Speech Symposium WI & CDJA

Transcriptie

1 Speech Symposium WI & CDJA Den Haag, 7 december Geachte aanwezigen, beste CDA'ers en CDJA'ers, Het is niet gemakkelijk om een diagnose te stellen. Om een diagnose te stellen heb je kennis nodig van je patiënt. Je hebt analytische vaardigheden nodig om vast te stellen wat er aan de hand is met je patiënt. En je hebt sociale vaardigheden nodig om dat op een goede manier uit te kunnen leggen aan de patiënt. Dit deed me denken aan een anekdote over Mahatma Ghandi. Mahatma Ghandi hield op het einde van zijn leven zijn kleinzoon Arun Ghandi dichtbij zich. Langzamerhand ontstond de gewoonte dat Ghandi iedere dag 1 uur alleen met zijn kleinzoon doorbracht. Op hun laatste dag samen, kort voordat hij vermoord werd, gaf Ghandi zijn kleinzoon een briefje met daarop de Seven Blunders of the World. Gelukkig heeft de kleinzoon deze wijze lessen niet voor zichzelf gehouden, maar gedeeld met de rest van de wereld. Ik wil ze ook u niet onthouden: Door Paul Schenderling 1 van 12

2 1. Wealth without work; 2. Pleasure without conscience; 3. Knowledge without character; 4. Commerce without morality; 5. Science without humanity; 6. Worship without sacrifice; 7. Politics without principle. Ik wil in mijn speech van vanavond de handschoen oppakken om samen met u drie diagnoses te stellen: 1. Een diagnose van de samenleving 2. Een diagnose van de christen-democratie 3. Een diagnose van de partij I Diagnose van de samenleving Ik begin met de diagnose van de samenleving. Nederland is de afgelopen decennia sterk veranderd. Vanaf de jaren 60 van de 20e eeuw komt samen met een grote economische expansie ook een groot emancipatieproces op gang. Mensen schuiven tradities opzij om ruim baan te maken voor hun persoonlijke autonomie in de breedste zin van het woord: Mensen willen zelf bepalen hoe ze hun leven inrichten, als het gaat om carrière, gezin, woonplaats; Door Paul Schenderling 2 van 12

3 Mensen willen zelf beslissen om hun leven te wijden aan een bepaalde taak of missie, of om dat niet te doen; Mensen willen ook letterlijk zichzelf de wet voorschrijven, in de zin dat zij voor zichzelf willen bepalen wat goed en kwaad is. Je zou kunnen zeggen: het belangrijkste ideaal voor de moderne Nederlander is authenticiteit geworden. Volgens de hedendaagse filosoof Charles Taylor heeft dit streven naar authenticiteit ook een duidelijke morele component: mensen beschouwen het als hun morele plicht om jezelf te ontwikkelen, je hart volgen, te doen wat bij je past en je eigen geluk na te streven. [boek: Ethics of Authenticity ] Er is een wereld aan mogelijkheden opgegaan voor mensen en mensen willen deze mogelijkheden graag aangrijpen, en dat is op zichzelf een hele positieve ontwikkeling. Toch zit er ook wel een paradoxale kant aan al deze ontwikkeling. Mensen zijn erg op zichzelf gericht en zijn minder snel geneigd om zich te committeren aan iets dat boven henzelf uitstijgt. Gemakzucht, onverschilligheid en moreel relativisme vieren hoogtij. Kortom, mensen hebben meer vrijheid dan ooit, maar ze lijken niet goed te weten wat ze met al die vrijheid aan moeten. Schrijver Jonathan Franzen schreef onlangs de bestseller Door Paul Schenderling 3 van 12

4 Freedom over dit onderwerp. Hij beschrijft een modaal gezin dat leeft in overvloed. Ze hebben alles bereikt: rijkdom, luxe, vakanties, feesten, sex, drugs & rock n roll, een automatische grasmaaier op het gazon, maar ondanks dat heerst er rusteloosheid en lusteloosheid, zijn er ruzie en spanningen, mist men zin en richting in het leven. Deze vrijheidsparadox heeft grote gevolgen voor de samenleving, en voor de politiek. 1. Gevolgen voor de samenleving. Mensen hebben meer mogelijkheden dan ooit, maar toch lijkt het erop dat het leven van de meeste Nederlanders steeds meer beperkt wordt tot een klein aantal domeinen: het privé domein, werk en familie + vrienden. Op andere domeinen zijn veel Nederlanders juist veel minder actief geworden: lokale gemeenschap, domein van zingeving (zoals kerken) en op het maatschappelijke domein (zoals in verenigingen). Hierdoor worden instituties, maatschappelijke organisaties, tradities en morele kaders steeds minder goed onderhouden. Het overgrote deel van de samenleving maakt dagelijks gebruik van deze instituties, organisaties en morele kaders en niemand wil dat ze verdwijnen. Door Paul Schenderling 4 van 12

