Burgemeester en wethouders

Transcriptie

1 Burgemeester en wethouders Raadsvoorstel voor behandeling in oordeelvormende/besluitvormende vergadering Datum vergadering : Zaaknummer: Onderwerp : Procesvoorstel opvang vluchtelingen in een AZC Agendapunt : 2b Portefeuillehouder : Burgemeester C. van der Knaap Behandelend ambtenaar : Geertje de Laat en Arjen Droog Afdeling : Veiligheid Telefoonnummer : adres : geertje.de.laat@ede.nl Vastgesteld door het college : Beslispunten 1. De gemeenteraad in te laten stemmen met het procesvoorstel en zich aan het proces te committeren, zoals is uitgewerkt in bijlage In te stemmen met het voorstel om in de programmabegroting ruimte te reserveren voor kosten die voor dit project worden gemaakt. 3. Een raadswerkgroep opvang vluchtelingen in te stellen. Toelichting 1. Inleiding In deze notitie wordt de raad een voorstel gedaan voor het proces voor het opstellen van een raadsvoorstel voor de opvang van vluchtelingen in een AZC op verschillende locaties binnen de gemeente Ede. Achtereenvolgens worden in deze notitie de volgende onderwerpen beschreven: Terugblik op de recente ontwikkelingen rond opvang van vluchtelingen Gehanteerde uitgangspunten en overwegingen Het procesvoorstel om te komen tot opvangplekken voor vluchtelingen De organisatie en rollen in het proces Het beoogde tijdpad en de momenten van inspraak/participatie De financiële kant van dit voorstel Enkele bijlagen om context te bieden voor het procesvoorstel en de kaders Op grond van de bevoegdheid van de raad om kaders voor beleid op hoofdlijnen vast te stellen, doen wij in een separate notitie een voorstel voor de kaders voor de huisvestiging van vluchtelingen, mede bezien vanuit het licht van de door de Raad vastgestelde motie. In deze notitie doen wij een voorstel voor het proces om te komen tot de opvang van asielzoekers op één of meerdere locaties in Ede. Om tot dit voorstel te komen werpt het college eerst een terugblik op de afgelopen periode. Verder zal ook aandacht worden besteed aan het totale tijdspad en de wijze waarop met financiële gevolgen zal worden omgegaan. Dit voorstel betreft het realiseren van opvangplekken in een AZC. Het college zal de actualiteit scherp blijven volgen en indien er een beroep op Ede wordt gedaan opnieuw bekijken of er tussentijds een crisisopvang of noodopvang in de gemeente Ede gerealiseerd moet of kan worden. 2. Terugblik De instroom van asielzoekers in Nederland dit jaar was eind oktober al hoger dan 2013 en 2014 bij elkaar. In totaal werden tot eind oktober van dit jaar bijna asielaanvragen geregistreerd, tegen bijna twee jaar geleden en bijna afgelopen jaar. De verwachting is dat de vraag naar opvanglocaties in 2016 zal oplopen tot Daarbij is al rekening gehouden met de uitstroom van statushouders (vluchtelingen die na een verblijf in een AZC een verblijfsstatus hebben gekregen en in reguliere woningen komen te wonen). Zowel de gemeenteraad, het college en inwoners van de gemeente Ede zijn doordrongen van de aanhoudende vluchtelingenstroom en willen een aandeel leveren in de opvang.

2 blz. 2 Behoort bij zaaknummer Op 14 november 2014 heeft de gemeenteraad het college in een motie 1 opgeroepen om te onderzoeken waar in Ede vluchtelingen opgevangen kunnen worden. Mede naar aanleiding van die motie is per oktober 2015 op de Kazerneterreinen een noodopvang gerealiseerd en heeft het college mee willen werken aan de komst van een AZC in Otterlo, toen daar een initiatiefnemer in onderhandeling met het COA trad. Hieraan is voorafgegaan een inventarisatie begin 2015 naar mogelijke locaties voor een AZC van 600 plekken voor de duur van 5 jaar. De locaties die uit deze inventarisatie naar voren zijn gekomen waren de Kazerneterreinen, het Toeristenmotel, De Lindehof en de Klinkenberg. Op de Kazerneterreinen waren geen locaties beschikbaar voor de duur van 5 jaar. Daar komt bij dat op de Kazerneterreinen al meerdere vormen van maatschappelijke opvang plaatsvinden, zoals daklozenopvang en de opvang van circa 350 werknemers uit Midden- en Oost- Europa, met een maximum capaciteit van 400. Ook is er tijdelijke huisvesting van de voormalige bewoners van de Klinkenberg en sinds oktober 2015 de noodopvang van 370 vluchtelingen. Het Toeristenmotel voldeed voor het COA niet in verband met de verspreide ligging waardoor de beveiliging niet goed ingericht kon worden. Daarnaast is er op die locatie sprake van huidige bewoning en gedeeld eigenaarschap. Voor de Klinkenberg gold dat de eigenaar niet bereid was te investeren in de noodzakelijke brandveiligheidseisen. Daarnaast was op dat moment de eigenaar verwikkeld in een huurconflict. De ontwikkelingen rondom de noodopvang en rondom een AZC in Otterlo hebben een eigen verloop en dynamiek gekend. Toen onder grote tijdsdruk de noodopvang geopend werd, bleek de maatschappelijke betrokkenheid en daarmee het draagvlak groot. Terwijl er bij omwonenden ook terechte vragen en zorgen bestonden. Na de avond voor omwonenden van de noodopvanglocatie op 14 oktober jl. en in alle contacten met de omgeving sindsdien blijkt dat er in onze samenleving draagvlak is om bij te dragen aan de opvang van vluchtelingen die hier een veilig heenkomen zoeken. Naar aanleiding van deze ervaringen heeft het college ingeschat dat een AZC in Otterlo op een soortgelijk draagvlak zou kunnen rekenen. Tijdens de onderhandelingen heeft het college herhaaldelijk getracht om het aantal van 600 te reduceren, echter zonder succes. Op dat moment was 600 voor het COA de absolute ondergrens. Toen bleek dat de langlopende onderhandelingen tussen de initiatiefnemer en het COA tot een overeenkomst zou leiden heeft het college het initiatief genomen om bij een aantal vertegenwoordigers van de Otterlose samenleving de gevoelens daarover te toetsen. Juist omdat het college zich realiseert dat de komst van een AZC impact heeft op de lokale omgeving. Na bekendmaking van het voornemen van de realisatie een AZC van 600 asielzoekers in Otterlo bleek de weerstand tegen het aantal te huisvesten vluchtelingen groot te zijn. De uitingen, binnen en buiten de media, de grote opkomst en toon van de bewonersavond, het college heeft dit niet in deze mate voorzien. Het college wil graag, met de raad, lessen trekken uit deze ervaringen. Dat zal zich moeten vertalen in een voorstel voor het vervolg met een heldere inzet (wat wil Ede precies?), een transparante procesvoering, goede communicatie en voldoende ruimte voor participatie. Ook de gemeenteraad zal nadrukkelijker in positie gebracht moeten worden. Bij het realiseren van opvangplekken voor vluchtelingen wil Ede ook recht doen aan de bezwaren en zorgen die daar over bestaan. Vooral als de bezwaren en zorgen betrekking hebben op een goede balans tussen de leefbaarheid van de woonomgeving en de zorg voor vluchtelingen. Het is een landelijke ontwikkeling dat het draagvlak voor grootschalige opvang afneemt, dit is ook merkbaar in Ede. Dit is wat de reacties rondom de komst van de noodopvang en het AZC bij Otterlo met elkaar verbindt: de inwoners van de gemeente Ede willen graag meewerken (en ook bijdragen) aan de opvang van vluchtelingen. Het programma van eisen van het COA gaat uit van locaties vanaf 600 plekken, maar het COA geeft aan dat daar van afgeweken kan worden. In Ede is meer draagvlak voor kleinschalige opvang. De VNG heeft op 27 november 2015 een bestuursakkoord gesloten met het rijk waarin is overeengekomen dat de inzet is om te komen tot een mix van grootschalige en kleinschalige opvang, waarbij de kleinere locaties zoveel mogelijk gebruik maken van de voorzieningen van de grote locatie in een satellietmodel 2. 1 In deze motie is aan het College het volgende verzocht: - de kosten te onderzoeken van het voor de opvang van asielzoekers geschikt maken van verblijfsgebouwen op de voormalige kazerneterreinen; - te onderzoeken of er elders binnen Ede gemeentelijk vastgoed beschikbaar is, dat met inzet van acceptabele financiële middelen geschikt gemaakt kan worden voor de opvang van asielzoekers 2 Bestuursakkoord Verhoogde Asielinstroom, 27 november 2015, zie bijlage 3

