Tweede werkatelier Multifunctionele kering Delfzijl 10 mei 2011 Provinciehuis Groningen

Transcriptie

1 Tweede werkatelier Multifunctionele kering Delfzijl 10 mei 2011 Provinciehuis Groningen Arjen Bosch Hans Punter in opdracht van gemeente Delfzijl i

2 Inhoud Naar een gemeenschappelijke opdracht voor Marconi... 1 Ordening van problemen en ambities... 1 Een aansprekende opdracht, het punt aan de horizon... 2 Globaal uitwerken van de opdracht... 3 Rolverdeling in het project... 4 Naar een gezamenlijke intentieverklaring... 5 Bijlage 1 Geordende problemen en oorzaken... 8 Bijlage 2 Geordende ambitie Bijlage 3 Geordende tips voor optimale projectomstandigheden Bijlage 4 Tijdsplanning voor het gezamenlijke deelproject keringen Bijlage 5 Lijst van deelnemers aan het werkatelier Bijlage 6 Lijst van voorafgaand aan het werkatelier geïnterviewde personen ii

3 Naar een gemeenschappelijke opdracht voor Marconi In de periode na het vorige werkatelier op 16 februari bij het Waterschap Noorderzijlvest in Groningen, was er overleg tussen de directeuren van de waterschappen en de gemeentesecretaris van Delfzijl. Ze kwamen tot de volgende twee aanbevelingen: formuleer een gemeenschappelijke opdracht en organiseer voor alle bestuurlijk bij de kering van Delfzijl betrokkenen een excursie naar de multifunctionele kering in Scheveningen. Daarnaast hield Jornand Veldman de afgelopen periode interviews met vertegenwoordigers van alle betrokkenen partijen uit het vorige werkatelier en hun leidinggevenden. Hij vroeg naar de belangrijkste problemen en achterliggende oorzaken men ziet rond de waterkering bij Delfzijl, welk doel voor ogen heeft en of men nog tips heeft. In zijn inleiding en terugblik op de werkzaamheden van de afgelopen maanden, benadrukt Arjen Bosch nogmaals de succesfactoren voor een project als dit: er moet een gedeeld gevoel van urgentie zijn; er is één verantwoordelijke stuurgroep voor één projectgroep; alle beschikbare kennis en kunde van de betrokken organisaties wordt benut. De aanleiding, het probleem en de urgentie zijn niet voor alle partijen gelijk. Sommige moeten iets, andere willen of kunnen iets, en al die taken en ambities moeten op het juiste moment samenkomen en een geheel gaan vormen. Ordening van problemen en ambities De gehouden interviews geven een veelzijdig beeld van gesignaleerde problemen, achterliggende oorzaken en ambities. Ze leverden een scala van uitspraken op die zijn uitgeschreven en vervolgens geclusterd (zie bijlage 1 en 2). Elk onderscheiden cluster kreeg vervolgens een korte omschrijving. De deelnemers aan dit werkatelier (zie bijlage 5) ordenden de clusters van meest naar minst belangrijk voor het proces; van beïnvloedbare factor tot gegeven randvoorwaarde. Eerst deden ze dit voor de problemen en achterliggende oorzaken, vervolgens voor de ambitie. De figuur op de volgende pagina vat het resultaat van deze ordening samen. De kolommen in de figuur gaan steeds over nauw samenhangende onderwerpen en de belangrijkste punten staan steeds bovenaan. Het ordenen van de clusters 1

4 Alle citaten die bij de onderstaande clusters horen, zijn weergegeven in bijlage 1 (problematiek) en in bijlage 2 (ambitie). Resulterend probleem Slecht imago Visie op ruimtelijke ordening ontbrak Gebrek aan gezamenlijk en slagvaardig Problematiek bestuurlijk optreden Reactieve volksaard De probleemperceptie Matige samenwerking Beperkte communi- wordt verschillend medewerkers, top en catie beleefd bestuur Ongunstige demogra- Sectoraal in tech- Onvoldoende Gebrekkige project- fische ontwikkeling nische oplossingen bestuurlijke lobby in opzet denken den Haag Complexe regel- Ruimtelijk ongunstige Bestuurlijk complex geving uitgangssituatie vraagstuk Onderliggende oorzaak weinig beïnvloedbaar goed beïnvloedbaar Werk stap voor stap Ambitie Zorg voor goede pro- Inspireer met Opereer omgevings- jectomstandigheden ruimtelijke kwaliteit bewust Imago verbeteren Kom tot een goede rolverdeling Maak gebruik van Zorg voor bestuur- regelgeving lijke slagkracht Treed gezamenlijk op Zoek naar synergie De geïnterviewden benadrukken de gezamenlijkheid van de partijen uit de werkateliers, die multidisciplinair en integraal aan één aansprekende opdracht werken. Daarbij moet de opdracht en rolverdeling helder zijn (zie bijlage 3). Een aansprekende opdracht, het punt aan de horizon Voor de gemeente Delfzijl, de beide Waterschappen, Rijkswaterstaat en de Provincie Groningen vallen willen en moeten niet direct samen. De gemeente wil op korte 2

