Kinderarbeid Vroeger & Nu

Transcriptie

1 Profielwerkstuk Economie & Maatschappij Kinderarbeid Vroeger & Nu Lianne Helleman H5 - Almere College Kampen Inleverdatum: 19 februari 2010

2 Inhoudsopgave Voorwoord...3 Inleiding...4 Hoe is kinderarbeid ontstaan in Nederland in de 19 e eeuw?...5 Wat zijn de oorzaken van het ontstaan van kinderarbeid in Nederland in de 19 e eeuw?...7 Waar vond je kinderarbeid en hoe waren de arbeidsomstandigheden in Nederland in de 19 e eeuw?...8 Hoe verdween de kinderarbeid in Nederland aan het begin van de 20e eeuw?...11 Waar in de wereld komt kinderarbeid nu nog voor?...13 Wat zijn de oorzaken van de kinderarbeid nu?...14 Welke vormen van kinderarbeid kom je nu tegen?...16 Wat zijn de arbeidsomstandigheden van kinderarbeid nu?...18 Wat wordt er gedaan tegen kinderarbeid?...19 Eigen onderzoek...21 Wat zijn de overeenkomsten en verschillen tussen de kinderarbeid in Nederland in de 19 e eeuw en de kinderarbeid van nu?...24 Conclusie...25 Eigen mening...27 Procesevaluatie...28 Bronvermelding...29 Bijlagen...31 Bijlage 1: Artikel uit het Algemeen Dagblad van 9 februari Bijlage 2: Artikel 32 van het Verdrag voor de Rechten van het Kind...32 Logboek

3 Voorwoord Als onderwerp voor mijn profielwerkstuk heb ik kinderarbeid gekozen. Het is een breed onderwerp dat te maken heeft met geschiedenis, economie en maatschappijleer. Kinderarbeid is een onderwerp van vroeger en helaas ook nog van nu. Dat blijkt wel uit het krantenartikel van dinsdag 9 februari 2010 (zie bijlage 1). Ik heb mijn profielwerkstuk met plezier gemaakt. Kinderarbeid was iets waar ik nog niet zoveel vanaf wist. Nu weet ik hoe het vroeger in Nederland was en hoe het nu nog in sommige gedeelten van de wereld is. Ook wil ik nog een aantal mensen bedanken voor hun hulp bij het maken van mijn profielwerkstuk. Als eerste meneer Peter de Ruiter. Hij heeft mij zijn boek over kinderarbeid toegestuurd waar ik veel aan heb gehad en ik heb hem kunnen interviewen over de kinderarbeid van nu. Ook wil ik mevrouw Leurink bedanken voor de fijne samenwerking en de handige tips bij het maken van mijn profielwerkstuk. 3

4 Inleiding Mijn profielwerkstuk gaat over kinderarbeid vroeger en nu. Ik heb dit onderwerp gekozen omdat het me erg aanspreekt. Het is een onderwerp waar ik zelf nog niet heel veel vanaf weet. Ik zou er graag meer over te weten willen komen. We hebben het vorig jaar met geschiedenis een beetje over kinderarbeid gehad. Ook hebben we in de derde klas een documentaire gezien over het werk van tieners in een fabriek waar spijkerbroeken werden gemaakt (China Blue). Sommige dingen waren heftig om te zien. De fabrieksbazen waren streng, de werkdagen waren lang. Zelf kan ik me het absoluut niet voorstellen om op zo n jonge leeftijd al te moeten werken om te leven. Kinderarbeid is in Nederland al lang afgeschaft, maar is dat overal in de wereld zo? In mijn profielwerkstuk ga ik het hebben over de ontwikkeling van kinderarbeid in Nederland. Ik ga kijken naar hoe het precies is ontstaan, hoe de arbeidsomstandigheden waren en waarom kinderarbeid is afgeschaft. Ook ga ik kijken of er nog landen zijn waar kinderarbeid nog steeds bestaat en ga ik onderzoeken of er organisaties zijn die strijden tegen kinderarbeid. Mijn hoofdvraag is: Hoe ontwikkelde de kinderarbeid zich in Nederland in de 19 e eeuw en zijn er overeenkomsten en/of verschillen met de landen waar kinderarbeid nu nog steeds voorkomt? Mijn deelvragen zijn: - Hoe is kinderarbeid ontstaan? - Hoe waren of zijn de arbeidsomstandigheden? - Waarom is kinderarbeid in Nederland afgeschaft? - Waar vind je nu nog kinderarbeid en wat wordt eraan gedaan? Ik verwacht dat er vooral overeenkomsten maar misschien ook wel verschillen zijn in de ontwikkeling en het ontstaan van kinderarbeid in Nederland (19 e eeuw) en de kinderarbeid van nu. Ik denk dat armoede hierbij een hele grote rol speelt. Ik vind het heel interessant om erachter te komen wat het antwoord op de hoofdvraag is. Ik ben erg benieuwd naar het eindresultaat. 4

