Verslag inspectie naleving Wet arbeid vreemdelingen door Uitzendbureaus in 2004

Transcriptie

1 Verslag inspectie naleving Wet arbeid vreemdelingen door Uitzendbureaus in 2004 Arbeidsinspectie, Den Haag juni 2005 Inspectieonderwerp Naleving Wet arbeid vreemdelingen AI-directie Arbeidsmarktfraude Manager strategie drs. H.A. Wessels Landelijk Projectleider E.H. Buiter Land. Projectsecretaris N. Dur Ondersteunend Specialist P.J. Roelofsen Looptijd project 1 januari december 2004 Projectnummer W082/W083/W084/W089 Correspondentieadres Directie AMF, Postbus AN Den Haag t.a.v. N. Dur

2 Voorwoord Van 1 januari 2004 tot en met 31 december 2004 heeft de Arbeidsinspectie, directie Arbeidsmarktfraude (AMF), inspecties uitgevoerd bij uitzendbureaus in het kader van het toezicht op de naleving van de Wet arbeid vreemdelingen (Wav). Zowel bij uitzendbureaus als bij inlenende ondernemingen is gecontroleerd of er vreemdelingen werden tewerkgesteld zonder dat daar de benodigde tewerkstellingsvergunningen voor aanwezig waren. Tevens zijn de administraties gecontroleerd op valse respectievelijk vervalste (kopieën van) identiteitsdocumenten. De resultaten van de inspecties zijn in dit verslag beschreven. In vergelijking met voorgaande jaren is het totaal aantal inspecties fors toegenomen, evenals het aantal processen-verbaal en waarschuwingen. Ook relatief gezien is het aantal geconstateerde overtredingen gestegen. Tevens is een groot aantal valse danwel vervalste identiteitsdocumenten aangetroffen en is er weer een stijgende lijn in het onjuist gebruik van sofinummers gesignaleerd. Deze signalen zijn kortgesloten met de Belastingdienst en UWV. De brancheorganisaties leveren zelf ook een bijdrage aan het voorkomen en bestrijden van illegale tewerkstelling. De aangesloten ondernemingen worden enkele malen per jaar door een onafhankelijk bureau administratief gecontroleerd op naleving van wet - en regelgeving met betrekking tot belastingen, premies en illegale tewerkstelling. Dit blijkt ook uit de resultaten van het thans voorliggende project: bij niet-gecertificeerde uitzendbureaus zijn ten opzichte van de gecertificeerde ondernemingen meer dan dubbel zoveel overtredingen geconstateerd. De aandacht van de Arbeidsinspectie voor de uitzendbranche zal, mede gelet op de resultaten van dit project, nog meer verschuiven naar het niet-gecertificeerde deel van de branche en onverminderd hoog blijven. Met ingang van 1 januari 2005 wordt voor de overtredingen van de Wav geen proces -verbaal meer opgemaakt maar legt de Arbeidsinspectie zelf een boete op. De boetes voor deze overtredingen zijn fors verhoogd. Rechtspersonen betalen vanaf 1 januari per overtreding en natuurlijke personen Elke individuele vreemdeling die door een werkgever zonder de vereiste vergunning tewerk wordt gesteld telt als een overtreding. Den Haag, juni 2005 De Algemeen Directeur van de Arbeidsinspectie, dr. J.J.M. Uijlenbroek 2

3 Inhoudsopgave Samenvatting 4 1. Aanleiding en doelstellingen project Aanleiding 1.2 Doelstellingen 2. Opzet/Uitvoering Looptijd en opzet van het project 2.2 Selectie van de ondernemingen 2.3 Samenwerking met andere diensten Gezamenlijke inspecties Gegevensuitwisseling 3. Resultaten project Ondernemingen Uitzendbureaus Inlenende ondernemingen Overtredingen 3.2 Uitzendkrachten Sofinummers Identiteitsdocumenten Nationaliteit en verblijfsrecht Conclusies 16 3

