Mission. Matters. Monique Witziers. Overwegingen voor Test-, Inspectie- en Certificeringsbedrijven. improving performance.

Transcriptie

1 Mission Matters Dr. Lelykade 12a 2583 CM Den Haag Postbus improving performance Monique Witziers m CD Den Haag t Overwegingen voor Test-, Inspectie- en Certificeringsbedrijven Gebaseerd op 31 interviews met Captains of Inspection Industry Tony Koeleman Mission Matters Management Consultants BV

2

3 Overwegingen voor Test-, Inspectie- en Certificeringsbedrijven Gebaseerd op 31 interviews met Captains of Inspection Industry Tony Koeleman Mission Matters Management Consultants BV

4 Overwegingen voor Test-, Inspectie- en Certificeringsbedrijven 2011 Tony Koeleman Mission Matters Management Consultants B.V. Dit werk is auteursrechtelijk beschermd. Indien u delen van dit boek wilt gebruiken of kopiëren, kunt u contact opnemen met de auteur. Ir. Tony Koeleman Mission Matters Management Consultants B.V. Postbus CD Den Haag Tel: ISBN/EAN: NUR 801 ii

5 Inhoudsopgave Voorwoord 1. Het TIC-bedrijf 2. Samenvatting 3. Behoefte aan meer controles 4. Schaalvergroting 5. Publiek-private samenwerking 6. Co-creation 7. Een excellente organisatie van de controlefunctie 7.1 Cultuur en leiderschap 7.2 Arbeidsmarkt en arbeidstaken 7.3 Procesverbetering 7.4 ICT 8. Overwegingen Geïnterviewden iii

6

7 Voorwoord Over private controlerende organisaties Over controleren en de controlefunctie is veel geschreven. Vaak gaan deze artikelen en boeken over óf toezichthouders en handhavers bij de overheid, óf over de interne controlefunctie bij ondernemingen, zoals de rol van de Raad van Commissarissen, of de financial controller. oller. Zelden wordt de controlefunctie vanuit de privaat opererende controlerende bedrijven beschreven. Dit boek doet dat wel. Bij het schrijven van dit boek is uitgegaan van de veronderstelling dat de lezer bekend is met de controlewereld. De lezer is bijvoorbeeld manager, inspecteur, auditor, adviseur, of beleidsmedewerker bij een private certificerende instelling, bij een publieke toezichthouder, of werkt bij een kwaliteitsafdeling van een te inspecteren organisatie. Doel van het boek Wij hopen dat dit boek de manager of adviseur van een private controlerende organisatie zal inspireren. Dat er voorbeelden, toepassingen en oplossingen geschetst worden die hij of zij kan toepassen binnen zijn of haar eigen organisatie. En wellicht dat interne toezichthouders, of publieke toezichthouders die met private controlerende organisaties van doen hebben, het interessant vinden om eens vanaf de andere kant naar de samenwerking met en uitdagingen van het private controlerende bedrijf te kijken. Mission Matters wil doelmatige doeltreffende controlerende organisaties Dit boek is geschreven door Tony Koeleman, partner bij Mission Matters. Mission Matters is een organisatieadviesbureau dat zich onder andere richt op private controlerende organisaties. Wij willen een bijdrage leveren aan het doelmatiger en doeltreffender maken van controlerende organisaties. We helpen controlerende organisaties hun cultuur te verbeteren. We optimaliseren processen en begeleiden automatiseringsprojecten. We denken mee met het management over de positionering naar de markt. Controlerende organisaties zijn vanuit een organisatieadviesvraagstuk uiterst interessant. Ze hebben te maken met alledaagse efficiencykwesties. Tegelijkertijd acteren ze in een complexere wereld dan veel andere organisaties. Het houdt niet op bij rechttoe-rechtaan rechtaan klanten, leveranciers en medewerkers. Klanten zijn tevens auditee of inspectee. Schema-eigenaren, de overheid, politiek en media kijken aandachtig mee. Zij verwachten dat zowel naar de letter als naar de geest van schema s en wet- en regelgeving wordt gekeken en gehandeld. En dat handelen dient adequaat, met mate, maar ook niet te zacht te geschieden. Een uitdaging om daar als organisatieadviseur je tanden in te mogen zetten. 15