5 Iedereen vindt het prettig als mensen op een goede manier met elkaar omgaan. Iedereen vindt het een goede zaak dat er organisaties bestaan zoals Amnesty International. Maar als niemand zich voor langere tijd wil committeren, hoe gaan deze doelen dan stand houden? En terwijl ons morele kapitaal slinkt, raken mensen onzeker. Onzeker over de eigen identiteit, over globalisering, over de rol van religie en vooral de Islam in de samenleving, over de verharding in de samenleving. 2. Gevolgen voor de politiek. Het gevolg van de vrijheidsparadox voor de politiek is dat mensen steeds hogere verwachtingen gaan koesteren jegens de politiek. Mensen betalen contributie aan de samenleving en daarna wordt alles voor hen geregeld, zodat ze zich terug kunnen trekken in hun privésfeer. Het gevolg is dat de politiek zich genoodzaakt ziet om zich met alle facetten van de samenleving te gaan bemoeien. Dit gaat vervolgens weer ten koste van het zelforganiserend vermogen van de samenleving. Bijzonder om te zien is dat Tocqueville al ruim 200 jaar geleden waarschuwde tegen wat hij soft despotism noemde: de staat die alles tot in detail regelt en burgers die zich in slaap laten sussen. Door Paul Schenderling 5 van 12

6 II Diagnose van de christen-democratie Dan gaan we naar het tweede onderdeel: de diagnose van de christen-democratie. Is de christen-democratie nog in staat om een antwoord te formuleren op de uitdagingen van deze tijd? Zowel het rapport-frissen als het rapport van het CDJA spreken van ideeënloosheid binnen de christen-democratie. Een dergelijke ideeënloosheid zie je overigens in alle klassieke middenpartijen, vooral binnen de PvdA, maar ook de VVD heeft achter de schermen een enorm ideologisch probleem. De oorzaak hiervan is dat de klassieke politieke filosofieën zijn verworden tot een soort mantra. Deze mantravorming heeft drie oorzaken: 1. Intellectuele luiheid: bestuurders zijn te druk met besturen en gebruiken de politiek-filosofische beginselen maar al te graag om standpunten een ideologisch sausje te geven, maar zijn te beroerd om deze beginselen opnieuw te doordenken. De beginselen van de partijen zijn daardoor totaal losgezongen van de realiteit. Ik wil er graag bij deze een nieuwe term voor lanceren: 'het excuusbeginsel'. Voorbeeld: rentmeesterschap. We noemen dit beginsel erg graag, maar verzuimen er invulling aan te geven. Door Paul Schenderling 6 van 12

7 2. Doorgeschoten pragmatisme: politieke filosofieën zoals de christen-democratie worden niet meer behandeld als een holistisch verhaal. Er wordt in geshopt bij het leven. Beginselen worden op schaamteloze wijze tegen elkaar uitgespeeld. Waarden worden niet gekoppeld aan strikte normen. Je zou dit het 'lege-huls beginsel' kunnen noemen. Voorbeeld: 'christendom is respect.' 3. Risicomijding: er heerst binnen de grote middenpartijen grote angst om vernieuwingen door te voeren binnen het gedachtegoed. Want wat vindt belangengroep X van deze verandering en hoe reageert achterbansmaldeel Y? Voorbeeld: VOC-mentaliteit / normen en waardendiscussie. De christen-democratie moet daarom 2 dingen doen: de aansluiting vinden bij de tijdgeest en tegenwicht bieden aan de tijdgeest. Mogelijkheden van aansluiting bij het ideaal van authenticiteit zijn: Wie zijn hart wil volgen moet een doel kiezen in zijn leven dat significant is. En een levensdoel kan alleen significant zijn als het een zekere absoluutheid heeft. Waarden zijn hiervoor van groot belang. Door Paul Schenderling 7 van 12

8 Je komt pas werkelijk tot je recht in relatie tot anderen, in een gemeenschap / je kunt je identiteit pas werkelijk vinden als je die spiegelt met die van andere mensen. De hoogste vervulling van de mens ligt op spiritueel niveau. Meer in het algemeen, zoals dit ook uitgewerkt staat in het rapport: het is de belangrijke taak van de christendemocratie om een warm en positief alternatief te bieden voor de koude maatschappelijke onderstromen die Nederland momenteel overspoelen. De rol van de christen-democratie is om moreel leiderschap te tonen, waar verwarring heerst. Om op te komen voor de menselijke maat, waar het maakbaarheidsdenken oprukt. Om gemeenschapszin en saamhorigheid te bevorderen, waar het ieder-voor-zich denken domineert. Om onderlinge verschillen te koesteren, waar doorgeschoten gelijkheidsdenken dit bedreigt. Om pal te staan voor de persoonlijke verantwoordelijkheid van mensen, waar het modieus is geworden om alleen maar te praten over rechten. Om een verbindende factor te zijn, waar polarisering de standaard is geworden. Kortom, zoals ook in het rapport van het CDJA staat: in potentie is de christen-democratie relevanter dan ooit! Maar dan moeten we wel een aantal veranderingen doorvoeren. Daar kom ik nu op. Door Paul Schenderling 8 van 12