4 Samenvatting Inleiding De Arbeidsinspectie (AI), directie Arbeidsmarktfraude (AMF), heeft in 2004 een inspectieproject in de sector Uitzendbureaus verricht. De AI heeft zowel uitzendbureaus alsook inlenende ondernemingen gecontroleerd op naleving van de Wet arbeid vreemdelingen (Wav). Als blijkt dat de werkgever niet over de benodigde tewerkstellingsvergunning beschikt, maakte de AI tot en met 2004 proces-verbaal op. Vanaf 1 januari 2005 is de Wav onder het bestuursrecht geplaatst en wordt er een boeterapport opgemaakt in plaats van een proces -verbaal. Selectie Het project is onderverdeeld in toezicht en opsporing. Het toezichtdeel bestaat uit drie segmenten: Een gerichte steekproef in het centrum van één grotere gemeente per team 1 ; Een a-selecte steekproef van 5% van de populatie van uitzendbureaus in de drie grote steden Amsterdam, Rotterdam en Den Haag; Een a-selecte steekproef van 5% van de populatie van uitzendbureaus in de rest van Nederland. De opsporingsonderzoeken zijn alle ondergebracht in één deelproject. Deze onderzoeken richten zich op ondernemingen waarvan uit tips, meldingen, processen-verbaal van de Vreemdelingenpolitie, etc. al een redelijk vermoeden van een overtreding Wav bestaat. Resultaten Er zijn voor dit project in totaal 719 uitzendbureaus geselecteerd. Daarbij is geen onderscheid gemaakt tussen gecertificeerde 2 en niet-gecertificeerde uitzendbureaus. Uiteindelijk is bij 493 uitzendbureaus (69%) een onderzoek ingesteld, waarvan 41 vanuit opsporing. In de overige 226 gevallen bleek geen personeel uitgeleend te worden, was de onderneming inmiddels opgeheven respectievelijk niet bekend op het opgegeven adres of vonden er geen activiteiten plaats op het moment van controle. Naast de 493 uitzendbureaus zijn bij 53 inlenende ondernemingen inspecties uitgevoerd. In het hele project zijn de gegevens van in totaal uitzendkrachten gecontroleerd. Tegen 25 uitzendbureaus (waarvan 5 gecertificeerd) en 21 inlenende ondernemingen is proces-verbaal opgemaakt, hebben 32 uitzendbureaus (waarvan 22 gecertificeerd) en 2 inlenende ondernemingen een waarschuwing 3 gekregen en zijn 5 onderzoeken overgedragen aan de SIOD. Deze hadden betrekking op vier uitzendbureaus (waarvan één gecertificeerde) en één inlenende onderneming. Gemeten over het gehele project, is met betrekking tot de gecertificeerde uitzendbureaus bij ongeveer 9% van de bezochte ondernemingen overtre ding van de Wav geconstateerd. Bij de niet-gecertificeerde was dat in 19% van de zaken het geval. Schema 1: Verdeling zaakresultaten 2004 Soort onderneming Proces - Waarschuwing Waarschuwing Overgedragen Geen Totaal verbaal art. 2 art. 15 Aan SIOD overtreding 4 Gecertificeerde uzb's Overige uzb's Inlenende ondernemingen Totaal De Directie AMF van de Arbeidsinspectie heeft 14 teams. De opzet van dit deelproject was om uitsluitend administratief te controleren bij de uitzendbureaus. In enkele gevallen is echter de inlenende onderneming bezocht omdat daar aanleiding toe was 2 Overkoepelende organisaties zoals ABU, NBBU en VIA kennen een certificeringregeling voor aangesloten leden waarbij deze tenminste tweemaal per jaar door een onafhankelijk bureau administratief worden gecontroleerd 3 Het geven van een waarschuwing is binnen de Wav geen officieel handhavinginstrument. De Directie AMF heeft In de loop van 2004 besloten dat de inspecteurs geen waarschuwingen meer geven. 4 Inclusief de nog lopende onderzoeken 4

5 Vreemdelingen Bij de overtredingen waren in totaal 264 vreemdelingen betrokken. Hiervan verbleef 86% (227) illegaal in Nederland. De resterende 37 legaal in Nederland verblijvende vreemdelingen zijn door de betreffende werkgevers tewerkgesteld zonder voor hen over de benodigde tewerkstellingsvergunning te beschikken. Van deze 37 legaal verblijvenden hadden er 12 de status van asielzoeker. Sofinummers en identiteitsdocumenten Bij de inspecties is, naast de overtredingen van de Wav, tevens een aantal afwijkingen met betrekking tot het gebruik van sofinummers en identiteitsdocumenten vastgesteld: o Onjuist (niet -bestaand) of dubbel gebruikt sofinummer in administratie aangetroffen: 24 o Sofinummer niet bekend in de loonadministratie: 32 o Vals c.q. vervalst identiteitsdocument 5 respectievelijk redelijke twijfel aan echtheid document: 203 o Geen kopie van het identiteitsdocument in administratie: 78 o Ongeldig document of geldigheidsduur verstreken van documenten van vreemdelingen: 118 Op basis van het bestaande samenwerkingsconvenant zijn de hier geconstateerde afwijkingen ten aanzien van sofinummers en identiteitsdocumenten ter kennis gebracht aan de Belastingdienst en UWV. Aantal inspecties In vergelijking met voorgaande jaren 6 is het aantal toezichtinspecties fors toegenomen, evenals het aant al processen-verbaal en waarschuwingen. Bij opsporing is dat echter aanzienlijk minder. Dit is veroorzaakt doordat in 2004 veel zaken uit 2003 en eerder nog afgewerkt dienden te worden en daarnaast een groot beslag op de inspectiecapaciteit is gelegd vanwe ge de opvang en opleiding van de vele nieuwe inspecteurs. Opsporingsonderzoeken zijn arbeidsintensief, kennen vaak een lange onderzoekstijd en kunnen alleen door volledig opgeleide inspecteurs worden uitgevoerd. Tevens moet geconstateerd worden dat de daling van het onjuist gebruik van sofinummers, zoals die zich in de afgelopen jaren heeft gemanifesteerd, niet heeft doorgezet. In 2004 is juist een aanzienlijk groter aantal onjuiste ( = niet-bestaande) sofinummers geconstateerd. Ook met betrekking tot valse c.q. vervalste identiteitsdocumenten is een grote stijging te zien: het aantal constateringen is in 2004 aanmerkelijk groter dan in de drie jaren daarvóór samen. 5 NL- of EU-Paspoort, NL- of EU-identiteitskaart, Nederlands vreemdelingendocument 6 Zie verslag 'Project Uitzendbureaus Directie Arbeidsmarktfraude', juni

6 1. Aanleiding en doelstellingen project 1.1 Aanleiding Bij het ter beschikking stellen van arbeidskrachten is sprake van twee groepen ondernemingen: uitzendbureaus (incl. uitleenbedrijven) en handmatige loonbedrijven (vooral in de agrarische sector werkzaam). Na het wegvallen van de vergunningplicht op 1 juli 1998 in het kader van het ter beschikking stellen van arbeidskrachten is het aantal ondernemingen in deze branche explosief gestegen. Waren er in juni 1998 nog zo n 750 geregistreerde vergunninghouders, thans bedraagt het totale aantal vestigingen van deze twee groepen ondernemingen: Daarvan zijn ongeveer vestigingen onder te brengen in de categorie handmatig (agrarisch) loonbedrijf en ruim in de categorie uitzendbureaus en uitleenbedrijven. Hierbij dient wel aangetekend te worden dat de handmatige (agrarische) loonbedrijven zich voorheen niet als uitzendbureau profileerden, voornamelijk vanwege de vergunningplicht. Het aantal signalen over malafide uitzendbureaus is sinds juli 1998 alleen maar gestegen. Niet alleen signalen die rechtstreeks bij de Arbeidsinspectie binnenkomen maar ook signalen die worden afgegeven door de brancheorganisaties, de belastingdienst en de uitvoeringsinstellingen. Daarnaast blijkt dit uit de onderzoekservaringen van de AI van de afgelopen jaren. 1.2 Doelstellingen De doelstellingen van het arbeidsmarktfraudeproject Uitzendbureaus 2004 waren: o o o Terugdringen van illegale tewerkstelling c.q. het voorkomen van mogelijke groei van illegale tewerkstelling binnen de uitzendbranche (handhaving); Het niveau van naleving van de relevante wet - en regelgeving door de branche vaststellen Ontwikkelingen binnen het taakveld van de Arbeidsinspectie met de uitzendbranche stelselmatig in kaart brengen. 6