8 Projectkennis, visie en interviews bundelen in boek Nadat wij enkele jaren voor private controlerende organisaties en kwaliteitsafdelingen van grote, vaak internationale organisaties hebben gewerkt, hebben wij ook projecten uitgevoerd voor de publieke toezichthouders. De kennis en ervaring die je bij de ene klant opdoet, neem je als bagage mee naar je volgende project. Deze specialisatie geeft je als organisatieadviseur toegevoegde waarde. Maar de kennisdeling tussen onze klanten onderling blijft beperkt. Met een boek gaat kennisdeling sneller en met het gebruik van social media nog sneller. 31 captains of inspection industry en hoogleraren op het gebied van toezicht hebben via interviews hun bijdrage aan dit boek geleverd. Doordat we deze interviews direct na goedkeuring hebben gepubliceerd 1, kregen we al reacties en dus input voor het boek nog voor de publicatie. Deze inbreng vindt u in dit boek ook ok terug. Ook de leden van de LinkedIn-groep Toezicht, opsporing en handhaving hebben middels levendige discussies waardevolle input geleverd. Dankwoord Dank aan de sponsoren: VIDE, de Inspectieraad en de Raad voor Accreditatie voor het geslaagde Captains of Inspection Industry Dinner in december Dank aan de geïnterviewden en alle anderen die een bijdrage aan dit boek hebben geleverd. Dank ook aan mijn collega s bij Mission Matters, die met eindeloos geduld aan de uitwerking van de interviews en dit boek hebben bijgedragen. Een speciaal woord van dank aan mijn inmiddels oud-collega Coby Zuidema. Ook na haar vertrek bij Mission Matters heeft zij dit boek getransformeerd in een voor de lezer taalkundig leesbaar stuk. Ten slotte dank ik Jan van der Poel en Robert van Dorp voor het lezen en kritisch becommentariëren van het boek. Hun bijdrage is de kwaliteit en de leesbaarheid van het boek zeer ten goede gekomen. Tony Koeleman, Den Haag, Interviews boek. 2

9 1. Het TIC-bedrijf Het ontstaan van certificaten Assuradeuren en handelaren willen graag weten of een schip zeewaardig is, of de kapitein van dat schip goede referenties heeft en of hij zijn zaakjes op dat schip op orde heeft. Als namelijk blijkt dat het schip mankementen vertoont, of dat de kapitein onervaren is, of de samenwerking van de bemanning knullig is, dan bedenk je je wel drie keer voordat je dat schip en zijn lading zou willen verzekeren, of überhaupt goederen met dat schip zou willen vervoeren. Bewijs van goede staat Controleren oleren of het schip, het product, in goede staat is, loont dus. Na inspectie van het schip zou je een certificaat kunnen uitreiken behorend bij dat schip dat bij de geïnteresseerden op een gerechtvaardigd vertrouwen kan rekenen. De kapitein kan als persoon een diploma, vergunning, of persoonscertificaat krijgen als hij heeft aangetoond voldoende kundig en ervaren te zijn. We zouden aan de kapitein en zijn bemanning kunnen vragen of ze kunnen uitleggen hoe ze varen in moeilijke weersomstandigheden, hoe ze navigeren en wie wanneer welke beslissingen neemt. Desnoods maken we een proefvaart. De vastlegging en uitleg van het vaarplan en de controle dat het plan in de praktijk ook werkt, is ook te certificeren. Controlelijst En om nu te voorkomen dat iedereen iedere keer bij ieder schip, bij iedere kapitein en iedere bemanning zelfstandig gaat controleren, kun je een lijst opstellen waarbij je de controleresultaten centraal bijhoudt. Je hoeft die lijst dan alleen nog maar periodiek te controleren. Deze lijst stel je aan de geïnteresseerden beschikbaar, al dan niet tegen voorwaarden. Ontstaan Lloyd s Register De product-, persoon- en systeemcertificatie is hiermee in 1760 geïntroduceerd in een koffiehuis aan de Theems in Londen. Lloyd s Register was hiermee een feit, lang voordat er wet- en regelgeving was op dit gebied. En ruim 250 jaar later richt het gelijknamige bedrijf zich nog steeds op het beheersen van risico s jaar Lloyd s Register 37