3 blz. 3 Behoort bij zaaknummer Om die reden is het college in gesprek gegaan met het COA over de mogelijkheden voor meer kleinschalige opvang. Ook heeft het college een signaal gegeven richting de Tweede Kamer voor meer middelen omdat kleinschalige opvang vanuit bedrijfsmatig oogpunt voor het COA minder efficiënt is dan grootschalige omvang. Inmiddels is duidelijk dat het onderhandelingsakkoord tussen de VNG en het ministerie veel meer mogelijkheden biedt voor meer kleinschalige opvang. De hoge instroom van vluchtelingen geeft niet alleen problemen voor de eerste opvang, maar leidt ook tot gevolgen voor de doorstroom. Vluchtelingen die eenmaal een status hebben, dienen door te stromen naar de reguliere sociale woningmarkt. Op deze sociale woningmarkt zit grote druk, naast deze statushouders doen ook andere bijzondere doelgroepen een beroep op het beperkte aanbod. Gemeenten krijgen vanuit het rijk een taakstelling voor de huisvesting van statushouders. Gemeente Ede huisvest al een aantal jaar statushouders in Ede, en tot nog toe heeft Ede telkens aan de taakstelling kunnen voldoen. De taakstelling voor 2016 komt naar verwachting uit tussen de 260 en 300 statushouders. Vooralsnog worden deze statushouders in reguliere sociale huurwoningen gehuisvest. 3. Gehanteerde uitgangspunten en overwegingen In deze memo en het procesvoorstel wordt uitgegaan van de volgende uitgangspunten: In dit voorstel gaat het om opvangplekken in een AZC. Het voorstel gaat dus niet over crisisopvang, noodopvang of huisvesting van statushouders. Aan de raad wordt een helder en gedetailleerd proces voorgelegd, met daarin duidelijk de te onderscheiden stappen; In het voorstel is voldoende ruimte en mogelijkheid voor participatie geboden; Processtappen en gehanteerde criteria zullen zo veel als mogelijk geobjectiveerd worden; Het voorstel biedt voldoende mogelijkheden voor betrokkenheid vanuit de Edese samenleving; De locatie De Lindehof in Otterlo maakt deel uit van de mogelijke locaties, en wordt in de geschetste processtappen meegenomen; Maximale transparantie in en gedurende het proces om te komen tot besluitvorming; Het primaat voor besluitvorming ligt bij de gemeenteraad; Voorafgaand aan het proces vindt heldere kaderstelling door de raad plaats; Per stap in het proces is de rol van de raad expliciet benoemd; Bij eventuele bijstelling van het proces door het college op basis van actualiteit of gewijzigde inzichten wordt de raadswerkgroep opvang vluchtelingen geïnformeerd. Bij de uitwerking van het voorstel is gebruik gemaakt van ervaringen tot dusverre binnen de gemeente Ede en ervaringen binnen andere gemeenten; in het bijzonder de gemeente Apeldoorn. 4. Het proces Op basis van de opgedane inzichten is een procesvoorstel in 13 stappen uitgewerkt. In dit hoofdstuk wordt het proces beknopt toegelicht. Het is goed om het visuele processchema daarbij aan te houden. In eerste instantie, bij het proces dat is doorlopen om te komen tot een AZC in Otterlo, is een stappenplan zoals hieronder geschetst wordt, niet doorlopen. Dat heeft te maken met de zeer grote urgentie bij het COA, die door het college wordt gedeeld en met het feit dat het college zich telkens gesteund voelde door de raad in haar aanpak. In de motie van 14 november 2014 is eerst gevraagd om te zoeken naar gemeentelijk vastgoed. Dat bleek niet voorhanden. Vervolgens diende zich een particuliere eigenaar aan die in onderhandeling ging met het COA, en vanaf dat moment kwam het college in een andere rol en heeft zij geprobeerd te onderhandelen over de aantallen. Het college heeft dit diverse malen gemeld aan de raad. Het college heeft verder ingeschat te kunnen voortbouwen op de goede ervaringen met het proces rond de noodopvang op de kazerneterreinen. Zoals hierboven reeds vermeld, het college heeft de lessen getrokken uit de afgelopen ervaringen, en dat heeft geresulteerd in onderstaand procesvoorstel. Stap 1: procesvoorstel en kaderstelling Het voorliggend raadsvoorstel en het raadsvoorstel over de kaderstelling (kenmerk 40231) vormen deze eerste stap, gericht om voor iedereen een heldere en transparante start te hebben. Deze stap geeft inzicht in: De precieze ambitie van de raad om opvangplekken voor vluchtelingen te realiseren; De kaders die daarbij gelden;