5 Hoe is kinderarbeid ontstaan in Nederland in de 19 e eeuw? Halverwege de 19 e eeuw vond de Industriële Revolutie in Nederland plaats. De eerste fabrieken werden gebouwd. Door onder andere de uitvinding van de stoommachine ontstonden er nieuwe industrieën. Steeds meer handenarbeid werd vervangen door het werken met machines. Ondanks het feit dat er meer met machines werd gewerkt, groeide de vraag naar arbeiders omdat de vraag naar producten toenam. Om aan deze groeiende vraag te kunnen voldoen, moesten fabrieken meer gaan produceren en dus meer arbeiders in dienst nemen. Tijdens de Industriële Revolutie trokken daarom veel mensen van het platteland naar de stad om daar te gaan werken en een beter leven op te bouwen. Toch viel het werk in de fabriek tegen. De lonen waren laag en de arbeidsomstandigheden waren slecht. Om als gezin te overleven moest ieder gezinslid meehelpen om ervoor te zorgen dat er voldoende inkomen was. Hierdoor werden kinderen, soms al op hele Figuur 1: Van het platteland naar de stad. jonge leeftijd, gedwongen om in de fabrieken te werken. 1 Ook werkgevers hadden er belang bij dat kinderen in hun fabrieken kwamen werken. Voor werkgevers waren kinderen goedkope arbeidskrachten en omdat kinderen klein waren, konden ze taken verrichten die niet geschikt waren voor grote, volwassen arbeiders. De handen van kinderen waren over het algemeen fijner dan die van volwassen mannen. Kinderen konden dus sneller met hun 2 handen werken bij bijvoorbeeld een weefmachine. Figuur 2: Kinderen in een textielfabriek. In de tijd van de Industriële Revolutie waren er geen wetten die arbeiders beschermden. Zo hoefden werkgevers nauwelijks of geen rekening te houden met hun werknemers, die toch wel zouden blijven werken om aan geld te komen. De werkgevers hadden veel macht. Figuur 1: Deel 3 van VAN NUL TOT NU door Thom Roep en Co Loerakker. Figuur 2: Uit Het Kinderwetje van Van Houten Sociale wetgeving in de negentiende eeuw (blz.28) van Willemien Schenkeveld 5

6 Ook voor de Industriële Revolutie bestond er ook al kinderarbeid. Veel kinderen hielpen hun ouders met het werk op het platteland. Ook toen maakten de kinderen lange dagen, vaak wel meer dan 12 uur per dag, en het werk was zwaar. De meeste kinderen gingen niet naar school. Daar was geen tijd en geld voor. Als je de kinderarbeid op het platteland vergelijkt met de kinderarbeid in de fabrieken blijkt dat het werk in de fabrieken geestelijk en lichamelijk veel zwaarder is. Het werk was monotoner en geestdodender. Concluderend kun je zeggen dat door de Industriële Revolutie en de groeiende vraag naar producten, de vraag naar arbeiders steeg. Omdat de lonen laag waren, moesten kinderen meehelpen om ervoor te zorgen dat er voldoende inkomen was. Kinderen waren voor werkgevers goedkope arbeidskrachten. 6