5 termijn ruimtelijke keuzes maken om op middellange termijn de ruimtelijke termijn te verbeteren, terwijl de waterschappen de waterkering op korte termijn nog niet hoeven aan te pakken. Rijkswaterstaat en de Provincie zijn vooral indirect en voorwaardenscheppend bij Marconi betrokken. Als je de tijdshorizon van het Marconiproject oprekt, bijvoorbeeld tot 2020 of 2050, komt er een moment dat de waterschappen zich vanuit hun reguliere taak voor de waterkering begeven op het gebied van de ruimtelijke ordening van de gemeente. De waterschappen moeten op korte termijn beperkte verbeteringsmaatregelen treffen. Om te voorkomen dat men per maatregel los van elkaar pleisters plakt, helpt een gezamenlijk toekomstbeeld van de zeekering, om tot een samenhangend en gewenst resultaat te komen. Dat een aanpassing van de waterkering in de komende decennia noodzakelijk is vanwege bodemdaling en zeespiegelstijging, staat vast. Aanpassingen zijn dus op middellange termijn nodig, maar die lopen waarschijnlijk niet synchroon met de kortetermijnkeuzes en -maatregelen. Je moet vanaf nu alleen dingen doen waarmee je ook later nog uit de voeten kunt. Globaal uitwerken van de opdracht De deelnemers gaven elk op papier hun omschrijving van de opdracht. Deze zijn hieronder samengevat: Maak een ruimtelijke reservering in het gebied, waarbij je oog hebt voor kwaliteit en leefbaarheid, voor (water)- veiligheid en voor de waterafvoer van het achterland. Hang deze onderdelen in de tijd. Hoe geef je de ruimtelijke ontwikkeling van Delfzijl vorm, gelet op de relatie tussen stad en zee. Ontwerp een toekomstbeeld, een visie op de primaire kering die recht doet aan de ambities van gemeente en provincie en aan de verantwoordelijkheden van de waterschappen, afgemeten in zichtjaren. 3

6 Het WCCP-model. Formuleer de meerwaarde van het product, waarbij je context en concepten meeneemt. Ga ook na wie de stakeholders zijn en betrek ze bij het proces. Je gaat nu verder dan alleen de Schermdijk, dus is een herijking van de eerdere stakeholdersanalyse nodig. Waarde Context (demografie, regelgeving, is bekend) Concepten (zijn ontwikkeld, zijn bekend) Product Ontwikkel een gemeenschappelijk beeld/schets op visieniveau en gebruik deze als rode draad bij de concrete uitwerking in de toekomst. Zet de ruimtelijke reservering in een plaatje (houtskoolschets). Schets een onweerstaanbaar perspectief voor Delfzijl aan zee waarin je de waarden benadrukt (gaat verder dan een houtskoolschets). Reken dat perspectief globaal door (realisme) en inventariseer de kansen op synergie. Ontwikkel een gezamenlijke toekomstvisie op zeewering en haven bij de stad. Houd daarbij rekening met: veiligheid boezemfunctie haven en binnenvaart industrie maritiem karakter Maak het concreet (iets van maatregelenplan). Dus: beperk het probleem tot de ruimtelijke ontwikkeling van de stad Delfzijl in relatie tot de waterstaatswerken, zorg dat de te nemen stappen plaatsbaar zijn in de tijd en zorg voor enthousiasmerende beelden van het einddoel. Benoem ook keuzes en maatregelen (op hoofdlijnen) Tot nu toe ontbrak de inbreng van een landschapsarchitect. Deze zal in de plannen uiteraard ook de belangen van het Waterschap voldoende moet meenemen. Rolverdeling in het project Gevraagd naar de rollen die men voor elk van de partijen in het project zag weggelegd, werden de volgende genoemd: Provincie Groningen voor een leidende rol van de Provincie ziet men geen titel, omdat die in het POP niet benoemd is. inzetten bij additionele financiering, oliemannetje RO en NB-wet toezichthouder Waterschappen meekoppelen met andere ruimtelijke plannen en projecten bovenlokale verbindende rol Rijkswaterstaat (V&W) waterbeheerder aansluitend gebied (m.n. Schermdijk) hoogwaterbeschermingsprogramma (adviseur V&W) 4

