ACTIEF WORDEN WERKT? Evaluatie van sociale activering in Den Haag

Transcriptie

1 ACTIEF WORDEN WERKT? Evaluatie van sociale activering in Den Haag

2 Gemeente Den Haag Dienst Sociale Zaken en Werkgelegenheidsprojecten (in samenwerking met de dienst Onderwijs, Cultuur en Welzijn) Afdeling Beleidszaken/Beleidsonderzoek Opstellers: Alma van Maanen, Juliët Wiggers, Reinold Danckaarts November 2000

3 INHOUDSOPGAVE Inleiding 1 DEEL 1 SOCIALE ACTIVERING IN DEN HAAG De doelstelling en de doelgroep De beleidsmatige ontwikkelingen De organisatie De aanbieders De pilots Het aantal deelnemers De uitstroom 18 DEEL 2 DE KLANT IN BEELD 19 1 De totale klantengroep in 1999 in beeld 20 2 De beleving van deelnemers: het kwalitatieve onderzoek Inleiding Achtergrondgegevens respondenten Problematiek en belemmeringen Participatie, activiteiten en trajecten Oordeel respondenten over de activeringstrajecten Toekomstperspectieven 38 DEEL 3 CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN 40 Bijlage 1: Overzicht van het totale productaanbod sociale activering i Bijlage 2: Steekproef-respons kwalitatieve onderzoek xix Bijlage 3: Geraadpleegde literatuur xxi

4 Inleiding Het jaar 1999 stond voor sociale activering in het teken van het opbouwen van een sterke organisatorische basis. Dit bleek een intensief traject te zijn. Tot eind 1999 stond de opbouw van de structuur centraal en het opdoen van ervaring met de aanpak. Met de officiële aftrap in december 1999 is aangegeven dat het bouwwerk staat. In november 1999 bent u geïnformeerd over de ontwikkelingen rond sociale activering in Den Haag. Daarbij is u toegezegd om de Haagse methodiek met betrekking tot sociale activering in 2000 te evalueren. De resultaten van deze evaluatie zijn in het voor u liggende rapport vastgelegd. Het rapport bestaat uit drie delen: In deel 1 wordt u geïnformeerd over de doelstelling en de doelgroep van sociale activering, de beleidsmatige ontwikkelingen, de organisatie, de aanbieders, de pilots, de aantallen vanaf 1997 en de uitstroom. In deel 2 komt het bereik van sociale activering van bepaalde doelgroepen aan de orde aan de hand van de gegevens van het klantvolgsysteem. Daarnaast wordt verslag gedaan van een kwalitatief onderzoek naar de beleving van Haagse deelnemers aan sociale activering. Om de subjectieve beleving van de deelnemers in kaart te brengen zijn 23 diepte-interviews gehouden met (ex-)deel-nemers aan sociale activering. Deze interviews richtten zich op: - achtergrondgegevens van deelnemers, hun leefsituatie en belemmeringen voor de arbeidsmarkt - de situatie voor de aanvang van sociale activering (maatschappelijke participatie, sociaal isolement, tevredenheid met situatie, wensen en problemen) - de activiteiten die men heeft gedaan en de redenen waarom men aan deze activiteiten begonnen is - de mate van tevredenheid met de activiteiten, eventuele knelpunten, voor- en nadelen - de persoonlijke effecten van de sociale activeringstrajecten met betrekking tot hun participatie, sociale contacten, zinvolle bezigheden, zelfvertrouwen, tevredenheid en gezondheid - de toekomstperspectieven (mogelijkheden, wensen, hoe dit te bereiken). Tenslotte vindt u in deel 3 de conclusies en aanbevelingen. 1

5 DEEL 1: SOCIALE ACTIVERING IN DEN HAAG 2

6 1.1 De doelstelling en de doelgroep In 1998 is de doelstelling van het programma Sociale Activering in Den Haag als volgt geformuleerd 1 : Mensen die op grond van persoonlijke en/of situationele factoren langdurig afhankelijk zijn van een uitkering, actief stimuleren tot en ondersteunen bij het deelnemen aan activiteiten die voor henzelf en voor de maatschappelijke omgeving zinvol zijn en die bijdragen aan een beter perspectief op werk. Sociale activering is daarmee niet in de eerste plaats gericht op het verwerven van een betaalde baan. Wel kan het een eerste stap betekenen op weg naar een traject gericht op deelname aan de arbeidsmarkt. De doelgroep betreft langdurig werklozen, die voor hun levensonderhoud zijn aangewezen op een uitkering 2. Het zijn personen die door persoonlijke en situationele belemmeringen niet of niet rechtstreeks toegeleid kunnen worden naar een betaalde baan en vooralsnog niet bemiddelbaar zijn voor (een traject richting) betaald werk. Het programma Sociale Activering is vooral gericht op bijstandsklanten met een grote afstand tot de arbeidsmarkt, de zogenoemde fase 4 klanten 3. Daarnaast is sociale activering ook gericht op andere langdurig werklozen die maatschappelijk geïsoleerd zijn, zoals dak- en thuislozen en (ex-)psychiatrisch patiënten met een andere uitkering dan via de dienst SZW (Sociale Zaken en Werkgelegenheidsprojecten). In 2000 is de doelstelling van sociale activering voor fase 4 klanten met een arbeidsverplichting aangescherpt 4. Sociale activering is voor deze klanten meer dan voorheen een instrument geworden om het perspectief op werk te verbeteren. Fase 4 klanten met een arbeidsverplichting zijn verplicht gedurende één jaar deel te nemen aan sociale activering. Na één jaar verplichte deelname aan sociale activering wordt bij hen actief gekeken of aansluiting bij (leer)werktrajecten mogelijk is. Voor deelnemers zonder arbeidsverplichting blijft deelname aan sociale activering vrijwillig. Sociale activering is voor deze deelnemers voornamelijk gericht op het voorkomen van sociaal isolement en het versterken van de sociale cohesie in de stad. 1 Commissiebrief 15 juni 1998 (commissie OSWI/WVE 2 juli 1998) plussers zijn in principe uitgesloten van deelname. Zij kunnen een beroep doen op het reguliere ouderenwerk van de dienst OCW. Ook jongeren tot 23 jaar komen niet in aanmerking voor sociale activering, omdat zij onder de zogenoemde sluitende aanpak van de Wet inschakeling werkzoekenden (Wiw) vallen. Zij kunnen een beroep doen op de (vergelijkbare) voorzieningen en instrumenten van de afdeling Jongeren. 3 Fase 4 klanten hebben een zeer grote afstand tot de arbeidsmarkt vanwege medische, psychische en/of sociale belemmeringen. Het betreft bijstandsklanten met een vaak complexe problematiek. 4 Commissiebrief 2 februari 2000 (commissie OSWI 17 februari 2000). 3

