de lobby s van het bedrijfsleven en Nederland als lidstaat elkaar. Hoewel de Douane in feite geen partij is in het wetgevingstraject, wordt er met de Douane al wel gesproken over de implementatie, teneinde dit zo goed mogelijk te laten verlopen. Ook wordt op de punten waar de wetgeving zo goed als zeker is en op een aantal belangrijke onderwerpen die grote impact zal hebben, gekeken naar een optimale facilitatie voor het bedrijfsleven. Daarvoor is de Consultgroep UCC opgericht die valt onder het ODB. De communicatie over de UCC is dit jaar ook een belangrijk onderwerp geweest. De komst van de UCC leidt tot een aantal grote verandering, zoals het wegvallen van de vrije zone op Schiphol, maar vooral ook tot heel veel kleine. Zo zal iedere vergunning door de Douane opnieuw afgegeven moeten worden, moet het Handboek Douane aangepast worden, etc. Ook over de informatievoorziening en communicatie heeft overleg plaatsgevonden over hoe dit zo goed mogelijk gedaan kan worden. In 2015 zal het een en ander concreet worden en zullen leden geïnformeerd en betrokken worden. Douane implementeert een nieuw aangiftesysteem (AGS) Na decennia van trouwe dienst worden de aangiftesystemen Sagitta Invoer (DSI) en Sagitta Uitvoer (DSU) vervangen Implementatie AGS2 definitief Sinds oktober 2013 is AGS2 (invoer) in gebruik. In de eerste maanden is het systeem door een aantal bedrijven getest en vanaf 14 februari was het voor alle bedrijven mogelijk om aan te sluiten. Een snelle en volledige invoering bleek echter niet mogelijk. De Douane en het bedrijfsleven hebben daarop een aantal randvoorwaarden afgesproken voordat AGS verplicht kon worden gesteld, te weten: Een technisch goed functionerend en presterend AGS en DTV. Alle soorten (invoer)aangiften en aangifte scenario s moeten mogelijk zijn. Alle voor aangevers noodzakelijke informatie zoals (SAG) OGA, ondernemersinfo, etc. moet beschikbaar zijn. Er moet een acceptabel aantal foutberichten zijn (er is voldoende gewenning aan AGS). Er moet goede communicatie zijn voor aangevers (FAQ, weetjes, helpdesk, etc.). Eind januari 2015 kon worden geconcludeerd dat de Douane aan deze voorwaarden voldeed. In overleg met het bedrijfsleven (waaronder FENEX) is besloten DSI eind maart 2015 af te sluiten voor aangevers. Uit navraag onder de leden is gebleken dat de meeste bedrijven succesvol zijn overgestapt. Voor enkele bedrijven is gezorgd dat ze Sagitta nog kunnen gebruiken. Terugkijkend is FENEX tevreden over de wijze waarop de Douane AGS2 heeft geïmplementeerd. Weliswaar is de implementatie niet geheel vlekkeloos verlopen en was er een moeizame start, maar door het maken van goede afspraken zijn problemen in de logistiek beperkt tot een minimum. Vooral het verzoek van FENEX om DSI en AGS gelijktijdig te kunnen gebruiken, heeft geleid tot een succesvolle implementatie. Implementatie AGS3 (uitvoer) In het najaar van 2014 heeft een vergadering plaatsgevonden tussen de Douane en het bedrijfsleven over de zogenaamde lessons learned bij AGS. In die vergadering heeft FENEX diverse verbeter- of aandachtspunt ingebracht zoals vooraf een realistische planning en implementatiestrategie, een mogelijkheid om testaangiften te versturen, meer aandacht voor de kwaliteit van software en een betere informatievoorziening richting gebruikers. Begin 2015 zijn de eerste concept specificaties van AGS3 verstrekt aan FENEX. In afstemming met de leden zal FENEX de wensen en opmerkingen verzamelen en kenbaar maken aan de Douane. Verwacht wordt dat de implementatie van AGS3 zal starten in het vierde kwartaal van Ontwikkeling AGS4 (GPA, domproc plaatsing, etc.) De ontwikkelingen in AGS4 zijn sterk afhankelijk van de onderhandelingen die in 2014 hebben plaatsgevonden met betrekking tot de nieuwe Europese douanewetgeving.