7 2. Opzet/ uitvoering 2.1 Looptijd en opzet project De looptijd van het project was van 1 januari 2004 tot en met 31 december Het project was onderverdeeld in toezicht en opsporing. Het toezichtdeel bestaat uit drie segmenten: Een gerichte steekproef in het centrum van één gemeente per team 7 ); Een a-selecte steekproef van 5% van de populatie van uitzendbureaus in de drie grote steden Amsterdam, Rotterdam en Den Haag; Een a-selecte steekproef van 5% van de populatie van uitzendbureaus in de rest van Nederland. 2.2 Selectie van de ondernemingen Het totale bestand van uitzendbureaus (BIK-code 74501) en uitleenbedrijven (BIK -code 74502) omvat vestigingen. Uit dit totaal zijn steekproeven genomen, die vervolgens als basis dienden voor de planning van dit project. De begrippen uitzendbureau en uitleenbedrijf dateren uit de tijd van de Wet op het ter beschikking stellen van arbeidskrachten, toen binnen het vergunningstelsel onderscheid werd gemaakt tussen de soort arbeid waarvoor mensen ter beschikking mocht worden gesteld. Uitzendbureaus waren gericht op administratief-, kader- en medisch personeel en uitleenbedrijven op de handmatige arbeid, zoals productie- en magazijnpersoneel, metaalbewerkers, etc. Scheiding loonbedrijven en uitzendbureaus Naast de uitzendbureaus kennen we ook nog het fenomeen 'loonbedrijven' (BIK -code 01412). Deze ondernemingen worden over het algemeen aangeduid als 'handmatige agrarische loonbedrijven' (HALbedrijven). Door de directe relatie tot de sector 'land- en tuinbouw' is er in 2003 voor gekozen om onderzoeken naar de handmatige agrarische loonbedrijven te integreren in het projectplan "Land- en tuinbouw". 2.3 Samenwerking met andere diensten De AI werkt op diverse manieren samen met andere inspectiediensten, onder meer door het gezamenlijk uitvoeren van inspecties. Daarnaast wisselen de inspectiediensten gegevens uit, bijvoorbeeld naar aanleiding van zelfstandig verrichte controles. In het project Uitzendbureaus 2004 heeft de directie AMF zowel op het gebied van gezamenlijke controles als met de uitwisseling van gegevens, samengewerkt met de Belastingdienst, UWV en de Vreemdelingenpolitie (VP). Daarnaast is een aantal zaken overgedragen aan de SIOD. (Zie hiervoor Hoofdstuk 3 "Resultaten AMF-Project Uitzendbureaus") Gezamenlijke inspecties In 2004 heeft de AI 48 van de verrichte inspecties (9%) in samenwerking met de VP verricht 8. Bij 56% van deze inspecties is een overtreding geconstateerd. Het gemiddelde overtredingpercentage bedraagt 15%. Die grote afwijking wordt voornamelijk veroorzaakt doordat de meeste onderzoeken zich hebben beperkt tot de administratie van de intermediair (onderzoeken in het kader van toezicht op de Wav). Tijdens de gezamenlijke inspecties met de VP zijn 177 van de 264 vreemdelingen aangetroffen die betrokken waren bij overtreding van de Wav. Daarnaast heeft de AI samen met de Belastingdienst 12 en samen met UWV 14 inspecties gedaan. Dit betreft controles bij de inlenende ondernemingen. In totaal zijn binnen het project bij 53 inlenende ondernemingen controles uitgevoerd Gegevensuitwisseling De AI heeft met UWV en de Belastingdienst een samenwerkingsovereenkomst gesloten over het uitwisselen van gegevens. Deze organisaties verstrekken elkaar gegevens over vermoedelijke overtredingen van regelgeving op het werkterrein van de ander. Voortkomend uit de onderzoeken binnen dit project heeft de AI 51 meldingen van vermoedelijke overtredingen aan UWV en 51 meldingen aan de Belastingdienst gezonden. De meldingen kunnen voor deze diensten aanleiding zijn om een onderzoek bij de desbetreffende onderneming in te stellen. 7 De Directie AMF van de Arbeidsinspectie heeft 14 teams. 8 In nagenoeg alle gevallen betreft dit opsporingsonderzoeken (onderscheidenlijk van de toezichtcontroles). 7