7 waterveiligheid (adviseur V&W) financier (adviseur V&W) Waterschappen Noorderzijlvest en Hunze en Aa s beheerder veiligheid keringen regelen waterafvoer achterland toetsen RO opsteller plannen voor keringen (Provincie beslist) projectdeelnemer (belanghebbende) Gemeente Delfzijl de gemeente Delfzijl werd gezien als de meest geëigende trekker van het project. De voorbereiding van het project is echter een gezamenlijk traject, dat gedragen moet worden door alle betrokken partijen. De vertegenwoordigers daarvan vormen in de werkateliers gezamenlijk de projectgroep. initiator Marconi verantwoordelijk voor RO en bestemmingsplannen Naar een gezamenlijke intentieverklaring De deelnemers beschikten over de inhoudsopgave van het op te stellen projectvoorstel en vullen die gezamenlijk aan. Voor het projectvoorstel worden de volgende hoofdlijnen nader uitgewerkt: Aanleiding Ongunstige ruimtelijke situatie Gewenste en noodzakelijke waterstaatkundige ingrepen Probleemanalyse Ruimtelijke ambitie van de gemeente Negatieve ervaringen met pleisters plakken De geordende interview resultaten in Bijlage 1 geven een beeld van de onderliggende problemen. Visie De geordende interviewresultaten in Bijlage 2 geven een beeld van de gemeenschappelijke ambitie. De visie die daaruit voortkomt wordt eind 2011 onderstreept door een gezamenlijke intentieverklaring. 5

8 Synergie door gemeenschappelijke visie Projectgebied Het projectgebied waarop de aandacht zich zou moeten richten komt overeen met de eerder in het Marconiproject opgestelde deelgebiedenkaart. Deze is te vinden op de website: Ontwikkeling Waterfront Delfzijl - Marconi / Kaarten. Karakter Bied voor een indicatie van de gezochte oplossingen concrete (schets)beelden. Doe voorstellen voor het doorwerken daarvan. De omschrijving kan aan de hand van het onderstaande schema. Waarde Concepten (zijn ontwikkeld, zijn bekend) Context (demografie, regelgeving, is bekend) Product Resultaat Het resultaat van de voorafgaande stappen is een intentieverklaring waar alle deelnemende partijen zich achter scharen, met de langetermijnuitgangspunten en de actiepunten om die te bereiken. Projectomgeving De eerder uitgevoerde stakeholdersanalyse zal de projectgroep actualiseren voor de nieuwe situatie. Daarbij ook de bredere programma s meenemen waarin Delfzijl past: Programma Rijke Waddenzee Waddenfonds 6

9 Deltaprogramma Integraal Management Plan Eems-Dollard Project Economie en ecologie in balans Projectbeheersing De geordende interviewresultaten in Bijlage 3 geven de tips en aandachtspunten voor optimale projectomstandigheden. Organisatie Alle deelnemers vragen de gemeente om de projectleider te leveren. De partijen die een gedeelde visie willen opstellen vormen de projectgroep. Dat zijn in de praktijk de deelnemers van de werkateliers, met uitzondering van participerende deskundigen, zoals bijvoorbeeld Hans Revier. De provincie onderzoekt de mogelijkheid om deel te nemen met een landschapsarchitect. Het gehanteerde organisatiemodel zoals dat gold voor de definitiefase Schermdijk (met een stuurgroep, werkateliers, rondetafelgesprekken en een projectgroep), wordt omgezet in één stuurgroep en één projectgroep (zie figuur). De projectgroep organiseert het rondetafelgesprek met stakeholders, en gesprekken met de bevolking. Kwaliteit De inbreng van specialisten in de projectgroep en de samenstelling van de projectgroep borgen de inhoudelijke kwaliteit in een vroegtijdig stadium. Geef bijzondere aandacht aan landschapsarchitectuur (inbreng Provincie). Rondetafelgesprekken en burgerbijeenkomsten borgen de inbreng van alle relevante belangen en vormen een check op het draagvlak. Informatie en communicatie De informatieverstrekking vindt plaats op meerdere niveaus: stuurgroep colleges en MT s bij belangrijke keuzes website rondetafelgesprekken burgerbijeenkomsten projectgroep Kosten en dekking De totale externe kosten voor organisatie en proces komen ten laste van de gemeente. Kosten van onderzoek naar de aan de primaire kering te stellen veiligheideisen en de kostenstructuur van de keringen komen ten laste van de waterschappen. Looptijd De looptijd van het project bedraagt vanaf het moment dat het projectteam volledig is bemenst ca driekwart jaar. De tijdsplanning (opgenomen in bijlage 4) is besproken en ontmoette geen bezwaren van de deelnemers. 7

