Projectverslag. Naleving Wet arbeid vreemdelingen. In de vlees- en visbranche 2005 (Landelijk project met regionale invulling)

Transcriptie

1 Projectverslag Inspectie naleving Wet arbeid vreemdelingen In de vlees- en visbranche 2005 (Landelijk project met regionale invulling) Arbeidsinspectie, Den Haag 28 februari 2006 Inspectieonderwerp Naleving Wet arbeid vreemdelingen AI-directie Arbeidsmarktfraude Landelijk Projectleider E. Buiter Land. Projectsecretaris N. Dur Ondersteunend Specialist G. van Workum Looptijd project 1mei november 2005 Projectnummer W119 Correspondentieadres Directie AMF, Postbus AN Den Haag t.a.v. N. Dur

2 Voorwoord Van januari tot en met november 2005 heeft de Arbeidsinspectie (AI) op kleinere schaal inspecties uitgevoerd in de sectoren 'vlees' en 'vis' in het kader van het toezicht op de naleving van de Wet arbeid vreemdelingen. Daarbij hebben de teams zelf gekozen voor het soort bedrijven dat men in het eigen gebied wilde gaan controleren met als restrictie de vorengenoemde sectoren. Op die manier kon het accent in dit project per gebied in Nederland aangepast worden aan de regionale omstandigheden. De resultaten van de inspecties zijn in dit verslag beschreven. Bij ongeveer een kwart van de gecontroleerde ondernemingen heeft de AI een overtreding van de Wav geconstateerd. De brancheorganisaties leveren zelf een bijdrage aan het voorkomen en bestrijden van illegale tewerkstelling. In 2002 is het 'Convenant flexibele arbeid vleessector' ondertekend. Deze regeling is vergelijkbaar met het project 'Handmatige Agrarische Loonbedrijven' in de tuinbouw dat door de LTO wordt gehanteerd. Per 1 januari 2005 is de bestuurlijke boete voor de Wav van kracht geworden. De AI maakt voor overtredingen geen proces-verbaal meer op, maar legt zelf een bestuurlijke boete op aan de overtreder. De boetebedragen voor rechtspersonen zijn verhoogd naar 8.000,- per overtreding, voor andere rechtsvormen en particulieren naar 4.000,- per overtreding. Ik verwacht dat, net als van de activiteiten van de branche zelf, van deze boetes een extra stimulans uitgaat voor ondernemers om geen gebruik te maken van illegale tewerkstelling. Den Haag, februari 2006 De Algemeen Directeur van de Arbeidsinspectie, dr. J.J.M. Uijlenbroek - 2 -

3 Inhoudsopgave 0. Samenvatting pag Aanleiding pag Beschrijving project pag Doelstellingen pag Doelgroepen pag Resultaten pag De overtredingen pag Aangetroffen arbeidskrachten pag Aangetroffen vreemdelingen pag Nationaliteiten pag Identiteitsfraude pag Tewerkstellingsvergunningen pag Samenwerking met andere diensten pag Medewerking ondernemingen pag Hygiëne en veiligheid pag Arbeidsomstandigheden pag Conclusies pag