8 3. Resultaten project 3.1 Ondernemingen In dit hoofdstuk zijn de resultaten van het arbeidsmarktfraudeproject Uitzendbureaus 2004 weergegeven. De resultaten hebben uitsluitend betrekking op de geïnspecteerde ondernemingen. Omdat slechts een deel van de steekproeven a-select is gemaakt en deze steekproef niet gezien mag worden als 'wetenschappelijk verantwoord' geven de resultaten geen representatief beeld over de sector als geheel. De AI heeft voor dit project in het kader van toezicht in totaal 719 uitzendbureaus geselecteerd. Daarbij is geen onderscheid gemaakt tussen gecertificeerde 9 en niet-gecertificeerde uitzendbureaus. Uiteindelijk is bij 452 uitzendbureaus (63%) een onderzoek ingesteld. In de overige gevallen bleek geen personeel uitgeleend te worden, was de onderneming inmiddels opgeheven respectievelijk niet bekend op het opgegeven adres of vonden er geen activiteiten plaats op het moment van controle. De controles bij deze uitzendbureaus waren in eerste aanleg gericht op de controle van de identiteitsgegevens van de uitzendkrachten zoals die in de administratie van de uitzendbureaus voorkomen. Zoals reeds eerder aangegeven ( 2.1) is het toezichtdeel van het project in drie delen uitgevoerd. In het deelproject opsporing zijn ondernemingen betrokken waarvan al een redelijk vermoeden van overtreding van de Wav bestond. Dit kan voortkomen uit (eerdere) administratieve onderzoeken, tips, meldingen, onderzoeken bij inlenende ondernemingen en uit processen-verbaal van bevindingen van bijvoorbeeld de vreemdelingenpolitie. In totaal zijn in dit deelproject 41 uitzendbureaus gecontroleerd. Binnen het gehele project Uitzendbureaus zijn daarmee 493 uitzendbureaus in onderzoek genomen. Indien de bevindingen van de gegevens van de uitzendkrachten daartoe aanleiding gaven, is tevens een onderzoek ingesteld bij de inlenende onderneming(en) waar die uitzendkrachten op dat moment werkzaam waren. Aldus heeft de AI bij 53 inlenende ondernemingen een aanvullend onderzoek ingesteld. Daar die controles niet telkens direct aansluitend aan de administratieve controle konden worden uitgevoerd, zijn de betreffende uitzendkrachten niet altijd meer aangetroffen bij die inlenende ondernemingen. Daarom kan het voorkomen dat er, ondanks sterke aanwijzingen, geen overtreding van de Wav kan worden geconstateerd. Om een overtreding te kunnen bewijzen zal aangetoond dienen te worden dat het een vreemdeling is die illegaal tewerkgesteld is. Daarbij is het noodzakelijk de (werkelijke) identiteit van de betreffende uitzendkracht vast te stellen en dat kan alleen maar als men de uitzendkracht in persoon aantreft. In onderstaand schema staat per deelproject het aantal bezochte ondernemingen weergegeven, onderverdeeld naar gecertificeerde en niet-gecertificeerde uitzendbureaus (uzb's) en inlenende ondernemingen: Schema 2: Aantal bezochte ondernemingen in 2004 met bijbehorende resultaten: Deelprojecten Uzb's gecertificeerd Overige uzb's Inlenende onderneming overtreding geen overtreding geen overtreding geen Totalen Toezicht I -administratieve controle in één gemeente per team Grote steden - uitzendbureaus in Den Haag, Amsterdam, Rotterdam Toezicht II - a-selecte steekproef 5% uitzendbureaus overig NL Opsporing Totalen Overkoepelende organisaties zoals bijvoorbeeld ABU, NBBU en VIA kennen een certificeringregeling voor aangesloten leden waarbij deze tenminste tweemaal per jaar door een onafhankelijk bureau administratief worden gecontroleerd 10 Inclusief de nog lopende onderzoeken 11 Inclusief de zaken die zijn overgedragen aan de SIOD 8

9 3.1.1 Uitzendbureaus De Arbeidsinspectie heeft in 2004 in totaal 493 uitzendbureaus gecontroleerd op naleving van de Wav. Bij de bepaling van de steekproeven in de onderscheiden deelprojecten is dus geen onderscheid gemaakt tussen gecertificeerde en niet -gecertificeerde uitzendbureaus. In het centrum van de grotere gemeenten vindt men vooral de gecertificeerde uitzendbureaus. Vandaar ook dat in het eerste deelproject toezicht relatief veel gecertificeerde uitzendbureaus zijn bezocht: bijna 89%. Dit geldt in grote mate ook voor het deelproject toezicht Grote steden: daar was 76% van de bezochte uitzendbureaus gecertificeerd. In het derde deelproject Toezicht II is 5% van het resterende bestand aan uitzendbureaus geselecteerd en daarbij bleek ruim 81% tot de gecertificeerde uitzendbureaus te behoren. Van de 493 gecontroleerde uitzendbureaus behoren dus 321 ondernemingen (65%) tot de gecertificeerde uitzendbureaus. De onderzoeksresultaten in totaal: o Tegen gecertificeerde uitzendbureaus is 5 maal proces-verbaal opgemaakt. Dat is 1,6% van die gecontroleerde groep ondernemingen. Van de groep overige uitzendbureaus heeft 11,6% een proces-verbaal gekregen. In totaal zijn daarmee 25 processen -verbaal opgemaakt voor het ontbreken van de benodigde tewerkstellingsvergunning (twv). Dit is ruim 5% van het totaal aantal gecontroleerde ondernemingen. o 22 van de onderzochte gecertificeerde uitzendbureaus (7%) hebben een waarschuwing 12 ontvangen voor een vermoedelijke overtreding van artikel 2 en/of 15 van de Wav. Bij de overige uitzendbureaus zijn 10 waarschuwingen (6%) gegeven. Er is in plaats van een proces-verbaal een waarschuwing gegeven ingeval de overtreding niet kon worden bewezen (vreemdeling niet meer in dienst; geen controle uitgevoerd bij de inlenende onderneming 9 ; personen renden weg tijdens controle zodat identiteit niet kon worden vastgesteld). De AI heeft daarnaast enkele bedrijven gewaarschuwd dat de administratie niet in orde was. Deze bedrijven zijn in de gelegenheid gesteld om binnen een redelijke termijn de administratie alsnog in orde te maken. In de gevallen waar bij hercontrole is gebleken dat de administratie nog steeds niet in orde was, is proces-verbaal opgemaakt terzake overtreding van artikel 15 van de Wav; o bij 428 ondernemingen heeft de AI geen overtreding geconstateerd (87%); o 4 zaken zijn overgedragen aan de SIOD, waarvan 1 met betrekking tot een gecertificeerde intermediair; o 4 zaken zijn nog niet afgerond. Een paar onderzoeken zijn eind 2004 gestart en het onderzoek is nog gaande. Sommige onderzoeken kennen een relatief lange looptijd veroorzaakt door de complexiteit en omvang van het onderzoek. Schema 3: Onderzoeksresultaten uitzendbureaus verdeeld naar gecertificeerde en overige Aantal uitzendbureaus PV Wav Waarschuwing art. 2 Wav Waarsch uwing art. 15 Wav Naar SIOD Geen overtreding 13 Toezicht gecertificeerde uzb's Opsporing gecertificeerde uzb's (321) (5) (12) (10) (1) (293) Toezicht overige uzb's Opsporing overige uzb 's (172) (20) (10) (0) (3) (139) Totalen Gemeten over het gehele project, is met betrekking tot de gecertificeerde uitzendbureaus bij ongeveer 9% van de bezochte ondernemingen overtreding van de Wav geconstateerd. Bij de niet-gecertificeerde was dat in 19% van de zaken het geval. 12 Het geven van een waarschuwing is binnen de Wav geen officieel handhavinginstrument. De Directie AMF heeft In de loop van 2004 besloten dat de inspecteurs geen waarschuwingen meer geven. 13 Inclusief de nog lopende onderzoeken: 4 bij overige uitzendbureaus 9