7 Wat zijn de oorzaken van het ontstaan van kinderarbeid in Nederland in de 19 e eeuw? Eigenlijk kan je zeggen dat er drie oorzaken zijn voor het ontstaan van kinderarbeid in Nederland in de 19 e eeuw. Dat zijn: Armoede Oude tradities Kinderen zijn goedkope arbeidskrachten Armoede Eén van de oorzaken van het ontstaan van kinderarbeid in Nederland in de 19 e eeuw was armoede. In het westen van Nederland was er vanaf het einde van de 18 e eeuw grote werkloosheid die tot grote armoede leidde. Als men wel een baan had, waren de lonen heel laag. Ook mensen met een eigen bedrijfje verdienden erg weinig. Sommige mensen kregen wel steun maar dat stelde niet veel voor. Voor veel ouders was het erg moeilijk om eten en kleren te betalen voor hun kinderen. Ouders waren dan ook erg blij als hun kinderen konden gaan werken en zo mee konden helpen om extra inkomsten voor het gezin binnen te halen. Oude tradities Eeuwenlang is het heel normaal geweest dat kinderen op jonge leeftijd al hielpen bij het werk. Meehelpen begon voor de meeste kinderen al vanaf een jaar of zes. Eerst deden kinderen eenvoudige klusjes, later kregen ze meer verantwoordelijkheid, zoals meewerken bij de oogst en helpen in de werkplaats. Meisjes moesten al vroeg helpen in de huishouding (breien en op de kleine kinderen passen). Jongens konden tussen hun twaalfde en veertiende jaar als leerling bij een ambachtsbaas aan de slag. In de 19 e eeuw verplaatste de kinderarbeid zich van het platteland naar de fabrieken in de steden. Kinderen gingen met hun ouders mee om in de fabriek te werken. Kinderen gingen niet of nauwelijks naar school. School was te ver weg, te duur of van slechte kwaliteit. Bovendien zagen ouders het nut van school niet in. Ze hielden zich aan de traditionele opvatting dat een kind van tien jaar en ouder zijn handen uit de mouwen hoorde te steken. Kinderen zijn goedkope arbeidskrachten In de 19 e namen werkgevers maar al te graag kinderen in dienst. Kinderen waren goedkope krachten, werkten snel en zouden niet snel protesteren of staken. Ook konden ze makkelijk worden ontslagen in moeilijke tijden. 7

8 Waar vond je kinderarbeid en hoe waren de arbeidsomstandigheden in Nederland in de 19 e eeuw? In de 19 e eeuw bestond er zowel kinderarbeid op het platteland als kinderarbeid in bedrijfjes en fabrieken. Kinderarbeid op het land De landbouw was in Nederland in de 19 e eeuw de grootste sector. In 1870 werkte 40% van de beroepsbevolking in deze sector. Bij veel werk in de landbouw kon de hulp van kinderen goed gebruikt worden. Kinderen werkten op het land en in de moestuin. Ze zorgden voor varkens en kippen, verzamelden knollen of sprokkelden hout. Ook waren er kinderen die met hun ouders gingen werken op het land van een ander. Er was veel werk voor kinderen in de (grootschalige) teelt van vlas (grondstof voor linnen). Dit was vaak gezinsarbeid: de boer huurde via de man (vader) ook de vrouw en de wat oudere kinderen. Ook in veel turfafgravingen in het land werkten kinderen. Net als bij de teelt van vlas was hier sprake van gezinsarbeid. Kinderen hielpen mee met het verplaatsen en opstapelen van natte turven. Ze hielpen ook mee met het laden van de turfschepen. Kinderarbeid in bedrijfjes en fabrieken In de 19 e eeuw waren er veel beroepen waarbij ouders door hun kinderen werden geholpen. Soms waren dit kleine bedrijfjes waar werd geweven, manden verder gevlochten, matten en bezems werden gemaakt enz. Er waren verschillende bedrijfstakken waar kinderen werkten: Lijnbanen in Zuid-Holland Als wieldraaier hielpen kleine kinderen hun vader. Steen- en pannenbakkerijen Veel meer dan bij de lijnbanen in Zuid-Holland Figuur 2: Kinderen aan het werk op een werkten kinderen in steen- en pannenbakkerijen. lijnbaan. Deze stonden vooral langs de grote rivieren. Tussen april en oktober van het jaar werden de bakstenen of dakpannen gevormd, gedroogd en gebakken. s Zomers werkten hier hele gezinnen. Zolang het werk duurde woonden ze bij de werkplaats. Kinderen hadden als taak om de volwassen steenvormers te helpen. Ze moesten bollen klei aangeven en ze moesten de gevulde steenvormen legen. Ook moesten ze stenen stapelen en helpen bij het drogen en verplaatsen van de stenen. 3 Figuur 3: Personeel van de steenbakkerij Verstrepen omstreeks Figuur 1: Figuur 2: Van de oudheid tot het jaar 2000, Alex Vinck. 8

