Slimme en gezonde steden van de toekomst

Transcriptie

1 Slimme en gezonde steden van de toekomst Innovaties in lucht- en geluidbeleid Opzet inleiding Slimme en gezonde steden van de toekomst Gezondheids en omgevingsdenken in ontwikkeling Lucht- en Geluidbeleid (NEXT) Kennisagenda en uitvoeringsprogramma SGS 2 1

2 Gezonde verstedelijking ( Healthy urbanism ) Lang, gezond, vitaal, sociaal en zelfstandig samenleven, in een schone, veilige, prettige, duurzame en economisch welvarende stad! Wie wil dat nou niet? Maar deze ambitie in de praktijk brengen gaat niet vanzelf. Dat vergt werken aan: gedeelde visies, plannen en projecten verfijnen en moderniseren van milieubeleid meekoppelen met duurzame stedelijke ontwikkeling ontwikkelen van nieuwe planologie en financieringsmodellen begrijpen en benutten van de verschillende rollen van betrokken actoren innovatie en co-creatie Omgevingsbeleid NEXT! 3 Gezonde stad van de toekomst (Platform Gezond Ontwerp) 4 2

3 Stedelijke omgeving en gezondheid (KC HUL) gezonde, sociale, zorgzame en welvarende stad 5 Gezondheidsdenken in ontwikkeling Gezondheidsbescherming Milieuhygiëne, sanering, grenswaarden Gezondheidsverbetering Sociale aspecten en (ervaren) leefbaarheid Gezondheidsbevordering (terugdringen huidige welvaartsziekten en sociaaleconomische gezondheidsverschillen) Actieve mobiliteit (wandelen, lopen, fietsen) Gezonde en aantrekkelijke voorzieningen, openbare ruimte, wijk en school Gezond gedrag en sociaal kapitaal Gezond opgroeien Redzaamheid en participatie (ondanks gebreken) Gezond en vitaal (zelfstandig) ouder worden Welzijn en kwaliteit van leven 6 3

4 Gezondheidsopgaven van de stad 1. Meer bewegen, en minder overgewicht en obesitas 2. Aanpassing dementie en omgevingskwaliteit 3. Accommoderen van individualisering, vereenzaming, redzaamheid, kwetsbare groepen, en (sociale) inclusiviteit 4. Adapteren van vergrijzing, (langer) zelfstandig (thuis)wonen 5. Hardnekkige sociaaleconomische gezondheidsverschillen 6. Van verzorgingsstaat naar participatiesamenleving, met nieuwe (gedecentraliseerde) zorg en afhankelijkheid van mantelzorg en sociaal netwerk 7. Welzijn en kwaliteit van leven 8. Leefstijl-innovaties [Waarvoor omgevingskwaliteit en technische en ruimtelijke stedelijke inrichting medebepalend is!] 7 Omgevingsopgaven voor de stad 1. Gezonde, leefbare en aantrekkelijke infrastructuur, openbare ruimte, voorzieningen, cultuur, identiteit en woon-, werk- en vestigingsklimaat. 2. Gezondheids- en welzijnsagenda (met koppeling aan groei en innovatie). 3. Gebiedsontwikkeling nieuwe stijl, RO en uitnodigingsplanologie* Moderne financieringsmodellen** Investeringsagenda s***. 4. Passende zorginfrastructuur - ziekenhuis, 1 e /1,5 e zorglijn, mantelzorg, sociaal netwerk/participatie, innovatie in woonzorg arrangementen, (huis)technologie, bereikbare (e- )zorg, en betere vraagsturing. 5. Slimme en gezonde verstedelijking als positieve factor bij (regionale) economische ontwikkeling****. 6. Sociale innovatie - The Next Community for the Next City and the Next Economy *****. 8 4