19 FENEX JAARVERSLAG Hierdoor is het lastig om de concrete realisatie vast te stellen. In het traject met de UCC is inmiddels wel duidelijk geworden dat de wet nog steeds een mogelijkheid biedt (AEO faciliteit) om bij inschrijving in de administratie, op verzoek, ontheffing te verlenen van de verplichting om de goederen aan te brengen. Dit houdt dus in dat het niet verplicht is om in alle gevallen een melding te verrichten. Deze ontheffing kan worden toegestaan indien aan de volgende voorwaarden wordt voldaan: a) de aangever is een geautoriseerd marktdeelnemer voor douanevereenvoudigingen; b) de aard van de goederen en de goederenstroom van de betrokken goederen dit rechtvaardigen en bekend zijn bij de douaneautoriteit; c) het toezichthoudende douanekantoor heeft toegang tot alle informatie welke zij nodig acht om, indien nodig, haar recht te kunnen uitoefenen de goederen te controleren, indien nodig; d) op het moment van de inschrijving in de administratie zijn de goederen niet langer onderhevig aan verboden of beperkingen, tenzij in de vergunning anders is bepaald. Verder geeft de wet aan dat het toezichthoudende douanekantoor in specifieke situaties evenwel kan verzoeken om de goederen aan te brengen. In het kader van de invoering van de UCC wordt nagegaan hoe dit geïnterpreteerd kan worden (bepalen beleidsvrijheid). Deze uitkomst is bepalend voor de verdere (technische) invoering van AGS4. In 2015 zal hierover meer duidelijkheid komen. FENEX blijft zich inzetten voor een maximale facilitatie en vereenvoudigingen voor de leden. Authorised Economic Operator (AEO) Het jaar 2014 was een bewogen jaar met betrekking tot de Authorised Economic Operator (AEO) status. Sinds 2008 heeft de Douane aan meer dan bedrijven een AEO certificaat verstrekt. Zes jaar na de invoering is de Douane gestart met het toetsen c.q. monitoren van bedrijven op deze status. bedrijven helpen om op slimme en effectieve wijze invulling te geven aan hun interne beheersing. Ook biedt de bundel meer informatie over hoe de Douane aankijkt tegen monitoring en praktijkvoorbeelden van beheersmaatregelen die andere bedrijven genomen hebben. De Inspiratiebundel AEO vormt daarmee een praktisch hulpmiddel om de interne beheersing alsmede het monitoren naar een hoger plan te tillen. Nieuwe AEO voordelen Dit verslagjaar heeft FENEX met succes een tweetal nieuwe AEO-voordelen voorgesteld, welke door de Douane zijn gerealiseerd, te weten: Controles van groupagezendingen bij uitgaan Groupage van verschillende zendingen in een container levert niet alleen een logistiek voordeel op, maar is ook belangrijk in het kader van CO2 reductie. Echter, als er tien zendingen in een container zitten, wordt de kans op controle tien keer zo groot. Het moment waarop controles aan de grens gedaan werden bij zeevracht was het meest tijdskritische; vlak voordat de goederen worden geladen in het uitgaande zeeschip. Ook al wordt maar een zending geselecteerd voor de controle, dan missen ook de andere negen zendingen de boot met alle kosten en ontevreden klanten van dien. Het nieuwe AEO voordeel zorgt ervoor dat de controles niet vlak voor vertrek op de terminal gedaan hoeven te worden, maar dat deze in de loods van de groupeur kunnen plaatsvinden voordat de goederen samengepakt worden in een container. Het betekent voorspelbare logistiek zonder verdere douanevertraging en zonder extra kosten voor controle op de terminal. Het voordeel is in een pilot geweest in 2014 en zal na een wetswijziging vanaf juli 2015 voor alle bedrijven toegankelijk worden. Toetsing en inspiratiebundel AEO De ervaring van leden over het verloop van het toetsingsproces is divers. Sommige leden zijn tevreden, terwijl anderen dit als problematisch en zwaar hebben ervaren. Tijdens de bijeenkomst van de Raad voor Douanelogistiek in mei is vastgesteld dat er sprake is van een mate van willekeur. Naar aanleiding hiervan is FENEX in gesprek gegaan met de Douane. In overleg zijn bepaalde eisen verzacht, voornamelijk voor douane-expediteurs. Hoewel FENEX voorstander is van het open normenkader van de AEO, blijkt dat zowel bedrijven als douanemedewerkers soms moeite hebben bij het bepalen van de juiste en afdoende maatregelen. Een praktisch hulpmiddel om de interne beheersing en het monitoren te verbeteren ontbrak. TNO, de Douane en enkele koepelorganisaties (waaronder FENEX) hebben de handen ineen geslagen. Samen met vijftien bedrijven (waarvan zeven FENEX-leden) is er een Inspiratiebundel AEO ontwikkeld. De Inspiratiebundel AEO kan Het zelf mogen bepalen van de hoogte van het maandkrediet bij invoer Invoeraangiften worden voor meer dan 90% gedaan door logistiek dienstverleners. Indien bedrijven regelmatig invoeraangiften doen, dan is het verplicht om - voor de afdracht van invoerrechten en andere belastingen - een krediet te hebben bij de Douane. Dat kan makkelijk oplopen tot honderdduizenden euro s of zelfs miljoenen. Meestal worden daarvoor kostbare bankgaranties gebruikt. Tot juli