9 Na 1850 begon de Nederlandse economie te groeien. In het hele land werd er veel gebouwd. Hierdoor groeide de vraag naar dakpannen en bakstenen en daardoor groeide het aantal steenbakkerijen ook. Steeds meer gezinnen met kinderen konden werk vinden bij steenbakkerijen. Sigarenmakerij Doordat na 1850 de Nederlandse economie groeide, nam de welvaart toe. Als opvolger van de pruim- en pijptabak, werd de sigaar steeds populairder. Er kwamen sigarenfabrieken en ook waren er veel thuiswerkers actief. Uit een onderzoek naar kinderarbeid in 1860 bleek dat er veel kinderarbeid was in de sigarenfabrieken van onder andere Kampen, Eindhoven en Amsterdam. Al het werk in deze fabrieken werd met de hand gedaan. Kinderen verrichtten eenvoudige taken zoals sigarenbladeren sorteren en schoonmaken en het maken van het binnenwerk van sigaren. Rond 1870 werden er 620 volwassenen en maar liefst 400 kinderen/jongeren (tussen de acht en zestien jaar) in de sigarenindustrie in Kampen geteld. Figuur 4: Petrus Regout. Glasblazerij en aardewerkfabriek Veel kinderen werkten in glas- en aardewerkfabrieken. Berucht waren de fabrieken van Petrus Regout in Maastricht. Regout was de grootste werkgever van Nederland. In 1841, kort na de start van Regouts fabrieken, bestond het personeel van de glasblazerij voor meer dan de helft uit jongens tussen negen en vijftien jaar. Bij de aardewerk-afdeling was dit een derde. 4 Kinderen begonnen in de fabriek als hulpje. In de glasblazerijen liepen ze bijvoorbeeld met het glaswerk heen en weer naar de oven. Ook in de aardewerkfabriek deden ze eenvoudig werk. Veel meisjes op de aardewerkafdeling versierden het porselein met behulp van afwrijfplaatjes of deden eenvoudig schilderwerk. Figuur 5: 16-delig aardewerk theeservies van Petrus Regout uit Leeftijd maakte voor een werkgever niet uit. Kinderen moesten even lange dagen maken als de volwassen arbeiders waarvan ze het hulpje waren. Voor de glasblazerijen had dit enorme gevolgen. Omdat de ovens continu brandend moesten worden gehouden, werd er hier in dag- en nachtploegen gewerkt. Het wisselen van de ploegen vond op vervelende tijdstippen plaats, namelijk om middernacht en om twaalf uur s middags (pas in 1865 werden deze tijden aangepast). Figuur 3: Gravure van ca 1870 (Sociaal Historisch Centrum van Limburg, Maastricht). Figuur 4: 9

10 Arbeidsomstandigheden in de 19 e eeuw In 1841 was er een onderzoek¹ 5 geweest naar de kinderarbeid in de fabrieken. Dit was ook wel nodig want uit cijfers van 1859 is gebleken dat er ongeveer kinderen tussen de zes en elf jaar waren die werkten. Kinderarbeid in de 19 e eeuw in Nederland was verschrikkelijk. Bijna al het werk was eentonig en daardoor slecht voor de ontwikkeling van het kind. Dagenlang aan een wiel draaien, bukkend stenen kantelen of met glaswerk heen en weer lopen is ongezond voor een kind in de groei. Ook was de omgeving waarin kinderen werkten vaak ongezond en gevaarlijk. Thuiswerkers werkten vaak in een vochtige ruimte. In de oude katoenspinnerijen hing de lucht vol met katoenstof, wat heel slecht was voor de gezondheid, en men werkte in het half duister. Op de lijnbanen was het s winters ijskoud en bij de vuren van de glasblazerijen was het ondraaglijk heet. In de textielfabrieken hadden kinderen te lijden onder het werktempo dat door de stoommachine werd bepaald. In moderne bedrijven leverden de stoommachines nieuwe vormen van gevaar op. Zo waren niet alle bewegende delen afgedekt, zoals vliegwielen, raderen en drijfriemen. Wie daardoor werd meegetrokken kon verminkt raken of zelf erger. De werkdagen waren lang. Vaak maakten kinderen, samen met de volwassenen, werkdagen van minstens tien, soms twaalf uur of langer. In de glasblazerijen van Petrus Regout moesten kinderen ook s nachts werken. De lonen voor kinderen waren laag. De volgende tabel² 6 geeft een overzicht van de lonen in een textielfabriek en in een steenbakkerij. Ook de lonen van de volwassenen staan hierbij. Daglonen Brabantse textielfabriek 1841 Friese steenbakkerij 1860 Volwassen man 63 cent f 1.25 Volwassen vrouw 41 cent 50 cent Jongen (tot 18 jaar) 35 cent 55 cent Meisje (tot 18 jaar) 25 cent 40 cent Kind (exacte leeftijd niet gegeven) 22 cent 30 cent Al met al vond je in de 19 e eeuw in Nederland kinderarbeid op het land en in bedrijfjes en fabrieken. Kinderarbeid was verschrikkelijk. Kinderen deden monotoon werk in een ongezonde en gevaarlijke omgeving. Ze hadden lange werkdagen en verdienden slecht. ¹ J.M. Aalberse, Een onbekende enquête naar de arbeidstoestanden in Nederland (gehouden in het jaar 1841) (Leiden) (1918). ² R.A. Gorter en C.W. de Vries, Gegevens omtrent den kinderarbeid in Nederland volgens de enquêtes van 1841 en 1860, Economisch-Historisch Jaarboek 8 (1922)

