De derde weg; stabilisatie van schulden

Transcriptie

1 De derde weg; stabilisatie van schulden Projectplan (pilot) d.d. 29 september 2004

2 A. Pilot: De derde weg; stabilisatie van schulden 1. Inleiding Dit projectplan wordt ingediend in het kader va n het Innovatieprogramma Werk en Bijstand (IPW) onder het thema Aanpak onderkant van het klantenbestand. De gemeente Den Haag streeft ernaar om iedere cliënt een traject op maat aan te bieden. Om die reden wordt het reïntegratieaanbod vanaf 2005 onderverdeeld in 4 categorieën: sollicitatietrajecten, bemiddelingstrajecten, activeringstrajecten en participatievoorzieningen. Cliënten met een (grote) afstand tot de arbeidsmarkt wordt een bemiddelingstraject aangeboden of een activeringstraject dat uiteindelijk kan leiden tot een bemiddelingstraject. In het bemiddelings- cq activeringstraject is het de bedoeling een oplossing te bieden voor problemen die bemiddeling naar (betaald) werk in de weg staan. Eén van deze problemen is het hebben van een problematische schuldenlast. De gedachte is dat de schuldenproblematiek het leven van de cliënt zo beheerst dat hij zich onvoldoende kan concentreren op werk of het zoeken naar werk. Voor deze cliënten is werk op korte termijn vaak niet financieel aantrekkelijk. Het extra inkomen moet worden gebruikt om de schulden af te lossen en het recht op inkomensafhankelijke regelingen vervalt geheel of gedeeltelijk. Op langere termijn, na aflossing van schulden, heeft betaald werk echter wel een positief effect op het inkomen. Daarnaast biedt werk ook andere voordelen (sociale contacten, verantwoordelijkheidsgevoel). Schuldeisers zullen ten slotte sneller geneigd zijn akkoord te gaan met een schuldregeling als zij zien dat een cliënt gemotiveerd is en er alles aan doet om zijn inkomen te vergroten. De Gemeentelijke Kredietbank (onderdeel van de dienst SZW) draagt in opdracht van de gemeente zorg voor de uitvoering van minnelijke en wettelijke schuldregelingen. Uit ervaring is gebleken dat een bepaalde groep cliënten noch met een minnelijke noch met een wettelijke schuldregeling geholpen kan worden. Het gaat met name om jongeren. Specifieke redenen waarom zij niet geholpen kunnen worden zijn: - onwillige schuldeisers; vanwege perspectief en leeftijd van de schuldenaar gaan schuldeisers niet akkoord met een minnelijke regeling - aflossingscapaciteit; jongeren hebben vaak weinig tot geen aflossingscapaciteit ook in relatie tot schulden - aard van de schulden; door recente (hoge) boetes en fraudevorderingen is een minnelijk en wettelijk traject niet mogelijk. Juist met betrekking tot jongeren acht de gemeente Den Haag het van groot belang hen niet te lang afhankelijk te laten zijn van een bijstandsuitkering. Doordat de schuldenproblematiek niet opgelost kan worden, wordt deze afhankelijkheid vergroot. Jongeren met een problematische schuldenlast zitten relatief gezien veilig in de bijstand, schuldeisers hebben nauwelijks tot geen mogelijkheden schulden te innen vanwege de lage aflossingscapaciteit. De GKB wil als onderdeel van een bemiddelings- cq activeringstraject in het kader van een pilot na gaan of een nieuwe vorm van schuldhulpverlening, waarbij de schulden gestabiliseerd worden zonder uitzicht op een schone lei, ertoe kan bijdragen dat de belemmering om uit te stromen naar betaald werk wordt opgeheven. Deelnemers aan de pilot zijn 50 jongeren in de leeftijd van 17 tot en met 25 jaar (waarbij aangesloten wordt bij de nieuwe definitie van de sluitende aanpak) met een (grote) afstand tot de arbeidsmarkt en waarvoor een reïntegratietraject is ingezet. De GKB beoordeelt of deze jongeren via een minnelijk of wettelijk traject hun schulden kunnen oplossen. Als dat niet het geval is dan wordt hen het stabilisatietraject aangeboden. De hoogte van de subsidie die voor dit experiment wordt aangevraagd in het kader van het Innovatieprogramma WWB bedraagt:

3 2. Doelstelling en organisatie 2.1 Probleemstelling Jongeren met een problematische schuldenlast kunnen om uiteenlopende redenen hun schulden niet oplossen in een regulier minnelijke of wettelijke schuldregeling. De problematische schuldenlast belemmert de uitstroom naar (betaald) werk en bevordert de afhankelijkheid van een bijstandsuitkering. 2.2 Doelstelling De doelstelling van de pilot is het stabiliseren van een schuldenlast zodat de jongere zo spoedig mogelijk maar uiterlijk binnen 36 maanden na aanvang van het stabilisatietraject kan uitstromen naar betaald werk voor tenminste 32 uur per week cq daarmee een inkomen verwerft boven bijstandsniveau. Als subdoelen wordt onderscheiden: - nagaan of de vorm waarin de pilot wordt uitgevoerd een adequate oplossing biedt voor het geschetste probleem; - meer zicht krijgen op het ontstaan, aard en hoogte van de schulden van jongeren zodat mogelijk in het preventiebeleid hierop geanticipeerd kan worden. (In de pilot kan veel achtergrondinformatie van de deelnemende jongeren verzameld worden, deze informatie kan gebruikt worden om het preventiebeleid verder te ontwikkelen door bijvoorbeeld specifieke voorlichting te geven over het voorkomen van schulden aan de doelgroep) 2.3 Doelgroep De doelgroep bestaat uit jongeren van 17 tot en met 25 jaar met een problematische schuldenlast (tot 6000,-) die naar verwachting niet binnen de minnelijke of wettelijke regeling opgelost kan worden. Binnen de doelgroep zijn er twee subgroepen te onderscheiden: - de zorgjongere met een grote afstand tot de arbeidsmarkt (uitstroom naar (betaald) werk is niet binnen zes maanden te verwachten); - de jongere die bij Werkkompas in een traject zit en voor wie schulden de uitstroom naar (betaald) werk belemmert; 2.4 Werkwijze Werkkompas en het wijkkantoor Jongeren van de sector Bijstand leveren ieder tenminste 25 jongeren aan die binnen de doelgroep passen en die gemotiveerd zijn om te werken aan het oplossen van de schulden. De GKB verzorgt de aanmelding en de intake. Bekeken wordt of een minnelijke/wettelijke schuldregeling tot de mogelijkheden behoort. Bij een jongere die door Werkkompas wordt aangeleverd wordt bovendien bekeken of de schuldenproblematiek de enige belemmering vormt voor uitstroom. Als er meerdere problemen zijn dan is het belangrijk al deze problemen aan te pakken en heeft alleen schuldhulpverlening weinig effect (integrale schuldhulpverlening). Voor een zorgjongere geldt altijd dat er sprake is van multi-problematiek, waar gelijktijdig of voorafgaand aan de schuldhulpverlening aan gewerkt wordt. Uiteindelijk worden zoveel jongeren geselecteerd dat er 50 stabilisatietrajecten opgestart worden. De jongere die daarvoor in aanmerking komen doorlopen het minnelijk traject. Als een minnelijk traject niet tot stand komt dan wordt bekeken of een wettelijk traject tot de mogelijkheden behoort. Is dit niet het geval dan stroomt de jongere in in het stabilisatietraject. In dit stabilisatietraject spant de GKB zich in om aflossingsafspraken met schuldeisers tot stand te laten komen waarbij het inkomen dat boven 90% van de bijstandsnorm ligt, wordt ingezet. De jongere is bovendien verplicht de uitstroompremie te cederen aan de GKB. Er wordt aan de schuldeisers (vooralsnog) niet om kwijtschelding gevraagd maar om genoegen te nemen met een kleine periodieke betaling van de schuld gebaseerd op de beschikbare financiële ruimte van de jongere. De schuldeisers wordt verzocht om de incassomaatregelen op te schorten en een rentestop in te voeren om de schuld niet verder te laten toenemen. Daarnaast worden de schuldeisers periodiek door de GKB geïnformeerd over de gereserveerde bedragen en de inspanningsverplichtingen van de jongere om zijn inkomen te vergroten (conform de reguliere voorwaarden van de schuldregeling). Op haar beurt wordt de GKB van informatie over de inspanningsverplichting naar werk voorzien. Ook de aanmelders zullen, conform te maken werkafspraken, door de GKB worden geïnformeerd over de voortgang en knelpunten in het schuldregelingsproces. De gedragscode Schuldregeling van de NVVK is in dit traject niet van toepassing en dit zal nadrukkelijk aan de schuldeisers worden gecommuniceerd.