10 Bijlage 1 Geordende problemen en oorzaken Imago de essentie van de problematiek van Delfzijl ligt in haar imago; de gemeente heeft een slecht imago/een negatieve connotatie; het slechte imago; negatief vestigingsklimaat (wonen en werken); last van een negatief imago; niemand kan zo op het eerste moment de pluspunten van Delfzijl benoemen (in eerste instantie alleen negatief); nog steeds een slecht imago. Reactieve volksaard terug te brengen op de volksaard, men is nuchter; de politiek is een duidelijke afspiegeling van de bevolking (oorzaak - gevolg); heersende cultuur van achtergesteld zijn (parallel met Pekela, oude papierfabriek. Noeste werkers); er heerst een minderwaardigheidscomplex, we geloven er niet meer in; er is onvoldoende besef van de waarde die het gebied al heeft; er is onvoldoende bekend over gebieden (land(bouw), dijk, water, industrie). Die waarde moet gecommuniceerd worden, betrek daarbij partijen die daarover gaan in een vroeg stadium; t was niets, t wordt niets (dit gedachtegoed leeft heel sterk); verkeerde anonimiteit (waar we sterk in zijn staat niet op de kaart); bestaande kwaliteit is niet zichtbaar (geheel der dingen); het geloof in jezelf (als stad) is verloren gegaan; de trots ontbreekt (je hebt zoveel, voorbeeld Maigret); Urgentie? Veranderende maatschappelijke beleving, Screenagers komen er aan. Zij vragen om beleving/actie. Ongunstige demografische ontwikkeling krimp, de leegloop van Delfzijl; de balans tussen lager en hoger opgeleide bewoners/werknemers is zoek (veel laaggeschoolden); afname van werkgelegenheid; er is steeds meer vraag naar hoog opgeleid personeel (dat woont niet in Delfzijl); de aantrekkende werking van de stad Groningen. Er is geen drive voor (jonge) mensen om terug te keren naar Delfzijl; mensen kunnen vaak niet verhuizen (vanwege huis, kennisniveau etc.). Daardoor ook weinig doorstroom in de woningmarkt; er is te weinig werkgelegenheid. Complexe regelgeving buitendijks beperkingen, regelgeving zoals Natura 2000, PKB, etc. maken ontwikkeling moeilijk; Natura 2000 is een hindernis voor Marconi (herstel van natuur vs. ontwikkeling van natuur). 8

11 Visie op ruimtelijke ordening ontbrak er is niet nagedacht op over de opzet van de stad, men koos de weg van de minste weerstand; bestuurlijk en ambtelijke gemaakte keuzes leidden tot het Delfzijl van vandaag (zelf een strop om de nek gelegd). de ontwikkeling van de haven is vooropgesteld, niet de ontwikkeling van de stad als geheel. verrommelde stedenbouwkundige opzet (over is iets maar ook niets, geen samenhang), onvoldoende over nagedacht; historische context: Delfzijl ging mee in de vaart der volkeren. Tomeloze ambitie (industrie/haven); de waarde van en binding met de Waddenzee is niet bekend. De probleemperceptie wordt verschillend beleefd het heeft lang geduurd voordat iemand opstond om eenduidigheid in Delfzijl te brengen; dat Delfzijl denkt dat de damwand een probleem is; de zeekering wordt nog als barrière ervaren; er wordt teveel in oplossingen gedacht; gemeente verwart probleem (o.a. zeedijk) met haar ambitie (toeristisch-recreatief waterfront); sterk gevoel dat de gemeente niet goed weet waar ze heen wil, het maritiem willen zijn. Wat is de kernvraag van de gemeente; wat voor soort verbindingen wil de gemeente met het water; de relatie met andere gebieden ontbreekt, bijvoorbeeld Termunterzijl (i.v.m. concurrentie); het omgevingsconcept ontbreekt (totaaloverzicht); de waterkering moet worden aangepakt; de echte probleemeigenaar wordt veelal niet meegenomen; de gemeente heeft ambities, maar is primair geen probleemeigenaar van de zeedijk. Dus volgend; sterk afhankelijk van derden. Sectoraal in technische oplossingen denken Waterschap denkt eendimensionaal (sectoraal); iedereen denkt binnen zijn eigen kaders en is reactief; eenzijdig bestuurlijk optreden, ambtelijke benadering, geen commercieel gevoel voor markt; de ontwikkeling is alleen door een technische bril bekeken (voorkom dit bij Marconi!); een sectorale benadering; de historische sectorale benadering van waterschappen en gemeente (ze waren tot elkaar veroordeeld vanwege wettelijke verplichtingen, geen samenwerking); de sectorale benadering van problemen werd in het verleden geaccepteerd. Er was geen reden tot samenwerking (het maatschappelijke beeld is inmiddels veranderd). Stoere Groninger houding heeft de sectorale benadering in de hand gewerkt; sectorale benadering van de Waterschappen is een gevaar voor een brede ontwikkeling; 9