10 Het TIC-bedrijf Dit boek gaat over private controlerende organisaties, ofwel TICbedrijven. TIC staat voor Testen, Inspecteren en Certificeren. Karakteristiek voor zowel het testen, het inspecteren, als het certificeren is het gegeven dat systemen, producten of mensen gecontroleerd worden tegen een vooraf vastgestelde norm. Deze normen kunnen vastgelegd zijn in wet- en regelgeving, vastgelegd zijn in onafhankelijke third party standaarden, vaak beheerd door de ISO 3, of gemaakt zijn door organisaties zelf second party schema s. Soms vindt de controle plaats in opdracht van het te controleren bedrijf of de persoon zelf, en soms door een klant, een belangenbehartiger of door de overheid. Private TIC-bedrijven verdienen geld doordat ze van de gecontroleerden zelf of van anderen een vergoeding krijgen voor hun controleinspanning. Termen controleren Verschillende termen voor de activiteit controleren worden in dit boek gebruikt. Testen, inspecteren en certificeren zijn al genoemde controletermen. Auditen is ook een vorm van controleren, net als keuren en beoordelen. Accrediteren is ook controleren. Als de publieke toezichthouder controleert, heet het vaak inspecteren, toezichthouden of handhaven. Maar steeds het komt het erop neer dat je een proces, een object of een persoon controleert tegen een vooraf vastgestelde norm. Termen gecontroleerde Zoals er veel termen zijn voor de activiteit controleren, zijn er ook veel termen voor de gecontroleerde organisatie. Ze worden geïnspecteerden, inspectees, of auditees genoemd. Bij private toezichthouders zijn het ook wel ondertoezichtgestelden. Bij private TIC- bedrijven wordt de gecontroleerde vaak ook nog aangeduid als klant. Termen controlelijst En de controlelijst waar de gecontroleerde tegen gecontroleerd wordt, heeft ook verschillende benamingen. De termen richtlijn, checklist, schema, norm en standaard worden veelvuldig gebruikt. En wet- en regelgeving bevat ook vaak normen waartegen gecontroleerd moet worden. 8 3 ISO International Organization for Standardization 4

11 Vier groepen controleurs Het private TIC-bedrijf is niet de enige die controleert. Wij hanteren een vaker gebruikte indeling van groepen controleurs 4 : Het private TIC-bedrijf (Testen, Inspecteren, Certificeren); De publieke toezichthouder en handhaver. Dit zijn rijksinspecties, autoriteiten en inspecteurs bij lokale overheden als provincies, gemeenten, waterschappen et cetera; Het interne toezicht binnen een organisatie, zoals de kwaliteitsafdeling, de Raad van Commissarissen, financial controllers et cetera; Het maatschappelijk toezicht. Dit zijn belangenbehartigers als Greenpeace, Wakker Dier, Max Havelaar et cetera. Belangenorganisaties zijn vaak expert op een bepaald onderwerp en hebben zitting in technische normcommissies. Verder zijn keurmerken vaak in eigendom van een belangenorganisatie. De media en iedere burger die via social media van zich laat horen, zijn ook vormen van maatschappelijk toezicht. Samenwerken met andere toezichthouders Het private TIC-bedrijf opereert lang niet altijd alleen in zijn controlefunctie. Er kan in verschillende vormen worden samengewerkt met publieke toezichthouders. Ook werken private TIC-bedrijven samen met interne toezichthouders van de geïnspecteerde bedrijven. Privaat TIC-bedrijf Publieke toezicht Maatschappelijk toezicht Intern toezicht Figuur 1 Privaat TIC-bedrijf en de samenwerking met andere groepen controleurs De samenwerking tussen private controlerende organisaties en de maatschappelijke toezichthouder zien we vooral terug bij de ontwikkeling en het onderhoud van certificeringschema s en de toetsing op keurmerken. Deze vorm van samenwerking wordt in dit boek niet verder beschreven. 4 Internationale trends in het (overheids)toezicht. Ministerie van VROM/WWI CSK januari 2010 Luc Mutsaers, Marjolein Louwerse-van Eck m pdf 59