10 3.1.2 Inlenende ondernemingen De AI heeft 53 inspecties verricht bij inlenende ondernemingen naar aanleiding van constateringen bij uitzendbureaus, tips, meldingen, et cetera. De inspecties hebben geleid tot de volgende resultaten: o 21 processen-verbaal voor het ontbreken van de benodigde tewerkstellingsvergunningen 14. Dat betekent dat de AI bij bijna 40% van de inspecties bij inlenende ondernemingen een overtreding van de Wav heeft geconstateerd; o 2 waarschuwingen gegeven voor vermoedelijke illegale tewerkstelling. De overtreding kon in dit geval niet bewezen worden omdat de identiteit van de betrokken arbeidskracht niet kon worden vastgesteld; o 1 zaak is overgedragen aan de SIOD o o bij 24 inspecties (45%) is geen overtreding geconstateerd 5 zaken zijn nog niet afgerond. Dit heeft te maken met de nog lopende onderzoeken tegen de uitzendbureaus Overtredingen Bij 15% van de inspecties heeft de AI een overtreding geconstateerd. Het overgrote deel (13%) heeft betrekking op uitzendbureaus. Dit heeft geleid tot in totaal 46 processen-verbaal. Daarnaast zijn 34 waarschuwingen gegeven voor vermoedelijke overtredingen van de Wav. Vijf zaken zijn overgedragen aan de SIOD. Negen zaken zijn nog in onderzoek. Schema 4: Zaakresultaten 2004 (totaal) Soort onderneming Proces - Waarschuwing Waarschuwing Overgedragen Geen Totaal verbaal art. 2 art. 15 Aan SIOD overtreding 15 Gecertificeerde uzb's Overige uzb's Inlenende ondernemingen Totaal Vergelijkingen met vorige verslagperiode In vergelijking met de onderzoeksperiode is het percentage overtredingen dat in 2004 geconstateerd is, zowel bij de toezichtcontroles als bij de opsporingsonderzoeken gestegen. Bij de verslaglegging over de vorige onderzoeksperiode is geen onderscheid gemaakt tussen gecertificeerde en niet-gecertificeerde uitzendbureaus. Toezicht Schema 5: Resultaten deelprojecten Toezicht 2001 tot en met Totaal 2004 Aantal administratieve controles Proces-verbaal Wav Waarschuwing artikel 2 Wav Waarschuwing artikel 15 Wav Onderzoeken overgedragen aan SIOD Overtredingen in procenten van het totaal 0,6% 12,4% 8,7% 7,4% 9,5% 14 In deze gevallen wordt tevens proces-verbaal opgemaakt tegen de intermediair. Deze zitten begrepen in de aantallen bij Inclusief de nog lopende onderzoeken: 4 bij overige uitzendbureaus en 5 bij de inlenende ondernemingen 10

11 Opsporing Met betrekking tot het deelproject Opsporing dient te worden vastgesteld dat het aantal onderzoeken beduidend minder is dan in voorgaande jaren. Dit is voornamelijk veroorzaakt doordat in 2004 veel zaken uit 2003 en eerder nog afgewerkt dienden te worden en daarnaast een groot beslag op de inspectiecapaciteit is gelegd vanwege de opvang en opleiding van de vele nieuwe inspecteurs. Opsporingsonderzoeken zijn arbeidsintensief, kennen vaak een lange onderzoekstijd en kunnen alleen door ervaren inspecteurs worden uitgevoerd. Schema 6: Resultaten deelproject Opsporing 2001 tot en met Totaal 2004 Aantal onderzoeken Proces-verbaal Wav Waarschuwing artikel 2 Wav Waarschuwing artikel 15 Wav Overtredingen in procenten van het totaal 45% 35% 27% 31% 55% 11