4 0. Samenvatting De doelstelling van het arbeidsmarktfraudeproject 'Vlees & Vis 2005' was het tegengaan van illegale tewerkstelling in de sector. Daarnaast moet het project gegevens opleveren ten behoeve van de informatiepositie van de AI. De bevindingen van het project dienen als input voor de risicoanalyse in 2006 en volgende jaren. De directie Arbeidsmarktfraude (AMF) van de Arbeidsinspectie (AI) kent drie projectvormen, namelijk landelijke projecten, landelijke projecten met regionale invulling en regionale projecten. Het project 'Vlees & Vis 2005' is een landelijk project met regionale invulling. Dat wil zeggen dat in beginsel alle AMF-teams deelnemen aan het project, maar dat de teams zelf kiezen, afhankelijk van de regionale situatie, welke (deel)sector zij binnen de branche gaan inspecteren. De keuzes die de teams hebben gemaakt hebben geleid tot het gaan inspecteren bij slachthuizen, pluimveeslachterijen, groothandel in vlees en vis, niet-westerse detailhandel in vlees en vis, visfileerbedrijven, vleesverwerkende bedrijven en de mosselindustrie. De looptijd van het project was van 1 mei 2005 tot en met 30 november Er zijn in totaal bij 206 bedrijven in de genoemde sectoren inspecties uitgevoerd. Bij 80% van deze inspecties is assistentie verleend door de Vreemdelingenpolitie. Naar aanleiding van geconstateerde overtredingen waar uitzendkrachten bij betrokken waren, zijn tevens 12 intermediairs geïnspecteerd. Bij ongeveer een kwart van de sectorbedrijven waar een inspectie is uitgevoerd, is overtreding van de Wet arbeid vreemdelingen (Wav) geconstateerd. Vanwege het relatief gering aantal inspecties wordt op basis hiervan geen uitspraak gedaan voor de gehele populatie bedrijven in de sectoren vlees en vis. De indruk lijkt echter gerechtvaardigd dat de situatie de afgelopen jaren niet verbeterd is in de sectoren. De inspectieresultaten, onderverdeeld naar soort onderneming: Tabel 1: Inspectieresultaten Soort onderneming Aantal bedrijven gecontroleerd Geen overtreding Boetrapport Wav Visserij, visverwerking, kweken van vis en schaaldieren Slachterijen (vlees en pluimvee), vleesverwerking Groothandel in levende dieren, vlees en vleeswaren, pluimvee, wild en gespecialiseerde groothandel in voedings- en genotmiddelen Detailhandel in vlees en vleeswaren, wild en gevogelte, supermarkten met dit assortiment, detailhandel in kaas, reformartikelen en buitenlandse voedingsmiddelen Subtotaal vlees- en vissector Uitzendbureaus, uitleenbedrijven Overige ondernemingen Totalen Bij de geconstateerde overtredingen van de Wav waren in totaal 124 vreemdelingen betrokken. Van deze vreemdelingen vormen de 54 personen met de Poolse nationaliteit de grootste groep (43%), gevolgd door personen met de Braziliaanse (13), Turkse (13) en Marokkaanse (12) nationaliteit. Er zijn 4 asielzoekers aangetroffen waarvan er 3 illegaal tewerk waren gesteld (waarvan de werkgever dus niet over een tewerkstellingsvergunning beschikte). 1 Bij overtreding van de Wav door een inlenende onderneming wordt ook boeterapport opgemaakt tegen uitlener. 2 Er is alleen onderzoek gedaan bij intermediairs n.a.v. geconstateerde overtreding bij een inlenende onderneming. 3 Betreft ondernemingen die hun hoofdactiviteit niet in de vlees- of vissector hebben

5 In totaal zijn 55 illegaal in Nederland verblijvende vreemdelingen aangetroffen. De overige 66 vreemdelingen verbleven weliswaar legaal in Nederland maar de werkgever beschikte voor hen op het moment van controle niet over de vereiste tewerkstellingsvergunning. Het aantal per onderneming aangetroffen vreemdelingen varieert van 1 tot en met 19. Elke illegaal tewerkgestelde vreemdeling geldt als een aparte overtreding van de Wav. De onderneming waar 19 vreemdelingen zijn aangetroffen heeft dan ook een boete gekregen van 19 x = Euro. De betreffende vreemdelingen zijn ter beschikking gesteld door twee intermediairs. Tegen deze 'uitleners' is voor hetzelfde feit eveneens een boeterapport opgemaakt voor respectievelijk 5 en 14 vreemdelingen

6 1. Aanleiding De AI bevordert door middel van handhaving de naleving van de wet op het gebied van veiligheid en gezondheid op het werk en bestrijdt illegale tewerkstelling. Daarbij wordt prioriteit gegeven aan de aanpak van misstanden. De AI levert relevante informatie over de naleving op deze terreinen en draagt daarmee bij aan inzicht in de werking en vergroting van de effectiviteit van het overheidsbeleid. Er wordt actief samengewerkt in de keten van beleidsbepaling, preventie, toezicht, opsporing en handhaving. De directie AMF van de AI controleert werkgevers of zij personen tewerkstellen zonder te beschikken over een tewerkstellingsvergunning. Voorschriften over het laten werken van vreemdelingen zijn opgenomen in de Wav. Elk jaar selecteert de AI met behulp van risicoanalyse de branches die dat jaar gecontroleerd zullen worden op naleving van de Wav. Voor 2005 heeft de AI onder meer de vlees- en de visbranche geselecteerd voor een inspectieproject. Dit is onder andere ingegeven door het relatief groot aantal tewerkstellingsvergunningen (twv's) dat met name in de vleessector is afgegeven (2004: twv's voor uitbeners en slachters) en de controleervaringen van de afgelopen jaren. In totaal heeft de AI in de jaren 2002 tot en met 2004 in het kader van de Wav onderzoek ingesteld bij 50 visverwerkende bedrijven en 232 bedrijven in de vleesbranche. Vis: In totaal zijn 13 processen-verbaal opgemaakt (26%) tegen voornamelijk visfileerbedrijven. Vlees: In totaal zijn daar 46 processen-verbaal opgemaakt (20%) tegen pluimveeslachterijen (20), slachterijen (16) en vleesverwerkende bedrijven (10). Tevens is één zaak overgedragen aan de SIOD. Daar deze cijfers voor het grootste deel gedateerd zijn, diende het project 2005 als pilot om via een relatief geringe steekproef vast te stellen hoe het momenteel gesteld is met het nalevingniveau binnen de twee branches. De resultaten van deze pilot kunnen aanleiding zijn om een groter landelijk project in deze sectoren op te zetten. De AI heeft in het recente verleden een aantal tips van onder meer de Vreemdelingenpolitie ontvangen over vermoedelijke illegale tewerkstelling bij eerder genoemde onderdelen van de vis- en vleesbranche maar ook met betrekking tot niet-westerse slagerijen en de mosselindustrie. Daarom maakten deze deelsectoren eveneens onderdeel uit van het project. 2. Beschrijving van het project Om de betrokkenheid van de teams bij de projecten te vergroten en daarnaast meer specifiek invulling te kunnen geven aan bepaalde sterk regionaal voorkomende problematiek werkt de Directie AMF vanaf 2005 met drie projectvormen: landelijke projecten, landelijke projecten met regionale invulling en regionale projecten. Het project 'Vlees & Vis 2005' is een landelijk project met regionale invulling. Dat wil zeggen dat in beginsel alle AMF-teams deelnemen aan het project, maar dat de teams zelf kiezen, afhankelijk van de regionale situatie, welke sector zij binnen de branche gaan inspecteren. Vanwege de beperkte beschikbare capaciteit voor dit project zal de steekproef in de te bezoeken sectoren slechts gering kunnen zijn. Teams in aanpalende werkgebieden kunnen een bepaalde vorm van samenwerking hanteren, indien zij voor dezelfde sector hebben gekozen. Hierbij kan men bijvoorbeeld denken aan projectvoorbereiding en selectie van te bezoeken locaties. Bovendien kan de AI een duidelijker beeld schetsen van eventuele illegale tewerkstelling in een sector van de branche indien meerdere teams hierbinnen onderzoek hebben verricht. De keuzes die de teams hebben gemaakt, in combinatie met de ervaringen zoals gemeld in 1, hebben geleid tot het gaan inspecteren bij slachthuizen, pluimveeslachterijen, niet-westerse slagerijen en detailhandel, groothandel, vleesverwerkende bedrijven, visfileerbedrijven en de mosselindustrie