4 blz. 4 Behoort bij zaaknummer Langs welk proces tot uiteindelijke besluitvorming over en realisatie van opvangplekken wordt gewerkt. Bij de besluitvorming over de kaders en het procesvoorstel is mogelijkheid voor inspraak. Stap 2: longlist locaties opstellen De gemeente stelt een longlist op met potentieel geschikte locaties voor opvangplekken, zowel voor een hoofdvestiging als een of meer nevenvestigingen in de gemeente Ede. De longlist is openbaar. Stap 3: shortlist locaties opstellen Van de longlist wordt een shortlist gemaakt op basis van beschikbaarheid van de locaties en de bereidheid van de eigenaren om aan het realiseren van opvangplekken mee te werken. De shortlist is openbaar. Stap 4: locatieanalyse Een extern bureau voert in opdracht van de gemeente Ede en het COA een nadere analyse uit op de geschiktheid van de locaties op de shortlist. Deze stap moet leiden tot een openbaar rapport zoals de Locatie-analyse voor de vestiging van een asielzoekerscentrum in de gemeente Apeldoorn. Daarin zijn de locaties beoordeeld op onder andere: 1. Randvoorwaarden: De potentiële locaties worden getoetst aan essentiële eisen en wensen voor zowel het COA als de gemeente. Dit vindt plaats door middel van een multi-criteria analyse op de aspecten omgeving, locatie, gebouw, planning en financiën. 2. Uitgangspunten: In essentie geschikte locaties worden getoetst aan de beleidsdoelstellingen van het COA: duurzaamheid, flexibiliteit, betaalbaarheid en kwaliteit. Stap 5: meedenksessie stakeholders De gemeente stelt een stakeholdergroep samen, bestaand uit zo n mensen uit de samenleving. Die komt al eerder bijeen om kennis te maken en voor te bereiden op het proces. Ook zal met de stakeholdergroep een bezoek worden gebracht aan het AZC in Nijmegen. De stakeholdergroep bestaat uit vertegenwoordigers van wijk- en dorpsraden, onderwijs, kerken en moskeeën, maatschappelijke organisaties, ondernemers, hulpdiensten en actie- en belangencomités. Op basis van de locatieanalyse worden ze gevraagd mee te denken over de relevante overwegingen om uiteindelijk een locatiekeuze te maken. Voorbeelden van overwegingen zijn: aantal opvangplekken per individuele locatie, sociale veiligheid voor vluchtelingen en omwonenden, de spankracht van de wijk/het dorp, gevolgen voor omwonenden en ondernemers, kansen voor integratie, et cetera. Deze overwegingen zijn openbaar. Stap 6: detailonderzoek geselecteerde locaties De overwegingen die de stakeholdergroep per locatie heeft opgesteld worden waar nodig verder onderzocht. Hierbij gaat het met name om de spankracht van de wijk/het dorp, sociale veiligheid, gevolgen voor omwonenden en ondernemers en kansen voor integratie. De gemeente voert dit onderzoek samen met partners (zoals de politie en hulpdiensten) en eventueel met behulp van experts uit. De resultaten van dit detailonderzoek per locatie zijn openbaar. Stap 7: inloopsessie Nu er een overzicht van de realistische locaties om opvangplekken te realiseren, krijgt elke betrokkene (inwoners, omwonenden, ondernemers, et cetera) de gelegenheid om zijn/haar overtuiging, bedenkingen, ondersteuning of andere reacties te delen. Daar waar blijkt dat in een van de locatieonderzoeken onjuistheden of onvolledigheden zitten kan dit nog worden aangepast. In de inloopsessie kan rechtstreeks worden gesproken met portefeuillehouder(s) van B&W, betrokken ambtenaren, COA, politie/hulpdiensten en vrijwilligersorganisaties. Ook is het mogelijk ter plekke of digitaal een schriftelijke reactie achter te laten. Van de inloopsessie zal verslaglegging plaatsvinden en van alle reacties (gesprekken, schriftelijk en digitaal) wordt een gedetailleerd bevindingenrapport opgesteld. Dit rapport is openbaar. Stap 8: locatievoorstel Op basis van de onderzoeken en inspraak wordt een voorgenomen besluit over de opvanglocatie(s) voor vluchtelingen in de Gemeente Ede opgesteld en aan de raad voorgelegd. In het voorgenomen besluit wordt onder andere ingegaan op de locatie(s), duur, aantallen plekken per locatie en financiële consequenties. Het locatievoorstel is openbaar.

5 blz. 5 Behoort bij zaaknummer Stap 9: besluitvorming Definitieve besluitvorming door de gemeenteraad, waarbij voor betrokkenen reguliere inspraakmogelijkheden bestaan. Stap 10: overeenkomsten en vergunningen Het COA gaat overeenkomsten aan met de eigenaar of eigenaren van de definitieve locatie(s) en zorgt dat de juiste vergunningen worden aangevraagd. Stap 11: gereed maken locatie(s) Afhankelijk van de staat van de locatie(s) en de ruimtelijke omgeving worden aanpassingen gedaan om aan alle eisen te voldoen. Stap 12: komst vluchtelingen De locatie(s) worden ingericht en de eerste vluchtelingen worden welkom geheten in Ede. Stap 13: vorming klankbordgroep o.b.v. stakeholdergroep Voor het deel van de eerder geformeerde stakeholdergroep zal gelden dat ze betrokken willen blijven bij de voorgang rond de opvanglocatie. Dit deel van de stakeholdergroep, eventueel aangevuld met anderen (zoals direct omwonenden), vormen een klankbordgroep per locatie. Deze klankbordgroep wordt door het COA gefaciliteerd en monitort hoe het gaat. Periodiek worden bevindingen opgesteld en openbaar gemaakt. Op basis van de bevindingen kan indien nodig worden bijgestuurd. 5. Organisatie en rollen Bestuurlijke portefeuillehouder van dit dossier is de burgemeester. De ambtelijke opdrachtgever is de algemeen directeur/gemeentesecretaris. De projectleiding en procesbegeleiding worden belegd bij twee projectleiders uit de ambtelijke organisatie. Zij formeren intern een kerngroep om alle stappen te kunnen doorlopen. Aan die kerngroep nemen in ieder geval deel afvaardigingen van de afdelingen/onderdelen Communicatie, Veiligheid, Integratie en Financiën. De (ambtelijke) projectgroep staat in nauw contact met het COA en trekt waar nodig samen op. De betrokkenheid van de gemeenteraad kent gedurende het proces drie belangrijke vormen: 1. Kaderstellend vooraf. 2. Als toehoorder bij de bijeenkomsten. 3. Besluitvormend. Voor een efficiënte procesvoering stelt het college voor een raadswerkgroep opvang vluchtelingen in te stellen. Deze raadswerkgroep kan gedurende het proces intensief worden geïnformeerd en betrokken bij bijeenkomsten die worden georganiseerd. 6. Tijdpad en momenten voor inspraak/participatie/communicatie Inwoners kunnen een constructieve bijdrage leveren in het proces om te komen tot opvangplekken voor vluchtelingen. De komst van deze opvangplekken zal impact hebben op de leefomgeving van inwoners. Daarom is het zo belangrijk inwoners te betrekken en te informeren. Naast een zorgvuldige aanpak en heldere communicatie vraagt dit een niet te langlopend besluitvormingsproces. In dit proces is de gemeente afhankelijk van verschillende externe partijen, waarop de gemeente geen grip heeft. Daarom is het voorgestelde tijdpad indicatief. In een eerder raadsvoorstel, dat door het college op 24 november jl. is ingetrokken, was een tijdpad voorgesteld tot februari Aangezien we nu een ander, ruimer traject ingaan zal dat ook gevolgen hebben over het tijdpad, waarbij wordt aangestuurd op eind voorjaar Communicatie Doel van de communicatie is draagvlak voor opvang van vluchtelingen te creëren en te vergroten en daarmee te bereiken dat inwoners zoveel mogelijk als kan akkoord gaan met de opvang van vluchtelingen op plekken in de gemeente Ede. Omdat een open en transparant proces op gang komt, inclusief participatie van inwoners, geldt dat ook voor de communicatie. Deze is open, transparant en betrouwbaar. Uitgangspunten hierin zijn: Gericht op bouwen relaties Open dialoog Direct en persoonlijk Helder en op tijd