7 1.2 De beleidsmatige ontwikkelingen Activerend welzijnsbeleid In 1994 verscheen het rapport Den Haag schrijft niemand af, een onderzoek naar de bemiddelbaarheid van de klanten van de dienst SZW naar werk of scholing. Uit het onderzoek bleek dat een aanzienlijk deel van het klantenbestand niet naar de reguliere arbeidsmarkt of de (toenmalige) banenpool toeleidbaar was en blijvend afhankelijk leek te zijn van een uitkering. Eén van de aanbevelingen van het onderzoek was om deze groep klanten toe te leiden naar werkvervangende, maatschappelijk nuttige activiteiten. Naar aanleiding van dit rapport hebben de diensten SZW en OCW (Onderwijs, Cultuur en Welzijn) in 1995 samen het Activerend welzijnsbeleid ontwikkeld. Dit experiment is opgezet in het kader van Maatschappelijk Herstel. De verantwoordelijkheid voor het activerend welzijnsbeleid lag bij de dienst OCW. De DWO s (Decentrale Welzijnsorganisaties) in de stadsdelen Escamp ( Actief in Escamp ) en Schilderswijk ( Matchwerk ) verzorgden de uitvoering. De dienst SZW speelde een sleutelrol bij het selecteren van de kandidaten. Het activerend welzijnsbeleid had als doel om langdurig werklozen die niet of niet op korte termijn in staat waren om deel te nemen aan op werk of scholing gerichte trajecten, te activeren door het aanbieden van voornamelijk vrijwilligerswerk. De activiteiten vonden plaats onder op de persoon afgestemde begeleiding. De bedoeling was om in het eerste jaar 75 deelnemers in het project te plaatsen. In de erop volgende jaren is de taakstelling van het aantal te plaatsen personen steeds uitgebreid. Deelname aan de activiteiten was vrijwillig. Dwang en drang bleven achterwege en de motivatie van de kandidaten stond voorop. De methode van werken in het experiment was individueel gericht met de nadruk op persoonlijke begeleiding en geïnspireerd door de methodiek van het Algemeen Maatschappelijk Werk. De werkwijze onderscheidde zich van het reguliere maatschappelijke werk door de specifiek op de doelgroep gerichte hulpverlening. Het doel was mensen te plaatsen door een actieve benadering van de klanten van de dienst SZW. Evaluaties van het Activerend Welzijnsbeleid 5 laten zien dat deelnemers en beleidsfunctionarissen het ingezette beleid en de hieruit voorkomende projecten positief beoordeelden. De diensten SZW en OCW hebben dan ook hun inspanningen geïntensiveerd. Ontwikkeling programma Sociale Activering Met de invoering van de Wet inschakeling werkzoekenden (Wiw) in 1998 is door het Rijk een extra impuls gegeven aan een uitbreiding van de activiteiten voor langdurig werklozen met activerings- en hulpverleningstrajecten. Daarvoor heeft het Rijk een speciaal artikel opgenomen in de Algemene Bijstandswet (ex artikel 144). Gemeenten konden experimenten starten op het terrein van sociale activering. 5 P. Vlaar, Tijd een aandacht; Activerend Welzijnsbeleid in twee Haagse wijken vergeleken, Nederlands Instituut voor Zorg en Welzijn, Utrecht, 1996; W. Bakker, Projectevaluaties Activerend Welzijnsbeleid 1995 en 1996', dienst Sociale Zaken en Werkgelegenheidsprojecten Den Haag, Den Haag, 1995 en 1996; W. Bakker, Tegenwoordig krijg ik weer post. De doelgroep van het Activerend Welzijnsbeleid aan het woord, dienst Sociale Zaken en Werkgelegenheidsprojecten Den Haag, Den Haag,

8 In 136 gemeenten zijn experimenten 6 gestart en inmiddels geëvalueerd 7. De gemeente Den Haag behoorde niet tot de experimenteergemeenten, maar heeft wel verder gewerkt aan de ontwikkeling van het activerend welzijnsbeleid. De samenwerking tussen de diensten SZW en OCW is geïntensiveerd. Het activerend welzijnsbeleid is in 1999 omgezet in het programma Sociale Activering. Bij sociale activering worden vooral fase 4 klanten actief toegeleid naar activeringstrajecten en zo mogelijk naar vervolgtrajecten richting werk. Het programma Sociale Activering bouwt voort op de ervaringen van het experiment Activerend Welzijnsbeleid. Het aanbod van het Activerend Welzijnsbeleid bestond voornamelijk uit vrijwilligerswerk. Onder het programma Sociale Activering is het aanbod verder uitgebreid met andere mogelijkheden die de DWO s aanbieden, zoals bijvoorbeeld cursussen, sportactiviteiten en thema-ochtenden. Ook kwam er een centraal (stedelijk) aanbod beschikbaar, zoals cursussen gericht op het motiveren van deelnemers, taaltrainingen en computercursussen. Eind 1999 bleek dat veel fase 4 klanten niet bereikt worden met sociale activering. Bij een groot deel van deze klanten is sprake van een complexe problematiek. De fase 4 klanten vormen een steeds groter deel (ongeveer 75%) van het klantenbestand van de dienst SZW. Intussen vraagt de krappe arbeidsmarkt ook om een goede aansluiting tussen sociale activeringstrajecten en werktrajecten. Bij de verdere uitbouw van sociale activering wordt hieraan extra aandacht geschonken. Inmiddels is duidelijk dat Den Haag naast Rotterdam (dat gestart is met sociale activering) één van de voorlopers is in de ontwikkeling van het programma Sociale Activering. Deelname aan het activerend welzijnsbeleid was geheel vrijwillig. Bij de start van het programma Sociale Activering werden fase 4 klanten met een arbeidsverplichting verplicht deel te nemen aan het eerste gesprek bij de DWO over de mogelijkheden van sociale activering (voor fase 4 klanten zonder arbeidsverplichting was dit eerste gesprek niet verplicht). Een DWO riep een klant zo nodig meerdere keren op voor dit eerste gesprek. Als een klant met arbeidsverplichting dan nog niet verscheen, stelde de DWO het wijkkantoor via de afdeling Sociale Activering hiervan op de hoogte. Het wijkkantoor probeerde (eventueel samen met de medewerker van een DWO) de klant alsnog te motiveren om deel te nemen. Als het niet lukte om de klant alsnog te motiveren, kwam het opleggen van een maatregel aan de orde. Voor zover bekend hebben de wijkkantoren geen maatregel opgelegd in verband met het niet verschijnen op het eerste gesprek bij een DWO, omdat bij het opleggen van een maatregel de persoonlijke situatie van de klant een belangrijke rol speelt. Uit het klantvolgsysteem blijkt dat in % van alle 1560 opgeroepen kandidaten (met of zonder arbeidsverplichting) verscheen op het eerste gesprek bij de DWO. Na dit eerste gesprek is een deel van de klanten niet aan een activeringstraject begonnen. Ook zijn deelnemers na plaatsing uitgevallen door medische en/of psycho-sociale belemmeringen of omdat zij niet meer gemotiveerd waren. Uit het in 1999 verschenen rapport Bemiddelen met zorg (Den Haag, 1999) komt naar voren dat de doelgroep van sociale activering in toenemende mate wordt gekenmerkt door een meervoudige persoonlijke en sociale problematiek. De DWO s worden in toenemende mate geconfronteerd met klanten met deze problematiek. Het kost hen steeds meer inspanning om een klant te motiveren en in een geschikt traject te plaatsen. 6 Inmiddels zijn er ook aparte evaluaties verricht van de voortgang van sociale activering in verschillende gemeenten, ondermeer door de Universiteit van Utrecht (o.a. evaluaties van project Onbenutte Kwaliteiten in Rotterdam, 1996, 1997, 1998, 1999) en het Verwey-Jonker Instituut ( evaluaties van sociale activering in Hilversum, Schiedam, Middelburg-Vlissingen (zoals Actief op Walcheren, 1998 en R. Lammerts, H. Swinnen e.a., Perspectief door samenwerking en solidariteit. Sociale activering in Schiedam, Verwey-Jonker instituut, 1999) 7 zie Jehoel-Gijsbers e.a., Het experimenteerartikel in de Abw, Ministerie van SZW, febr