9 III Diagnose van de partij, het CDA Dan komen we tenslotte bij de diagnose van de partij. Profiel van het CDA : 1. Rentmeester van economie en sociale stelsel [nu: sociaal-culturele issues] 2. Hervormingsgezindheid Nederland toekomstbestendig maken [niet meer van toepassing] 3. Betrouwbaarheid / stabiliteit [flinke deuk opgelopen] 4. Normen en waarden [geëindigd in holle frases] Dat profiel is grotendeels weggeslagen. Groot probleem!veel mensen, mijn leeftijdsgenoten in het bijzonder, zien het CDA als een slappe, onduidelijke, hypocriete, betuttelende, archaïsche, machtsbeluste partij. Hoe gaan we weer een degelijk, christendemocratisch profiel opbouwen dat past in de 21e eeuw? Ik zal proberen zo conreet mogelijk te zijn, en probeer mijn voorbeelden bewust wat scherper neer te zetten, want het totale gebrek aan lef is misschien wel het grootste probleem waar we mee kampen. Courage is rightly esteemed the first of human qualities, because it is the quality that guarantees all others. Winston Churchill Door Paul Schenderling 9 van 12

10 Met andere woorden: als je het goede in je hebt, maar je durft er niet pal voor te staan, dan ben je geen knip voor de neus waard. 1. Opkomen voor de menselijke maat Een volkspartij zijn betekent ook opkomen voor mensen die niet mee kunnen komen met alle ontwikkelingen. Het CDA moet weer aansluiting met laagopgeleide Nederlanders zoeken. Grenzen durven stellen aan marktwerking. Grenzen durven stellen aan de EU. Positie van niet-zelfredzamen in de samenleving aan de orde stellen en deze mensen op een andere manier helpen. Bijvoorbeeld door social entrepreneurship. Vooral de manier waarop het CDA zich opstelt is belangrijk: de mens is er niet voor het systeem, het systeem is er voor de mens! 2. Hervormingen doorvoeren Bijvoorbeeld in het pensioenstelsel. Ander voorbeeld: de woningmarkt. Door Paul Schenderling 10 van 12

11 3. Serieus werk maken van duurzaamheid In aansluiting op het vorige punt: meer doortastendheid is ook gewenst op duurzaamheidsgebied. Want: Als ik Ghandi was geweest had ik nog een achtste Blunder of the World kunnen toevoegen: development without sustainability / economische activiteit zonder duurzaamheid Concreet: zorg ervoor dat energieproducenten targets krijgen voor het percentage duurzame energie dat de produceren. 4. Eindelijk een antwoord geven op de sociaalculturele vraagstukken van dit moment Duidelijk stelling nemen over de positie van de Islam. Het CDA moet zich uitgesprokener opstellen over de Nederlandse identiteit 5. Verantwoordelijkheden in de samenleving op een nieuwe manier spreiden Door Paul Schenderling 11 van 12

12 Samenleving is klem komen te zitten tussen een etatistische overheid en een dominante marktsector aan de andere kant. Overheid moet taken afstoten en meer ruimte geven voor de verantwoordelijkheid van burgers. IV Slot Beste mensen, ik rond af. Ik heb namens het CDJA een behoorlijk stevig verhaal gehouden en daarbij niet geschroomd om kritiek te geven. Wij doen dat als CDJA niet voor onze lol, maar omdat we geloven dat het echt nodig is om de partij van binnenuit nieuw elan te geven. Als wij verzuimen dit binnen een aantal jaren voor elkaar te krijgen, dan is het voorgoed gedaan met het CDA als grote volkspartij. Dan worden we een christendemocratische getuigenispartij die, afhankelijk van de leider, 3 zeteltjes meer of minder haalt. Er zal heel wat moeten veranderen binnen het CDA om deze omslag mogelijk te maken. Als het CDA haar betrokkenheid en betrouwbaarheid weet te combineren met helderheid en durf, dan hebben ik er alle vertrouwen dat dit gaat lukken! Dank voor uw aandacht. Door Paul Schenderling 12 van 12