11 Hoe verdween de kinderarbeid in Nederland aan het begin van de 20e eeuw? Er zijn twee belangrijke ontwikkelingen geweest die ervoor gezorgd hebben dat er aan het begin van de 20 e eeuw bijna geen kinderarbeid meer bestond. De eerste belangrijke ontwikkeling was dat ouders er steeds meer voor gingen kiezen hun kinderen naar school te sturen. Rond 1810 stond ongeveer zestig procent van de kinderen tussen de zes en twaalf jaar bij een school ingeschreven. Rond 1860 was dat bijna tachtig procent en aan het einde van de 19 e eeuw negentig procent.¹ 7 Het onderwijs was gaandeweg uitgebreid en het werd steeds vaker gratis. 8 Ook zagen ouders het nut van school steeds meer in. Er waren steeds meer werkgevers die alleen kinderen aannamen die konden lezen en schrijven. Figuur 1: Klaslokaal rond Omdat rond 1870 de lonen begonnen te stijgen, konden ouders de inkomsten van hun kinderen makkelijker missen. Rond 1900 groeide de industrie, de economie bloeide en de kosten van de massaproductie daalden. Voor de armste mensen steeg het inkomen. De grootste oorzaak van kinderarbeid, armoede, kwam zo ten einde. De tweede belangrijke ontwikkeling was dat de vraag naar kinderarbeid afnam. Dat kwam doordat de industrialisatie en de modernisering van de samenleving doorzette. Veel machines namen het werk van kinderen over. Deze ontwikkeling begon in de textielindustrie maar breidde zich later uit. Zo kwamen er in de jaren zeventig van die 19 e eeuw in de lijnbanen machines die de wieldraaiertjes vervingen. Ook in de landbouw kwamen er nieuwe machines die arbeidsbesparend werkten. Hierdoor nam de behoefte aan de goedkope hulp van kinderen af. ¹ Hans Knippenberg, Deelname aan het lager onderwijs in Nederland gedurende de negentiende eeuw. Een analyse van de landelijke ontwikkeling en van de regionale verschillen (Amsterdam 1986). Figuur 1: Vereniging Oud Hoorn ( 11

12 Figuur 2: Samuel van Houten. De wetten uit deze tijd volgden de ontwikkelingen meer dan dat ze iets in gang zetten. Een bekende wet uit deze tijd was het Kinderwetje van Van Houten uit Deze wet, bedacht door Samuel van Houten, verbood fabrieksarbeid voor kinderen onder de twaalf jaar. Wel mochten de kinderen thuis en op het land werken. De controle op de naleving van de wet liet te wensen over. De invoering van de Leerplichtwet uit 1901 brengt daar pas verbetering in. 9 Concluderend kun je zeggen dat ouders het nut van school steeds meer gingen inzien. Omdat de lonen stegen konden de inkomsten van de kinderen worden gemist. Ook nam door de industrialisatie en modernisering de vraag naar kinderarbeid af. De wetgeving volgde de ontwikkelingen. Figuur 2: Portret van S. van Houten [Rijksfotoarchief, collectie OC&W, dossier , foto 177_0486] 12

13 Waar in de wereld komt kinderarbeid nu nog voor? Verspreid over de hele wereld zijn er meer dan 200 miljoen kinderen die moeten werken. Dit is een schatting van de Internationale Arbeidsorganisatie, de ILO¹. 10 De ILO verstaat onder kinderarbeid: Economische exploitatie en werk dat naar alle waarschijnlijkheid gevaarlijk is of het onderwijs van het kind zal hinderen, of schadelijk zal zijn voor de gezondheid of de lichamelijke, geestelijke, intellectuele, zedelijke of maatschappelijke ontwikkeling van het kind. Dit staat in de Conventie van de Rechten van het Kind, Artikel 32. Kinderarbeid komt het meest voor in onderontwikkelde landen. Kinderarbeid komt met name voor in Azië (vooral India), Afrika en Zuid-Amerika. In Azië werkt maar 1 op de 14 kinderen. Dit lijkt weinig, maar omdat er zoveel mensen wonen zijn er toch in totaal 125 miljoen kindarbeiders. Van deze 125 miljoen wonen er 50 miljoen in India. Ook in de buurlanden Pakistan en Bangladesh 11 werken veel kinderen. Deze kinderen werken vooral in fabrieken (als tapijtknoper, leerbewerker etc.). Figuur 1: Gespenfabriek in India. In Afrika werken relatief de meeste kinderen, maar liefst 1 op de 3. De meeste kinderen werken er in de landbouw of in de huishouding. In totaal telt Afrika ongeveer 80 tot 90 miljoen werkende kinderen. 12 Figuur 2 2: Zakken sjouwen in Ghana. Cijfers en feiten over kinderarbeid² 13 Er werken wereldwijd 218 miljoen kinderen. 1 op de 7 kinderen tussen de 5 en 17 jaar is kinderarbeider. 69% van de kindarbeiders werkt in de landbouwsector. 22% van de kindarbeiders werkt in de dienstverlenende sector. 9% van de kindarbeiders werkt in de zware industrie. Er zijn meer meisjes kindarbeider dan jongens. ¹ De ILO is de International Labour Organization, opgericht in 1919, onderdeel van de Verenigde Naties. Figuur 1: Blz. 20 uit Een wereld voor kinderen van Peter de Ruiter (2008). Figuur 2: Blz. 5 uit Een wereld voor kinderen van Peter de Ruiter (2008). ² Bron: 'Child Labour', een informatieboek uitgegeven door de Campagne Stop Kinderarbeid,