12 er heerst(e) een te afwachtende houding, iedereen zat aan tafel en toch gebeurt het (bv. damwand); Waterschap is reactief. men denkt dat alles wel duidelijk is in Delfzijl (men kijkt niet door de bril van de gebruiker); er heerst een gevoel van vanzelfsprekendheid; er is steeds gekeken naar technische/lokale oplossingen. Men beoordeelt op incidenten en daarvoor is een oplossing bedacht; door de technische benadering van vraagstukken is Delfzijl met de rug naar de dijk gebouwd. onvoldoende onderzoeksgericht; de opzet is te eng, waardoor creativiteit niet voldoende naar voren komt. De vooropgestelde ambitie van de gemeente. De drang om in een bepaalde richting de dijk te willen ontwikkelen. Ruimtelijk ongunstige uitgangssituatie wijze van bebouwing, afgesneden van de waterkant; de haven/industrie is historisch zo gegroeid, die stond voorop, geen aandacht voor de omgeving; de Berlijnse Dijk door Delfzijl: we kunnen er nu niets mee; Delfzijl en het water moeten één zijn, dat is nu niet zo; Delfzijl is de enige havenstad die niet aan het water ligt. er is geen verbinding tussen de stad en de haven, haven is afgesloten door vier coupures! er leeft geen gevoel van een havenstad, de haven is aan de stad geplakt; er is geen gevoel van beslotenheid om de haven (eenzijdige ligging), voorbeeld Rotterdam, daar loopt het water door de stad; er is in zijn geheel onvoldoende (ruimtelijke)kwaliteit. er is geen aantrekkelijke waterkering, die heeft geen verblijfswaarde. Er is geen doel, geen eindpunt; de afwatering van het achterland is een zeer grote opgave die haaks staat op bestaande ideeën. er is teveel een-op-een gedacht; Delfzijl heeft geen aantrekkelijk centrum; de stad staat met de rug naar Duitsland; de strategische waterfrontlocaties zijn nagenoeg allemaal voor niets verkocht; Delfzijl komt niet gastvrij over (hoe kóm ik ergens in Delfzijl); geen positieve en vriendelijke eerste indruk; de leuke dingen zijn verstopt; stad staat met de rug naar de Eems; chemische industrie overschaduwt Delfzijl (chemie roept geen positief beeld op bij mensen); Delfzijl is slachtoffer van de technologische ontwikkeling van haven en industrie (steeds minder handen nodig om werk te verzetten). Gebrek aan gezamenlijk en slagvaardig bestuurlijk optreden er is geen autoriteit die een duidelijke keuze voorlegt, dit leidt tot een vacuüm; gebrek aan besluitvorming; het ontbreekt aan bestuurlijke daadkracht; er zijn heel veel plannen maar het wordt nauwelijks iets uitgevoerd; 10

13 bestuurlijk onvermogen, geen doel voor ogen daardoor niet consistent, vasthoudend, realistisch; het beeld leeft dat Delfzijl altijd alles te snel en tegelijk wil. Men rondt nauwelijks iets af. Delfzijl maakt alleen maar plannen en voert die niet uit omdat er dan weer een nieuw plan ligt; we (gemeente) willen ons overal mee bemoeien. Er is een grote drang om iets te doen; sterke ambitie in een te kort tijdsbestek, te snel willen (dit geeft onrust); de gemeente laat alles van alles afhangen en komt daardoor niet vooruit; Delfzijl heeft aan de (bestuurlijke) ketting gelegen (provincie en Acantus regeerden); bestuurlijke puinhopen uit het verleden; politiek-bestuurlijk gerommel. Dit overschaduwt mooie evenementen als Delfsail; de herstructurering lag bij de OMD, waardoor de gemeente op afstand kwam. Matige samenwerking medewerkers, top en bestuur er is weinig synergie op zowel bestuurlijk, als (top)ambtelijk niveau; partijen spreken niet met één stem, geen eenduidige spreekbuis; sturing op de organisaties ontbreekt (meerdere geluiden uit eenzelfde organisatie); het meedenken van medewerkers wordt bestraft, gevolg is een passieve houding (mogelijke belemmering) voor het Marconi project; er heerst een bestraf cultuur, geen beloningscultuur; er is onvoldoende kwaliteit (ambtelijk/bestuurlijk) voor de opgave waarvoor Delfzijl staat (hierdoor lopen projecten gevaar!); er is onvoldoende synergie tussen de Marconideelnemers. Onvoldoende bestuurlijke lobby in den Haag onvoldoende lobby richting het Haagse, daarmee heeft Delfzijl zichzelf tekort gedaan. Nu twee keer zo hard roepen om resultaten te behalen (Calimerogedrag tot gevolg). het noorden oriënteerde zich in het verleden meer richting het oosten (NOA). Daarmee onvoldoende draagvlak in het Haagse circuit. Er is geen historische verbinding (politiek-bestuurlijk) tussen het Noorden en het Haagse. Bestuurlijk complex vraagstuk het project Marconi verdraagt zich niet met de bestuurlijke termijnen (raad, college); bestuurlijke termijnen verhouden zich slecht met grote projecten zoals Marconi (over de bestuurlijke termijnen heen kijken). Daardoor ontbreekt het aan visie en lef; vaak vinden urgente problemen meer draagvlak dan belangrijke zaken. Visie is belangrijk voor de ontwikkeling van een stad maar urgente problemen liggen vaak politiek heel gevoelig; het inpassen van de plannen van de gemeente in programma s (laten overeenstemmen); er zijn nog geen budgetten om de plannen te realiseren; 11