12 Inhoud boek De toenemende behoefte aan controles wordt beschreven en de behoefte aan schaalvergroting. Daarna wordt ingegaan op de publiekprivate samenwerking op controlegebied. De mogelijkheden die private controlerende organisaties vinden om aanvullende toegevoegde waarde te bieden aan hun klanten worden beschreven, en de wijze waarop ze dat vorm kunnen geven. Co-creation hebben wij dat genoemd. Voordat we eindigen met enkele overwegingen wordt stil gestaan bij de mogelijkheden die private controlerende organisaties hebben om hun cultuur te verbeteren, hun mensen optimaal op te leiden en in te zetten, ook in een naderende krappe arbeidsmarkt, hun processen te optimaliseren en gebruik te maken van de mogelijkheden die ICT biedt. Operational excellence noemen we dat. 10 6

13 2. Samenvatting Perfecte samenleving Willen we niet allemaal dat de producten en diensten die we leveren of ontvangen van goede kwaliteit zijn? En dat het proces waarmee we deze producten en diensten maken en gebruiken efficiënt en doelmatig is? En dat we door ons handelen of met onze producten geen onnodige of onherstelbare schade aanrichten? Ja, natuurlijk willen we dat allemaal. Welnu, als we dat met zijn allen gewoon afspreken en doen, dan kan dit boek nu dicht. We maken fouten Maar we falen af en toe. We zijn niet in staat om altijd kwaliteit te leveren zonder verspilling en fouten. En we berokkenen anderen en de omgeving onnodige schade. We introduceren risico s. Gelukkig zijn we vaak voorspelbaar in ons falen, zodat we op de risico s kunnen anticiperen, controleren en corrigeren. We kunnen systemen bouwen bestaande uit mensen, middelen en procedures om deze risico s zo goed mogelijk te beheersen. Beter dan ooit, maar toch onzeker Het is in West-Europa aantoonbaar nog niet eerder in de geschiedenis zo veilig en welvarend geweest 5. We worden ouder dan ooit en zijn langer gezond. We beschouwen goederen en voorzieningen tot primaire levensbehoeften die decennia geleden nog niet eens bestonden, of als luxe voor de happy few werden ervaren. En toch geven we aan dat we in een onzekere wereld leven 6. Zou dat komen doordat dat we meer te verliezen hebben? Samenwerkende toezichthouders De verwachting is dat de samenwerking tussen private controlerende organisaties en de controlerende overheid zal toenemen. Welke regelkring moet ontworpen worden zodat private certificaten de publieke toezichthouder echt gaan helpen? Hoe kunnen n private controlerende organisaties een partnerschap aangaan met het interne toezicht van haar klanten en aanvullende toegevoegde waarde bieden? 5 Een veiliger Europa in een betere wereld, 6 Institute for the Future

14 Innoverend vermogen Wat is het innoverend vermogen van de controlerende organisatie? Deze organisaties kenmerken zich door te werken conform vastgestelde regels, zoals accreditatienormen. Afwijken van de standaard is per definitie verdacht. En toch is innovatie gewenst. Gaan de accreditatie- instellingen, de schema-eigenaren, of de wetgever hierin mee? Wat zijn de zegeningen van risicogebaseerd inspecteren? Wat kan Asset Management betekenen voor de proposities van verschillende controlerende organisaties naar hun klanten? Biedt de controlerende organisatie straks nog wel inspecties aan, of verkoopt hij de borging van de waarde en bezittingen van zijn klanten? Is er sowieso niet een trend waarneembaar dat inspecties, gebonden aan plaats en tijd, het veld gaan ruimen voor continuous monitoring? Waarom zou men periodiek de temperatuur van de koelkast opnemen als de koelkast dat continu zelf kan doen en automatisch gaat signaleren zodra hij buiten de vastgestelde norm komt? Een fenomeen dat niet beperkt blijft tot enkelvoudige technische apparaten, maar dat ook in de controle van managementsystemen voorzichtig zijn entree heeft gedaan. Groeimarkt en prijsdruk Er is een toenemende behoefte aan controle. Aandelen van beursgenoteerde TIC-bedrijven zijn in trek. Beursanalisten en investeerders geloven in langetermijninvesteringen in controlerende organisaties. Ondanks de groeiende markt is er sprake van een prijsdruk bij private controlerende organisaties. Het is dus belangrijk om de organisatie van de controlefunctie zo doelmatig en doeltreffend mogelijk in te richten. Controlerende organisaties kunnen wat dat betreft van elkaar leren. Processen en ICT Om een gemeenschappelijk kader te creëren voor de organisatie van de controlefunctie wordt een generieke eke waardeketen van een controlerende organisatie beschreven 7. Welke primaire, besturende en ondersteunende processen kent een controlerende organisatie? Vanuit deze waardeketen is het mogelijk om processen te optimaliseren. Welke ICT-systemen zijn beschikbaar? Het aanbod van standaard ICT- systemen, al dan niet speciaal geschreven voor controlerende functies, blijkt iedere keer weer de verwachtingen van controlerende organisaties te overtreffen. Mensenwerk Maar een excellente organisatie van de controlefunctie blijft niet beperkt tot de hardware, bestaande uit processen en ICT. De software, bestaande uit het management, de organisatie, de mens, het gedrag van de inspecteur en zijn managers en de cultuur binnen controlerende organisaties, speelt een net zo belangrijke rol. Op welke kritieke succesfactoren drijft een controlerende organisatie? Hoe meet je de cultuur van een controlerende organisatie en welke handvatten zijn aanwezig om deze cultuur te veranderen n waar nodig? Hoe creëert men naast een compliancecultuur ook een performancecultuur en flexibiliteit? Hoe boeien en binden controlerende organisaties nieuwe medewerkers? 12 7 Competitive Advantage: Creating and Sustaining Superior Performance. Waardeketen van Michael Porter 8