14 Wat zijn de oorzaken van de kinderarbeid nu? Er zijn verschillende oorzaken voor de kinderarbeid van nu. Armoede Kinderarbeid is onder andere het gevolg van armoede en onderontwikkeling. Kinderen worden er op jonge leeftijd al op uit gestuurd om te werken voor de kost. Gezinnen kunnen moeilijk het hoofd boven water houden. Kinderarbeid is niet alleen het gevolg van armoede, maar door kinderarbeid blijft armoede ook bestaan. Doordat kinderen op jonge leeftijd al moeten werken, gaan ze niet naar school. Hierdoor leren ze geen lezen en schrijven waardoor ze dus alleen maar ongeschoolde arbeid kunnen blijven doen. Hoe ouder kinderen worden, hoe moeilijker het voor ze wordt om een baan te vinden, omdat jongere kinderen goedkopere krachten zijn. Deze oudere kinderen worden hierdoor werkloos. Als ze later zelf een gezin hebben zullen hun kinderen er ook weer op uit gestuurd worden om te werken voor de kost. Zo ontstaat er een vicieuze cirkel van armoede. 14 Figuur 1: Vicieuze cirkel van armoede. Ontbreken van onderwijs/slecht onderwijs In veel landen is het niveau van onderwijs erg laag. Bovendien is basisonderwijs niet verplicht of te duur voor veel ouders. Er zijn niet genoeg scholen met goede docenten. De klassen zijn vaak groot. Er is gebrek aan Figuur 1: Bron: "Child Labour", uitgave van de Campagne Stop Kinderarbeid, Ierland

15 boeken en ander lesmateriaal. Veel ouders zien het nut van school niet in en laten hun kinderen liever werken voor de kost. Bevolkingsgroei De wereldbevolking groeit nog steeds, vooral in Derde Wereldlanden. Omdat de bevolking sneller stijgt dan het aantal banen, kunnen veel ouders geen werk vinden. Ouders zien zich gedwongen om hun kinderen geld te laten verdienen. Schulden Op het platteland hebben kleine boeren vaak grote schulden bij landeigenaren en geldschieters. Omdat de rente vaak hoog is en de opbrengst van de producten, die kleine boeren verbouwen, laag is kunnen de schulden moeilijk worden afgelost. Kinderen moeten meewerken om de schulden af te kunnen lossen. Goedkope krachten Werkgevers willen graag kinderen in dienst hebben. Kinderen zijn goedkoop, werken snel en zullen niet snel protesteren of staken. Voor bepaalde vaardigheden zijn de kleine handen en lichamen van kinderen erg geschikt (zoals voor het maken van luciferstokjes). Ook is het zo dat werkgevers kinderen in moeilijke tijden makkelijker kunnen ontslaan. Oorlog/gewapende conflicten In landen waar oorlogen en gewapende conflicten zijn worden kinderen steeds vaker ingezet. Kinderen moeten mijnen opsporen en soms ook meevechten. De oorzaken voor de kinderarbeid van nu zijn armoede, slecht onderwijs of het ontbreken van onderwijs, de bevolkingsgroei, schulden van ouders, het feit dat kinderen goedkope krachten zijn en oorlog of gewapende conflicten. 15