12 3.2 Uitzendkrachten In totaal zijn door de Arbeidsinspectie bij de toezichtcontroles de gegevens van uitzendkrachten gecontroleerd. Voor het overgrote deel betrof dit administratieve controles. Voor zover die controle daartoe aanleiding gaf is tevens een onderzoek ingesteld bij de inlenende onderneming. Daar dit niet telkens direct aansluitend aan de administratieve controle georganiseerd kan worden, is de betreffende uitzendkracht aldaar niet altijd meer aangetroffen. Bovendien wordt de intermediair na afloop van de administratieve controle vaak al op de hoogte gebracht van de aangetroffen (vermoedelijke) afwijkingen. Het komt voor dat die dan onmiddellijk in actie komt waarbij de uitzendkracht op non-actief wordt gesteld en wordt vervangen door een ander. Voor het vaststellen van de juiste identiteit van de uitzendkracht zal deze in persoon dienen te worden gecontroleerd met daarbij tevens een toets op zijn/haar originele identiteitsdocument. Dan pas kan worden vastgesteld of het daadwerkelijk een vreemdeling betreft als bedoeld in de Wav, waarna bij geconstateerde overtreding proces-verbaal kan worden opgemaakt tegen de werkgever. Binnen het deelproject opsporing heeft geen aparte registratie plaatsgevonden van de controles op sofinummer en identiteitsbewijs van alle werkzame uitzendkrachten maar zijn alleen die uitzendkrachten geregistreerd die illegaal tewerk zijn gesteld. In totaal betreft dat 232 vreemdelingen. Deze vreemdelingen zijn derhalve niet begrepen in de resultaten bij en Schema 7: Aantallen gecontroleerde uitzendkrachten verdeeld over de deelprojecten Toezicht I Grote steden Toezicht II Opsporing Totaal Aantal gecontroleerde uitzendkrachten In de administratie van de uitzendbureaus is met name gekeken naar de (verplichte) aanwezigheid van kopieën van de identiteitsdocumenten, zijn de aanwezige kopieën gecontroleerd op 'echtheid' van het document en zijn de sofinummers van alle uitzendkrachten gecontroleerd. Indien een sofinummer niet juist blijkt te zijn of niet bekend is, kan dit duiden op illegale tewerkstelling. Bovendien kan bij de landelijke verzameling van de gegevens gecontroleerd worden of hetzelfde sofinummer op meerdere plaatsen tegelijkertijd voorkomt. Ook dat geeft een indicatie van mogelijke illegale tewerkstelling Sofinummers Bij de invoer van een sofinummer in het voor dit project ontwikkelde formulier, voert het systeem een rekenkundige toets uit en geeft vervolgens aan of het een 'juist' sofinummer is, dus of de cijfercombinatie juist is. Daarmee is niet gezegd dat het betreffende sofinummer ook daadwerkelijk door de Belastingdienst is uitgegeven. Schema 8: Aangetroffen afwijkingen met betrekking tot sofinummers bij de drie deelprojecten toezicht Constatering Toezicht I Grote steden Toezicht II Totaal Onjuist (niet-bestaand) sofi-nummer Sofinummer onbekend bij uitzendbureau Dubbel gebruikt sofi -nummer (totaal): (3) (3) (1) (7) met zelfde personalia /bij verschillend uzb /met verschillend ID-document met verschillende personalia /bij verschillend uzb /in verschillende gemeenten met verschillende personalia /bij hetzelfde uzb /met verschillend ID-document Identiteitsdocumenten Bij de administratieve controle op echtheid van het identiteitsdocument moet de inspecteur afgaan op de kopie die van het document gemaakt is. Een aantal echtheidskenmerken, zoals kinegram, watermerk en uv-reactie vervallen daarmee als toetsmiddel. De toets betreft dan vooral tekstuele afwijkingen en afwijkingen in het lettertype. Daarbij is de kwaliteit van de kopie uiteraard van groot belang. Door deze 12

13 omstandigheden kan niet altijd duidelijk vastgesteld worden of er sprake is van een vals c.q. vervalst identiteitsdocument. Indien een kopie wordt aangetroffen van een kennelijk vals of vervalst identiteitsdocument, wordt die kopie onbruikbaar gemaakt door die constatering duidelijk op de kopie te schrijven met verm elding van de naam van de inspecteur + 'Arbeidsinspectie' en de datum van vaststelling van het feit. Daarbij wordt het uitzendbureau van dit feit op de hoogte gebracht, tenzij onderzoeksbelangen zich daartegen verzetten. In dergelijke gevallen gebeurt dat achteraf. In totaal is bij 203 documenten (2%) vastgesteld dat deze vals of vervalst zijn dan wel dat er gerede twijfel is over de echtheid ervan 16. Naast de controle op de 'echtheid' van de documenten wordt tevens gekeken naar de geldigheidsduur. Bij de inschrijving van de arbeidskracht als werknemer (uitzendkracht) bij een werkgever (uitzendbureau) dient deze te beschikken over een geldig identiteitsdocument als bedoeld in de Wet op de identificatieplicht (WID). Een rijbewijs geldt daarbij niet als een geldig identiteitsdocument. Daarentegen zijn er wetten die toestaan dat op de werkplek een geldig rijbewijs als identiteitsdocument wordt getoond. Dit is bijvoorbeeld het geval bij controle door de Belastingdienst of UWV. Voor de controle in het kader van de Wav voldoet een rijbewijs bij een werkplekcontrole echter niet omdat het geen nationaliteit vermeldt. Voor arbeidskrachten met een niet -Nederlandse nationaliteit dient de werkgever te allen tijde een kopie van een geldig identiteitsbewijs in zijn administratie te hebben opgenomen. Schema 9: Aangetroffen afwijkingen bij de controle van de (kopieën van de) identiteitsdocumenten Toezicht I Grote steden Toezicht II Totaal Aantal gecontroleerde uitzendkrachten Vals/vervalst document c.q. gerede twijfel over echtheid van het document: (37) (68) (98) (203) Nederlands paspoort Nederlandse identiteitskaart Nederlands vreemdelingendocument Belgische identiteitskaart 4 4 Brits paspoort Frans paspoort Franse identiteitskaart Grieks paspoort Italiaanse identiteitskaart 1 1 Portugees paspoort Portugese identiteitskaart Spaanse identiteitskaart 1 1 Geldigheidsduur document verstreken: (25) (24) (54) (103) Verblijfsvergunning voor Nederland Nederlands Vluchtelingenpaspoort 1 1 Duits paspoort Duitse identiteitskaart Grieks paspoort 2 2 Identiteitsdocument dubbel gebruikt (nagenoeg gelijktijdig in geheel verschillende gemeenten) 1 1 Geen kopie ID-document in administratie Rijbewijs als ID -document in administratie ID-document niet volledig gekopieerd (daarmee nationaliteit onbekend) Bij de administratieve controles zijn alleen kopieën van documenten voorhanden. In werkelijkheid kan dit aantal hoger liggen. 13