7 3. Doelstelling De doelstelling van arbeidsmarktfraudeprojecten is het tegengaan van illegale tewerkstelling in de te inspecteren sector. Dit wil de AI bereiken door enerzijds gerichte inspecties te verrichten en anderzijds door het creëren van handhavingdruk. Het geven van voorlichting aan bijvoorbeeld brancheorganisaties, perspublicaties en het verrichten van stelselmatige controles in een sector leidt tot een verhoging van de subjectieve pakkans bij ondernemers en particuliere opdrachtgevers. Daarnaast moeten deze projecten gegevens opleveren ten behoeve van de informatiepositie van de AI. De bevindingen van de projecten dienen tevens als input voor de risicoanalyse. 4. Doelgroepen Binnen het project werden zes doelgroepen onderscheiden: Vleesbranche: 1. slachthuizen: bedrijven die op industriële wijze varkens en runderen slachten. 2. pluimveeslachterijen: bedrijven die op industriële wijze pluimvee slachten. 3. niet-westerse slagerijen: slagerij die vaak in speciale detailhandels gevestigd zijn maar ook in kleine supermarkten voorkomen. 4. vleesverwerkende bedrijven: bedrijven die vlees verwerken in snacks respectievelijk vleeswaren vervaardigen. Visbranche: 5. visfileerbedrijven: deze bedrijven sorteren en fileren vis voor derden maar kunnen ook zelf vis direct van de visafslag kopen en het na bewerking zelf als filet ter verkoop aanbieden. 6. kweken van vis en schaaldieren: met name bedrijven die mosselen verwerken (schoonmaken, sorteren, verpakken). Bij de uitvoering van het project en nadere selectie van te inspecteren bedrijven is ook een aantal groothandels in vlees en vleeswaren, pluimvee, wild en gevogelte bezocht, evenals gespecialiseerde groothandels in voedings- en genotmiddelen en markthandel