16 Welke vormen van kinderarbeid kom je nu tegen? Er bestaan verschillende vormen van kinderarbeid. Huishoudelijke hulp Het zijn bijna altijd meisjes die als huishoudelijke hulp werken. Van veel meisjes tussen de 13 en 14 jaar wordt al verwacht dat ze een heel gezin kunnen verzorgen. Ze maken lange werkdagen. Ze moeten koken, wassen en vaak ook jongere kinderen verzorgen. Meisjes in de huishouding gaan niet naar school en worden vaak uitgebuit, mishandelt en misbruikt. Mijnbouw In steengroeven moeten kinderen bijvoorbeeld grote stenen kleiner hakken. Voor kinderen is dit werk fysiek veel te zwaar. Hierdoor kan er bij deze kinderen een scheve groei ontstaan waar ze de rest van hun leven last van kunnen hebben. Veel kinderen houden er een handicap aan over waardoor het niet meer mogelijk is om te werken. Voor dit werk zijn ze dan arbeidsongeschikt.15 Figuur 1: Stenen hakken in Peru. Industrie Veel kinderen werken in fabrieken of werkplaatsen. Hier verrichten zelfs kleine kinderen vies, zwaar en gevaarlijk werk. In Azië werken er kinderen in de tapijtindustrie (India) en in de vuurwerk- en luciferindustrie. Landbouw In de landbouw werken kinderen bijvoorbeeld op plantages om katoen te plukken. Ook op rijst- en maïsvelden zie je vaak kinderen aan het werk. Naast het feit dat ze lichamelijk worden belast, komen ze ook vaak in aanraking met bestrijdingsmiddelen. 16 Figuur 2: Op de rijstvelden in de Filippijnen. Straatwerk Straatwerk komt vooral in de steden voor. Kinderen verkopen goederen (bijvoorbeeld bloemen of sigaretten), werken als krantenjongen, wassen auto s of zitten de hele dag schoenen te poetsen. 17 Figuur 3: Straatverkoop in Peru en India. Figuur 1: Blz. 66 uit Een wereld voor kinderen van Peter de Ruiter (2008). Figuur 2: Blz. 130 uit Een wereld voor kinderen van Peter de Ruiter (2008). Figuur 3: Blz. 122 uit Een wereld voor kinderen van Peter de Ruiter (2008). 16

17 Prostitutie Steeds meer kinderen komen in de prostitutie terecht. Vooral in Thailand is kinderseks een bekend verschijnsel. Kinderen worden verkocht of erop uitgestuurd door radeloze ouders die geen andere weg meer zien om aan voedsel te komen. Rijke consumenten kunnen zich voor weinig geld aan deze kinderen vergrijpen. Kinderen kunnen mishandelt worden, geslachtsziektes en aids oplopen of ongewenst zwanger worden. Kindsoldaten Kinderen moeten meedoen in gewapende gevechten. Zo moeten kinderen bijvoorbeeld landmijnen aanleggen en opsporen, spioneren en zware spullen dragen. Veel kinderen worden gedood, verminkt of raken gewond. We zien kindsoldaten in Rwanda, Sierra Leone, Congo en Liberia. 18 Figuur 4: Kindsoldaat in Congo. Figuur 4: 17

18 Wat zijn de arbeidsomstandigheden van kinderarbeid nu? De arbeidsomstandigheden van veel kinderen die werken zijn slecht. Zo werken er kinderen in de volle zon, in kou of mist. Veel kinderen doen zwaar werk en worden lichamelijk teveel belast. Ook werken veel kinderen zonder veiligheidsmaatregelen. Kinderen die op vuilstortplaatsen werken (op de Filippijnen, in Venezuela en in Cambodja) ademen de ongezonde lucht in die van het vuilnis afkomt. Veel kinderen krijgen problemen met hun luchtwegen en hebben last van infecties. Dit geldt ook voor kinderen die werken met bestrijdingsmiddelen (insecticiden) in de landbouw (Filippijnen). Ook zijn er kinderen die in ruimtes werken zonder daglicht of frisse lucht, of ruimtes met gevaarlijke dampen (bijvoorbeeld bij het smelten van ijzer voor het maken van deurkrukken). In India werken kinderen in ongezonde houding met onbeveiligde machines. De lichamelijke belasting is te groot en kan lichamelijke problemen tot gevolg hebben. 19 Figuur 1: Werken met een stansmachine in India. Het loon van kinderen is erg laag. Soms wordt er helemaal niet betaald omdat kinderen zogenaamd stage lopen. Naast de te grote lichamelijke belasting, het lage loon en de vervuilde, gevaarlijke werkomgeving hebben veel kinderen ook psychisch veel te verwerken. Vooral de kindsoldaten en de kinderen die in de prostitutie werken hebben vaak last van trauma s. Figuur 1: Blz. 119 uit Een wereld voor kinderen van Peter de Ruiter (2008). 18