9 Verplichte deelname activeringstraject De uitvoeringspraktijk wijst uit dat klanten vaak een duwtje in de rug nodig hebben om aan sociale activering deel te gaan nemen. In het voorjaar van 2000 heeft de commissie OSWI daarom ingestemd met de aanbeveling uit Bemiddelen met zorg om deelname aan sociale activering voor fase 4 klanten met een arbeidsverplichting voor één jaar verplicht te stellen. Voor deze klanten is sociale activering bij uitstek een werkbaar instrument om de eerste stap te zetten in de richting van een beter perspectief op werk. Via een verplichting kunnen deze klanten nog meer over de drempel worden geholpen. Naar verwachting zal het aantal klanten dat na het eerste gesprek afhaakt, daardoor verminderen. Vanaf 1 oktober 2000 wordt deze beleidslijn toegepast in de uitvoering. Voor de invoering van verplichte sociale activering heeft er uitgebreid overleg plaatsgevonden met de bij de uitvoering van sociale activering betrokken instellingen. Deze instellingen bleken bereid mee te werken aan de uitvoering van deze beleidswijziging. Met de verplichte deelname aan sociale activering en een toenemende gerichtheid op aansluiting met werktrajecten wordt binnen de groep fase 4 klanten het volgende onderscheid gemaakt: S fase 4 klanten die beschikbaar moeten zijn voor de voorzieningen van de Wet inschakeling werkzoekenden (Wiw), worden verplicht om gedurende één jaar deel te nemen aan sociale activering. Als de deelnemer de afspraken die in het kader van het traject zijn gemaakt, niet nakomt, volgt in principe een maatregel (korting op de uitkering). Natuurlijk wordt daarbij rekening gehouden met de individuele omstandigheden van de klant. Na een jaar sociale activering wordt de balans opgemaakt en bekeken wat het meest geschikte vervolgtraject is. Aansluiting op (leer)werktrajecten komt daarbij expliciet aan de orde. S Fase 4 klanten die niet beschikbaar hoeven te zijn voor de voorzieningen van de Wiw worden ook benaderd voor deelname aan sociale activering. De klanten kunnen vrijwillig deelnemen aan sociale actiering en bij deze klanten staat maatschappelijke participatie in ruime zin centraal. Er wordt geen maatregel opgelegd als de klant niet wil meewerken aan een traject. De stuurgroep sociale activering (met vertegenwoordigers van de diensten OCW en SZW) zal samen met de uitvoerende partners de effecten van de invoering van de verplichte deelname aan sociale activering in de komende tijd nauwlettend volgen. Periode van deelname Bij de start van het programma Sociale Activering was het uitgangspunt dat deelnemers gedurende één jaar actief bemiddeld en begeleid zouden worden om te komen tot zelfstandige maatschappelijke participatie (conform het activerend welzijnsbeleid). Na een jaar wordt gekeken naar een geschikt vervolgtraject. In de praktijk blijkt dat één jaar begeleiding van deelnemers aan sociale activering niet in alle gevallen lang genoeg is. Sommige klanten hebben een langere periode begeleiding nodig voordat zij aan een vervolgtraject toe zijn of zelfstandig kunnen blijven participeren. Het voortzetten van de periode sociale activering is voor deze klanten daarom belangrijk. Na een tweede periode van sociale activering heeft de klant bijvoorbeeld een grotere kans op werk of kan daarna wel zelfstandig vrijwilligerswerk verrichten. Naar aanleiding van dit signaal is de gemeenteraad in juni 2000 akkoord gegaan met het voorstel om de periode sociale activering te verlengen van één tot maximaal twee jaar. De gemeenteraad besloot deze regeling een tijdelijk karakter te geven (geldend tot 31 december 2000), in afwachting van de resultaten van de evaluatie van sociale activering 8. Vergoedingenregeling 8 Raadsvoorstel 179(2000) 6

10 Bij de start van een traject sociale activering ontvangt de deelnemer via de bijzondere bijstand een eenmalige kostenvergoeding van f 200,-. Deze vergoeding is bedoeld als tegemoetkoming in bijvoorbeeld de (aanschaf)kosten voor kleding, schoeisel, de kapper en dergelijke. Ook ontvangt de deelnemer tijdens het eerste jaar van deelname aan sociale activering een vergoeding van f 100,- per maand. Deze vergoeding wordt gefinancierd uit de Wiw-middelen. Deze vergoeding is bedoeld om mensen te motiveren deel te nemen aan sociale activering en dient als bijdrage in de eventuele lopende kosten van deelname aan een traject. De gemeenteraad is in juni 2000 akkoord gegaan met het voorstel om aan de deelnemers in het tweede jaar sociale activering een vergoeding van f 50,- per maand te verstrekken. Ook deze regeling is tijdelijk en geldt tot 31 december Met het verstrekken van deze vergoeding wordt de deelnemer ook in het tweede jaar gestimuleerd deel te blijven nemen aan sociale activering. De maandelijkse vergoeding blijkt een belangrijk motiverend instrument te zijn voor deelname aan sociale activering. De deelnemer ziet de vergoeding als een erkenning van zijn inspanningen, wat kan bijdragen tot een vergroting van het zelfvertrouwen. In de meeste andere gemeenten die een beleidsprogramma Sociale Activering hebben, bestaat een bepaalde vergoedingenregeling. Zo ontvangen deelnemers aan sociale activering in Rotterdam (project Onbenutte Kwaliteiten) een vergoeding van f 50,- per maand als zij tussen de 4 en 10 uur per week activiteiten verrichten. Vanaf 10 uur per week bedraagt de vergoeding f 100,- per maand. Een deelnemer kan maximaal twee jaar een beroep doen op deze vergoeding. Ook in Amsterdam ontvangen klanten met een bijstandsuitkering, die deelnemen aan activiteiten in het kader van sociale activering of hulpverlening, een activeringspremie. Deze bedraagt f 5,- per geïnvesteerde dag. Het maximale bedrag dat jaarlijks verstrekt kan worden is f 1260,-. Van de vier grote gemeenten kent alleen Utrecht geen premie- of vergoedingenregeling voor deelnemers aan sociale activeringsprojecten. Wel wordt hier overwogen om zo n vergoedingen-regeling voor deelnemers aan het project Anders Actief (stimulering van vrijwilligerswerk) in te voeren, vanwege de positieve ervaringen van andere gemeenten. Integrale aanpak fase 4 De fase 4 klanten vormen een steeds groter deel (ongeveer 75%) van het klantenbestand van de dienst SZW. Een goede toeleiding van deze klanten naar een traject richting werk, sociale activering of zorg begint met een grondige analyse van de wensen, mogelijkheden en belemmeringen van de klant. In de praktijk blijkt dat een activeringstraject niet altijd goed aansluit bij de mogelijkheden van de klant (zie ook deel 2, paragraaf 2.5). Het is belangrijk bij fase 4 klanten te investeren in de analysefase. De afdeling Toeleiding en Analyse begint in 2001 met de analyse van de nieuwe fase 4 klanten en een deel van de fase 4 klanten 9. Als uit de analyse blijkt dat een klant naar een traject richting werken kan, wordt hij of zij op een traject richting werken geplaatst. Is een klant aangewezen op een activeringstraject en/of zorg, dan stuurt de afdeling Toeleiding en Analyse een trajectadvies naar het wijkkantoor. De SBM-er krijgt de regie over het trajectverloop van deze klanten (mentorrol). Aan de hand van het trajectadvies stelt de SBM-er met een consulent van de afdeling Sociale Activering een trajectplan op en zorgt ervoor dat de noodzakelijke stappen uit het trajectplan worden uitgevoerd. Tijdens het traject heeft de SBM-er een stimulerende rol richting de klant (deelonderzoeken sociale activering of zorg 10 ). 1.3 De organisatie Analyse 9 In het Jaarplan Uitstroom 2001 zal nader worden ingegaan op de werkwijze van de afdeling Toeleiding en OSWI 31 mei Zie ook de voorstellen voor de invulling van het heronderzoeksplan 2001, goedgekeurd door de commissie 7