6 blz. 6 Behoort bij zaaknummer Dilemma s delen Deze uitgangspunten bepalen de mate van succes als het gaat om geloofwaardigheid, ontmoeten, verbinden, vertrouwen en participatie. Ook bepalen ze het succes van een open bestuursstijl, die het college van B en W nastreeft samen met gemeenteraad en inwoners; De communicatiestrategie is daarom mede gericht op: 1) gedragsbeïnvloeding richting inwoners om mee te doen met het participatieproces; 2) een gemotiveerde gemeenteraad goed te betrekken gedurende de uitvoering van het proces 3) beleid en keuzes goed voor het voetlicht te brengen. In het communicatietraject worden ook de processtappen in het procesvoorstel onderscheiden. De website gaat een centrale rol spelen. Hier is alle actuele informatie te vinden, inclusief de antwoorden op veelgestelde vragen. Daarnaast kan de website een rol spelen in een interactief proces met bewoners. Ook social media zal worden ingezet om alle communicatie goed te stroomlijnen. 8. Tijdpad Fase 1 Procesvoorstel en kaderstelling: 10 december 2015 en 14 januari 2016 vaststelling door de gemeenteraad. Fase 2 Opstellen longlist van mogelijke locaties December 2015 Fase 3 Van de longlist komen tot een shortlist Begin januari 2016 Fase 4 Locatieanalyse door extern bureau Januari 2016 Fase 5 Meedenksessie met stakeholders Februari 2016 Fase 6 Locatie onderzoek door Ede Maart 2016 Fase 7 Inloopsessies Maart/april 2016 Fase 8 Locatievoorstel (voorgenomen besluit April 2016 College) Fase 9 Besluitvorming door de raad April/mei 2016 Fase 10 Juridisch traject (Overeenkomsten en Mei 2016 vergunningen) Fase 11 Gereed maken locaties Mei/juni 2016 Fase 12 Realisatie opvang van vluchtelingen Juni/juli 2016 Fase 13 Nazorg, o.a. klankbordgroep Start vanaf april/mei 2016, doorlopend Er zijn in het proces meerdere momenten van inspraak en participatie voor de Edese samenleving. In de volgende tijdlijn is weergegeven welke momenten dat zijn en hoe het zich verhoudt tot de besluitvorming: 7-12 inspraakmogelijkheid Stakeholders Inloopsessies Inspraakmogelijkheid Klankbordgroep Kader & proces raad Longlist en shortlist Locatieonderzoek Locatievoorstel Besluitvorming raad Realisatie opvang 9. Kosten, baten en dekking Het COA coördineert de opvang van vluchtelingen in Nederland. Het COA regelt en betaalt zelf de opbouw en inrichting van een AZC. Uitgangspunt is dan ook dat een AZC voor een gemeente budgetneutraal is. Echter, de komst van vluchtelingen in een gemeente brengt ook andersoortige kosten met zich mee, die wellicht niet geheel gedekt kunnen worden uit de daarvoor beschikbare middelen van het Rijk. Een overzicht van de verschillende kosten en vergoedingen waar een gemeente mee te maken krijgt bij de vestiging van een AZC, is bijgevoegd in bijlage 2. Feitelijke kosten die voor rekening van de gemeente Ede komen zijn de uitbreiding van Toezicht met 2 FTE en de inrichting van een wijkpost bij het AZC. Binnen de beschikbare budgetten is geen ruimte de (extra) kosten te dekken, om die reden worden de kosten voor de uitbreiding van Toezicht met 2 FTE

7 blz. 7 Behoort bij zaaknummer betrokken bij de actualisering paragraaf in het kader van de PN Eventuele andere kosten en het bijpassende dekkingsvoorstel zullen bij definitieve besluitvorming aan de raad worden voorgelegd. Dit zal bij het definitieve voorstel opnieuw worden afgewogen en meegenomen. Voorts verzoekt het college om binnen de programmabegroting extra ruimte te reserveren voor kosten die niet gedekt worden. Dit betreft kosten gedurende het proces om te komen tot de realisatie van opvangplekken. Projectleiding en procesbegeleiding Onderzoekskosten Bijeenkomsten en communicatiekosten TOTAAL Nb: in de Programmabegroting heeft uw raad voor 2015 en 2016 resp en gereserveerd voor de tijdelijke opvang van vluchtelingen op het kazerneterrein. Gemeenteraad Het raadsvoorstel wordt aangeboden aan de Agendacommissie, met het verzoek dit ter vaststelling te agenderen voor de besluitvormende bijeenkomst van de gemeenteraad. Burgemeester en wethouders van Ede, Richard Wielinga de secretaris Cees van der Knaap de burgemeester

8 blz. 8 Behoort bij zaaknummer Bijlage 1 Procesoverzicht Zie het meegeleverde PDF-bestand met de naam Stappenplan opvang vluchtelingen Ede.

9 blz. 9 Behoort bij zaaknummer Bijlage 2 Overzicht aantallen vluchtelingenplekken andere gemeenten In dit overzicht is het actuele aantal opvangplekken (crisisopvang, noodopvang en AZC-locaties) van de tien gemeenten die ongeveer net zo groot zijn als Ede (tussen en inwoners): Gemeente Zoetermeer Zwolle Maastricht Leiden Dordrecht Ede Leeuwarden Emmen Alphen aan den Rijn Alkmaar Westland Aantal vluchtelingenplekken (nog) geen 600 noodopvangplekken, bezig met een AZC 600 tijdelijke AZC-plekken, bezig met een permanent AZC 250 noodopvangplekken (naastgelegen Katwijk: AZC-plekken, naastgelegen Wassenaar: 750 noodopvangplekken) Crisisopvang, vooronderzoek vestiging AZC 370 noodopvangplekken 600 noodopvangplekken 500 AZC-plekken noodopvangplekken 460 AZC-plekken (nog) geen In en om de Regio FoodValley bevinden zich momenteel de volgende opvangplekken: Gemeente Wageningen Ede Barneveld Nijkerk Renswoude Rheden Rhenen Scherpenzeel Veenendaal Utrechtse Heuvelrug Apeldoorn Arnhem Aantal vluchtelingenplekken 320 AZC-plekken, overweegt een tweede locatie met 300(?) plekken 370 noodopvangplekken (nog) geen (nog) geen (nog) geen 240 AZC-plekken (Velp) en ingestemd met AZC met 300 plekken (nog) geen (nog) geen (nog) geen AZC-plekken (Overberg, vlak bij Veenendaal/Renswoude) 675 AZC-plekken (Leersum, vlak bij Veenendaal/Rhenen) 400 noodopvangplekken 600 AZC-plekken in nieuw AZC (open 2016) 400 noodopvangplekken (De Koepelgevangenis) 259 AZC-plekken (Arnhem-Zuid)

10 blz. 10 Behoort bij zaaknummer Bijlage 3 Schema financiële geldstromen opvang vluchtelingen Geldstromen vluchtelingen van toepassing op de Edese situatie 1. Algemene uitgangspunten en actualiteit Een rode draad door de financiering van de kosten rond de vluchtelingen is dat de kosten van de asielzoekerscentra en alles wat er op zo n centrum gebeurt betaald wordt door het COA. Het COA sluit overeenkomsten af met derden partijen (eigenaren locaties, zorgverzekeraars, beveiliging terreinen), de gemeente zit daar niet tussen. Uitzondering hierop is de onderwijshuisvesting, waarvan de realisatie een taak is van de gemeente. Om gemeenten te ondersteunen biedt het COA vergoedingen aan gemeenten waar een opvangcentrum is gevestigd. Deze vergoedingen vinden hun wettelijke basis in het Faciliteitenbesluit opvangcentra. De hoogte is gebaseerd op de omvang van het centrum. Reguliere vergoeding voor wooneenheden en bijdragen per inwoner Vergoeding voor voorbereiding / initiële kosten Vergoeding voor onderwijshuisvestingskosten Daarnaast zijn er vergoedingen voor ter tegemoetkoming in de kosten van crisisopvang en is er de uitbetalingsregeling maatschappelijke begeleiding. De regelingen zijn gebaseerd op wetgeving die niet passend is in de omvang waar Nederland vandaag de dag mee te maken heeft. Dit leidt onder andere tot overleg tussen gemeenten (VNG), provincies en het Rijk om de financieringsregelingen meer passend te krijgen op het niveau van de werkelijke uitgaven. Wijzigingen en verruiming van de bijdragen van derden zijn dus mogelijk. 2. Reguliere vergoeding voor wooneenheden en bijdragen per inwoner Het inwoneraantal van de gemeente wordt met de komst van een opvangcentrum vergroot. Dit verhoogde inwonertal zal veelal niet direct resulteren in een hogere uitkering uit het gemeentefonds (ze zijn niet ingeschreven in het BRP). Het COA verstrekt daarom jaarlijks, gedurende de periode van de bestuursovereenkomst, een uitkering. Voor Ede gaat dit om een bedrag van ongeveer 178 per bewoner van een asielzoekerscentrum die niet is ingeschreven bij de gemeente. Voor de woonruimten bedraagt dit bedrag 77 per woonruimte. De hoogte van het bedragen zijn gelijk aan die, die in het gemeentefonds gehanteerd worden. 3. Vergoeding voor voorbereiding / initiële kosten De vestiging van een nieuw opvangcentrum brengt voor de gemeente in de aanloopfase extra voorbereidende werkzaamheden met zich mee. Hierbij valt te denken aan het organiseren van informatiebijeenkomsten voor de omwonenden. Op basis van een met de gemeente vooraf overlegde begroting wordt in overleg tussen gemeente en COA een bijdrage in de kosten overeengekomen. De resultaten hiervan worden opgenomen de bestuursovereenkomst. De minister stelt nadere regels over de hoogte van de uitkering. 4. Vergoeding voor onderwijshuisvestingskosten De gemeente ontvangt een bijdrage voor de stichtingskosten huisvesting die gemaakt worden om kinderen in de asielprocedure basisonderwijs te bieden. Dit is geregeld in een apart bekostigingsbesluit. 5. Tegemoetkoming kosten van crisisopvang (indien van toepassing) Het COA betaalt gemeenten een vaste vergoeding van 40 per persoon per nacht. Deze 40 is gebaseerd op de kostprijs van het COA voor opvang van asielzoekers. Uit onderzoek onder gemeenten (VNG) is gebleken dat de feitelijke kosten gemiddeld 100 bedragen. Dat de kostprijs van het COA zoveel lager ligt, is het gevolg van het feit dat deze prijs is gebaseerd op langdurige opvang (met voorzienbare kosten) en niet om crisisopvang waarbij gemeenten snel moeten acteren. 6. Uitbetalingsregeling maatschappelijke begeleiding Sinds 2013 is inburgering geen taak meer van gemeente. Gemeenten hebben hierdoor nog maar weinig mogelijkheden om nieuwkomers te begeleiden, monitoren, integreren en te leiden naar