19 Wat wordt er gedaan tegen kinderarbeid? Kinderarbeid is een lastig en ingewikkeld probleem. Er zijn verschillende oorzaken en factoren die een rol spelen bij kinderarbeid. Er is niet één simpele oplossing om kinderarbeid tegen te gaan. Om kinderarbeid tegen te gaan zijn een aantal dingen belangrijk: Onderwijs Het is belangrijk dat alle kinderen toegang krijgen tot onderwijs van goede kwaliteit. Ouders moeten het nut van school gaan inzien. Omdat, als hun kind naar school gaat, een gedeelte van de inkomsten wegvalt, is het belangrijk dat ouders op een andere manier inkomsten krijgen. Wetten en regelgeving In 1989 is door de leden van de Verenigde Naties het Verdrag voor de Rechten van het Kind aangenomen. Artikel 32 heeft de bedoeling om kinderen te beschermen tegen kinderarbeid en tegen mensen die geld willen verdienen met kinderarbeid.¹ 20 Artikel 28 van dit verdrag regelt onder anderen het recht van kinderen op verplicht en gratis basis onderwijs. Dit verdrag is door bijna alle landen in de wereld goedgekeurd. Verder bestaan er twee ILO conventies die kinderarbeid tegengaan. De ILO Conventie 182, uit 1999, is tegen de ergste vormen van kinderarbeid waardoor kinderen zich niet goed kunnen ontwikkelen en geen onderwijs kunnen volgen. Conventie 182 is een uitbreiding van ILO Conventie 138, uit 1973, waarin een minimum leeftijd voor werk bepaald wordt. Veel ontwikkelingslanden hebben de ILO conventies over kinderarbeid wel goedgekeurd, maar zorgen nog niet of onvoldoende voor een aanpassing van de eigen (nationale) wetgeving en/of de naleving ervan. Handelsmaatregelen Sommige mensen denken dat een handelsboycot op producten waar kinderen aan hebben gewerkt helpt om de kinderarbeid tegen te gaan. Dit is niet altijd het geval. Zo kwamen er in Thailand als gevolg van een handelsboycot veel kinderen in de prostitutie terecht. Ook kan een handelsboycot leiden tot het massaal ontslaan van kinderen, waardoor ze zonder inkomsten komen te zitten. Het is beter om aandacht te besteden aan Fairtrade producten. Hierbij krijgt een product een soort keurmerk. Dit keurmerk geeft aan dat er bij het productieproces geen kinderhanden aan te pas zijn gekomen (duurzame producten). ¹ Zie voor de volledige tekst van Artikel 32 van het Verdrag voor de Rechten van het Kind bijlage 2. 19

20 Zo houdt de organisatie RUGMARK zich bezig met het voorkomen van kinderarbeid in de tapijtindustrie in India, Pakistan en Nepal. Als een tapijt het RUGMARK-label draagt komt het van een geregistreerd (bij de organisatie bekend) weefgetouw waar gegarandeerd geen kinderen aan werken. 21 Figuur 1: Label van RUGMARK. Een ander voorbeeld van een organisatie die zich bezighoudt met duurzame geproduceerde kleding is Limatex in Peru. Limatex zorgt voor goede arbeidsomstandigheden voor de werknemers en goed loon waardoor het mogelijk wordt dat zij hun kinderen naar school kunnen laten gaan. Een aantal grote merken, zoals Levi s, Nike en Adidas vertrouwen een deel van hun productie toe aan Limatex. Internationale aandacht Kinderarbeid is een wereldwijd probleem. Daarom is het belangrijk dat er internationale aandacht voor is. Veel organisaties houden zich bezig met het bestrijden van kinderarbeid, zoals Unicef, Novib, Cordaid, FNV en World Vision. Ook gaat een deel van de opbrengst van de stichting Kinderpostzegels naar projecten die kinderarbeid tegengaan. Elk jaar is er op 12 juni de Internationale Dag tegen Kinderarbeid. Op deze dag wordt er aandacht besteed aan kinderarbeid. Er zijn persconferenties, toneelstukken, workshops enzovoorts. Het is een dag die bijdraagt aan de strijd tegen kinderarbeid. Op 10 en 11 mei 2010 wordt er in Den Haag een internationale conferentie gehouden over kinderarbeid. Het wordt georganiseerd door het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid in samenwerking met de ILO. Tijdens deze conferentie zullen er 80 landen praten over maatregelen om kinderarbeid tegen te gaan. 22 Figuur 2: Logo bij de Internationale conferentie in Den Haag op 10 en 11 mei Figuur 1: Figuur 2: 20