15 Schaap met veel poten De controleur is een schaap met heel veel poten. Je zult maar een uitspraak moeten doen over de veiligheid van een chemische installatie of een olieplatform. Je moet de werking van de apparaten en hun onderlinge samenhang begrijpen, en verschillende scenario s en stresstesten kunnen doorrekenen. Tegelijkertijd dien je te beschikken over een behoorlijke dosis sociale intelligentie. Je moet tussen de regels door kunnen lezen en luisteren en ook op je gevoel kunnen vertrouwen. Je moet management- en veiligheidssystemen doorgronden en kunnen aangeven wat incorrect en/of onvolledig is. Je moet bedrijfseconomische afwegingen kunnen beoordelen, gedragswetenschapper zijn en snappen waarom mensen zich bewust, of onbewust, niet aan regels houden en soms voorspelbaar onlogisch handelen 8. Ook moet je taalkundig sterk zijn, aangezien je rapporten door grote groepen gelezen kunnen worden. En je moet niet alleen op de werkvloer kunnen rondlopen, maar ook verslag kunnen uitbrengen aan de Raad van Bestuur van de auditee. Zie ook de inleiding van Brunia in Leidinggeven met een TIC waarin Brunia een opsomming geeft van de kwaliteiten waarover een inspecteur moet beschikken en de werkomgeving van de inspecteur 9. Brunia trekt hieruit de conclusie dat het leidinggeven aan inspecteurs hierdoor ook moeilijker is dan normaal leidinggeven. Krapte arbeidsmarkt Er ontstaat de komende jaren krapte op de arbeidsmarkt. Hoe spelen controlerende organisaties hierop in? Kunnen controlerende organisaties aantrekkelijke arbeidsvoorwaarden blijven bieden? Is het mogelijk om het dienstenpakket uit te breiden en zo jonge medewerkers op te leiden tot controleur? Of ligt de oplossing bij de groeiende groep ZZP-ers? 8 Mythes in beleid, november 2010, Presentatie Prof. Henriëtte Prast ag/congres-2010/prast_mythesbeleidtoezicht.pdf. Wat heeft toezichtbeleid aan het feit dat mensen in bepaalde situaties voorspelbaar en systematisch niet-rationeel zijn? 9 'Leidinggeven met een TIC' door Meindert Brunia dnc_9ia Pag