11 blz. 11 Behoort bij zaaknummer zelfredzaamheid. Gemeenten ontvangen per statushouder voor de maatschappelijke begeleiding. Het gaat hier om twee zaken. Ten eerste om woonbegeleiding: het regelen van praktische zaken bij de huisvesting zoals aanvragen toeslagen, bijstand, scholen voor kinderen etc. Ten tweede maatschappelijke begeleiding: het wegwijs maken in een gemeente en doorverwijzen naar juiste reguliere voorzieningen (hulp bij trauma s, begeleiding naar werk, taalcursussen, inburgeringscursussen). Het doel hierbij is zelfredzaamheid. Deze is niet toereikend ter dekking van de feitelijk gemaakte kosten. Onderzoek onder gemeenten (VNG) wijst uit dat hier gemiddeld aan uit wordt gegeven. 7. Vertaling naar de Edese situatie Het is in dit stadium van de procesnotitie niet mogelijk om een betrouwbare schatting te maken van de met opvang gemoeide kosten en daartegenover staande inkomsten. Dit is afhankelijk van meerdere variabelen waaronder het aantal locaties, het aantal opvangplaatsen en de maatwerkafspraken die met het COA gemaakt kunnen worden. Meer algemeen kan op basis van ervaringen door andere gemeenten gesteld worden dat de bestaande regelingen niet toereikend zijn om budgetneutraal te werken. Zoals eerder gezegd voeren gemeenten hierover overleg met het Rijk. Voor de goede orde wordt er op gewezen dat deze kosten en opbrengsten betrekking hebben op de korte termijn en gekoppeld zijn aan de vestiging van een opvanglocatie. Op langere termijn krijgt de gemeente ook te maken met andersoortige kosten die samenhangen met de verplichting om asielzoekers te huisvesten. Denk hierbij aan inkomensvoorzieningen (uitkeringen, bijzondere bijstand). Deze effecten zijn niet meegenomen.

12 blz. 12 Behoort bij zaaknummer Bijlage 4 - Soorten opvanglocaties Verspreid over het land liggen verschillende soorten opvang voor asielzoekers. De meeste opvanglocaties van het COA zijn reguliere asielzoekerscentra (AZC s). Vanwege de hoge instroom vangt het COA asielzoekers nu ook op in noodopvanglocaties. Daarnaast zorgen de gemeenten, wanneer nodig, voor crisisnoodopvang voor in beginsel 72 uur. 10. Asielzoekerscentra Reguliere opvang. De meeste opvanglocaties van het COA zijn reguliere asielzoekerscentra (AZC s). In deze opvangcentra heeft de asielzoeker toegang tot basisvoorzieningen zoals onderdak, kook- en wasruimten en computers. Ook krijgt hij wekelijks leefgeld en sluit het COA een ziektekostenverzekering voor hem af. De dagelijkse begeleiding is gericht op de fase van de asielprocedure waarin hij zit. Op de centrale ontvangstlocatie (col), de procesopvanglocaties (pol), de gezinslocaties (voor gezinnen met kinderen wiens asielverzoek is afgewezen) en vrijheidsbeperkende locaties (voor uitgeprocedureerde asielzoekers die geen recht meer hebben op opvang op een AZC) gelden andere voorzieningen. Voor alleenstaande minderjarige vreemdelingen (amv) heeft het COA speciale, kleinschalige locaties ingericht. (bron: COA) Noodopvang. Dit zijn sobere AZC s van het COA. De voorzieningen zijn veelal minder dan op de reguliere opvanglocaties (doorgaans geen gelegenheid tot zelf koken, minder privacy, e.d.). Bewoners hebben wel dezelfde toegang tot gezondheidszorg als de bewoners van de reguliere opvang. Als het gaat om het aantal bewoners en de tijdsduur gaan we uit van maatwerk, afgestemd op de omstandigheden. De invulling is dus flexibel. Voorbeelden zijn de locatie Heumensoord (3.000 bedden), de Koepel in Haarlem (390), de penitentiaire inrichting in Alphen a/d Rijn (960) en het voormalige gebouw van St. Jozefzorg in Tilburg (400). Het COA is verantwoordelijk voor het reilen en zeilen rond de noodopvang. (bron: COA). 11. Crisisnoodopvang Crisisnoodopvang vindt plaats in accommodaties zoals sporthallen die zijn aangewezen voor opvang van burgers bij incidenten, rampen of crises en die nu worden ingezet voor de opvang van vluchtelingen. De gemeente is verantwoordelijk voor het beheer en de dagelijkse gang van zaken rond deze vorm van opvang. Crisisnoodopvang is bedoeld voor in beginsel 72 uur, maar een gemeente kan aanbieden om de crisisopvang langer open te houden. (bron: COA/LOCC) 12. Typen opvang Direct na binnenkomst in Nederland vangt het COA de asielzoeker op in de centrale ontvangstlocatie (col) in Ter Apel (Groningen). Hij krijgt hier onder meer onderdak en begeleiding bij de voorbereiding van zijn asielaanvraag. Maaltijden worden centraal aangeboden. 13. Procesopvanglocatie In een procesopvanglocatie (pol) worden asielzoekers opgevangen die in de eerste fase van de asielprocedure zitten (de Algemene Asielprocedure). De pol s bevinden zich altijd in de buurt van het kantoor van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) waar de aanvraag van de asielzoeker in behandeling is. In de pol is met name aandacht voor gesprekken tussen asielzoeker en advocaat, voorlichting door VluchtelingenWerk, voorlichting over het COA en medisch advies. 14. Vrijheidsbeperkende locatie Op een vrijheidsbeperkende locatie (vbl) verblijven uitgeprocedeerde asielzoekers die geen recht meer hebben op opvang op een azc. Zij kunnen nog maximaal twaalf weken terecht op de vbl. Voorwaarde voor plaatsing op een vbl is dat er binnen die twaalf weken uitzicht is op terugkeer. De begeleiding op de vbl is gericht op terugkeer. Tijdens het verblijf op de vbl blijft de uitgeprocedeerde zelf verantwoordelijk voor zijn vertrek uit Nederland. Het COA en de Dienst Terugkeer en Vertrek

