Twente als gezonde habitat

Transcriptie

1 Twente als gezonde habitat Gezondheidswinst door omgevingsbeleid Dr. Leendert van Bree LvB Business Development Urban Futures and Health

2 Wat krijgt u vandaag? Rli advies De stad als gezonde habitat Transitie naar gezonde, inclusieve, vitale en duurzame gebiedsontwikkeling

3

4 Aanleiding en vraagstelling advies Aanleiding Gezonde leefomgeving als doel in Omgevingswet: hoe is dat te operationaliseren? Vraagstelling advies 1. Hoe kan het omgevingsbeleid voor het stedelijk gebied zó worden ingericht dat gezondheidswinst wordt geboekt? 2. Wat vraagt het van de rijksoverheid en decentrale overheden om dit mogelijk te maken? marco.broekman

5 Gevolgde aanpak Expertsessie over interventies gezonde stad, met professionals gemeenten, provincie, GGD, etc. betrokken bij pilots SGS en City Deals Creatieve sessies over het ontwerpen van gezonde stad met Eindhoven, Zwolle en Rotterdam Diverse interviews en desk research Foto: Fred Ernst Afbeelding: Posad

6 Uitgangspunten advies Leefomgeving is van belang voor de gezondheid van mensen Gezondheid is meer dan de afwezigheid van ziekten Gezondheidswinst = beschermen + bevorderen Gezonde leefomgeving is óók gezond binnenmilieu

7 Aanbevelingen A. Versterk omgevingsbeleid en benut instrumenten B. Kennisontwikkeling en ontwerpend onderzoek C. Versterk financiële basis en stuur op gezonde leefomgeving

8 Aanbevelingen: beleid en instrumenten 1. Blijf inzetten op beschermingsspoor! Rijk: anticipeer op normaanscherping; Gemeenten: maak gebruik van mogelijkheden voor normaanscherpingen. 2. Zet in omgevingsbeleid sterker in op gezondheidsbevordering. Afbeelding: Ministerie IenM

9 Aanbevelingen: beleid en instrumenten 3. Zoek meekoppel-kansen met grote transitieopgaven! 4. Leg gedeelde ambities voor de gezonde leefomgeving vast in Omgevingsvisies en benut de instrumenten uit de Omgevingswet. 5. Pas gezondheidsbevordering met voorrang toe in buurten met gezondheidsachterstand. Afbeelding: buro MA.AN

10 Aanbevelingen: kennisontwikkeling en ontwerpend onderzoek 6. Ontwikkel hulpmiddelen en zet in op ontwerpend onderzoek. 7. Maak gezondheidsbevordering via interventies in de leefomgeving meer evidence-based en zet in op onderling leren via meerjarige pilots en onderzoeksprogramma s. Foto: Fred Ernst marco.broekman

11 Aanbevelingen: financiering en sturing 8. Weeg bij beslissingen over investeringen in de leefomgeving ook de gezondheidsbaten mee, en niet alleen het gezondheidsverlies. Betrek belanghebbende partijen bij uitkomsten en vervolgacties. 9. Maak mogelijk dat partijen die willen, ook mee kúnnen investeren in een gezonde leefomgeving. marco.broekman

12 Aanbevelingen: financiering en sturing 10.Doorbreek de fragmentatie bij overheidssturing op een gezonde leefomgeving en werk multidisciplinair.

13

14 Oranjebuitensingel Bezuidenhoutseweg 630 Postbus NL EX EX Den Den Haag Haag Nederland t f Volg ons op:

15 Hoe past dit Rli advies nou in de wensen voor een meer gezonde, inclusieve, vitale en duurzame gebiedsontwikkeling?

16 Visie op duurzaamheid Transitie van een extractieve naar een inclusieve economie en samenleving ( Doughnut Economics Kate Raworth)

17 Visie op een gezonde stad Cities of the future (2005)

18 Visie op gezonde leefomgeving (1) Een gezonde leefomgeving stelt de mens en de menselijke gezondheid als sociaal kapitaal centraal bij ontwikkelingen, prioriteert investeringen op basis van verdere gezondheidsbescherming en gezondheidsbevordering en bevordert de toegang tot en het gebruik van maatschappelijke diensten. Een gezonde leefomgeving promoot inclusie, integratie en nondiscriminatie. Een gezonde leefomgeving bouwt aan vertrouwen en veerkracht en focust op ethiek en waarden.