5 Triomf van de stad? Gaat dat in alle regio s, steden en wijken even goed werken? Welke ruimtelijke gevolgen hebben deze ontwikkelingen? Draagt t bij aan economische en ecologische vitaliteit? Strategisch meerjarenprogramma PBL Toekomst van de Stad Universiteit Utrecht - onderzoeksprogramma Urban Futures - Transitions Towards Economic and Social Sustainability for Cities Evolutionary Economic Urban Development Healthy Urban Living Smart Urban Governance Transnational Mobilities and Sustainable Futures Urban Inequalities Valorisatie via ESD 2 9 Luchtbeleid voor fijn stof werkt, maar Ook onder de normen substantiële gezondheidseffecten. Niet alle fijnstofdeeltjes zijn even schadelijk: PBL bepleit de indicator verbrandingsaerosol (BS, EC/OC, oid). Hierdoor meer inzicht in (contrast in) gezondheidsrelevante blootstelling, locaties en bijdrage verkeersemissies. Gezondheidseffectief luchtbeleid mogelijk (interventies, milieuzones, etc.). Blootstelling daalt al jaren (!), maar is nog steeds boven de WHO Air Quality Guidelines (gezondheidsrichtlijnen). Bronbeleid, techniek en ruimtelijk beleid blijven relevant voor het behalen van (verdere) gezondheidswinst. Bewoners van hoogbelaste, verkeersrijke gebieden en gevoelige bestemmingen verdienen meer zorg! 10 5

6 Stedelijke PM2.5 niveaus in Europa (EEA 2013) 11 Bronnen van fijnstof/pm2.5 in 2009 Grote bijdrage secundair aerosol (sulfaat, nitraat) vanuit het buitenland. Lokaal (stad, straat) telt vooral de bijdrage van verkeer, en dan voornamelijk het primair verbrandingsaerosol. Roetreductie zeer aan te bevelen vanwege gezondheid! Milieuzones hebben zeker zin uit oogpunt van gezondheid! 12 6

7 13 Milieuzones effectief voor gezondheidswinst! 14 7

8 Fijnstof is belangrijkste factor in milieugerelateerde ziektelast in Nederland in 2010 (PBL 2012) Hoe dichter bij de emissiebron, hoe groter de (verkeersgerelateerde) vervroegde sterfte door luchtverontreiniging! NL: 1-1,5 jaar Stad: 1,5-2 jaar (?) Drukke verkeersweg: 2-4 jaar (?) 15 Bronnen van fijnstof/pm2.5 in 2030 (EU Commissie voorstel) Mits onder andere: Euro-6 richtlijn goed doorwerkt Klimaatdoelen worden gehaald Emissies bij houtverbranding worden gereduceerd Oude auto s worden uitgefaseerd Milieuzones worden doorgevoerd Snelheidsbeperkingen worden ingevoerd Elektrisch rijden wordt gestimuleerd Actieve mobiliteit in een gezonde stad toeneemt wandelen, fietsen Wordt meegekoppeld met de ontwikkeling van een duurzame stad* [Maatregelen zouden moeten leiden tot minimaal 50% gezondheidswinst!] 16 8

9 Kan luchtkwaliteit profiteren van een slimme, gezonde en duurzame stad? Potentie en kansen voor meekoppelen? 1. Creatieve stad met innovatie, e-technologie en diensten 2. Gezonde, leefbare en sociale stad 3. Duurzame stad met hergebruik van energie, water, voedsel, stoffen en afval 4. Mobiele stad met verplaatsen en vervoeren via e-mobiliteit en fysiek bewegen 5. Klimaatbestendige stad 6. Innovatieve stad 7. Meekoppelen met Smart cities, Greening transport en Circular economy 17 Lucht- en geluidbeleid NEXT Verfijnen verdere reductie van emissies en gezondheidsrelevante blootstelling, ook onder de milieunorm Modernisering aanvulling door kansen te benutten via ontwikkeling van duurzame steden van de toekomst [Visiedocument, kennis- en beleidsbehoeften uit SGS enquête, ideeën startbijeenkomst 18 e juni, en overige literatuur over innovaties, effectieve maatregelen, interventies, en meekoppel-kansen] [Opzetten van kennisagenda en uitvoeringsprogramma] 18 9