8 5. Resultaten De looptijd van het project was in eerste instantie gepland van 1 mei 2005 tot en met 31 oktober In overleg is in de loop van het jaar de einddatum verschoven naar 30 november Er zijn in totaal bij 206 bedrijven inspecties uitgevoerd. Bij 179 daarvan zijn arbeidskrachten aangetroffen. Bij 5 van de gecontroleerde bedrijven is vastgesteld dat zij hun hoofdactiviteit niet in de vis- of vleessector hebben. Naar aanleiding van geconstateerde overtredingen, waar uitzendkrachten bij betrokken waren, is tevens bij 12 intermediairs een onderzoek ingesteld. Het totaal aantal aangetroffen uitzendkrachten is wel geregistreerd, maar niet het totaal aantal betrokken intermediairs. Bij ongeveer een kwart van de bedrijven waar een inspectie is uitgevoerd, is overtreding van de Wav geconstateerd. Vanwege het relatief geringe aantal inspecties wordt op basis hiervan geen uitspraak gedaan voor de gehele populatie bedrijven in de sectoren vlees en vis. Toch lijkt de indruk gerechtvaardigd dat de situatie de afgelopen jaren niet verbeterd is in de sectoren, gelet op het feit dat uit de onderzoeken in het verleden bij eveneens ongeveer een kwart van de gecontroleerde ondernemingen overtreding(en) van de Wav werd(en) geconstateerd. De inspectieresultaten, onderverdeeld naar soort onderneming: Tabel 1: Inspectieresultaten Soort onderneming Aantal bedrijven Geen overtreding Boetrapport Wav gecontroleerd Visserij, visverwerking, kweken van vis & schaaldieren Visserij Kweken van vis en schaaldieren Visverwerking Slachterijen (vlees en pluimvee), vleesverwerking Slachterijen (geen pluimveeslachterijen) Pluimveeslachterijen Vleesverwerking Groothandel in levende dieren, vlees en vleeswaren, pluimvee, wild en gespecialiseerde groothandel GH in vlees en vleeswaren, pluimvee, wild, gevogelte GH gespecialiseerd in overige voeding- en genotmiddelen GH in voeding- en genotmiddelen algemeen assortiment Detailhandel in vlees en vleeswaren, wild, gevogelte, vis, supermarkten met dit assortiment, detailhandel in kaas, reformartikelen en buitenlandse voedingsmiddelen Winkels in vlees en vleeswaren, wild en gevogelte Winkels in vis Winkels in kaas, reformartikelen, buitenlandse voedingsmiddelen Supermarkten met dit assortiment Markthandel Sub-totaal vlees- en vissector Uitzendbureaus, uitleenbedrijven Overige ondernemingen Totaal Bij overtreding van de Wav door een inlenende onderneming wordt ook boeterapport opgemaakt tegen uitlener. 5 Er is alleen onderzoek gedaan bij intermediairs n.a.v. geconstateerde overtreding bij een inlenende onderneming. 6 Betreft ondernemingen die hun hoofdactiviteit niet in de vlees- of vissector hebben

9 5.1 De overtredingen Bij overtreding van de Wav kan onderscheid gemaakt worden tussen overtreding van artikel 2 (het zonder vergunning tewerkstellen van een vreemdeling door een werkgever) en artikel 15 dat betrekking heeft op: het verstrekken van een kopie van het identiteitsbewijs door de intermediair aan de inlener (lid 1), verificatie door de inlener van de identiteit en in de administratie opnemen van een kopie van het identiteitsbewijs van de uitzendkracht die bij die inlener arbeid verricht (lid 2) en het tenminste vijf jaar in de administratie bewaren van die kopie (lid 3). De artikelen kennen een eigen boetebedrag: overtreding van artikel 2 kent een boete van per overtreding 7 bij rechtspersonen ( voor andere rechtsvormen en particulieren). Overtredingen van artikel 15, lid 1 en artikel 15 lid 2/3, worden afzonderlijk beboet met Het komt voor dat beide artikelen worden overtreden. In dat geval worden ook beide feiten beboet. Binnen dit project zijn in totaal 61 boeterapporten opgemaakt: 48 tegen ondernemingen in de sectoren vis en vlees, 1 tegen een onderneming die niet onder de voornoemde sectoren valt en 12 tegen intermediairs. Indien bij een werkgever illegale tewerkstelling wordt geconstateerd met betrekking tot een uitzendkracht, worden zowel de intermediair (de uitlener) als de betreffende werkgever (inlener) ieder afzonderlijk voor hetzelfde feit beboet. Overtreding Ondernemingen Overige Vis & Vlees ondernemingen Intermediairs Totaal Artikel Artikel 15, lid Artikel 15, lid Artikel 2 + artikel 15, lid Artikel 2 + artikel 15, lid Totaal Aangetroffen arbeidskrachten Bij 179 van de 206 geïnspecteerde bedrijven zijn arbeidskrachten aangetroffen. Bij 120 bedrijven betrof dat personen met een niet-nederlandse nationaliteit. In totaal is bij 49 ondernemingen overtreding van de Wav vastgesteld. Bij 15 bedrijven zijn legaal in Nederland verblijvende arbeidskrachten aangetroffen terwijl de werkgever voor deze personen niet over de vereiste tewerkstellingsvergunning beschikte. Per saldo betekent dit dat bij de overige 34 ondernemingen uitsluitend illegaal in Nederland verblijvende vreemdelingen betrokken zijn bij overtreding van de Wav door de werkgever. In totaal zijn tijdens de inspectie arbeidskrachten aangetroffen, waarvan ongeveer éénderde (1.033) werknemers van derden (ingeleende arbeidskrachten). Er zijn geen zelfstandigen zonder personeel (ZZP'ers) aangetroffen. Van de arbeidskrachten hadden 953 personen (29,1%) een niet-nederlandse nationaliteit. Van de 953 vreemdelingen behoort bijna driekwart (674 personen) tot de categorie 'arbeidskrachten van derden' (in dit geval allemaal uitzendkrachten). Overigens is opvallend dat bij veel ondernemingen personeel van meer dan één intermediair wordt aangetroffen. Dit doet zich vooral voor in de vleesverwerkende ondernemingen. 5.3 Aangetroffen vreemdelingen Van de 953 vreemdelingen hebben 268 personen een nationaliteit van binnen de EER of Zwitserland, zijn 199 personen afkomstig uit de MOE-landen en hebben 486 personen een nationaliteit van buiten de EER. In tabelvorm en verdeeld naar soort onderneming ziet het geheel er als volgt uit: 7 Elke vreemdeling die zonder vergunning wordt tewerkgesteld telt als één overtreding. M.a.w.: 5 illegaal tewerkgestelde vreemdelingen leiden voor de betreffende werkgever tot een boetebedrag van bij rechtspersonen en bij andere rechtsvormen en particulieren