14 3.2.3 Nationaliteit en verblijfsrecht Op 1 mei 2004 zijn 8 landen uit Midden- en Oost Europa (MOE-landen) 17 alsmede (Grieks-) Cyprus en Malta tot de Europese Unie toegetreden. Het Kabinet heeft ervoor gekozen de tewerkstellingsvergunningplicht voor werknemers uit de MOE-landen tot 1 mei 2006 te handhaven. Dit betekent dat burgers uit deze landen na 1 mei 2004 legaal in Nederland verblijven, maar dat hun werkgever wel over een tewerkstellingsvergunning moet beschikken. De vreemdelingen uit de MOE-landen die vóór 1 mei 2004 werkend zijn aangetroffen en waarvoor de werkgever niet over een tewerkstellingsvergunning beschikte, zijn als illegaal verblijvend aangemerkt. Verdeling naar nationaliteit Van de uitzendkrachten hebben (ruim 80%) de Nederlandse nationaliteit. De overige personen dienen dus als 'vreemdeling' te worden aangemerkt. In totaal gaat het hier om 94 verschillende nationaliteiten, verdeeld over vrijwel alle continenten. Daarvan hebben er 556 (bijna 33%) een nationaliteit uit van één van de 'oude' EU-landen. Daarbij dienen ook de vreemdelingen te worden opgeteld die zowel de Poolse als de Duitse nationaliteit hebben, in de volksmond ook wel 'Duitse Polen' genoemd. Zij hebben immers op grond van hun Duitse nationaliteit dezelfde rechten als de andere EU-onderdanen. Personen met de Poolse nationaliteit waarvan de (voor)ouders in dat deel van Polen woonden dat tot 1945 tot het Duitse Rijk behoorde, hebben recht op de Duitse nationaliteit (de zogeheten 'Staatsangehörigkeit'). Dat recht vloeit voort uit de overeenkomst die destijds is opgemaakt bij de herverdeling van dat betreffende grondgebied door de geallieerden. Uit de onderzoekservaringen van de AI blijkt dat de laatste twee à drie jaar steeds meer Polen van dit recht gebruik maken om daarmee vrije toegang tot de EU-arbeidsmarkt te verkrijgen. Binnen dit project zijn 230 van deze 'Duitse Polen' aangetroffen. Zij hebben nagenoeg allemaal, naast een tijdelijk adres in Nederland, hun woonadres in Polen. Zij vormen 13,5% van de aangetroffen vreemdelingen. De 'oude EU'-onderdanen komen daarmee op een totaal van 786 waarvan bijna 30% als 'Duitse Polen' kan worden aangemerkt. Het aandeel van de vreemdelingen uit de 'MOE'-landen is binnen dit project relatief gering: 73 (4%), waarvan 64 Polen (die dus uitsluitende de Poolse nationaliteit bezitten), 6 Tsjechen, 2 personen uit Litouwen en 1 uit Slowakije. Van de resterende groep van 715 vreemdelingen zijn de belangrijkste nationaliteiten: Marokkaanse (ruim 9%) en Turkse (7%). Van 126 personen (ruim 7%) is de nationaliteit onbekend gebleven, onder andere omdat de achterzijde van het identiteitsdocument niet gekopieerd in de administratie aanwezig was. De nationaliteit staat (met name bij Nederlandse verblijfsdocumenten) op de achterzijde van het document. Nationaliteiten bij overtredingen Wav Bij de vreemdelingen die betrokken zijn bij de geconstateerde overtredingen is de meest voorkomende nationaliteit de Turkse (13%) en de Ghanese (eveneens 13%), gevolgd door de Poolse met 10%. Daarbij is opvallend dat vooral personen afkomstig uit West-Afrikaanse landen veelvuldig gebruik maken van valse of vervalste paspoorten en/of identiteitskaarten uit één van de EU-landen, bij voorkeur Nederland, Portugal en Engeland. Daarbij vallen vooral Ghanezen op: 54% van deze aangetroffen groep verbleef illegaal in Nederland en was daarbij in het bezit van (een kopie van) een (ver)vals(t) EUidentiteitsdocument. Verdeling naar verblijfsrecht Voor werknemers die afkomstig zijn uit een land dat niet behoort tot de EER, geldt in principe dat zij een verblijfsvergunning nodig hebben om legaal in Nederland te kunnen verblijven. De werkgever heeft uitzonderingen daargelaten voor deze werknemers een tewerkstellingsvergunning nodig. 17 Het gaat hierbij om Polen, Letland, Litouwen, Estland, Tsjechië, Hongarije, Slowakije en Slovenië 14

15 In de zaken waarin proces-verbaal is opgemaakt had dat betrekking op 264 vreemdelingen. o o o 227 van de 264 personen (86%) verbleven illegaal in Nederland en zijn verder door de vreemdelingenpolitie in onderzoek genomen. Voor 22 personen (14% ) gold dat zij wel legaal in Nederland verbleven, maar de benodigde twv ontbrak. Verder zijn 12 vreemdelingen aangetroffen met de status van asielzoeker waarvoor de betreffende werkgevers niet over de benodigde tewerkstellingsvergunning beschikten. 15

