De gezonde stad van de toekomst

Transcriptie

1 De gezonde stad van de toekomst 12 januari 2016 Gemeente Eindhoven Dr. Leendert van Bree

2 Wat is een gezonde stad? - Beleid is gestolde kennis en context - Dus dynamiek in denken en doen - Stedelijke transformatie 2

3 Klassieke stad was ongezond door slecht milieu Saneringsbeleid dankzij de medische professie 3

4 Moderne stad wordt steeds wat gezonder Eerst door planologen, maar (gelukkig weer) ook door gezondheidskundigen 4

5 5

6 Technocratisch milieubeleid is een succes Luchtverontreiniging voortvarend aangepakt via (streng) EU beleid. Voor fijnstof en NO2 wordt al wel vaak de EU norm gehaald, maar nog niet de WHO richtlijn. Gezond mobiliteitsbeleid is meer dan het halen van de EU norm. 6

7 Ontwikkeling klassiek milieubeleid Milieuhygiënisch perspectief negatieve gezondheid Slechte milieucondities en woon- en arbeidsomstandigheden waren de aanleiding Uitgangspunt was en is bescherming tegen externe factoren die de gezondheid bedreigen Sanering, nieuwe stedenbouw en milieunormen Beleid rondom lucht-, geluid-, bodem- en waterkwaliteit, biodiversiteit, geluid, EV, infecties (ook via zoönose) Energie-, landbouw-, industrie-, bereikbaarheids-, mobiliteits- en infrastructuurbeleid Gezondheid is meer dan het halen van een milieunorm Fijnstof en geluid zorgen nog voor milieu-gerelateerde ziektelast (5%) Verfijnen en moderniseren van milieubeleid Bewustwording van eigen rol van burgers en bedrijven 7

8 Dynamiek in gezondheidsbeleid Gezondheid als milieuhygiene - beschermende omgeving Gezondheid als welzijn, leefbaarheid, sociale inclusiviteit, en gezondheidsbevordering - faciliterende omgeving Gezondheid als centraal kapitaal van duurzaamheid - duurzame omgeving Gezondheid als het vermogen om je aan te passen en je eigen regie te voeren, in het licht van de sociale, fysieke en emotionele uitdagingen van het leven - adaptieve en zorgzame omgeving 8

9 Bevordering van gezondheid Gezond opgroeien, gezond volwassen blijven, en gezond en vitaal ouder worden 1. Leefbaarheid, welzijn en sociaal kapitaal 2. Vermindering welvaartsziekten door meer fysiek bewegen en duurzame levensstijl 3. Bevordering positieve gezondheid, zelfredzaamheid en eigen regie (start proeftuinen door zorgverzekeraar CZ in Brabant en Limburg) 4. Verkleinen sociaaleconomische gezondheidsverschillen 5. Bevorderen sociale inclusiviteit en opvang decentralisaties in de zorg 6. Accommoderen vergrijzing, en verminderen vereenzaming en mentale aandoeningen Nieuwe stedelijke thema s (

10 Positieve gezondheid Gezondheid als het vermogen om je aan te passen en je eigen regie te voeren, in het licht van de sociale, fysieke en emotionele uitdagingen van het leven MACHTELD HUBER 10

11 Ontwikkeling modern omgevingsbeleid Sociaal-maatschappelijk perspectief positieve gezondheid Omgeving die mensen helpt zich goed te voelen en zich gezond te gedragen Uitgangspunt is bevordering van: 1. gezondheid, leefbaarheid en welzijn, 2. goede zorg, (zelf)redzaamheid, (zelf)regie en participatie, 3. sociaal kapitaal, cultuur en onderwijs Ruimtelijke inrichting, techniek, gedrag en voorzieningen kunnen hier faciliterend, voorwaardenscheppend en innovatief voor zijn Smart urbanism needs smart and healthy people Van technocratisch naar sociaal imperatief Co-creatie en samen-leven Healthy urban living Health deal 11