10 Tabel 2: Vreemdelingen verdeeld eigen/van derden en naar soort onderneming Aantal Soort onderneming aangetroffen waarvan Visserij, visverwerking, kweken van vis & schaaldieren arbeidskrachten niet-nederl. waarvan nationaliteit met EER/ afkomstig uit Met Eigen derden Zwitserse MOE-landen overige eigen derden nationalit. nationaliteit Visserij Kweken van vis en schaaldieren Visverwerking Slachterijen (vlees en pluimvee), vleesverwerking Slachterijen (geen pluimveeslachterijen) Pluimveeslachterijen Vleesverwerking Groothandel in levende dieren, vlees en vleeswaren, pluimvee, wild en gespecialiseerde groothandel GH in vlees en vleeswaren, pluimvee, wild, gevogelte GH gespecialiseerd in overige voedings- en genotm GH in voedings- en genotmiddelen algemeen assort Detailhandel in vlees en vleeswaren, wild, gevogelte, vis, supermarkten met dit assort., detailhandel in kaas, reformartikelen en buitenlandse voedingsmiddelen Winkels in vlees en vleeswaren, wild en gevogelte Winkels in vis Winkels in kaas, reformart., buitenlandse voedingsmidd Supermarkten met dit assortiment Markthandel Sub-totalen vlees- en vissector Overige ondernemingen Totaal Het aantal per onderneming aangetroffen vreemdelingen varieert van 1 tot en met 19. Elke illegaal tewerkgestelde vreemdeling geldt als een aparte overtreding van de Wav. De onderneming waar 19 vreemdelingen zijn aangetroffen heeft een boete gekregen van 19 x = Euro. Bij deze overtreding waren tevens twee intermediairs betrokken waartegen voor hetzelfde feit ook een boeterapport is opgemaakt voor respectievelijk 5 ( ) en 14 ( ) vreemdelingen. 5.4 Nationaliteiten De boeterapporten die tegen 49 bedrijven zijn opgemaakt vanwege overtreding van de Wav hebben betrekking op de tewerkstelling van 124 vreemdelingen. Van deze vreemdelingen heeft ruim 43% de Poolse nationaliteit (54 personen), ruim 10% de Braziliaanse nationaliteit (13 personen, allen illegaal verblijvend), evenals 13 personen met de Turkse nationaliteit (waarvan 11 illegaal verblijvend) en 10% de Marokkaanse nationaliteit (12 personen, waarvan 10 illegaal verblijvend). Van de overige vreemdelingen hebben 19 personen een Oost-Europese nationaliteit, waarvan geen uit de zogeheten MOE-landen. Hiervan verbleven er 8 illegaal in Nederland. Verder hebben 13 personen een Afrikaanse (waarvan 12 illegaal verblijvend) of een Arabische nationaliteit (één illegaal verblijven persoon). In totaal zijn 55 illegaal verblijvende vreemdelingen aangetroffen. Eén van de aangetroffen Brazilianen was enige tijd daarvóór bij een onderneming via een intermediair aan het werk. De AI heeft in die tijd bij die onderneming een controle ingesteld en een groot aantal overtredingen geconstateerd, waaronder diverse illegaal verblijvende Brazilianen. De betreffende vreemdeling was die dag toevallig niet aan het werk. Kennelijk vond hij het te riskant om bij dat bedrijf te blijven werken en is via een andere intermediair bij een andere onderneming in de vleessector aan de slag gegaan. Die onderneming is echter later ook geïnspecteerd door de AI en toen was hij wél aan het werk. De werkgever is beboet en de vreemdeling is door de Vreemdelingenpolitie aangehouden