13 blz. 13 Behoort bij zaaknummer (DT&V) ondersteunen hem hierbij. De huisregels op een vbl zijn strenger dan op een azc. Zo moet de bewoner zich vijf dagen per week melden. De bewoner mag de locatie verlaten, maar is verplicht binnen de grenzen van de gemeente te blijven waar de vbl is gevestigd. Er is een vrijheidsbeperkende locatie in Ter Apel. 15. Gezinslocatie In een gezinslocatie verblijven gezinnen met minderjarige kinderen die geen recht meer hebben op verstrekkingen conform de Regeling verstrekkingen asielzoekers en andere categorieën vreemdelingen (Rva). Hun asielverzoek is afgewezen. Een uitspraak van de Hoge Raad verbiedt dat kinderen op straat worden gezet. Met gezinslocaties kan dit worden voorkomen. In gezinslocaties is sprake van een sober voorzieningenniveau. Dat wil zeggen dat alleen de noodzakelijke voorzieningen beschikbaar zijn. Voor kinderen zijn er geen beperkingen, zij krijgen dezelfde voorzieningen als op de andere opvanglocaties. De voorzieningen in een gezinslocatie zijn vastgesteld door het ministerie van Veiligheid en Justitie. Gezinnen kunnen hier alleen aanspraak op maken als zij daadwerkelijk gebruik maken van het aanbod om te verhuizen naar een gezinslocatie. De begeleiding is gericht op terugkeer. Het onderdak in een gezinslocatie kan alleen worden beëindigd bij vertrek uit Nederland of als het jongste kind van het gezin achttien jaar is geworden. 16. Alleenstaande minderjarige vreemdelingen (amv) Voor alleenstaande minderjarige vreemdelingen heeft het COA speciale opvanglocaties ingericht. Bron: COA.nl

14 blz. 14 Behoort bij zaaknummer Bijlage 5 Bestuursakkoord VNG & Rijk Zie het meegeleverde PDF-bestand met de naam Bestuursakkoord Asiel.

15 Bestuursakkoord Verhoogde Asielinstroom 27 november 201 5

16 Inhoudsopgave Preambule Bestuursakkoord Verhoogde Asielinstroom 2 2 Maatregelen voor de korte termijn Uitbreiding opvang capaciteit voor asielzoekers met aandacht voor kleinschaligheid Uitbreiding (nood)opvanglocaties Uitfasering crisisnoodopvang Uitwerking noodscenario Uitstroom: veilige landen I ijst en snelle procedure Kleinschalig opvang model alleenstaande minderjarige vreemdelingen Sluitende aanpak Huisvestingsvoorziening Het gemeentelijk versnellingsarrangement (GVA) Regionale samenwerking en verevening Prestatieafspraken sluitende aanpak BRP-straten als ondersteuning van Rijk in Nareizende gezinsleden van de vergunninghouder Regionale regietafels Interbestuurlijk toezicht en financiële verrekening Blijven is meedoen: investeren in integratie en werktoeleiding in gemeenten Maatschappelijke begeleiding en participatieverklaring Financiering Participatiewet Maatregelen voor de middellange termijn Accres/gemeentefondssytematiek Werk en integratie Onderwijs Gezondheid en zorg Ondertekening 10 Bestuursakkoord verhoogde asielinstroom

17 1 Preambule Bestuursakkoord Verhoogde Asielinstroom 27 november 2015 Nederland kent al geruime tijd een verhoogde asielinstroom. Deze situatie stelt het Rijk en de gemeenten voor een grote uitdaging. Uitgangspunt voor de overheid hierbij is en blijft om passende oplossingen te vinden waarbij de kosten voor de maatschappij zo beperkt mogelijk worden gehouden, sober en rechtvaardig. Aangezien de problematiek per definitie op het lokale niveau tot uiting komt, zijn samenwerking en goede communicatie tussen rijk, provincies en gemeenten cruciaal. De verhoogde asielinstroom vraagt tegelijkertijd om een duidelijke verantwoordelijkheidsverdeling en een bijbehorende aanspreekbaarheid op ieders verantwoordelijkheid. Het Rijk en de gemeenten komen middels deze bestuurlijke afspraken overeen om gezamenlijk, schouder aan schouder, de huidige opgaven het hoofd te bieden. Daarbij kiezen we er nadrukkelijk voor om de afspraken niet te zien als een eenmalig resultaat maar als een start richting een blijvende samenwerking tussen de verschillende overheidslagen. Via een zogenoemde Landelijke Regietafel Verhoogde Asielinstroom blijven we structureel met elkaar in gesprek en monitoren we de voortgang en uitvoering van de gemaakte bestuurlijke afspraken. Aan deze Regietafel zullen we gezamenlijk bezien of over de gehele keten aanvullende maatregelen nodig zijn, waarbij financiële gevolgen mee worden gewogen in de voorjaarsnotabesluitvorming en het reguliere bestuurlijk overleg financiële verhoudingen (BOFV). Daarnaast worden regionale regietafels georganiseerd die bijdragen aan een integrale benadering van de opvang van asielzoekers en huisvesting van vergunninghouders. De Commissarissen van de Koning zijn als Rijksheer gevraagd een rol te spelen in de organisatie van de regionale regietafels. Daarnaast wordt gebruikgemaakt van de gezamenlijk door het rijk en gemeenten ontwikkelde ondersteuningsstructuur, namelijk het OndersteuningsTeam Asielzoekers en Vergunninghouders (OTAV) en het Platform Opnieuw Thuis (samenwerkingsverband van Rijk, VNG, IPO, COA en Aedes). De afspraken in dit document zijn in ketenperspectief gemaakt. Een keten waarin de nadruk ligt op een snelle doorstroom van vergunninghouders naar huisvesting in gemeenten en werk met oog voor maatschappelijk draagvlak. Deze afspraken bieden hiervoor een gedegen basis waarbij rijk en gemeenten elkaars onderlinge afhankelijkheid onderstrepen. Toelichting verschillende typen opvang en huisvesting die in het onderstaande gebruikt worden: 1. Crisisnoodopvang: locaties, zoals sporthallen, die ook voor incidenten, rampen of crisis worden gebruikt door bevolkingszorg. Deze opvang is in beginsel bedoeld voor 72 uur, waarna asielzoekers kunnen doorstromen naar de andere vormen van opvang. De coördinatie van de crisisnoodopvang ligt primair bij veiligheidsregio of - indien dat regionaal is afgesproken - bij een provincie of grote stad. 2. Noodopvang: tijdelijke opvangvoorzieningen met een soberder doch adequate kwaliteit en voorzieningenniveau, zoals hallen, locaties voor paviljoens en beperkt aangepaste kantoren die zes tot twaalf maanden opvang kunnen bieden aan +/-300 of meer asielzoekers onder leiding van het COA. 3. Reguliere opvang (AZC): een asielzoekerscentrum (AZC) met de normale kwaliteit en voorzieningenniveau, dat door het COA wordt geëxploiteerd voor een termijn vanaf twee jaar met een opvangcapaciteit van 300 tot personen. Incidenteel worden ook recreatieparken, migrantenhuisvesting of vergelijkbare accommodaties benut. Kleinere onzelfstandige vestigingen van in ieder geval kunnen onderdeel zijn van een grote vestiging (het satellietmodel). 4. Huisvesting vergunninghouders: het Rijk is verantwoordelijk voor de opvang van asielzoekers. De huisvesting van vergunninghouders is een verantwoordelijkheid van de gemeenten. Na een tijdelijk verblijf bij het COA verhuist men naar woonruimte in een gemeente. Om verdringing van andere woningzoekenden te verminderen voor sociale huurwoningen, kan dat ook via huisvestingsvoorzieningen die aan de voorraad toegevoegd worden. Daarnaast komt per 1 januari 2016 het gemeentelijke versnellingsarrangement in de plaats van het gemeentelijk zelfzorgarrangement (GZZA). Bestuursakkoord verhoogde aslellnstroom 2