11 Afdeling Sociale Activering De dienst SZW heeft speciaal voor de stimulering en coördinatie van sociale activering een aparte afdeling Sociale Activering opgezet. Deze afdeling fungeert als intermediair tussen de diensten SZW, OCW en de uitvoerende partijen en is daarmee een spin in het web. Alle personen die mogelijk voor sociale activering in aanmerking komen, worden bij deze afdeling aangemeld en geregistreerd. De uitvoering van sociale activering is uitbesteed aan de Decentrale Welzijnsorganisaties (DWO s) en de stedelijk werkende organisaties Leger Des Heils en Schroeder v.d. Kolk. In Den Haag is veel geïnvesteerd in een goede en constructieve samenwerking tussen de diensten OCW en SZW, zowel op beleids- als op uitvoerend niveau. De werkrelatie tussen de afdeling Sociale Activering en de uitvoerende partners is in het afgelopen jaar in een positieve sfeer tot stand gekomen De samenwerking heeft vaste vorm gekregen door diverse overlegvormen (ondermeer in de stuurgroep Sociale activering) en afstemmingsmomenten. Om alle deelnemende partijen op de hoogte te houden van de stand van zaken rond de projecten van de stedelijk werkende organisaties, geeft de afdeling Sociale Activering maandelijks het zogenaamde Trajectnieuws uit. In deze maandelijkse uitgave wordt informatie gegeven over het aantal deelnemers aan de projecten, eventuele wachtlijsten, bijzonderheden over het verloop van trajecten en de nieuwe trajecten. Gebleken is dat er behoefte bestaat aan het uitbouwen van Trajectnieuws tot een uitgave waarin ook de stand van zaken wordt gegeven over de trajecten van de DWO s en de pilots die op het gebied van sociale activering en zorg worden ondernomen. Klantvolgsysteem In 1999 is een uniform klantvolgsysteem bij alle DWO s, het Leger des Heils en Schroeder van der Kolk geïnstalleerd. Het klantvolgsysteem is vanaf 1 september 1999 operationeel. In het klantvolgsysteem worden de gegevens geregistreerd van de klanten bij de uitvoerende partners 11. In het klantvolgsysteem kunnen bijvoorbeeld gegevens worden geregistreerd als leeftijd, huishoudensamenstelling, opleidingsniveau, inkomensbron en herkomst van de klant. Het genereren van de juiste management- en onderzoeksinformatie liet nog te wensen over. Ultimo 2000 zijn de verbeteringen gerealiseerd. Het is dan mogelijk in het systeem te registreren in welk stadium een klant zit en of klanten verplicht of vrijwillig aan sociale activering deelnemen (zie deel 2 paragraaf 1). Aanpak DWO s Nadat het wijkkantoor de klant heeft aangemeld bij de afdeling Sociale Activering, wordt de klant op wijkniveau ingedeeld bij één van de uitvoerende DWO s. De DWO s volgen op hoofdlijnen dezelfde systematiek en aanpak. Na overdracht van de relevante gegevens wordt de klant door de betreffende DWO uitgenodigd voor een intakegesprek. Tijdens de intake worden de wensen en mogelijkheden van de klant besproken. Vervolgens wordt een matching gemaakt tussen deze wensen en mogelijkheden en het aanbod van beschikbare activiteiten. De DWO stelt samen met de klant een trajectplan op. De inhoud van het trajectplan wordt afgestemd met een vaste, aan de DWO gekoppelde consulent van de afdeling Sociale Activering. Tijdens de uitvoering van de activiteiten van het trajectplan is de DWO verantwoordelijk voor de trajectbegeleiding van de klant. De acties die de DWO s ondernemen worden in het gezamenlijke klantvolgsysteem verwerkt. Het resultaat van de acties wordt via de afdeling Sociale Activering teruggekoppeld naar de wijkkantoren. Nadat de afdeling Sociale Activering het trajectplan in het klantvolgsysteem heeft vastgelegd, wordt het 11 De DWO s registreren met name klanten, waarvoor een traject uitgezet is (= geplaatst ). Het Leger des Heils en Schroeder v.d. Kolk registreren alleen daadwerkelijke deelnemers. 8