16 3. Behoefte aan meer controles Optimum controleinspanning versus risicoreductie Er wordt gecontroleerd omdat men risico s zo goed mogelijk wil beheersen. Wijkt een object, een persoon, of een situatie af van een van tevoren als wenselijk gedefinieerde situatie? Zo ja, dan is er een verhoogde kans op schade. Een verhoogde kans, omdat het niet zeker is dat een gammel schip daadwerkelijk op de eerstvolgende tocht zinkt. Maar controleren kost tijd en geld. En als je de risico s tot het uiterste zou willen beperken, dan kan je controle wel eens meer tijd en geld kosten dan je ooit met het schip, de kapitein en zijn bemanning zou kunnen verdienen. Tot in het oneindige controleren is dus onzin. Er is sprake van een afnemende meeropbrengst van de extra controleinspanning. Bij een goede risicobeheersing hoort dus de explicitering van de optimale, niet maximale, controle-inspanning, evenals de expliciete acceptatie dat er ondanks de gedane controle-inspanning nog steeds iets mis kan gaan. We moeten ons dus bewust zijn van een risico. We moeten het risico kunnen duiden met de alom bekende kans maal effect. En er dient bepaald te worden waar het optimum ligt tussen de te plegen controleinspanning en de te behalen risicoreductie. Hierbij dringt de waardering en ordening van onvergelijkbare grootheden zich spoedig op. Wat is het leven van een ervaren kapitein en zijn bemanning waard? En waardeert eenieder die levens op dezelfde wijze? Van nature komen er meer controles Alle intenties van politici ten spijt: er komen meer controles 10. De beursanalisten en investeerders weten dit allang. Controlerende bedrijven zijn solide, gestaag groeiende beleggingen. Publieke controlerende organisaties zijn al vergeleken met zelfrijzend bakmeel. Dirk Hellemans, SGS: Op de aandelenbeurzen worden inspecterende bedrijven als defensieve groeiaandelen gezien. VUCA world: Volatility, Uncertainty, Complexity & Ambiguity Het verminderde vermogen om risico s te accepteren als een fact of life en om zelf maatregelen te treffen om risico s te beheersen, wordt onderschreven door het Institute For The Future. We leven in een VUCA world: Volatility, Uncertainty, Complexity & Ambiguity. In de VUCA world is behoefte aan simpele oplossingen, ondanks dat je op basis van logica kunt beredeneren dat simpele oplossingen geen stand houden Internationale trends in het (overheids)toezicht. Ministerie van VROM/WWI CSK januari 2010 Luc Mutsaers, Marjolein Louwerse-van Eck h ttt ttt p ::: /// /// w w w... iii n s p e c ttt iii e lll o k e ttt... n lll /// III m a g e s /// III n ttt e rrr n a t m pdf 11 Institute for the Future. 10

17 Ron van Megen, CoMore: Feitelijk opereren we in een complex van voedselveiligheid, diergezondheid, dierwelzijn, lokale en Europese handelsbelangen, economische marktwerking, duurzaamheid en het belang van onafhankelijkheid van voedsel uit het buitenland in tijden van onheil. Rol van EU binnen wet- en regelgeving Wie bepaalt de als wenselijk te definiëren situatie? De krachtenvelden zijn domeinbepaald. De Europese Unie neemt in toenemende mate de touwtjes in handen bij het vaststellen van wat er vanuit de overheid gecontroleerd dient te worden, en vaak ook hoe. Dit gaat ten koste van de invloed van landelijke en lokale invloeden. Belangenbehartigers als controlevragers De belangenbehartigers zijn, geholpen door internet en social media, steeds beter in staat om te bepalen wat er gecontroleerd moet gaan worden. Maar ook de crowd weet zich middels dezelfde technologie steeds beter, sneller en ad hoc te organiseren. Schadeverzekeraars als controlevragers We zien een opkomende rol van schadeverzekeraars. Bij de herschikking van de verantwoordelijkheid van risicobeheersing is een toenemende rol waarneembaar voor de onderneming zelf. Deze ondernemingen pakken niet alleen het interne toezicht steviger op, ze willen verzekerd zijn voor de gevolgen in het geval dat er desondanks iets mis gaat. Schadeverzekeraars zijn in veel gevallen gaarne bereid de risico s te verzekeren, maar stellen daar op hun beurt weer ex-ante en ex-post inspecties tegenover. Ex-ante om te verifiëren of ze inderdaad wel tot verzekeren willen overgaan. Ex-post bij de bepaling van de hoogte van de te claimen schade. Ook de zorgverzekeraar heeft zich inmiddels gemeld als toezichthouder in de zorg. Dirk Hellemans, SGS: In de Angelsaksische wereld zijn de verzekeringsmaatschappijen de opdrachtgevers voor de inspecties. Hélène Beaard, NIAZ: Het is goed dat [zorgverzekeraars] naar kwaliteit kijken bij de inkoop en daarin om transparantie vragen. [ ] De recente verwarring ontstaan rond borstkankerbehandelingen is echter niet goed. Het is kwalijk dat een ziekenhuis een goede beoordeling krijgt van IGZ, recentelijk NIAZ-geaccrediteerd is en dat de verzekeraar zegt: U voldoet niet. Het is niet goed dat iedereen zich ermee gaat bemoeien en eigen kwaliteitscriteria gaat stellen. [ ] Naar kwaliteit kijken is goed, maar afstemming is gewenst