18 2 Maatregelen voor de korte termijn Voor de korte termijn ligt de nadruk op uitbreiding van de (nood)opvangcapaciteit (2. 1). In het kader van een sluitende aanpak worden de huisvestingsmogelijkheden van vergunninghouders uitgebreid (2.2) en worden er prestatieafspraken gemaakt (2.3). Verder geldt: blijven is meedoen, oftewel een intensivering van de maatschappelijke begeleiding met aandacht voor participatie en werktoeleiding (2.4). 2.1 Uitbreiding opvangcapaciteit voor asielzoekers met aandacht voor kleinschaligheid Uitbreiding (nood)opvanglocaties In een eerdere brief aan onder meer de Commissarissen van de Koning als Rijksheer is bevestigd dat rijk en gemeenten afspreken om op korte termijn de (nood)opvangcapaciteit uit te breiden voor asielzoekers. Dit is nodig om te voorkomen dat asielzoekers geen bed aangeboden kan worden. Concreet betekent dit: _ minimaal 500 extra noodopvangplekken per veiligheidsregio (ten opzichte van de lopende trajecten tussen de gemeenten en het COA) gerealiseerd worden voor het einde van 2015 voor de komende 3-6 maanden. Hierbij gaat het om noodopvanglocaties onder beheer van het COA met een sober voorzieningenniveau. - voor 1 februari 2016 de planvorming gereed is om 2500 extra opvangplekken per provincie te creëren (ten opzichte van de lopende trajecten tussen de gemeenten en het COA). Op deze opvangplekken zouden mensen ten minste voor een periode van langer dan één jaar moeten kunnen worden opgevangen onder beheer van het COA. Rekening houdend met zowel maatschappelijke kosten en draagkracht is de inzet om te komen tot een mix van grootschalige en kleinschalige opvang. Met het uitgangspunt van het COA om 300 tot locaties te hanteren, wordt flexibeler omgegaan. Bijvoorbeeld in de vorm van kleinere onzelfstandige vestigingen van in ieder geval 200+ opvangplekken als onderdeel van een grote vestiging. De kleinere vestigingen maken zo veel mogelijk gebruik van de voorzieningen van de grote locatie in een ' satellietmodel'. Idealiter zijn de grootschalige locaties op- en afschaal baar, zodat flexibel kan worden omgegaan met groei en krimp Uitfasering crisisnoodopvang Crisisnoodopvang en noodopvang zijn communicerende vaten : hoe meer noodopvang er beschikbaar is, hoe minder crisisnoodopvang nodig zal zijn. Gezien de resultaatsafspraak over 500 extra noodopvangplekken per veiligheidsregio voor het einde van 2015 voor 3-6 maanden komen Rijk en gemeenten overeen dat het uitgangspunt is dat crisisnoodopvang van 72 uur in 2016 niet wenselijk en niet nodig is. Dit uitgangspunt draagt bij aan het verminderen van het aantal verhuisbewegingen van asielzoekers. In 2015 wordt de crisisnoodopvang afgebouwd, wat mogelijk gemaakt wordt door de opbouw van de noodopvang. Een inventarisatie van de VNG onder gemeenten wijst uit dat de kosten van de crisisnoodopvang hoger uitvallen dan de 40 per persoon per nacht die het Rijk vergoedt. De reden daarvoor is met name de hoge druk en snelheid waarmee gemeenten de opvang, beveiliging en voorzieningen hebben moeten realiseren. Ter compensatie van de gemeenten die in 2015 hebben bijgedragen wordt afgesproken om voor het jaar met terugwerkende kracht het normbedrag te verhogen naar 100. Afrekening vindt plaats door het COA op basis van de daadwerkelijke bezetting * het aantal nachten * het normbedrag (minus de vergoeding van 40 waar die reeds is vergoed) Uitwerking noodscenario Zo spoedig mogelijk, maar niet later dan 1 januari 2016, ontwikkelen COA en gemeenten tevens een noodscenario in opdracht van de landelijke regietafel voor onvoorziene zeer hoge instroom en de daaraan gerelateerde behoefte aan opvangcapaciteit. Het noodscenario bevat een plan van COA en gemeenten waarin is vastgelegd welke locaties in zo'n situatie in gebruik genomen worden en welke partijen dan welke activiteiten verrichten inclusief de bekostiging daarvan Uitstroom: veilige landenlijst en snelle procedure Het Rijk en gemeenten benadrukken het belang van het gebruik van opvangfaciliteiten voor vreemdelingen die in de asielprocedure zitten. Een spoedige terugkeer van vreemdelingen waarvan de asielaanvraag is afgewezen draagt daar aan bij, net zoals uitstroom naar gemeenten van vergunninghouders. VoorUitlopend op de ontwerp-verordening met een Europese lijst met veilige landen Bestuursakkoord verhoogde asielinstroom 3