12 trajectplan door de afdeling doorgezonden naar het wijkkantoor. Op het wijkkantoor wordt vervolgens de verstrekking van de eenmalige kostenvergoeding (f 200,-) uit de bijzondere bijstand afgehandeld. De afdeling Sociale Activering zorgt ervoor dat de maandelijkse vergoeding van f 100,- of f 50,- aan de klant wordt verstrekt. Na afronding van een traject van een jaar of na tussentijdse uitval wordt in een gesprek met de klant gekeken wat de vervolg-mogelijkheden zijn of de redenen van uitval zijn. Ook deze gegevens 12 worden opgenomen in het klantvolgsysteem. In enkele gevallen vindt er na afronding van een traject nog een gesprek met de DWO-medewerker plaats (nazorggesprek). Klachtenprocedure Als klanten zich onheus bejegend voelen, kunnen zij met hun klachten bij de betreffende instanties terecht. Zowel de dienst SZW als de stedelijke aanbieders en de DWO s hebben hun eigen reguliere klachtenprocedures. Vastgesteld is (in antwoord op de vraag van de Commissie OSWI in november 1999) dat deelnemers aan sociale activering gebruik kunnen maken van deze reguliere klachtenprocedures. Voor zover bekend is het nog niet voorgekomen dat deelnemers een klacht hebben ingediend. Wellicht is het noodzakelijk om in de toekomst activeringstrajecten te gaan inkopen op de markt. Er zal moeten worden bekeken of de aanbieders van deze trajecten zelf een klachtenprocedure hebben of dat het noodzakelijk is om een aparte, uniforme klachtenregeling voor sociale activering op te zetten. 1.4 De aanbieders De trajecten sociale activering bestaan uit activiteiten en cursussen die bij verschillende organisaties worden ingekocht. In deze paragraaf wordt een beknopte beschrijving gegeven van het productaanbod van de diverse organisaties. Bij dit rapport treft u een overzicht aan van het totale productaanbod van sociale activering. Decentrale Welzijnsorganisaties (DWO s) Bij de 7 DWO s zijn 5 uitvoeringsorganisaties bezig met het uitvoeren van het programma Sociale Activering. De welzijnsorganisaties Scheveningen en Haagse Hout werken samen. Ook Centrum en Schilderswijk werken nog samen. Centrum en Schilderswijk hebben echter afgesproken om met ingang van 2001 ieder met een eigen team sociale activering te gaan werken. De DWO s zijn een belangrijke partner bij de uitvoeren van sociale activering. Zij dragen zorg voor de trajecten (intake, matching naar activiteiten, begeleiding en nazorg) op door de DWO s zelf verworven vrijwilligerswerk en/of naar cursussen en bijeenkomsten die in de eigen wijken zijn georganiseerd. Indien wenselijk worden er linken gelegd met bijvoorbeeld vriendendienst, een maatschappelijk herstel project. In dit project worden mensen met een chronische psychiatrische achtergrond die bijvoorbeeld op het punt staan weer zelfstandig te gaan wonen en die het maatschappelijk weer actief worden een (nog) te grote stap vinden. Deze mensen worden gekoppeld aan een vriend (=vrijwilliger) die sociale steun kan verlenen. Vriendendienst is een samenwerkingsverband tussen de DWO s, Parnassia en de Regionale Instelling Beschermd Wonen (RIBW). Ook kan een koppeling gemaakt worden met bijvoorbeeld de bestaande of in ontwikkeling zijnde moeder- en vadercentra. Zo wordt bijvoorbeeld in Laak het nieuwe 12 Ook hierin kunnen de registratie en het klantvolgsysteem verder worden verbeterd daar de verschillende antwoordcategorieën elkaar niet geheel uitsluiten en er mede daardoor veel onderlinge verschillen bestaan in de manier waarop het klantvolgsysteem wordt ingevuld door de verschillende gebruikers. 9

13 vadercentrum gehuisvest in hetzelfde pand als het team sociale activering. Ook kan binnen de DWO een klant verwezen worden naar het maatschappelijk werk, omdat deelname aan een bepaalde activiteit (nog) niet mogelijk is, maar na een gericht hulpverleningsaanbod wel. Bij de start van sociale activering werd aangenomen dat veel mensen die behoren tot de doelgroep van sociale activering al deelnam aan activiteiten van de DWO s. Daarom werd afgesproken dat 25% van de activiteiten van de DWO s beschikbaar en toegankelijk zou zijn voor deelnemers aan sociale activering. In de praktijk blijkt dat van deze activiteiten weinig gebruik wordt gemaakt. Er is behoefte aan een meer op de doelgroep sociale activering toegesneden aanbod. Er bestaat met name behoefte aan groepsbijeenkomsten. De komende periode wordt in overleg met de DWO s onderzocht hoe dit kan worden vormgegeven. Daarnaast maken de DWO s ook gebruik van het stedelijke aanbod van cursussen en trainingen die verzorgd worden door andere gemeentelijke en marktpartijen. Ook hebben de DWO s een aantal projectmatig opgezette trajecten, zoals: - Het Tyfoonproject. Dit project richt zich op het bestrijden van de overlast door harddrugsgebruikers in bepaalde wijken, door een pakket aan maatregelen op het gebied van preventie, zorg, maatschappelijk herstel en communicatie met de wijkbewoners. Het project wordt uitgevoerd in de Schilderswijk en de wijk Regentes/Valkenbos. - Het project Aanpakken en Doorgeven. Dit project zet in op de participatie en activering van werkloze Marokkaanse mannen met schoolgaande kinderen. De aanpak is gebaseerd op een combinatie van sociale activering (vrijwilligerswerk) en opvoedingsondersteuning. Het project wordt uitgevoerd in het stadsdeel Laak. Leger des Heils Het Leger des Heils neemt vanaf begin 1999 deel aan sociale activering in het kader van het project R bij Blijven. Personen tussen de 37 en 65 jaar worden geholpen bij het vinden van een zinvolle dagbesteding of werk dat bij hen past. Dit kan vrijwilligerswerk of gesubsidieerd werk zijn. Zij worden door het Leger begeleid door een mentor en een individuele trajectbegeleider. De activi-teiten liggen in de sfeer van recreatie, educatie en huishouding en zijn verspreid over diverse vestigingen. De opzet van dit project viel samen met de start van sociale activering. De gehanteerde methodiek en het bereik van een doelgroep (dak- en thuislozen) die anders niet of nauwelijks bereikt zou worden, gaf aanleiding het project op te nemen binnen sociale activering. De deelnemers worden vanuit de eigen doelgroep geworven en geplaatst op (vrijwilligers-)activiteiten binnen het Leger zelf. Verder wordt ook gebruik gemaakt van het overig stedelijke aanbod (zie hieronder). Een kwart van de deelnemers van het Leger des Heils heeft een andersoortige uitkering (WW, WAO/WAZ, ZW) dan een bijstandsuitkering: Schroeder van der Kolk Halverwege 1999 zijn de Leerwerkprojecten (LWP) van de Stichting Schroeder van de Kolk onder sociale activering gebracht en onderdeel van de mogelijke trajecten geworden. Net als bij het Leger des Heils is bij deze instelling het grote voordeel dat de bijzondere doelgroep van (ex)-psychiatrisch patiënten vanuit het eigen circuit wordt bereikt. Het LWP heeft een aanbod van trainingen, cursussen en dagbestedingsactiviteiten. Het doel is om de deelnemer via Arbeidsrehabilitatie en Praktijktraining tot een mogelijke uitstroom naar (vrijwilligers) werk te leiden. De meeste deelnemers (ruim 60%) bij Schroeder van de Kolk hebben een andere uitkering dan een bijstandsuitkering, meestal een WAO-uitkering. Overige stedelijke aanbieders 10