12 Wat is het DNA van een innoverende, gezonde stad van de toekomst? 1. Stad waarin gezondheid, veiligheid en leefbaarheid worden beschermd geen negatieve invloed van milieufactoren, schoon, fris en veilig 2. Stad waarin gezondheid, welzijn en sociaal gedrag worden bevorderd bewegen, gedrag, ontmoeten, groen, gezond opgroeien, gezond en vitaal ouder worden 3. Stad met adaptief vermogen en veerkracht, gezond wonen, en toegankelijke zorg voorzieningen, uitdagingen, zelf-doen, participatie, levensloopbestendig 4. Stad met gezonde, eco-effectieve verbindingen groen-blauwe structuren, biodiversiteit, verbondenheid met natuur 5. Stad met een circulaire (metabool-neutrale) economie transport, energie, voedsel, water, afval en grondstoffen 6. Stad die klimaatbestendig is 7. Stad met (historische, culturele) identiteit 8. Stad die het economische woon- en vestigingsklimaat én de concurrentiekracht helpt bevorderen 9. Stad die smart is (ICT, co-creatie, governance, living lab ) 10. Stad waarin planologen, milieuexperts, gezondheidsprofessionals, stedenbouwers, architecten, bestuurders, bedrijven, onderzoekers en burgers elkaars interesse en deskundigheid verbinden tot omgevingsbeleid

13 Maar hoe dan? Omgevingswet, omgevingsvisie en gezonde verstedelijking bieden kansen om de opgaven binnen de stad (stedelijke verdichting, gezonde leefomgeving, gezond samenleven e.d.) robuust en co-creatief vorm te geven. Beetje transitiepijn is onvermijdelijk, maar transitiewinst zal groot zijn. Milieu wordt Omgevingskwaliteit; Gezondheid wordt Volksgezondheid en Kwaliteit van Samen-leven Energieke samenleving vergt een actieve en visionaire overheid, maar in de 21 ste eeuw moeten grote opgaven samen met maatschappelijke partijen gaandeweg worden gerealiseerd Gezonde Verstedelijking Rijkswaterstaat (Eindhoven al sinds 11/2014 pilot gemeente: PBL, RIVM en RWS dragen bij aan uitwerking van stedelijke opgaven (Centrum gebied en wijk Vaartbroek-Eckart).) Slimme en Gezonde Stad (Min IenM, en ook daar doet Eindhoven aan mee) Agenda Stad en City Deals (Min BZK, EZ en IenM) Brabant Health Deal in wording Joint Programming Initiative Urban Europe EU Fonds voor Regionale Ontwikkeling eerst geld naar de regio's - nu ook naar City Deals EUROCITIES Network 13

14 Healthy urban living Lang, gezond, vitaal, sociaal en zelfstandig samenleven, in schone, veilige, prettige, duurzame, zorgzame en economisch welvarende steden! 14

15 1. De basis op orde 15

16 2. Structuur en inrichting van de stad 16

17 3. De duurzaam gezonde stad 17

18 Naast een Green deal nu ook een Health deal Gezondheid, leefbaarheid, welzijn en sociaal kapitaal als nieuwe, duurzame principes gebruiken in gebiedsontwikkeling omgevingsbeleid, als (integrerend) verbindingskader nemen voor ruimtelijke inrichting, energie, mobiliteit, bereikbaarheid, stedelijke infra, wonen, gebouwen, werken, verplaatsen, ontmoeten, participeren en zorgen, als (her)inrichtingsvraagstuk beschouwen waarvoor burgers, bedrijven, (rijks)overheid en kennisinstellingen gelijkwaardig en in co-creatie oplossingen zoeken en valoriseren via een quadruple helix model, en met ook de overheid als deelnemer, voor regie op het algemeen belang. 18

19 Health deal in wording Verkenning van kansen voor Meekoppelen van beleidsopgaven Ontwerpen en effectieve interventies Monitoring en evaluatie Bijvoorbeeld: 1. luchtbeleid, vergroening transport en circulaire economie 2. verkeer, activiteit mobiliteit en bewegen 3. wonen, (e-)zorg, welzijn en vitaal (zelfstandig) ouder worden 4. groen, blauw en wit voor een leefbare woon- en werkomgeving 5. fysieke én sociale kwaliteit van de leefomgeving 6. icoonprojecten 7. aansluiting bij actuele beleidsontwikkelingen 19