14 Beperkte communicatie er is onvoldoende gecommuniceerd over de sterke punten van Delfzijl (bv. veerverbinding) door zowel gemeente als bedrijfsleven. Gebrekkige projectopzet ontbreken van een duidelijke horizon + route er naartoe; Marconi wordt nu te breed opgezet; werk opdrachten niet te omslachtig uit, korte lijnen; we willen alleen maar combineren, denk ook in delen (splitsen). Het wordt te ingewikkeld; onduidelijke verantwoordelijkheden en rollen van deelnemers; onduidelijkheid in rollen en verantwoordelijkheden. 12

15 Bijlage 2 Geordende ambitie Imago verbeteren imagoverbetering, Marconi kan hieraan bijdragen; wees weer trots op de plaats (hij heeft van nature veel potentie); zoek naar ambassadeurs voor Delfzijl die kracht uitstralen, via alle communicatie; zorg dat je welkom bent in Delfzijl, straal dat uit; promoot jezelf als havenstad; smoel geven aan de omgeving; werk aan imagoverbetering (voorbeeld als slogan er gaat niets boven Groningen ); zorg voor beschrijvingen in Delfzijl (over plannen, historie, natuur. Etc.). Bouw een stadsmaquette in brons voor buiten; verstrek informatie over de gemeente. Inspireer met ruimtelijke kwaliteit meerwaarde creëren voor Delfzijl; Delfzijl en het water moeten één zijn; geef invulling (functies) aan de dijk en maak er een verbindend element van tussen stad en water; word weer een aantrekkelijke havenplaats (meer nadruk op toerisme); benadruk het haven zijn van de stad; doe iets met de haven, waterfront; een verbeterd waterfront leidt tot een meer levende stad, referentie Delfsail; geef aan het waterfont een toeristische invulling. (woon)functies naar het waterfront (bv. Rotterdam, Emden); geef glans aan één of twee dingen. Doe niet alles, maak het uniek; twee buitenhuizen van bekende Nederlanders (geeft traffic/exposure); er moet een buitenhuis voor Maxima komen; zorg voor een vriendelijk uiterlijk van de stad; houd Delfzijl kleinschalig, dorps; breng de sfeer terug in Delfzijl (jaren 30). Dit spreek de doelgroep aan; zorg voor een lommerrijke omgeving, maak de omgeving zachter ; een prettig verblijf op de dijk, bijvoorbeeld de groene dijk bij de Dollard (project); maak een podium van de dijk waar mensen graag willen zijn, waar iets te doen is. Referentie Lauwersoog / Termunterzijl; Delfzijl als culturele schakel tussen Groningen en Emden; Delfzijl als toeristische pareltje aan de Eems, mogelijk maken van functies voor toerisme, wellness; een levendig stadje met evenementen, referentie Delfsail; gebruik de (cultuur)historie als ontwikkelkans (veel plaatsen doen dat); maak de entrees van Delfzijl; een beschrijving maken van hoe we met de zeewering om willen gaan; een pilotproject opstarten, high tech/innovatief. Hierdoor komt Delfzijl positief in de spotlights; bereikbaar blijven (infrastructuur); gebruik de kracht van de goede dingen (bv. de haven heeft aantrekkingskracht); nut de koppeling tussen bedrijfsleven en natuur uit (industrie met natuurgebied); koppel de kustverdediging aan recreatie en toerisme; 13