14 Bij verschillende andere stedelijke aanbieders worden deeltrajecten ingekocht. De deelnemers krijgen begeleiding bij de DWO s, het Leger des Heils en Schroeder van der Kolk, maar volgen deeltrajecten bij de stedelijke aanbieders. De Mondriaan Onderwijsgroep Dit is een organisatie die ondermeer opleidingen en trainingen verzorgt voor volwassenen. Zij bieden de volgende trajectactiviteiten aan: - Informatica Traject. Dit betreft een sociaal activeringstraject dat na 6 maanden overgaat in een werkgelegenheidsproject. De deelnemer volgt eerst een oriëntatie- en schakelcursus in de automatisering. Na afronding hiervan kan de deelnemer via Werkraat een kwalificerende vervolgopleiding volgen met als doel het vinden van een betaalde baan in de automatisering. - Digitale vaardigheden (onder andere introductie Windows 95 en gebruik Internet). Belangrijkste doel van het traject is het aanleren van praktische digitale vaardigheden die direct toepasbaar zijn in het dagelijkse leven van de deelnemers. - Educatieve activiteiten voor allochtonen, zoals alfabetiserings-, taal- en communicatiecursussen. Het Leerwerkcentrum Het Leerwerkcentrum is een onderdeel van dienst SZW. In zes vestigingen worden cursisten via praktijktrainingen opgeleid voor (gesubsidieerd) werk of een verdere vaktraining/scholing. In het kader van sociale activering worden de volgende trajecten aangeboden: - Samen tuinieren. Doel van het project is het verwerven van kennis, inzicht en vaardigheden op het gebied van tuinaanleg en onderhoud en het ontwikkelen van sociale vaardigheden, zoals samenwerken, zelfvertrouwen in sociale contacten, verantwoordelijkheid hebben en nemen. - Hobbyclub. Doel van het project is het verwerven van kennis, inzicht en vaardigheden op het gebied van vrijetijdsbesteding en het opdoen van sociale vaardigheden. Onder begeleiding wordt een hobby uitgekozen bij bijvoorbeeld het Haags Amateur Centrum, een Welzijnsorganisatie of bij particuliere sport- en hobbyclubs. - Cursus dierenverzorging. Voor veel mensen zijn dieren belangrijk in hun leven. Een traject dat zich daar op richt, kan voor hen dan ook een stimulans zijn om over de drempel te stappen en mee te doen aan sociale activering. De Stichting Werk en Initiatief (SWI) De SWI is een stichting die moeilijk bemiddelbare, langdurig werklozen begeleidt naar activiteiten op het persoonlijke en maatschappelijke vlak. In het kader van sociale activering worden de volgende trajecten aangeboden: - Computercursus Tekstverwerkingsprogramma WORD. - Individueel Assessment Traject (I.A.T). Binnen dit traject inventariseert de deelnemer zelf zijn/haar mogelijkheden en wensen ten aanzien van de toekomst en ontwikkelt op basis daarvan een persoonlijk actieplan. - Computercursus Op maat. De deelnemer krijgt binnen deze cursus de mogelijkheid zich te oriënteren en te ontwikkelen op computergebied, waardoor de kans op (vrijwilligers)werk wordt vergroot. Faktor 2 Faktor 2 is een particulier bureau dat mensen begeleidt die weer actief willen zijn in de maatschap-pij, maar daar zonder steun in de rug niet meer toe kunnen komen. Zij bieden de deelnemer een traject van persoonlijke oriëntatie aan, waarin wordt bekeken wat iemand enthousiast maakt en waarin wordt geleerd opnieuw verantwoordelijkheid te nemen, doelen te stellen en ze durven te verwezenlijken. TLS TLS is een particuliere instelling die onder andere werkgelegenheidsprojecten op het gebied van 11

15 informatietechnologie verzorgt. In het kader van sociale activering wordt het traject Digitron aangeboden, een traject waarin deelnemers de algemene basale vaardigheden in de automatisering leren. Doel is dat deelnemers aan dit project doorstromen naar een kwalificerende opleiding in de automatisering. 1.5 De pilots Om de doelgroep van sociale activering beter te bereiken, zijn in 2000 twee pilots gestart op het gebied van sociale activering en zorg. Pilot zorgtrajecten Deelname aan sociale activering vereist een redelijke mate van zelfstandigheid en zelfredzaamheid van de klant. Daarom is voor klanten met zwaardere psychische, sociale en/of verslavingsproblemen het bestaande aanbod sociale activering vaak nog niet weggelegd. Voor deze klanten is een andere aanpak nodig, omdat zij eerst gestimuleerd moeten worden aan hun belemmeringen te werken en eventueel hulpverlening te accepteren. Daarvoor is het noodzakelijk afspraken te maken met zorginstellingen, die voor deze klanten zogenoemde zorgtrajecten uitzetten. Een eerste aanzet is de start van de pilot zorgtrajecten in maart Deze pilot vindt plaats in de stadsdelen Escamp en Laak. Klanten met psychische of sociale problemen die nog niet voor sociale activering in aanmerking komen, worden door het wijkkantoor opgeroepen voor een eerste oriënterend gesprek over een mogelijk zorgtraject. Dit eerste gesprek is een verplicht gesprek, waarin wordt vastgesteld of de klant een potentiële kandidaat is voor een zorgtraject. Zo nodig is bij dit eerste gesprek een DWO-medewerker aanwezig. Ook kunnen er na het eerste gesprek nog één of meer (intake)gesprekken plaats vinden tussen de klant en de betreffende DWO-medewerker. Ongeacht de uitkomst van deze gesprekken bepaalt de klant zelf of hij/zij wil gaan deelnemen aan een zorgtraject. Als de klant besluit om deel te nemen aan een zorgtraject, stelt de DWO-medewerker aan de hand van de eerdere gesprekken en in overleg met de klant een zorgtrajectplan op. Hierin wordt aangegeven van welke belemmeringen er sprake is en op welke wijze hier aan gewerkt gaat worden. Het trajectplan kan bestaan uit een voortzetting van de gesprekken met of hulpverlening door de betreffende DWOmedewerker, of een doorverwijzing naar de meer gespecialiseerde hulpverleningsinstelling Parnassia. De duur van een zorgtraject is maximaal een jaar en wordt afgesloten met een eindevaluatie tussen de DWO-medewerker, het wijkkantoor en de klant. Zij bekijken hoe het traject verlopen is en wat de volgende stap is: vervolg zorgtraject, sociale activering, geen vervolgtraject of traject richting werk. In deze pilot gaan 35 klanten met een zorgtraject van start. Het project bestaat uit meerdere fasen: de eerste fase van het project, het selecteren van de kandidaten door de wijkkantoren, is bijna afgerond. Deze fase kostte meer tijd dan van tevoren werd aangenomen. Bij het begin van de pilot werd ervan uitgegaan dat er voldoende kandidaten waren. Gebleken is dat veel kandidaten afvallen, omdat: - klanten met verslavingsproblemen niet onder de pilot vallen (zo nodig worden klanten wel doorverwezen naar de betreffende hulpverleningsinstelling) - klanten die al in behandeling zijn bij Parnassia of het Algemeen Maatschappelijk Werk niet onder de pilot vallen - klanten niet te motiveren zijn voor hulpverleningstrajecten De tweede fase, waarin de gesprekken met de klanten plaatsvinden, is voor de eerste kandidaten inmiddels begonnen. Het is nog te vroeg om iets te kunnen zeggen over de resultaten van de tweede fase en de effecten van de zorgtrajecten in het algemeen. In het tweede kwartaal van 2001 zal nader worden 12