20 20 FENEX JAARVERSLAG bepaalde de Douane de hoogte van het krediet en dat kon leiden tot hoge kosten voor de bankgaranties en het risico dat een ondernemer zijn activiteiten op het gebied van invoer moest staken als een bankgarantie niet kon worden verkregen. Sinds juli mogen AEO gecertificeerde bedrijven zelf de hoogte bepalen. De hoogte van het krediet kan dan door de ondernemer worden vastgesteld op een niveau dat realistisch is, waardoor de kosten voor de dure bankgaranties verlaagd worden. Verbetertraject Douane Work in Progress Sinds medio 2013 werkt de Douane samen met het bedrijfsleven om verbeteringen in de douaneprocessen aan te brengen. De verbeterpunten staan beschreven in het werkprogramma Work in Progress van het Overleg Douane-Bedrijfsleven (ODB). Dit project heeft in 2014 diverse resultaten opgeleverd. Zo is er door het opstellen van een standaardregeling nu een lijn getrokken in de aanrij- en responstijden bij fysieke opname in het proces Aangiftebehandeling. Op 1 september 2014 is de werkwijze ingevoerd. De al eerder gemaakte afspraken die gelden voor het luchthaventerrein van Schiphol en in de haven van Rotterdam blijven gehandhaafd. Hieronder een drietal voorbeelden van doorgevoerde verbeteringen: Toezichtsdag Om de controledruk bij de bedrijven te verlagen, is geëxperimenteerd met het houden van diverse controles op een dag. Doel: na deze dag kan een toezichtluwe periode volgen. Uit de experimenten blijkt dat door deze Toezichtsdag de samenwerking tussen het bedrijf en de Douane verbetert. Dat geldt ook voor de samenwerking binnen de Douane tussen de processen Fysiek Toezicht en Klantmanagement. Verder blijkt dat bij de invulling van de Toezichtsdag veel behoefte is aan maatwerk. Daarom wordt de Toezichtsdag als een werkvorm gebruikt en niet als een vastomlijnd product. Controles in de actualiteit Aan het verzoek om een Controle na Invoer (CNI) binnen een jaar na het afwerken van de aangifte te houden, voldoet de Douane in de meeste gevallen. Gemiddeld wordt een CNI binnen een jaar afgedaan. Afhankelijk van de situatie kan het voor beide partijen aantrekkelijker zijn om iets over die termijn heen te gaan. Dan kunnen namelijk meerdere aangiftes tijdens een bezoek worden gecontroleerd. Erkenning AEO-certificaat De Douane werkt in verschillende samenwerkingstrajecten aan de erkenning van het AEO-certificaat door andere handhavers. Zo trekken de Douane en de Koninklijke Marechaussee gezamenlijk op bij het doen van een veiligheidsonderzoek bij aanvragen voor het AEO-certificaat en de status Erkend Luchtvracht Agent/Bekende Afzender. De Douane gaat door met haar inspanningen om het AEO-certificaat erkend te krijgen bij andere handhavers. En er wordt onderzocht welke erkenningen en certificaten afgegeven door andere handhavers ook door de Douane erkend kunnen worden. Gevolg: vereenvoudigde onderzoeken om een AEO-certificaat verleend te krijgen en minder soortgelijke onderzoeken door verschillende handhavers bij het bedrijfsleven. In de eerste helft van 2014 waren verbeteringen in het aangifte- en controleproces duidelijk merkbaar. Helaas is het serviceniveau, bij met name de aangiftebehandeling in Rotterdam, aan het einde van het jaar teruggevallen naar een ongewenst niveau. Dit heeft te maken met diverse oorzaken, zoals de invoering van AGS, veranderende werkwijzen en werkdruk. Desalniettemin maakt FENEX zich zorgen over het grillig verloop van de dienstverlening. FENEX is van mening dat dit met hoge prioriteit moet worden opgepakt door de Douane. Beschikbaarheid Douanesystemen Begin 2012 zijn er tussen de Douane en het bedrijfsleven afspraken gemaakt om de beschikbaarheid van de douaneinformatiesystemen aanzienlijk te verbeteren en te verhogen. Dit was destijds hard nodig omdat het bedrijfsleven heel veel last had van uitval en ongepland onderhoud van de systemen. Het streven was om in 2014 een beschikbaarheid van 98% te realiseren. De doelstelling is niet gehaald. Sterker nog, het percentage is gedaald in 2014 (nu 96,2%) ten opzichte van 2013 (97,6%). Op basis van de mid-term review wordt de herziene ambitie voor 2015 en 2016 respectievelijk 97,3% en 98%. FENEX heeft aangegeven dat het onacceptabel is dat het niveau naar beneden bijgesteld wordt op een niveau dat onder het behaalde resultaat van vorig jaar ligt en kan niet akkoord gaan met dergelijke lage beschikbaarheidscijfers. In 2015 zal FENEX zich sterk inzetten om het gewenste niveau weer te behalen. Douanevervoer vanaf de tweede Maasvlakte De Douane Rotterdam Haven voert sinds enkele jaren een actie om aangevers meer gebruik te laten maken van de vereenvoudigde procedure (TA) bij douanevervoer vanaf de Rotterdamse haven naar het binnenland. De normale procedure transit kost de Douane veel capaciteit, omdat daarbij mensen aan de poorten van de terminals nodig zijn om bijvoorbeeld aangiften geldig te maken en zegels te plaatsen. De nieuwe terminals op de tweede Maasvlakte (RWG en AMPT II) willen een zo optimaal mogelijk proces, met minimaal oponthoud aan de poorten en minimale menselijke handeling.