10 Gezonde, actieve mobiliteit in de stedelijke regio Meer bewegen, minder welvaartsziekten (gezond) Betere luchtkwaliteit, lagere geluidbelasting (milieu) Reduceert de CO 2 -uitstoot (klimaatmitigatie) Minder gebruik fossiele brandstoffen (duurzaam) Bijdrage aan oplossen van verkeersproblematiek (minder files, milieu) Bijdrage gezond (regionaal) woon-werk verkeer (arbeid) Draagt bij aan gezonde, leefbare en aantrekkelijke steden (gezond, sociaal en aantrekkelijk) 19 Woon-werkverkeer als drijvende kracht achter groei automobiliteit 20 10

11 Herinrichting Jaarbeursplein Utrecht met gezonde ontwerpprincipes 21 Agenda Stad is óók samenwerken aan Slimme en Gezonde Stad Steden en stedelijke regio s Versterken van groei, innovatie en leefbaarheid Verbeteren van vestigingsklimaat en concurrentiepositie Gezondheid, leefbaarheid en zorg zijn hierop van substantiële invloed Zorg is bovendien een steeds belangrijkere economische sector Ontwikkelen van visie, bestuurlijke slagkracht en innovatie Kennis- en uitvoeringsagenda voor een: Gezonde, sociale, zorgende en welvarende stad 22 11

12 Naast een Green deal nu ook een Healthy city deal! Gezondheid en welzijn meer verankerd in (ruimtelijk en technologisch) omgevingsbeleid voor een slimme en gezonde stad van de toekomst. Innovaties vanuit een (co-creatieve) energieke samenleving. Koppeling aan Smart cities, Greening transport en Circular economy, Urban Agenda, Agenda Stad, Duurzamer MIRT, NWO SURF programma, Gebiedsontwikkeling nieuwe stijl, Uitnodigingsplanologie, Omgevingsvisie, etc. Ik zie mooie initiatieven zoals in Utrecht (Stationsgebied, Merwedekanaal) en Eindhoven (AiREAS, Metropoolregio, IABR bijdragen - de Next Community, voor de Next City, voor de Next Economy ). Behoeft een gedragen kennisagenda en uitvoeringsprogramma

13 Programma Slimme en Gezonde Stad Naar concrete projecten : kennisinbreng bij visies, ambities, innovaties, planvorming, projecten, verdienmodellen en investeringsagenda s, opzetten, begeleiden, doorrekenen en uitvoeren van projecten met gezondheidsrelevante luchtverontreinigings- en geluidsinterventies: vergroenen van transport en energie (stimuleren van schoon transport in steden, zoals via een green deal zero-emissie stadsdistributie; stimuleren van slimme fiets- en laadinfrastructuur en van schoon vervoer, (auto)mobiliteitsshift en bevorderen van actieve mobiliteit, (her)ontwikkelen van gezonde stedelijke gebieden (bebouwing, openbare ruimte, voorzieningen), vergroten en behouden van een aantrekkelijke, groene, schone, stille en leefbare woon-, werk- en verblijfsomgeving, en innovaties in de hiermee verbonden economische sectoren, mobiliteits- en transportsystemen en e-technologie en bevordering van gezond gedrag en gezond consumeren. 25 Programma Slimme en Gezonde Stad Naar concrete projecten! Min IenM Universiteit Utrecht samenwerking Onderzoek, onderwijs en kennisvalorisatie Organiseren van de mogelijkheid voor aantal steden om onderzoek te laten uitvoeren bij de Universiteit van Utrecht (HUL) en (KC HUL) partners. Gemeenten stellen een onderzoeksvraag op en Min IenM betaalt na goedkeuring de onderzoekskosten. Experimenteren, evalueren en leren in een Healthy urban living lab