16 teruggekomen op de resultaten van de pilot. Pilot 1 op 10 In februari 2000 is het wijkkantoor Loosduinen gestart met de pilot 1 op 10'. Doel van het project was om in % van de klanten die op het wijkkantoor in fase 4 waren ingedeeld (d.w.z. 110 van de 1100 fase 4 klanten), aan te melden bij de afdeling Sociale Activering. Tijdens de reguliere heronderzoeksgesprekken besteedde de sociaal-bijstandsmedewerker op dit wijkkantoor extra aandacht aan het motiveren en stimuleren van de fase 4 klant om deel te nemen aan sociale activering. Eventueel werd in een tweede gesprek nader op de mogelijkheden van sociale activering ingegaan, waarbij meestal ook de consulent van de afdeling Sociale Activering of de DWO aanwezig was. Voor de sociaalbijstandsmedewerkers van het wijkkantoor is een speciale cursus georganiseerd, waarin handreikingen werden gegeven voor het houden van motiveringsgesprekken. Uit de voorlopige resultaten over de eerste zeven maanden van het project blijkt dat de pilot een succes is geworden. Tot en met augustus 2000 zijn ruim 400 fase 4 klanten gesproken, waarvan er 113 zijn aangemeld voor sociale activering. Daarmee is het streefpercentage van 10% ruim overtroffen. Van de 113 aangemelde klanten zijn er tot en met augustus geplaatst. Dit lijkt in eerste instantie laag, maar er zit tijd tussen de aanmelding en de plaatsing van de klanten. Een groot deel van deze aangemelde klanten is nog in bemiddeling. Ook kost het tijd om een (vrijwilligers)plaats te zoeken die aansluit bij de mogelijkheden van de klant. Succesfactoren van de pilot zijn onder andere de betrokkenheid en het enthousiasme van de medewerkers, de intensieve begeleiding van de klant en de goede onderlinge samenwerking tussen de DWO Doorstroom, het wijkkantoor van de dienst SZW en de afdeling Sociale Activering. Vanwege de succesvolle resultaten van de pilot wordt deze aanpak gespreid uitgebreid naar andere wijkkantoren. 1.6 Het aantal deelnemers Algemeen De afgelopen jaren is het aantal deelnemers aan sociale activering in Den Haag sterk toegenomen. In 1997 (toen nog activerend welzijnsbeleid ) zijn er 158 deelnemers gestart, in 1998 is het aantal toegenomen tot 223. In 1999 neemt het aantal gestarte deelnemers toe tot 635. In dat jaar gaan Schroeder van der Kolk en Leger des Heils ook meedoen aan sociale activering. In 2000 zullen er ongeveer 950 personen beginnen aan sociale activering. Voor 2001 bedraagt de taakstelling 1300 plaatsingen. In figuur 1 is het aantal geplaatse personen in kaart gebracht. Voor 2000 bedraagt het een schatting van het aantal geplaatste personen, voor 2001 is de taakstelling vermeld. 13

17 Activerend welzijnsbeleid (1997 en 1998) In tabel 1 vindt u een overzicht van de resultaten per (samenwerkende) DWO in 1997 en Tabel 1 Resultaten activerend welzijnsbeleid 1997 en 1998 Welzijnsinstelling Resultaat 1997 Resultaat 1998 Haagse Hout /Scheveningen - 10 Laak en Rijswijk Escamp Segbroek/Loosduinen - 50 Schilderswijk/Centrum De welzijnsinstellingen in Haagse Hout/Scheveningen en Segbroek/Loosduinen hadden in 1997 nog geen resultaten geboekt; zij verkeerden in dat jaar nog in de opstartfase. Sociale activering (vanaf 1999) Eind 1998/begin 1999 zijn met de DWO s afspraken gemaakt over het aantal te plaatsen deelnemers aan sociale activering in Aan het begin van het jaar was de ambitie dat via de DWO s zo n 700 mensen aan een activeringstraject zouden beginnen. In de loop van het jaar bleek deze taakstelling niet voor alle DWO s haalbaar. De oorzaken hiervan waren: de DWO s hebben de uitbreiding van het personeel dat zich bezighoudt met sociale activering pas in de tweede helft van het jaar kunnen realiseren de werklocaties moesten worden uitgebreid en verschillende teams zijn verhuisd 14

18 de uitbreiding van het activerend welzijnsbeleid naar sociale activering betekende voor de DWO s een nieuwe werkwijze, gewijzigde administratieve afhandelingen en procedures de doelgroep sociale activering wordt steeds moeilijker plaatsbaar. De taakstelling voor1999 werd bijgesteld tot 600, waarbij ook rekening werd gehouden met de plaatsingen bij het Leger des Heils en Schroeder van der Kolk. In de tweede helft van 1999 is nog een behoorlijke inhaalslag gepleegd. De twee DWO s met de laagste oorspronkelijke taakstelling hebben daardoor wel de taakstelling weten te halen. Bij drie DWO s is dit niet meer gelukt. De taakstellingen en resultaten over 1999 van de DWO s en de stedelijke aanbieders Schroeder van der Kolk en Leger des Heils zijn in tabel 2 in kaart gebracht. Tabel 2 Resultaten sociale activering Aanmeldingen 1999 Taakstelling Plaatsingen 1999 Percentage geplaatst t.o.v. taakstelling Matchwerk (Schilderswijk/centrum) Actief in Escamp (Escamp) Doorstroom (Segbroek/Loosduinen) Maar er werk van (Scheveningen/Haagse Hout) Werk op Maat (Laak) % % % % % Totaal DWO s % Leger des Heils Schroeder v.d. Kolk Totaal Opvallend is dat een relatief hoog percentage van de aangemelde klanten niet begint aan een activeringstraject. In de loop van de tijd verschijnen klanten steeds vaker niet meer na het eerste 13 In deze tabel worden de cijfers van de bereikte plaatsingen aangehouden zoals opgenomen in de OCW-monitor In een enkel geval is later gebleken dat het aantal plaatsingen over 1999 iets hoger was. afgesproken. 14 Onder de taakstelling DWO wordt verstaan de taakstelling die eind 1998/begin 1999 met de DWO s is 15 Het leger des Heils en Schroeder v.d. Kolk hadden in 1999 geen taakstelling. Deelnemers worden vanuit het eigen circuit geworven of zijn administratief opgenomen in sociale activering. In deze paragraaf wordt daarom niet verder ingegaan op de taakstellingen van deze organisaties. 15