16 maak geen bezoekerscentrum (houd het bij het landschap); Maak gebruik van regelgeving zoek naar de geest van de wet, de bandbreedte (voorbeeld: zoeken in definities als werken of bouwen bij de ontwikkeling van het strand); duidelijkheid geven over waarom iets wel of niet mag (wetgeving/regels); laat je niet sturen door wet- en regelgeving, zoek naar interpretatie (rek in de wet); schroom niet om regels aan de kaak te stellen. Bestuurlijke slagkracht Delfzijl op de kaart zetten, elan terug via een majeur project dat gedragen wordt door veel schouders (power, middelen, enthousiasme); een motor vinden om de ambitie waar te maken, kan bijvoorbeeld via dijkversterkingsprojecten; momentum creëren, bestuurlijke samenhorigheid. Stoomwalsen!; een boegbeeld (Emme Groot) in stelling brengen dat bestuurlijke slagkracht initieert (overtuigen, visie, ambitie, energie). Een goed ontworpen proces is vereist + deelnemers in het kamp krijgen; (h)erken het mechanisme van bestuurlijke termijnen, betrek beslissers en borg afspraken; 1 á 2 x per jaar een stuurgroep beleggen die de voortgang vastlegt; zorg voor intergemeentelijke samenwerking DEAL (geen schip met vier kapiteins maar slechts één). Opereer omgevingsbewust verplaats je in de menselijke maat, die van de gebruikers; derden naar je toe trekken en vasthouden; opstellen van een gezamenlijk realistisch perspectief, ook met de industrie; een beeld krijgen van alle stakeholders; niet alles vooraf dichttimmeren (laat ook ruimte in het proces/ontwikkeling om bij te sturen); onderzoek ook de mening van de bevolking; koppelingen met andere gebieden (bijvoorbeeld Termunterzijl). Werk stap voor stap pluk laaghangend fruit, voorbeeld Schermdijk, zandstrand; opzetten van een pilotproject voor het kustpark. Voorbeeld zijn. Vestigt aandacht op Delfzijl. Concreet aan de slag; blijf uit bestuurlijke impasses; faseren, doel/kader verwezenlijken; duidelijk zijn in wat we willen en koppel daar een termijn aan; houd het simpel; experimenteer op kleine schaal in het gebied (dat kan in Delfzijl, je kunt out of the box denken); leren door doen (sluit aan bij het programma naar een rijke Waddenzee). Goede projectomstandigheden zorg voor een veilige omgeving voor de deelnemers, dat leidt tot creativiteit en vrijheid; 14

17 vanuit verschillende disciplines kijken naar vraagstukken levert verrassende concepten op (bijvoorbeeld Senseo, Douwe Egberts -Philips); haal kwaliteit binnen (architecten, landschappers, ondernemers); betrek kennisinstituten (zoals een universiteit) en maak deelstudies. Niet alles in één. We weten bijvoorbeeld niet eens over een strand in Delfzijl mag. De Schermdijk is een goed voorbeeld; doe iets! Er wordt al heel lang gesproken. Pak een maatschappelijk interessant project op, dat op korte termijn concreet uitgewerkt kan worden. Beleg hiervoor een breed werkatelier, werk dit uit en vooral: voer het uit; meer antwoorden vergaren op kleine onderdelen (laboratoriumbenadering). Dit hoeft niet te wachten op het grote geheel; beperk de ballast in projecten, dit resulteert in snellere en betere resultaten; doel(en) scherp formuleren, stel randvoorwaarden; betrek ook stedenbouwkundigen en landschapsarchitecten; organiseer een goede mindset ; leer van de strategie van andere projecten (voorbeeld Scheveningen en Almere); visualiseer de wensen, betrek hierbij vrijdenkers, architecten etc.; een breed team waarin ook creativiteit geborgd is (bijvoorbeeld architecten, landschappers). Tot een goede rolverdeling komen Waterschap bewegen de stap te zetten en haar rol (verantwoordelijkheid) gunnen; we (gemeente) moeten ons eigenaar voelen van de uitdaging (veiligheid en ontwikkeling); Waterschap moet opties (mogelijkheden met zeewering) uitwerken. Dan in overleg met gemeente kiezen en verder uitwerken (ambities gemeente inbrengen en toetsen); dat de deelnemende partijen verantwoordelijkheid nemen; leg de projectleiding voor het deelproject bij het Waterschap het probleem bij de probleemeigenaar houden/leggen en dan gezamenlijk overleggen; geef Waterschap een rol. Zij moet (wettelijke verplichting), Delfzijl wil (ambitie waterfront); duidelijke regierol voor de gemeente in de ruimtelijke ordening. Gezamenlijk optreden synchronisatie van ideeën en meningen (in hetzelfde ritme brengen); heb een duidelijk doel, een stip aan de horizon; markeer een stip aan de horizon en houd daar aan vast. een gezamenlijke uitwerking van (visie over) de veiligheid en woonomgeving voor de komende 20 jaar; gun elkaar successen; bereik consensus, let de hoeveelheid spelers; aangehaakt zijn bij (rijks)programma s ( in the picture zijn); doorgaan met het Marconiproces; doorgaan op de ingeslagen weg. 15