20 Opzet en begeleiding van Brabant Health deal 1. Beschrijf maatschappelijke en economische opgaven Lopende projecten, met nu een plus vanwege gezondheid Nieuwe projecten, met gezondheid als integratiekader voor verbinding met ruimtelijk-economische ontwikkelingen en stedelijke transformaties Benut of creëer enkele kroonjuwelen / icoonprojecten 2. Maak verkenningen, óók met opties voor meekoppelen met overig stedelijke beleid. 3. Gebruik de (nieuwe) Omgevingswet, Omgevingsvisie en Omgevingswaarden voor stip op de horizon Kwaliteit van leefomgeving 4. Creëer nieuwe waardenperspectieven en financieringsmodellen (Monopoly 2.0) 5. Ontwikkel uitvoerings- en monitoringsprogramma s 6. Experimenteer, evalueer en leer in een Brabants Living lab voor inhoud, co-creatie proces, training, netwerken, overleg, (internationale) samenwerking) 7. Kennisinstellingen beschikbaar voor strategie ontwikkeling, planvorming, ontwerp, doorrekeningen, praktijk, governance en evaluatie van projecten en programma s (TU/e, Telos, PBL, RIVM, UU en KCHUL) 20

21 Multi-level en multi-actor opgaven 21

22 Toekomst gezonde stad in PBL en UU projecten Gezonde stad innovatieconcepten Gezonde, sociale, zorgzame en welvarende stad Koppeling met stedelijke innovatie, slimme steden, vergroening transport, circulaire economie en zorg 2.0 Trends in ruimte en tijd van stedelijke kapitalen en ongelijkheid Economie, ecologie, en gezondheid en welzijn Transformatie fysieke en sociale omgeving met gezondheids- en welzijnsprincipes Mobiliteit, infrastructuur, openbare ruimte, gebouwde omgeving, sociale programma s, gezondheidszorg, gebiedsontwikkeling, waardenperspectieven, financieringsmodellen Health deal in planning en praktijk Eindhoven, Utrecht, Rotterdam, 22

23 Transformatie van de gebouwde (kantoor)omgeving Consortium of Utrecht 2040, AtelierPro, KondorWessels, EBU, KCHUL, Gemeente Utrecht, burgers en organisaties Transformatie leegstaande kantoorgebouwen en industrieterreinen Gezonde verstedelijking principes BREEAM label (duurzaamheid) WELL Building standard (gezondheid en welzijn)> > Lijst van interessante (her)inrichtingsplekken Innovatie in waardenperspectieven en business modellen Marketing of HUL transformation producten 23

24 24

25 Kenniscentrum Healthy Urban Living Gezonde stad Sociale stad Zorgzame stad Welvarende stad Verbinden van de domeinen milieu, ruimte, sociaal, gezondheid en economie 25

26 De gezonde stad van de toekomst is nú 12 januari 2016 Gemeente Eindhoven Dr. Leendert van Bree

27 Reservedia s voor discussie 27

28 Agenda Stad Focus op groei, innovatie én leefbaarheid Ontwikkeling van stedelijke coalities en city deals waarin (markt)partijen in steden zich verbinden aan ambities op het terrein van: Data-infrastructuur Stedelijke bereikbaarheid ( Last and first mile ) Circulaire stad Topcampussen / innovatiemilieus Next economy Energietransitie Sociale arrangementen Grensoverschrijdende economie en arbeidsmarkt Gezonde stad en leefkwaliteit Klimaatadaptatie Stedelijke transformatie 28

29 Fine-tuning of air pollution policy and effective (traffic) measures using the soot fraction of PM10 (Rotterdam, 2008) 29

30 Fine-tuning urban noise policy by soundscape approaches and nature-based solutions 30

31 Healthy urban living design principles - restructuring Utrecht Jaarbeursplein - move more - breath clean air - eat and drink healthy - get enough but not too much sunlight - reduce stress 31

32 Doodsoorzaken in de VS ( 32

33 Huidige ziektelast 33

34 Triumph of the City? New PBL project (2014) on spatial distribution of urban and regional capitals and (causal) factors for differences Economic potential and inequality Ecological potential and inequality progress in sustainable development (i.e. neutral metabolism, greening, and circularity) Health and well-being potential and inequalities health status development and challenges Triumph or drawbacks? Policy focus? 34