11 Het aantal arbeidskrachten met een niet-nederlandse nationaliteit, onderverdeeld in legaal verblijvend en illegaal verblijvend, in relatie tot het soort onderneming wordt in tabel 3 weergegeven: Tabel 3: Vreemdelingen legaal verblijvend_geen twv / illegaal verblijvend Personen met niet- waarvan waarvan waarvan Nederlandse Asielzoeker Overige legaal verblijvend Illegaal Soort onderneming nationaliteit met W-doc. waarvan waarvan waarvan verblijvend geen twv geen twv geen twv MOE-land overig legaal verblijvend Visserij, visverwerking, kweken van vis & schaaldieren Visserij Kweken van vis en schaaldieren Visverwerking Slachterijen (vlees en pluimvee), vleesverwerking Slachterijen (geen pluimveeslachterijen) Pluimveeslachterijen Vleesverwerking Groothandel in levende dieren, vlees en vleeswaren, pluimvee, wild en gespecialiseerde groothandel GH in vlees en vleeswaren, pluimvee, wild, gevogelte GH gespecialiseerd in overige voedings- en genotm GH in voedings- en genotmiddelen algemeen assort Detailhandel in vlees en vleeswaren, wild, gevogelte, vis, supermarkten met dit assort., detailhandel in kaas, reformartikelen en buitenlandse voedingsmiddelen Winkels in vlees en vleeswaren, wild en gevogelte Winkels in vis 0 Winkels in kaas, reformart., buitenlandse voedingsmidd Supermarkten met dit assortiment Markthandel 0 Subtotaal sectoren Uitzendbureaus, uitleenbedrijven Overige ondernemingen Totaal Identiteitsfraude Het komt nog steeds op grote schaal voor dat arbeidskrachten geen identiteitsdocument bij zich dragen 9. In veel gevallen bevinden de identiteitsdocumenten zich wel in het bedrijf, zoals bijvoorbeeld in de kastjes, welke de werknemers ter beschikking zijn gesteld of in de kleding in de omkleedruimte. In voorkomende gevallen is er om pragmatische redenen voor gekozen om de identiteit vast te stellen aan de hand van een kopie van het identiteitsdocument in de administratie van de onderneming. Indien dit onvoldoende soelaas bood respectievelijk in de gevallen dat er sprake was van twijfel of een vals danwel vervalst document, zijn de betreffende personen door de Vreemdelingenpolitie of Basis Politiezorg overgebracht naar een politiebureau ter (nadere) vaststelling van de identiteit. Bij de controles zijn in totaal 55 illegaal in Nederland verblijvende vreemdelingen aangetroffen. Zij maken voor een deel gebruik van valse of vervalste identiteitsdocumenten uit één van de 'oude' EUlanden, waarbij vooral (kopieën van) Nederlandse en Portugese documenten de boventoon voeren. Bij aantreffen van valse/vervalste documenten worden deze onbruikbaar gemaakt (kopieën) danwel in beslag genomen door de politie (originele documenten). 8 De onderzoeken bij de intermediairs zijn uitgevoerd n.a.v. geconstateerde overtredingen. Vreemdelingen hier niet vermeld om dubbeltelling te voorkomen. 9 Met ingang van 1 januari 2005 is het in een groot aantal gevallen verplicht een geldig identiteitsdocument bij zich te dragen, waaronder op de werkplek c.q. bij het verrichten van arbeid