19 (verplichte) gesprek over mogelijke deelname aan sociale activering of worden zij teruggestuurd naar het wijkkantoor (met name klanten met te veel medische en psycho-sociale belemmeringen om deel te kunnen nemen). Deze zogenoemde retourstroom bedraagt ongeveer 50% van de klanten die door het wijkkantoor zijn aangemeld bij de afdeling Sociale Activering. Oorzaak van de stijgende retourstroom is dat de doelgroep van sociale activering wordt gekenmerkt door een steeds zwaardere en vaak meervoudige persoonlijke en situationele problematiek. Het kost de uitvoerende partners daardoor meer inspanning om de klanten te motiveren om deel te nemen aan sociale activering dan voorheen. Om deze retourstroom in de gaten te houden is afgesproken dat elk kwartaal met de DWO s wordt bekeken hoe het staat met de taakstelling van de DWO s en de retourstroom. Daarnaast zal het verplichtende karakter van sociale activering het aantal retourmeldingen waarschijnlijk verminderen. In tabel 3 vindt u het aantal plaatsingen bij de overige stedelijke aanbieders, waarbij de begeleiding bij de DWO s, Leerwerkcentrum, Schroeder van der Kolk en het Leger des Heils lag. Tabel 3 Plaatsingen bij stedelijke aanbieders sociale activering 1999 Leerwerkcentrum - samen tuinieren 10 Leerwerkcentrum - Hobbyclub 6 Stichting Werk en Initiatief - Perspectief 8 Factor 2 - persoonlijke oriëntatie 9 TRE-contactgroep (ROC) - videotraject 5 TRE-contactgroep - digitale vaardigheden 10 Onderwijsgroep Haaglanden - educatieve trajecten voor allochtonen 17 Totaal 65 Het aantal plaatsingen bij de overige stedelijke aanbieders was in 1999 beperkt. Het kostte tijd voordat de trajecten op gang kwamen en deelnemers werden doorverwezen. De procedures, afspraken en contracten moesten worden vastgelegd. De uitvoerende organisaties moesten ook vertrouwd raken met de mogelijkheden van het verbrede aanbod. Zij waren als eerste gericht op het eigen aanbod. In het laatste kwartaal van 1999 zijn de aanmeldingen goed op gang gekomen. In tabel 4 worden de taakstellingen voor 2000 en de resultaten over de eerste helft van 2000 weergegeven van de DWO s en de stedelijke aanbieders Schroeder van der Kolk en het Leger des Heils. Het aantal plaatsingen blijkt in het eerste halfjaar van 2000 iets achter te lopen op de taakstellingen. Het in tabel 4 gerapporteerde aantal plaatsingen (443) betreft uitsluitend nieuwe deelnemers aan sociale activering in Het aantal doorlopers van 1999 is 512 deelnemers (cijfers Afdeling Sociale Activering). De verwachting is dat over heel 2000 ongeveer 950 nieuwe plaatsingen zullen worden gerealiseerd. 16

20 Tabel 4 Taakstelling en resultaten sociale activering 2000 Taakstelling eerste helft 2000 (en totaal 2000) Resultaat eerste helft 2000 Percentage geplaatst t.o.v. taakstelling eerste helft 2000 Matchwerk (Schilderswijk/Centrum) Actief in Escamp (Escamp) Doorstroom (Segbroek/Loosduinen) Nieuwe koers (Scheveningen/Haagse Hout) Werk op Maat (Laak) 175 (350) % 100 (200) 82 82% 60 (120) % 47 (95) 44 94% 61 (122) 47 77% Totaal DWO s 443 (887) % Leger des Heils 50 (100) 41 82% Schroeder v.d. Kolk 50 (100) 24 48% Totaal 543 (1087) % Bij de cijfers van Schroeder van de Kolk is in 1999 geen scheiding te maken tussen oude en nieuwe deelnemers, omdat alle actieve deelnemers in 1999 op één bepaald moment zijn opgenomen in sociale activering. De trajectduur van de sociale activeringstrajecten ligt bij deze organisatie op anderhalf tot twee jaar. Bij de geplaatsten in 2000 zit een behoorlijk aantal doorlopers uit De taakstelling van 100 deelnemers voor 2000 is bij deze organisatie gebaseerd op het aantal geplaatste (84) deelnemers in Deze taakstelling lijkt te hoog geraamd. Belangrijk is dat deze aanbieder voor de instroom van klanten afhankelijk is van de Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ). Zij krijgt niet direct klanten van de dienst SZW aangeleverd. Voor een deel van de klanten van de dienst SZW kan het aanbod van Schroeder van der Kolk passend zijn. Om een directere instroom van klanten uit de dienst SZW op gang te brengen zal Schroeder van der Kolk een precieze omschrijving van hun doelgroep gaan maken, zodat deze nadrukkelijk onder de aandacht van de wijkkantoren van de dienst SZW kan worden gebracht. Klanten van de dienst die aan dit profiel voldoen kunnen dan instromen in de sociale activeringstrajecten van Schroeder van de Kolk. Taakstelling 2001 Momenteel vindt overleg plaats met de aanbieders over de taakstellingen voor De taakstelling voor 2001 bedraagt 1300 nieuwe plaatsingen. 17

21 1.7 De uitstroom In het klantvolgsysteem kan de reden 16 van uitstroom van klanten uit sociale activering worden geregistreerd. Ook bij klanten die wel zijn aangemeld, maar niet aan een activeringstraject zijn begonnen, wordt de uitstroomreden geregistreerd. Volgens het klantvolgsysteem zijn in aangemelde klanten uitgestroomd. In tabel 5 is een overzicht van de (belangrijkste) redenen van uitstroom opgenomen. Tabel 5 Uitstroomreden van de in 1999 uitgestroomde aangemelde klanten Uitstroomreden Aantal Percentage Niet (meer) gemotiveerd voor deelname % Ziekte, te veel psycho-sociale belemmeringen 68 16% Werk gevonden 42 10% Na herhaalde oproep niet verschenen 39 9% Foute doorverwijzing 25 6% Doorverwezen naar traject richting scholing/werk 10 2% Ontoelaatbaar gedrag 6 1% Overig/onbekend % Totaal % Uit de tabel blijkt dat het niet meer gemotiveerd zijn voor deelname de belangrijkste reden is van de (tussentijdse) uitstroom van de klant. Eén op de tien deelnemers is uitgestroomd omdat hij/zij werk gevonden heeft. In de eerste helft van 2000 blijken er geen grote verschuivingen in de uitstroomredenen te bestaan. Wel zijn er kleine verschuivingen zichtbaar. Het percentage ontoelaatbaar gedrag blijkt te zijn toegenomen, wat een aanwijzing kan zijn voor de zwaarder wordende doelgroep. In het kwalitatieve onderzoek (zie deel 2) wordt ook ingegaan op de uitstroomredenen van de deelnemers. 16 Zoals in noot 6 is opgemerkt, sluiten de redenen van uitstroom in het klantvolgsysteem elkaar niet volledig uit. Er zijn meerdere categorieën, die sterk op elkaar lijken, en/of een inhoudelijke explicatie bevatten, die overlap vertonen met andere categorieën. Zo bevat de antwoordcategorie niet gemotiveerd een explicatie, waarin staat dat deze antwoordcategorie ook gescoord kan worden als cliënt niet plaatsbaar is vanwege te grote belemmeringen. Bovendien gaat het hier om de interpretatie van personen bij de DWO s, waardoor enige vertekening van de daadwerkelijke situatie van klanten kan optreden. Het hoge percentage niet-gemotiveerd kan hierdoor beïnvloed zijn. Daarnaast is ook bij veel klanten als uitstroomreden overig/onbekend ingevuld. 18