18 Democratisering van normontwikkeling Bij de innovatie van normen is een ontwikkeling waarneembaar. Naast de technische commissies en de Centrale Colleges van Deskundigen, vindt bij NEN een democratisering van de normontwikkeling plaats. Wiki- achtige toepassingen maken het mogelijk dat grote groepen betrokkenen suggesties tot normverbetering en best practices kunnen toevoegen. De invloed van velen op wat er gecontroleerd gaat worden, wordt hiermee niet alleen groter, ook de ontwikkeltijd van nieuwe (versies van) normen neemt hiermee af van acht naar twee à tweeënhalf jaar. Zouden wet- en regelgeving van overheidswege zich ook lenen voor een wiki-achtige ontwikkeling? Jan Wesseldijk, NEN: IT vergroot de democratisering bij het tot stand komen van normen en het verbeteren van normen. We denken al aan Wikipedia-normen, een normenmarktplaats. Normen worden in de toekomst niet alleen door geleerden gemaakt, maar ook door eindgebruikers van de norm. [ ] NEN publiceert een norm, de gebruikers implementeren de werkwijze, de stakeholders controleren of de norm goed is. Gezamenlijk verbeteren we de norm en ontwikkelen we best practices. Hélène Beaard, NIAZ: Onze normen hebben een formele bovenlaag, de normen zelf en de accreditatieprocedure. De norm heeft ook een onderlaag. Hierin zitten de uitwerking van voorbeelden, good practices en wet- en regelgeving van alle landen waar wij werken. De onderlaag stellen en wij open voor de zorginstellingen, zodat zij daar ook zelf een bijdrage aan kunnen leveren en gebruik van kunnen maken. Als we er goed in slagen dit gevuld te krijgen, dan worden we een nog beter kennisinstituut. De wiki-omgeving kent procedures en een redactie om de kwaliteit van de content te bewaken. Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen zorgt ook voor een stevige toename van de controlebehoefte. Volgens de ISO gaat het bij Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen om twee dingen: verantwoordelijk zijn en verantwoording afleggen. Hiermee raken we het hart van intern toezicht. Ook het maatschappelijk toezicht krijgt hierin een expliciete rol. Door de shareholderdialoog die een prominente plek krijgt binnen de ISO 26000, maar ook door de af te leggen verantwoording