12 Daarnaast komen ook regelmatig zogeheten 'look-alikes' voor: personen die gebruik maken van het (niet vervalste) identiteitsdocument van een ander. Het aantreffen van 'look-alikes' tijdens een controle vormt vaak een bron van frustratie bij de betreffende ondernemer, omdat zij zelf vinden dat ze er weinig of niets aan kunnen doen (moeilijk te onderkennen). Bovendien komen deze personen nagenoeg altijd via een intermediair binnen en gaan zij er van uit dat de verantwoordelijkheid en de gevolgen van het aantreffen van 'look-alikes' bij de intermediair dient te liggen en niet bij hen. De reacties van de intermediairs waren met betrekking tot aangetroffen look-alikes over het algemeen positief vanwege de 'zuiverende werking' hoewel men het vervolgens veelal als niet terecht ervaart dat een boete wordt opgelegd omdat ook zij het onderkennen van een look-alike als erg lastig ervaren. Ook in het geval van 'look-alikes' wordt een boeterapport opgemaakt tegen de 'inlener'. Als blijkt dat bij de inschrijving bij de intermediair eveneens sprake is geweest van een 'look-alike' wordt ook tegen deze een boeterapport opgemaakt. 5.6 Tewerkstellingsvergunningen Tijdens de controles is gebleken dat intermediairs tewerkstellingsvergunningen (twv's) worden aangevraagd om hun uitzendkrachten te laten werken voor één of meerdere bedrijven. De twv's worden aan de intermediairs verstrekt met daarop niet alleen de naam van de persoon, welke uitgezonden mag worden, maar ook wáár zij mogen gaan werken. Dit wordt door middel van een postcode weergegeven. Ondanks deze postcode wordt de uitzendkracht willens en wetens bij andere bedrijven geplaatst dan waarvoor de tewerkstellingsvergunning (twv) geldig is. Volgens de intermediairs doen zij dit omdat het aanbod van arbeidskrachten die staan ingeschreven bij het CWI, veelal niet voldoet aan de eisen die de intermediairs en de bedrijven stellen. Daar het aanbod van arbeidskrachten voor de vleesverwerkende industrie door het CWI in bepaalde regio's als 'voldoende' wordt beschouwd, wordt negatief beschikt op een twv-aanvraag van een intermediair voor inzet van personeel in die regio. Hierdoor voelen de intermediairs zich 'genoodzaakt', gezien de afgesloten contracten met het bedrijf, deze aanvragen voor en andere regio uit te zetten dan waar ze daadwerkelijk tewerk worden gesteld. In deze gevallen wordt een boeterapport opgemaakt vanwege het feit dat er voor de arbeid in de gecontroleerde postcode geen twv is verleend. 5.7 Samenwerking met andere diensten Gelet op de relatief beperkte omvang van dit project is niet groot ingestoken op het gezamenlijk met Belastingdienst en UWV uitvoeren van de inspecties. Bij 31 inspecties (15%) heeft de Belastingdienst deelgenomen en bij 8 inspecties (4%) de UWV. Door de AI is ter voorbereiding van een aantal inspecties uitvoerig vooronderzoek naar bepaalde bedrijven gedaan. Daarbij werd informatie ingewonnen bij de politie, gemeenten en UWV. Hiermee werd een duidelijk beeld van de te verwachten situatie gecreëerd, kon de inzet van personeel en middelen goed worden afgestemd en wist eenieder van tevoren wat verwacht kon worden. Gelet op de verwachting dat relatief veel vreemdelingen in de te bezoeken ondernemingen zouden worden aangetroffen en mede gelet op het veiligheidsaspect, is in de meeste gevallen overleg gepleegd met de Vreemdelingenpolitie (VP) en/of de Basis Politiezorg (BPZ) om te assisteren bij de in te stellen controles. De mogelijkheden voor de VP en BPZ voor deze assistentie verschillen nogal per regio. In de ene regio kon men slechts één dag een beroep op de VP doen en in een andere regio heeft men redelijk gemakkelijk alle controles gezamenlijk uit kunnen voeren. De ervaringen in de andere regio's liggen tussen deze twee uitersten. Het plannen van de gezamenlijke controles kost onevenredig veel tijd omdat er vaak sprake is van een behoorlijke inzet van personeel, vooral bij grotere ondernemingen. Uiteindelijk is 80% van de inspecties samen met de VP en/of BPZ uitgevoerd. Bij 26% van deze inspecties is bij ondernemingen overtreding van de Wav geconstateerd. Dit percentage ligt iets hoger dan het gemiddelde overtredingpercentage van Medewerking ondernemingen

13 Over het algemeen is door de geïnspecteerde ondernemingen op een positieve wijze medewerking verleend aan het uitvoeren van de controles. Er zijn daarnaast geen meldingen bekend van fysieke of verbale agressie buiten de bekende opmerkingen als "Heb je niets beters te doen?" De reacties van de bezochte ondernemers waren zeer uiteenlopend. Van gefrustreerd reageren tot het, vanuit het oogpunt van de concurrentiepositie, een goede zaak vinden dat controles worden uitgevoerd. De gefrustreerde reacties waren vooral in de aard van het alweer krijgen van een controle van welke instantie dan ook. 5.9 Hygiëne en veiligheid In de voedings- en genotmiddelenindustrie zijn de hygiënische eisen erg streng. De aanpak van de controles dient daarop aangepast te worden. De ambtenaren van de AI zijn standaard voorzien van een aantal persoonlijke beschermingsmiddelen waarmee aan de meeste hygiënische eisen kan worden voldaan. Bij de controles dient dan ook altijd gebruik gemaakt te worden van beschermende kleding en schoeisel, eventueel aangevuld met extra maatregelen van het betreffende bedrijf. Bij aanvang van de controle wordt dit met de onderneming afgestemd. Dit heeft dan ook nergens tot grote problemen geleid. Desondanks is in een enkel geval een inspectie door de AI afgelast vanwege enige onduidelijkheid over de beschermingsmiddelen die gebruikt zouden moeten worden om besmetting met zogeheten 'biologische agentia' te voorkomen 10. Vanwege het feit dat in de vlees- en visverwerkende bedrijven veel met erg scherp gereedschap wordt gewerkt, is standaard voorschrift dat de inspecteurs in dit soort bedrijven steekwerende vesten dragen. Er hebben zich nergens incidenten voorgedaan Arbeidsomstandigheden De AMF-inspecteurs kijken ook naar misstanden met betrekking tot bepaalde arbeidsomstandigheden. Hierbij is het niet de bedoeling dat de AMF-inspecteurs handhavend gaan optreden. Het gaat om het signaleren van duidelijke misstanden die voor 'een leek' zichtbaar zijn en naar het oordeel van de AMFinspecteur voldoende relevant om te melden. Mogelijke Arbo-knelpunten in dit project zijn: Afwezigheid van persoonlijke beschermingsmiddelen (zoals b.v. de maliënkolder-handschoen bij uitbeners) Niet voldoende afgeschermde en beveiligde machines, lopende banden, kettingbanen, etc. Lawaaioverlast (geen gehoorbeschermers verstrekt / in gebruik) Te grote fysieke belasting (b.v. geen verstelbare werktafels en bordessen, geen goede messen, minder gladde snijplanken, vaak staand werk in een licht voorovergebogen houding) Vochtig en koud klimaat Bij 2 bedrijven is aangegeven, dat er aanleiding is voor het instellen van een onderzoek door arbocollega's. In beide gevallen betrof het snij-, knel- of pletgevaar. 10 Besmetting met biologische agentia gebeurt in de meeste gevallen door aanraking van b.v. vlees, botten, textiel (bij reiniging), et cetera. Besmetting kan in een aantal gevallen ook door de lucht plaatsvinden (b.v. in meelfabrieken of bij productie waar veel stof vrijkomt) maar dan is het bedrijf zich daar terdege van bewust en zullen de werknemers op adequate wijze daartegen beschermd worden