19 Visie op gezonde leefomgeving (2)

20 Typologie van een gezonde, sociale, zorgzame en duurzaam welvarende stedelijke regio Wat zouden de kenmerken moeten zijn van een gezonde gebiedsontwikkeling en welke beleidsprocessen kunnen dit faciliteren? Bron: NAW Magazine 57/2017

21 Visie op Positieve Gezondheid Gezondheid als het vermogen om je aan te passen en je eigen regie te voeren, in het licht van de sociale, fysieke en emotionele uitdagingen van het leven MACHTELD HUBER

22 Visie op Sociale Veerkracht TELOS/PON -

23 Gezonde leefomgeving is dús van elk beleidsdomein! 1. Zorg en welzijn 2. Wonen, openbare ruimte en sociaal 3. RO, natuur en gebiedsontwikkeling 4. Mobiliteit, infrastructuur en bereikbaarheid 5. Onderwijs, leren en participatie 6. Economie en financiën 7. Bestuur en organisatie 8. Verankering van een gezonde, mobiele, inclusieve, zorgzame en (economisch) vitale leefomgeving in beleid, organisatie en participatie 9. Integraal gezond omgevings-, groen-, voorzieningen-, sport- en mobiliteitsbeleid

24 Majeure opgaven vanuit het perspectief van een gezonde leefomgeving 1. Verbeteren van gezonde, schone, veilige, aantrekkelijke en leefbare omgeving 2. Verkleinen van sociaaleconomische achterstanden 3. Vergroten sociale inclusie en (zelf)redzaamheid 4. Bevordering van (persoonlijke) gezondheid en (e-)zorg 5. Bevorderen van gezonde leefstijl, voorzieningen en gedrag 6. Bevorderen van bereikbaarheid met actieve mobiliteit en bijbehorende loop-, fiets- en wandelinfrastructuur, uitnodigende openbare ruimte en gezond beweeggedrag 7. Transformaties (leegstaande) gebouwen voor ontmoetingsplekken en sociale (plint)functies voor wijkopbouw en vergroting sociaal kapitaal. 8. Groen en blauw bij herinrichting en strategieën voor klimaatadaptatie 9. Gezonde en inclusieve economie, sociaal ondernemerschap en vitale regio s

25

26 Gezonde Leefomgeving en de Omgevingswet Neem gezondheid, leefbaarheid, welzijn en sociaal kapitaal (vroeg) mee bij 1. het vaststellen van de gewenste omgevingskwaliteit, 2. bij (ruimtelijk-economische) afwegingen én 3. bij investeringsagenda s rondom urbane en rurale (her)inrichting en gebiedsontwikkeling! De Omgevingswet biedt daarvoor mogelijkheden via instrumenten als Omgevingsvisie, Omgevingswaarden, Omgevingsplan, Programma en Project. Begin vroeg in het ruimtelijk planproces. Maak een gezonde leefomgeving daarin expliciet een duurzaam kwaliteitsdoel. Ontwikkel kernwaarden en scenario s voor een gezonde(re) leefomgeving. Gebruik een beslissingskader voor bestuurlijke processen voor het borgen van een gezonde leefomgeving. Denk in innovatieve bestuurs- en samenlevingsarrangementen, en in nieuwe (meervoudige) waardencreaties en innovatieve business cases. Maak een concreet uitvoeringsprogramma. Gebruik de co-creatieve, energieke samenleving als dialoog-, productie-, monitor- en evaluatiemachine.

27 Beleidscyclus onder de Omgevingswet

28 (Concept) Beslissingskader voor afweging in en ondersteuning van bestuurlijke processen Innovatie, reflectieve (bestuurs)monitoring en naleving in gezonde gebiedsontwikkeling (4) Beleidsontwikkeling, urgentie en Omgevingsvisie (1) Transitie naar een gezonde leefomgeving met waardengeneratie en beginselgerichte rechtsvinding Keuzes, borging en integrale uitvoering in Programma s, Omgevingsplannen, instructieregels en investeringsagenda s (3) Gezondheidsopgaven, normen en Omgevingswaarden, doelen en meekoppelkansen(2)

29 Game change voor regio s van de toekomst Regio s zullen niet gedijen ténzij ze worden getransformeerd vanuit het perspectief op een duurzame toekomst. Transities en innovaties zijn noodzakelijk om duurzame, fundamentele waarden toevoegen aan omgevingskwaliteit: economie, ecologie, en gezondheid en kwaliteit van (samen)leven. Transitiepaden zijn: ruimtelijke, technologische, sociale en bestuurlijke (systeem)innovaties, met krachtige verbindingen tussen de domeinen, met een op de mens gerichte fysieke en sociale infrastructuur en openbare ruimte, allemaal onder te brengen in Omgevingsvisies en Omgevingsplannen onder de nieuwe Omgevingswet

30 Transitiepaden fysieke omgeving Utrecht University - Source: Modified based on JPI Urban Europe ( accessed 15 May, 2017)

31 Transitiepaden sociaal-zorg domein Quality of Living Systems Health and Care Systems Social Capital Systems Governance and Cocreation Systems Integrated Policy Systems Utrecht University - Source: Modified based on JPI Urban Europe ( accessed 15 May, 2017)

32 Twente als gezonde habitat Gezondheidswinst door omgevingsbeleid

33 DANK VOOR UW AANDACHT! Dr. Leendert van Bree LvB Business Development Urban Futures and Health T +31 (0)