4 Afhankelijk van de aard en hoogte van de schulden zullen de schuldeisers niet gelijk berechtigd worden. Voordeel daarvan is dat eerst de schulden die in de weg staan aan een succesvolle afronding van een minnelijke of wettelijke schuldregeling opgelost worden. Ter ondersteuning van het stabilisatietraject wordt budgetbeheer en budgetbegeleiding ingezet. Budgetbeheer is het beheren van het inkomen en het zorgdragen voor periodieke betalingen en aflossingen. Tijdens budgetbegeleiding wordt de jongere onder andere geleerd hoe hij met geld om kan gaan om recidive te voorkomen. Gedurende het stabilisatietraject wordt tenminste één keer per jaar bekeken of een minnelijke of wettelijke schuldregeling inmiddels tot de mogelijkheden behoort waarin de jongere zijn schulden wel kan regelen met uitzicht op een schone lei. 2.5 Case -management Jongeren worden aangemeld vanuit Werkkompas of de sector Bijstand. De sector Bijstand heeft het sociaal activeringstraject bedoeld voor zorgjongeren uitbesteed aan Escamp-perspectief. Omdat bij deze zorgjongeren sprake is van zogeheten multi-problematiek wordt op meerdere fronten gewerkt aan het opheffen van de belemmering om uit te stromen. Een medewerker van Escamp-perspectief is in dit geval de case-manager aan wie terugkoppeling plaatsvindt over de voortgang van het stabilisatietraject 2.6 Vernieuwend Vernieuwend is het aanbieden van een schuldregelingstraject dat niet leidt tot de zogeheten schone lei maar leidt tot een stabilisatie van de situatie. Verwacht wordt dat daarmee schulden geen belemmering meer vormen voor uitstroom richting betaald werk. Een ander vernieuwend element is de verplichte budgetbegeleiding. Budgetbegeleiding is geen reguliere taak van de GKB, maar wordt in deze pilot verplicht aangeboden om jongeren een goede basis mee te geven als de schulden zijn opgelost en zij weer helemaal zelf verantwoordelijk zijn voor hun financiële zaken. 2.7 Projectorganisatie De projectverantwoordelijke is de GKB. De projectleider is één van de teamleiders schuldhulpverlening. De projectleider is verantwoordelijk voor een goede uitvoering van de pilot. Dit houdt onder andere in het bewaken van de voortgang van de pilot en de administratieve organisatie, aansturen van de GKB-medewerkers die bij de pilot betrokken zijn, afstemmen met interne en externe partijen, verantwoording afleggen aan de stuurgroep en voorzitten van de projectgroep. In de stuurgroep neemt een persoon deel die benoemd wordt uit de leiding van de sector Werken, een persoon uit de leiding van de sector Integratie & Hulpverlening en een lid van het managementteam van de GKB. De projectgroep adviseert gevraagd en ongevraagd de projectleider, draagt bij aan het oplossen van knelpunten en beslist over aanpassingen van de pilot naar aanleiding van de uitkomsten in de evaluaties. In de projectgroep hebben zitting: een beleidsmedewerker GKB van de sector I&H, een beleidsmedewerker van de sector Bijstand en een projectmedewerker WAM aangevuld met een medewerker van Escamp-perspectief en een consulent of teamleider vanuit Werkkompas. De projectgroep heeft de intentie ieder kwartaal bij elkaar te komen. 3. Samenwerking De pilot zal worden uitgevoerd binnen de gemeente Den Haag, maar binnen de gemeente zijn een aantal partijen betrokken. De verantwoordelijkheid voor het uitstromen naar betaald werk ligt bij de sector Werken. Werkkompas is een uitvoerende afdeling die organisatorisch onder de sectorleiding van Werken valt. Het uitvoeren van minnelijke en wettelijke schuldregelingen zit in het takenpakket van de GKB. De GKB is organisatorisch ingebed in de sector Integratie & Hulpverlening. Tot slot is de sector Bijstand verantwoordelijk voor het uitvoeren van de WWB ten aanzien van jongeren. De sector Bijstand heeft in maart 2004 de uitvoering van een sociaal activeringstraject gericht op zorgjongeren uit- en aanbesteed. Het project is gegund aan Escamp-perspectief, een welzijnsorganisatie in Den Haag. Zowel Werkkompas als Escamp-perspectief melden jongeren voor deze pilot aan en fungeren als case-manager.