18 Op zoek naar synergie neem het gezegde het geheel is meer dan de som der delen in ogenschouw bij je kader; bundelen van opgaven zoals bij de Blauwe Stad. Economische motieven zijn vervlochten met de bergingsopgave van het Waterschap; het stapelen van functies maakt plannen haalbaar; een gezamenlijke zoektocht starten naar een gedeelde ambitie; bij elkaar brengen van budgetten; aftasten of er een sense of urgengy is bij alle partijen. Bijlage 3 Geordende tips voor optimale projectomstandigheden Gemeenschappelijkheid samenwerking, gezamenlijk einddoel nastreven, ondubbelzinnig proces; de opdracht moet gezamenlijkheid uitstralen met een gedragen doel; de opdracht moet synergie uitstralen; zorg voor een gevoel van ons probleem ; de neuzen dezelfde kant op; de gemeentelijke opdracht moet synchronisatie uitstralen. Multidisciplinair en integraal de opdracht moet multidisciplinair zijn; veiligheid multidisciplinair bekijken; behoud en ontwikkeling van natuur gaan samen, houd hier rekening mee; integrale benadering; multifunctioneel en integraal. Beheersbaar en heldere rolverdeling splitsen; rolverantwoordelijkheid moet duidelijk zijn; zorg voor een scherpe en duidelijke rolverdeling; rolverdeling scherp formuleren; zorg ervoor dat de rollen duidelijk verwoord zijn, waarde toekennen aan de partijen; zorg voor een gefaseerde opdracht, zowel in het proces als in de uitvoering. Aansprekende opdracht de projectopdracht moet een voorbeeldfunctie uitstralen; zorg voor een opdracht waarin een maatschappelijk verantwoorde opstelling naar voren komt; Delfzijl aan zee i.p.v. met de rug naar de zee, doe daar iets mee; jat goede voorbeelden (die zijn er te over) en volg die lijn twintig jaar (stip aan de horizon). 16

19 stuurgroep Ronde tafel gesprek Besluitvorming intentieovereenkomst Bestuurlijke oriëntatie Scheveningen Formuleren gezamenlijke opdracht 1e bijeenkomst Voorbereiding stuurgroep Vaststellen opdracht SD/GS Bijlage 4 Tijdsplanning voor het gezamenlijke deelproject keringen Marconi Marconi = plannen - planning Beschrijving van de planning voor het gezamenlijke deelproject keringen Bestuurlijk Rondetafel met partners/ Projectgroep Organisatie Opdrachtgever 16 feb mei 2011 juni 2011 jul 2011 aug 2011 sep 2011 okt 2011 nov 2011 dec Aandachtspunt: ook commitment verzorgen van DB/AB, GS, raden, e.d.

20 Bijlage 5 Lijst van deelnemers aan het werkatelier Arjen Bosch Willem Kastelein Klaas Klaassens Pieter Noordstra Hans Revier Olaf Slakhorst Jornand Veldman Gerwin Zantingh De Coulissen Waterschap Hunze en Aa's Provincie Groningen Rijkswaterstaat Noord-Nederland Hanzehogeschool Groningen Provincie Groningen Gemeente Delfzijl Waterschap Noorderzijlvest Bijlage 6 Lijst van voorafgaand aan het werkatelier geïnterviewde personen Willem Kastelein Hiwe Groenwold Arike Tomson Henk van der Leij Edward Stulp Herman Nunnink Harm Küpers Klaas Klaassens Klaas Jan Havinga Marjan Datema Pieter Noordstra Sjaak de Boer Hendré Sijbring Ate Wijnstra Hans Revier Gerwin Zantingh Waterschap Hunze en Aa's Gemeente Delfzijl Waterschap Noorderzijlvest Waterschap Hunze en Aa's Gemeente Delfzijl Gemeente Delfzijl Waterschap Hunze en Aa's Provincie Groningen Gemeente Delfzijl Ministerie van EZ, Landbouw en Innovatie Rijkswaterstaat Noord-Nederland Groningen Seaports Groningen Seaports Waterschap Noorderzijlvest Hanzehogeschool Groningen Waterschap Noorderzijlvest 18