14 6. Conclusies en aanbevelingen Het tegengaan van illegale tewerkstelling in de vlees- en visbranche was één van de doelstellingen van het AMF-project Vlees en Vis Gelet op het feit dat de AI bij bijna een kwart van de gecontroleerde bedrijven een overtreding van de Wav heeft geconstateerd en tegen de desbetreffende werkgevers een boeterapport heeft opgemaakt, kan gesteld worden dat de AI tenminste een bijdrage heeft geleverd aan de bestrijding van illegale tewerkstelling in deze branches. In de sector visserij, visverwerking en het kweken van vis en schaaldieren zijn verhoudingsgewijs weinig overtredingen geconstateerd: bij 4 van de 24 ondernemingen. Daar was tevens een beperkt aantal (7) vreemdelingen bij betrokken. Geen reden dus om in deze sector op korte termijn volop aandacht te gaan besteden. Bij de vleesverwerkende bedrijven en slachterijen is een zeer divers beeld te zien. Bij de varkens- en rundveeslachterijen is geen enkele overtreding geconstateerd terwijl bij de pluimveeslachterijen drie van de vier gecontroleerde bedrijven zijn beboet. Bij de vleesverwerkende bedrijven zijn slechts 2 van de 20 gecontroleerde bedrijven beboet. Mogelijk heeft dit te maken met het systeem van zelfregulering in de vleessector: het in 2002 ondertekende 'Convenant flexibele arbeid vleessector'. Daarin is afgesproken dat opdrachtgevers alleen nog zullen werken met opdrachtnemers die in contracten hebben verklaard zich aan de afspraken te houden. De opdrachtnemers worden tweemaal per jaar gecontroleerd door een onafhankelijk bureau en krijgen na goedkeuring een certificaat dat wordt opgenomen in het "Register Inleenarbeid Vleessector" (RIV). Bij de gecontroleerde groothandelbedrijven in de sectoren vlees en vis is een fors aantal overtredingen geconstateerd: bij 16 van de 42 gecontroleerde bedrijven (bijna 40%) waarbij 44 vreemdelingen waren betrokken. Dat is gemiddeld bijna 3 vreemdelingen per werkgever. Gelet op deze inspectieresultaten zal dit deel van de sector, afhankelijk van de capaciteit, in 2006 dan wel in 2007 intensief nader worden onderzocht. In de detailhandel zijn vooral de niet-westerse winkels, supermarkten en markthandel in de controles meegenomen. Opvallend is het relatief grote aantal (25) illegaal in Nederland verblijvende vreemdelingen op de 23 overtredende ondernemingen. De winkels in vis vormen hierop een positieve uitzondering (geen enkele overtreding). In de loop van dit project zijn al diverse signalen hieromtrent ontvangen vanuit de teams en daarom wordt in 2006 een specifiek project uitgezet op de niet-westerse detailhandel. Een bijkomend effect van de controles binnen dit project was het bestrijden van identiteitsfraude. Er is een aantal 'look-alikes' aangetroffen, mensen die werken op de identiteitsdocumenten van een ander. Daarnaast is fraude met identiteitsdocumenten (vals danwel vervalst) geconstateerd. Het overgrote deel van de 55 aangetroffen illegaal in Nederland verblijvende vreemdelingen, maakte gebruik van de voornoemde fraudes. Het lijkt dan ook zinvol om bij alle controles specifiek te registreren wat op dit punt wordt aangetroffen. Via de monitorlijst 2006, die bij alle projecten wordt toegepast, is hier inmiddels in voorzien. De laatste doelstelling was het opleveren van gegevens ten behoeve van de informatiepositie van de AI. De projectresultaten laten zien dat in 3 van de 4 deelbranches herhalingsonderzoeken op termijn wenselijk zijn. De bevindingen van het project zullen dienen als input voor de risicoanalyse in 2006 en volgende jaren