19 van herkomst, heeft het Rijk een nationale lijst opgesteld waarbij landen van de westelijke Balkan worden aangemerkt als veilige landen van herkomst (conform kamerbrief van 3 november 2015). Als de conclusie is dat het land van herkomst veilig is voor de aanvrager, dan kan de vreemdeling eerder worden uitgezet. De staatssecretaris van Veiligheid en Justitie is voornemens om voor deze gevallen een snellere procedure in te richten om terugkeer te bespoedigen, waardoor tevens opvangcapaciteit vrijkomt Kleinschalig opvangmodel alleenstaande minderjarige vreemdelingen Gemeenten vragen bijzondere aandacht voor de positie van alleenstaande minderjarige vreemdelingen (amv's). Het Rijk erkent dit. Stichting Nidos speelt een belangrijke rol als wettelijk voogd voor amv's. De voogdij en opvang van deze groep is buiten de Jeugdwet gehouden, en daar zijn gemeenten dan ook niet voor verantwoordelijk. - Amv's worden tijdens de asielprocedure door het rijk opgevangen, dat geldt ook voor AMV's die geen verblijfsvergunning hebben gekregen. Vanuit het Rijk wordt voor de korte termijn ingezet op een nieuw opvangmodel voor amv's, waarin kleinschaligheid voorop staat. Met de huidige instroom zal gestreefd worden om in 2016 de volledige transitie te maken naar kleinschalige opvang van amv's. Het Rijk spant zich ook in om zoveel mogelijk te voorkomen dat amv's in (crisis)noodopvang terechtkomen. Als het door de huidige instroom toch voorkomt, is het streven om in dergelijke gevallen het verblijf zo kort mogelijk te laten zijn. De uitgangspunten zijn dat de jongeren zo min mogelijk worden overgeplaatst en dat continuïteit in opvang, begeleiding en onderwijs geborgd wordt. Rijk en VNG spreken af te gaan onderzoeken welke gevolgen deze verandering voor gemeenten hebben. In ieder geval is er een gemeentelijke inspanning nodig om ruimte beschikbaar te stellen aan het Nidos en COA voor het realiseren van kleinschalige amv-iocaties. _ Voor de inrichting van het nieuwe amv-opvangmodel is het noodzakelijk dat er voldoende kleinschalige wooneenheden zijn om de amv's op te vangen tot hun achttiende levensjaar. Voor deze eenheden is het COA afhankelijk van het aanbod van de gemeenten. Op verzoek van gemeenten is de afspraak gemaakt met de staatssecretaris van Veiligheid en Justitie dat per 1 januari 2016 de amv's met een vergunning reeds vanaf het moment dat ze in de gemeente worden geplaatst meetellen voor de huisvestingstaakstelling. Het eerder meetellen betekent ook dat de amv kan blijven wonen in de gemeente waar hij of zij eerder is opgevangen. Dit draagt bij aan de integratie en participatie van de amv aangezien de sociale omgeving van de amv grotendeels hetzelfde blijft - zelfde school, sportvereniging, vrienden enzovoort. - Gemeenten kunnen de door Nidos gehuisveste vergunninghouders voor de taakstelling aanmelden bij het COA via de voor de taakstelling afgesproken werkwijze. De gemeenten zijn verantwoordelijk voor passende vervolghuisvesting voor de jongere op het moment dat de amv de leeftijd van 18 jaar bereikt. Op die manier zijn opvangvoorzieningen van het Nidos snel beschikbaar voor nieuwe amv's. 2.2 Sluitende aanpak Rijk en gemeenten staan samen voor een grote opgave en benadrukken het belang van een snelle doorstroom van vergunninghouders uit de asielzoekerscentra naar huisvesting in gemeenten. Dat vraagt de gezamenlijke inzet van het Rijk, de gemeenten en niet in de laatste plaats van woningcorporaties. Deze doorstroom is nodig zodat het COA zich kan richten op haar kerntaak, de opvang van asielzoekers. Een snelle doorstroom is daarnaast van groot belang om vergunninghouders zo snel mogelijk actief deel te laten uitmaken van de Nederlandse samenleving. In veel gevallen is het mogelijk om mensen regulier te huisvesten. Hiervoor blijft een onverminderde inzet van gemeenten en corporaties nodig. Daarover blijven gemeenten prestatieafspraken met woningcorporaties maken. Aangezien een grote groep vergunninghouders in de opvang wacht op huisvesting in een gemeente en in bepaalde regio's er sprake is van krapte op de woningmarkt, spreken Rijk en gemeenten drie verruimende maatregelen af Huisvestingsvoorziening Op basis van deze gedeelde uitgangspunten hechten Rijk, gemeenten en woningcorporaties aan het op korte termijn realiseren van extra huisvestingscapaciteit voor vergunninghouders. De voorkeur gaat er hierbij vanuit om kleinschalige huisvesting te realiseren met oog voor voldoende spreiding. Het Rijk, de gemeenten en woningcorporaties zetten daarom onder meer in op het realiseren van huisvestingsvoorzieningen voor vergunninghouders, bovenop de bestaande woningvoorraad. Dit als een bijdrage aan de totale opgave. Hiermee wordt in het bijzonder een bijdrage geleverd aan de doorstroming van de vergunninghouders die nog opgevangen worden in een asielzoekerscentrum. - Het realiseren van deze huisvestingsvoorzieningen en het daarin huisvesten van vergunninghouders Bestuursakkoord verhoogde asielinstroom 4

20 wordt vanwege de dringende behoefte aan woonruimte voor vergunninghouders door het Rijk als 'dienst van algemeen economisch belang' (daeb) van verhuurders gezien. Het Rijk stimuleert de realisatie en verhuur aan vergunninghouders van deze huisvestingsvoorzieningen met een financiële bijdrage aan de verhuurder van per gehuisveste vergunninghouder (met een maximale huur van 145 per vergunninghouder bij onzelfstandige huisvesting en 112,50 bij eventuele zelfstandige huisvesting). Daarvoor zal een subsidieregeling worden opgesteld, waarin een aanwijzing als daeb aan verhuurders wordt vastgelegd. Deze subsidieregeling is gericht aan alle verhuurders: gemeente, corporaties, commerciële verhuurders. - De huisvestingsvoorziening dient zodanig te worden gerealiseerd dat in de bijstand de kostendeiersnorm toegepast kan worden (ten minste vier vergunninghouders in één huisvestingsvoorziening). Ook dient er in de huisvestingsvoorziening geen recht op huurtoeslag te ontstaan. Voor onzelfstandige woonruimten is de verhuurderheffing niet van toepassing conform de huidige wetgeving. - De huisvestingsvoorziening staat open voor bewoning door andere personen dan vergunninghouders. Hiervoor wordt echter geen subsidie verstrekt. - Bij het beschikbaar stellen van grond ten behoeve van de realisatie van huisvestingsvoorzieningen ligt het voor de hand dat gemeenten grondprijzen hanteren die gebruikelijk zijn voor sociale woningbouw. - Het Rijk zet zich specifiek voor onzelfstandige woonruimte in om middels een wetswijziging mogelijk te maken dat huurcontracten voor een huurperiode van vijf jaar kunnen worden afgesloten. - Het Rijk streeft naar inwerkingtreding van de subsidieregeling per 1 februari De subsidieregeling is van toepassing op huisvesting die na 1 december is gerealiseerd. - Na de periode van vijf jaar waarvoor de subsidieregeling geldt, kunnen corporaties de huisvestingsvoorziening aanpassen naar reguliere sociale huurwoningen, bijvoorbeeld naar reguliere vierkamerwoningen, mits dit past binnen de prestatieafspraken tussen gemeenten en corporaties. Rijksvastgoed - Het Rijk maakt het verhuren van rijkspanden uit de bestaande voorraad aan gemeenten ten behoeve van het huisvesten van vergunninghouders mogelijk, passend binnen de Leegstandswet (dus voor een periode van maximaal 10 jaar). Dit gebeurt tegen kostendekkende huurprijzen. - Het Rijk werkt modelovereenkomsten uit voor kostendekkende verhuur van rijksvastgoed, passend binnen de Leegstandswet. Faciliteren inzet woningcorporaties Over het huisvesten van vergunninghouders maken gemeenten prestatieafspraken met woningcorporaties en huurdersorganisaties. Daarbij gaat het ook om leefbaarheid in de wijk en integratie in de samenleving. Het Rijk maakt het mogelijk dat corporaties onder voorwaarden diensten mogen leveren aan bewoners van gebouwen die door derde partijen beschikbaar zijn gesteld voor de huisvesting van vergunninghouders. Hiervoor zal gebruik worden gemaakt van een experimenteerbepaling in het Besluit toegelaten instellingen volkshuisvesting (BTIV). Onder de te leveren diensten vallen het bijhouden van de administratie, het schoonmaken van collectieve ruimten en huismeesterswerkzaamheden. Omdat ook commerciële partijen geïnteresseerd kunnen zijn in het beheer moet de gemeente via een lichte markttoets (tender) inventariseren of er andere partijen dan corporaties belangstelling hebben deze taak uit te voeren. Tevens maakt het Rijk via een wetswijziging mogelijk dat corporaties verhuur, beperkte verbouwen onderhoudswerkzaamheden verrichten in gebouwen van anderen, voor de huisvesting van vergunninghouders. Het bedrag dat corporaties in het geval van verbouw mogen investeren wordt als kleinschalige verbouw gemaximaliseerd op per vergunninghouder. Ook hier dient de gemeente een markttoets toe te passen Het gemeentelijk versnellingsarrangement (GVA) De huidige GZZA-regeling zal worden beëindigd per 31 december Per 1 januari 2016 start de regeling gemeentelijk versnellingsarrangement. Gemeentelijke zelfzorgarrangementen die voor 1 januari 2016 zijn aangemeld kunnen worden uitgevoerd binnen het GZZA, mits ze gerealiseerd kunnen worden voor 1 februari Deze laatste datum zal met billijkheid worden gehanteerd. - Het GVA is inzetbaar door gemeenten als individuele, tijdelijke huisvestingsoplossing als permanente huisvesting niet mogelijk is. Bestuursakkoord verhoogde asielinstroom 5