19 MVO-prestatieladder Voor de private controlerende organisatie is de ISO echter geen certificeringsnorm 12. Deze omissie is echter snel ingevuld door de MVO-prestatieladder, geïntroduceerd door een samenwerking van verschillende certificeerders 13. De MVO-prestatieladder wordt begin 2011 nog niet onder accreditatie uitgevoerd, maar dat is geenszins een belemmering voor twaalf ondernemingen om binnen een jaar tijd hun MVO-prestatieladdercertificaat te halen. Bedrijven kiezen voor een MVO-prestatieladder omdat het laagdrempeliger lijkt dan de implementatie van de ISO en omdat een certificaat van een derde meer aantoonbaar is dan de zelfverklaring van de ISO Milieu Project Sierteelt Een voorbeeld van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen komen we tegen bij het Milieu Project Sierteelt 15. Wat in 1995 begon als een milieuproject van Bloemenveiling Westland is momenteel een internationale organisatie die actief is in zestig landen. Volgens Theo de Groot van MPS wordt inmiddels 50% van de sierteelt milieubewust geteeld. Alle producten (certificaten) en diensten van het Milieu Project Sierteelt zijn gericht op het stimuleren van duurzaam ondernemen in de internationale tuinbouwsector. Los van interne motivaties van producenten en handelaren in tuinbouwproducten om duurzaam te ondernemen, is het MPS-certificaat voor de afzet naar het retailkanaal een license e to deliver.. Het bijzondere aan het Milieu Project Sierteelt is overigens niet alleen het duurzaamheidaspect, dat tot de oprichting in 1995 heeft geleid. Het Milieu Project Sierteelt combineert het certificaat met een centrale database waarin vrijwel continu duurzaamheidswaarborgen worden opgeslagen. Tevens is met de deelnemers contractueel afgesproken wie voornamelijk afnemers gebruik mogen maken van de gegevens in deze database. MVO in second party-schema s Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen komen we zeker niet alleen tegen in third party-certificatieschema s. Vooral second party- certificatieschema s spelen in op duurzame productiemethoden, sociaal gedrag en dierwelzijn 16. De second party-certificatieschema s a s hadden vaak al voorschriften op het gebied van veiligheid, met name product- of voedselveiligheid, en zijn later uitgebreid met de People- en de Planet- aspecten van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. Deze second party-certificatieschema s vinden we veelvuldig in de retailkanalen, opgesteld door de retailers als ketenregisseur, of door brancheorganisaties als BOVAG en Vereniging Eigen Huis. 12 ISO26000 Handleiding voor MVO, Lars Moratis en Timo Cochius, 2010M<E ISBN pag MVO Prestatieladder. Certificering van MVO 14 Subgroep MVO Prestatieladder binnen de LinkedIn-groep Duurzaam ondernemen / maatschappelijk verantwoord ondernemen 15 Milieu Project Sierteelt 16 Global Food Safety Initiative British Retail Consortium Qualität und Sicherheit

20 Duurzame aanbesteding Ten slotte leiden duurzaamheidseisen in aanbestedingen tot een toename van de controlebehoefte. De rijksoverheid besteedt sinds 2010 duurzaam aan. Een nobele zaak, hoewel dat nog wel tot kinderziektes leidt en de logica van de voorwaarden de aanbieders soms ontgaat. Zo zien we nu puur dienstverlenende leveranciers een milieumanagementsysteem opzetten en een ISO certificaat halen, omdat dit anders bij iedere aanbesteding tot nog meer rompslomp en strafpunten leidt. Een leverancier met het hoogste niveau op de CO 2-prestatieladder krijgt 10% gunningvoordeel van ProRail 17. De CO 2-prestaties worden geverifieerd en gecertificeerd door een certificerende instelling. Het Carbon Disclosure Project verzamelt CO 2-emissiegegevens van bedrijven namens duurzame beleggers en inkopende organisaties 18. Verschillende, maar niet alle, CO 2-uitstootgerelateerde systemen en certificaten zijn gebaseerd op het Greenhouse Gas Protocol Initiative (GHG-protocol) 19. Er wordt op het gebied van duurzaamheid in ieder geval veel geïnspecteerd door bedrijven zelf, gecertificeerd door private TIC- bedrijven en nog veel meer gerapporteerd in allerlei verschillende databanken, formaten en indices als de Transparantiebenchmark de Dow Jones Sustainability Index en De nieuwigheid van deze duurzaamheidscertificaten, -systemen en -rapportage vormt de oorzaak van deze redundantie. De verwachting is dat deze duurzaamheidssystemen, net als de voedselveiligheidsystemen in het Global Food Safety Initiative 22, naar elkaar toe zullen groeien en de wildgroei zal afnemen. MVO nieuwe inkomstenbron certificeerders Voor private TIC-bedrijven zijn de certificeringsactiviteiten rond Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen een nieuwe inkomstenbron, juist toen er verzadiging en prijsdruk optraden bij de op HACCP gebaseerde voedselveiligheidschema s 23 en de ISO CO 2-Prestatieladder, ProRail, handboek versie 1.2, 25 december 2010, 18 Carbon Disclosure Project, 19 GHG Protocol. The Greenhouse Gas Protocol Initiative 20 De Transparantiebenchmark van het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie 21 Dow Jones Sustainability Index 22 Global Food Safety Initiative, 23 HACCP - Hazard Analysis and Critical Control Points 14