5 4. Beoogde resultaten en effecten Het resultaat is de uitstroom van jongeren naar een baan voor tenminste 32 uur per week of een baan waarmee een inkomen boven bijstandsniveau wordt verworven waarbij de schulden gestabiliseerd dan wel opgelost zijn. Door de schulden te stabiliseren wordt eveneens bereikt dat jongeren niet in een uitzichtloze situatie terecht komen. In de pilot wordt een geheel nieuwe werkwijze geïntroduceerd. In de evaluatie wordt het volgende getoetst: - hoeveel jongeren stromen direct in in een stabilisatietraject? - hoeveel jongeren stromen vanuit het stabilisatietraject door naar een minnelijke of wettelijke schuldregeling? - is er verschil in uitstroom naar de minnelijke of wettelijke schuldregeling tussen jongeren die direct instromen in het stabilisatietraject en de jongeren die daar aan voorafgaand het minnelijke of wettelijke schuldregelingstraject hebben doorlopen? - is er verschil in resultaat tussen aanmeldende partijen en hoe is dit te verklaren? - hoe groot is de uitval cq in hoeveel gevallen kunnen de schulden niet gestabiliseerd worden? - hoeveel jongeren stromen vanuit een stabilisatietraject, minnelijke of wettelijke schuldregeling uit naar een baan voor tenminste 32 uur per week of een baan waarmee een inkomen boven bijstandsniveau wordt verworven? Het stabilisatietraject duurt maximaal 3 jaar waarbij tenminste 1 keer per jaar wordt bekeken of de schulden geregeld kunnen worden door middel van een minnelijke of wettelijke schuldregeling. Er is gekozen voor een maximale duur van drie jaar omdat de aard van de problematiek die met de pilot beoogd wordt opgelost te worden van dien aard is dat de GKB verwacht dat na drie jaar maximaal resultaat behaald kan worden. 5. Looptijd en fasering Periode Activiteiten 15 december - 31 december instellen projectgroep - opleiden medewerkers - integreren - gefaseerd instromen van jongeren - uitvoering inrichten en informeren juni 2005 eerste evaluatie en bijstelling december 2005 tweede evaluatie en bijstelling juni 2006 derde evaluatie en bijstelling december 2006 vierde evaluatie en bijstelling juni 2007 Vijfde evaluatie en eventueel bijstelling december afronden pilot - eindevaluatie en opstellen eindrapportage 6. Overdraagbaarheid en implementatie Van de pilot wordt verwacht dat het een model geeft voor een schuldregelingstraject naast de bestaande minnelijke en wettelijke schuldregeling. Schuldhulpverlening is al onderdeel van reïntegratietrajecten, maar kan daarmee een effectiever instrument worden. Daarnaast verwacht de GKB dat stabilisatietrajecten in het algemeen een toegevoegde waarde kunnen zijn ten aanzien van de dienstverlening aan alle Haagse burgers van wie de schulden niet via een minnelijke of wettelijke schuldregeling opgelost kunnen worden. Als na een succesvolle afronding van de pilot besloten wordt de stabilisatietrajecten tot regulier beleid te maken, kunnen deze trajecten ook aan de randgemeenten met wie de gemeente Den Haag een convenant heeft afgesloten, worden aangeboden. Tot slot zullen de tussentijdse evaluaties besproken worden in het landelijke platform Jongeren en schulden worden besproken. Dit platform waarin vertegenwoordigers zitten van steden die specifieke schuldhulpverleningstrajecten voor jongeren kennen, komt ongeveer drie keer per jaar bij elkaar om onder andere best practices uit te wisselen.