16 4. Conclusies Het terugdringen c.q. voorkomen van groei van illegale tewerkstelling in de Uitzendbranche was één van de doelstellingen van het AI-project "Naleving Wav door uitzendbureaus". De AI heeft hieraan door het sterk gestegen aantal inspecties een bijdrage geleverd maar tegelijkertijd moet vastgesteld worden dat het aantal overtredingen ten opzichte van de vorige verslagperiode eveneens fors is toegenomen. Van vermindering van de illegale tewerkstelling in met name het niet-gecertificeerde deel van de branche is dus geen sprake. In 2004 is voor het overgrote deel gecontroleerd op basis van een a-selecte steekproef van alle (bekende) uitzendbureaus. Daarbij is geen onderscheid gemaakt tussen uitzendbureaus die zijn aangesloten bij een overkoepelende organisatie, zoals ABU en NBBU, en uitzendbureaus die niet zijn aangesloten. Uit de resultaten van het project blijkt een duidelijk verschil tussen de gecertificeerde en niet-gecertificeerde uitzendbureaus: 9% overtredingen tegenover 19% bij de niet-gecertificeerde uitzendbureaus. Het systeem waarbij de aangesloten uitzendbureaus regelmatig door een onafhankelijk bureau worden onderzocht lijkt zijn vruchten dus af te werpen. Deze bevinding is al in de loop van 2004 duidelijk geworden. Dit heeft er toe geleid dat voor het project Uitzendbureaus 2005 het vorenbedoelde onderscheid wél wordt gemaakt waarbij tevens relatief veel minder aandacht zal worden besteed aan de gecertificeerde ondernemingen. Het zwaartepunt komt daarmee te liggen bij de niet-georganiseerde uitzendbureaus. Uitgangspunt daarbij is dat de aangesloten ondernemingen enkele malen per jaar door een onafhankelijke instantie worden gecontroleerd waarna, na goedkeuring, een certificaat wordt verleend of een eerder verleend certificaat wordt verlengd. Indien geen goedkeuring wordt verstrekt, wordt uiteraard geen certificaat verleend respectievelijk wordt een eerder verstrekt certificaat ingetrokken. Bij dit alles dient echter wel de kanttekening geplaatst te worden dat één van de onderzoeken die de Arbeidsinspectie heeft overgedragen aan de SIOD gericht was tegen een gecertificeerde intermediair. Daarom blijft een deel van de onderzoekscapaciteit (ook) gericht op deze groep ondernemingen. De constateringen van misbruik van sofinummers is ten opzichte van voorgaande jaren fors toegenomen. Dit kan voor een deel veroorzaakt worden doordat er veel meer controles zijn uitgevoerd. Anderzijds dient vastgesteld te worden dat niet alle uitzendbureaus in het niet-gecertificeerde deel van de branche het even nauw nemen met de regels. Dit blijkt bijvoorbeeld uit het relatief grote aantal ontbrekende kopieën van identiteitsdocumenten en de verstreken geldigheidsduur van veel documenten. In sommige gevallen was deze geldigheidsduur zelfs als enkele jaren verstreken! Daarbij zijn overigens de Nederlandse identiteitsdocumenten buiten beschouwing gebleven. In principe hoeft de werkgever alleen op het moment van indiensttreding van de werknemer een kopie van een geldig document in zijn administratie op te nemen. Bij personen met een niet-nederlandse nationaliteit dient dat echter telkens geactualiseerd te worden zodra de geldigheidsduur van het verblijfsdocument verstreken is. Ook wordt soms tegen de regels in het rijbewijs bij indiensttreding als geldig identiteitsbewijs geaccepteerd. Opvallend tot slot is het gebruik van relatief veel vervalste Griekse paspoorten. Veelal blijken deze personen afkomstig te zijn uit Bulgarije. In een deel van Bulgarije spreekt men ook de Griekse taal. Het vaststellen van het niveau van naleving van de relevante wet- en regelgeving door de branche was ook een doelstelling van het project. Door middel van controles op basis van een a-selecte steekproef zijn ongeveer 500 uitzendbureaus gecontroleerd waarbij de gegevens van in totaal bijna uitzendkrachten zijn genoteerd en geverifieerd. Voornaamste redenen voor het niet halen van de steekproef zijn: - het grote aantal ondernemingen dat inmiddels is opgeheven - het grote aantal ondernemingen dat van eigenaar is gewijzigd en veelal daarmee een ander vestigingsadres heeft gekregen (en niet aangepast bij de Kamer van Koophandel) - bij controle op het vestigingsadres niemand werd aangetroffen (ook niet na herhaalde pogingen) - ondernemingen wel bestaan maar niet (meer) actief zijn (eigenaar laat de inschrijving bij de Kamer van Koophandel wel bestaan) Daarbij is vastgesteld dat zeer ve el mutaties plaatsvinden binnen het niet-gecertificeerde deel van de uitzendbureaus: wisseling van eigenaar, de eigenaar beëindigt een uitzendbureau om vervolgens op 16

17 hetzelfde of een ander adres weer een nieuw uitzendbureau te beginnen, et cetera. Dit maakt het moeilijk om een goede a-selecte steekproef te genereren uit het Handelsregister van de Kamer van Koophandel. Dit register is 'passief', dat wil zeggen: er worden (in principe) alleen mutaties verwerkt die door de ingeschrevene zelf worden aangemeld bij de Kamer van Koophandel. Een andere doelstelling van het project was het stelselmatig in kaart brengen van de ontwikkelingen in de uitzendbranche binnen het taakveld van de Arbeidsinspectie. Het sterk gestegen aantal controles leidt er toe dat de AI behoorlijk de vinger aan de pols blijft houden binnen de branche